چهارم ، شماره 1069 سپتامبر 1996 ، سال شهريور 1375 ، 15 يكشنبه 25
تشيع و الازهر
اسلامي مذاهب تقريب مسائل از گوشه‌هايي
علماي‌آن تقريبي رويكردهاي و مصر سرزمين به نگاهي حاضر ، بحث:اشاره
در عمده نكته.مي‌باشد شيعيان درباره آنان نظر بويژه سامان ،
جانب از شيعي فرهنگ و فكر نفوذ درباب تاريخي بحث زير ، مقاله
همچون بزرگي علماي تلاش اين بر علاوه.مي‌باشد مصر سرزمين در فاطميون
توجه مورد نيز..و شلتوت محمود شيخ بروجردي ، آيت‌الله‌العظمي مرحوم
جلب مطلب اين به را گرامي خوانندگان توجه.است شده داده قرار
.مي‌كنيم
مقالات سرويس
داراي‌تاريخچه اسلامي ، مذاهب نمودن نزديك براي دعوت معني به تقريب
به همچنين تقريب.مي‌باشد مصر كشور ويژه به و اسلامي ممالك در خاصي
بين سوءتفاهمات‌موجود زدودن براي اسلام علماي مشترك همكاري معني
ترك بر لزومي مسير اين در.است تسنن و تشيع بخصوص اسلامي ، فرقه‌هاي
همزيستي بلكه نيست شيعيان توسط تشيع ترك يا سنت اهل توسط تسنن
ديگر عبارت به.است مطرح اسلامي گروههاي بين تخاصم بدون و برادرانه
بوده اسلامي مختلف مذاهب ميان در دشمني و خصومت كاهش تقريب ، هدف
.است
پيش‌كسوتان‌دعوت از انورسادات حكومت از تاقبل مصر ، در الازهر دانشگاه
:الفاطميه‌مي‌نويسد الدوله تاريخ در حسن ابراهيم حسن.بود تقريب به
سلسله كه چرا است شده داده نسبت (س)زهرا فاطمه حضرت به الازهر تسميه
منسوب را خود رسيدند حكومت به مصر در ميلادي سال 909 در كه فاطميون
شيعه مذهب ترويج براي را الازهر فاطميون ، .مي‌دانستند (س)زهرا حضرت به
بودند ، زمان معتقد سلسله اين رهبرانكردند تاسيس ميلادي سال 972 در
آموزش ، طريق از بايد و رسيده فرا علمي معرفي طريق از شيعه تبليغ
بسنده الازهر دانشگاه تاسيس به فاطميون.كرد راترويج مذهب اين تعاليم
و كرده دائر را دارالحكمه فرهنگي مركز ميلادي سال 1005 در و نكردند
.داشت عهده به را تشيع تبليغ وظيفه نيز مركز اين
نسبت‌به خود حكومت اوايل در فاطميون متعادل حركت عليرغم مي‌شود گفته
به نسبت زياده‌روي و افراط دچار بعد سالهاي در شيعه ، مذهب ترويج
كتابهاي خواندن از را مردم دولت ، مثال براي.شدند امر اين انجام
شايد و داشت تسنن اهل انزواي در سعي و مي‌نمود منع ديگر مذاهب
پس كه ايوبيان.بود تسنن مذهب به ايوبيان گرايش علل از اين‌سياست‌يكي
به را مصر رسيدند قدرت به ميلادي سال 1175 در فاطميون دولت انقراض از
دولت ، اين موسس و كردند تبديل تسنن ترويج براي قدرتمندي فرهنگي مركز
الازهر در را شيعه فقه تدريس بود مذهب شافعي كه ايوبي ، صلاح‌الدين
اين و گردد علمي ركود دچار الازهر شد باعث سياست ايننمود ممنوع
عثمانيان و مملوكيان حكومت دوران در.كشيد طول سال هشتاد حدود وضعيت
به نسبت بهتري وضعيت از شيعيان تسنن ، مذهب حاكميت عليرغم برمصر ،
مجددا جمعه نماز مملوكيان ، زمان درشدند برخوردار ايوبيان دوران
علما از عده‌اي شافعي ، فقه تدريس كنار در و شد برپا الازهر دانشگاه در
.گرديدند تعيين تشيع منجمله مذاهب ديگر فقه تدريس براي نيز
پشتيباني با الازهر علماي شد باعث مصر به فرانسه حمله سال 1789 در
فراموش با و برافرازند را فرانسويان مقابل در مقاومت پرچم مردم
به را مسلمانان يكپارچگي و وحدت مذاهب ، ديگر با خود اختلافات كردن
كه تقريبيون ديگر و شيعيان الازهر ، علماي همكاري.گذارند ظهور منصه
دوره اين در.گرديد فرانسويان حملات شكست باعث بودند صوفي عمدتا
تقريب و همبستگي علقه‌هاي فرانسوي ، نيروهاي توسط اسلامي علماي اعدام
.نمود تقويت مسلمانان بين در را خارجي دشمن مقابل در
ذاتا كه وي.شد انتخاب مصر والي عنوان به محمدعلي سال 1805 در
و آنان بين اتحاد ويژه به و الازهر علماي وجود بود طلب قدرت فردي
رفع براي و مي‌پنداشت خود حاكميت تحكيم براي مانعي را اسلامي جامعه
وتفكيك كن حكومت و بيانداز حربه‌تفرقه به تمسك با موانع اين
اين.نمود الازهر دانشگاه و اسلام علماي تضعيف به اقدام سياست ، از دين
زوال باعث شد منجر خود اداره براي الازهر مالي تمكن عدم به كه سياست
به آن مالي وابستگي براي را زمينه و گرديد دانشگاه اين تدريجي
سال 1915 در.ساخت فراهم بريتانيا دولت ويژه به خارجي ، قدرتهاي
پيشنهاد شيخ‌الازهر به بود انگليسي فرد يك كه مصر حكومت مالي مشاور
را انگليس دولت از كمكهايي الازهر علماي مالي وضع بهبودي براي كرد
اطلاعي مسئولان‌الازهر توسط امر اين پذيرش مورد در البته اما بپذيرند ،
تفكيك انگليسي مستشاران و مصر حكومت سياست دوره اين در.نيست دست در
.بود اسلام لواي زير در مختلف مذاهب اتحاد از ممانعت و سياست از دين
گروه يكپارچگي ، عدم دليل به الازهر در مختلف مذاهب علماي صورت بدين
دوره اين در خود اسلامي رسالت نتوانستند شخصي منافع به توجه و گرائي
ديني مراكز و علما تماسهاي افزايش هفتاد ، دهه در.نمايند ادا را
فراهم را مصر در دارالتقريب تاسيس زمينه سني و شيعه ويژه به مختلف
بروجردي العظمي آيت‌الله حضرت جهان شيعيان فقيد مرجع فعاليتهايآورد
به راسخي اعتقاد ايشان.داشت مركز اين تاسيس در عمده‌اي نقش (ره)
موجب را امر اين تحقق و داشتند اسلامي مذاهب بين اختلاف رفع لزوم
واقف خود خاص درايت با بروجردي آيت‌الله‌العظمي.مي‌دانستند اسلام اعتلاي
از بايد شود ايجاد مسلمين بين در تفاهمي شود بنا اگر كه بودند شده
را مصر جامع‌الازهر علمي توان ديگر سوي از بگيرد ، سرچشمه علمي مجامع
مصر علماي با رابطه براي فرصتها و امكانات از لذا مي‌دانستند ، نيز
علامه تماسها ، اين شروع براي فقيد آيت‌الله.نمودند را لازم استفاده
و متين دانشمند ، مردي كه را دارالتقريب موسس قمي ، محمدتقي شيخ
اعزام مصر به خود نماينده عنوان به بود ، اسلامي اتحاد به علاقه‌مند
و مصر در تقريبي فعاليتهاي گسترش جهت تلاش را وي ماموريت و داشته
.كردند عنوان اسلامي اتحاد تحقق براي اهتمام جهت اسلام علماي تشويق
سليم مجيد شيخ به را فقيد آيت‌الله شفاهي پيام قمي ، محمدتقي شيخ علامه
شيخ متقابل پيام نمودو ابلاغ داشت ، زمان آن در را شيخ‌الازهر مقام كه
قم حوزه بين تقريبي مراودات و مكاتبات باب بروجردي ، آيت‌الله به سليم
شيخ نام به مصر ، علماي از يكي كه نكشيد طولي.كرد مفتوح را مصر و
ايران به بود مصر اوقاف وزير و الازهر دانشگاه استاد كه باقوري حسن
كتاب متعاقبا.نمود ملاقات بروجردي آيت‌الله‌العظمي با و كرد مسافرت
و طبع مصر در طوسي شيخ البيان حلي‌وتفسيرمجمع علامه مختصرالنافع
دنبال به.گرفت قرار مصر دانشمند طبقه و بهره‌برداري‌اساتيد مورد
در خود ، پيدايش تاريخ در بار اولين براي الازهر تماسها ، دانشگاه اين
برپا(ع) حسين امام عزاي براي باشكوهي و مجلل بسيار مجلس عاشورا روز
الازهر دانشگاه زعامت شلتوت شيخ سليم ، مجيد شيخ درگذشت از پس.نمود
داراي و اسلام امت اتحاد به علاقه‌مند افراد از كه وي.گرفت عهده به را
آيت‌الله با نزديكي ارتباط بود ، تقريب مسائل در ژرف و عميق ديدي
خطاب خود معظم برادر را ايشان نامه‌اي ، طي و كرد برقرار بروجردي
.كرد
درهماهنگي عمده‌اي نقش مصر ، در اسلامي مذاهب بين دارالتقريب تاسيس
كننده تعيين و مهم گام اولين به و كرد ايجاد اسلامي مختلف فرق بين
در سني و شيعه اسلامي مذاهب فقه تدريس مهم ، گام اين.گرديد منجر
به دارالتقريب اساسنامه سوم ماده در موضوع اين بود ، الازهر دانشگاه
همه اسلامي دانشگاههاي در اسلامي مذاهب فقه شدتدريس آورده صورت اين
خواهد صورت شوند تبديل عمومي اسلامي دانشگاههاي به جائيكه تا نقاط
.گرفت
ولي‌با نشد عملي اگرچه الازهر ، در جعفري مذهب تدريس برنامه پيشنهاد
برجائز مبني شلتوت شيخ فتواي آن و گرديد مقارن ديگر مهم واقعه يك
سنت اهل رسمي مرجع بزرگترين صورت بدين.بود شيعه فقه از پيروي بودن
مذهب پيروان كه داد فتوا صراحت كمال با مصر علمي قدرت بالاترين و
نظر از اسلامي مذاهب ديگر با سوء ، تبليغات عليرغم عشريه اثني شيعه
و سنت اهل مسلمين همه به و هستند برابر اسلام امتيازات از برخورداري
جعفري شيعه علماي فتاوي از تمايل صورت در كه مي‌شود داده اجازه جماعت
ارتباط يك در نيز شلتوت شيخ ازدوران پس مصر علماي.كنند پيروي
دادند ادامه را خود تقريبي فعاليتهاي شيعي علمي حوزه‌هاي با تنگاتنگ
گفته.آورد وجود به مصر و ايران مردم بين محكمي علقه‌هاي امر ، اين و
وجدان ولي مي‌باشد غيرشيعي مصر ، در شده معرفي فقه آنكه عليرغم مي‌شود
منظور به وهابي ، مسلك پيروان لذا دارد ، شيعي گرايشات مصر ، مردمي
با مقابله به شيعه ، مذهب عقلي و فقهي سطوح از مصر مردم دورنگهداشتن
مصر مردم و علما گرايانه وحدت گرايشات هستند درصدد و پرداخته تشيع
به مردم تمايل بر زيادي دلايل حاضر حال در.كشانند انحراف به را
آنان علاقه از گرفته نشات اين و دارد وجود خود شيعه برادران با تفاهم
علاقه معصومين شريف قبور زيارت به مصر مردم.مي‌باشد (س) بيت اهل به
بعد مصر در رايج اسم بيشترين.مي‌دانند جايز را آنها بر بوسه و دارند
(زنان براي) فاطمه و(مردان براي) علي اسامي (ص)اسلام پيامبر اسم از
به (س)زهرا فاطمه حضرت كودكان ، ويژه ملي اشعار مشهورترين در.مي‌باشد
خصوص در.است شده خطاب پدر عنوان به (ع) علي حضرت و مادر عنوان
عادات به پاي‌بند مصر مردم رمضان مبارك ماه آداب ، و اعياد برگزاري
.هستند مي‌باشد تشيع فرهنگ از گرفته نشات كه فاطميان خاص
دارد ادامه
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام