پنجم ، شماره 1368 سپتامبر 1997 ، سال مهر 1376 ، 29 دوشنبه 7
|
|
دموكراسي سوم موج
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
گر رابرت تد و جاگرز كيت:نوشته
ايزدي پيروز:وتلخيص ترجمه
:اشاره
آن وبه‌تبع شده دگرديسي دچار به‌گونه‌اي‌عميق جهاني جديد شرايط
چنين دموكراسي ، .گرفته‌اند ديگري شكل و مفاهيم ، هويت از بسياري
نام دموكراسي سوم است‌موج مطرح آنچه امروزه و است داشته سرنوشتي
مقاله اصلي بحث.است متفاوت گذشته دهه چند در دموكراسي با كه گرفته
مطالعه نيز و دموكراسي سوم شاخص‌هاي‌موج ارائه دموكراسي ، تعريف حاضر
معتقد نويسنده.است سازي دموكراتيك فرايند در كشورها كنوني وضعيت
اين اما است گسترش حال در افزوني روز طور به دموكراسي كه آن با است
ديگر طرف از و يافته راه مختلف كشورهاي به گوناگوني درجات با گسترش
سخت كه است داشته همراه به چالش‌هايي نيز جوامع برخي در
.نگران‌كننده‌اند
مقالات سرويس
يعني:تعريف‌مي‌شود عدمي به‌صورت مفهوم‌خود ساده‌ترين در دموكراسي
دموكراتيك نظامهاي.استبدادي‌است حكومت مقابل دموكراسي‌نقطه اينكه
دو اين ميان.مي‌كنند اشغال را واحد سياسي طيف يك سر دو ومستبد
وجود ازدموكراسي گوناگوني درجات با آرماني‌نظام‌هاي‌سياسي‌اي نمونه
است دشوار جهت اين از نظام‌سياسي يك بودن دموكراتيك تعيين‌درجه.دارند
خاص اجتماعي نظام يك زيست شيوه دموكراسي (Lipset) ليپست قول به كه
و درجات براساس مي‌توانند كه است خصوصيات از مجموعه‌اي بلكه نيست
.گردند تركيب گوناگون طرق به مراتب
براي‌مثال ، ) اجتماعي و سياسي ازعوامل تركيب كدام ديد بايد حال
نحو بهترين به (غيره و فردي آزاديهاي آزاد ، مطبوعات ، انتخاب آزادي
.مي‌كنند تعيين را سياسي نظام يك بودن دموكراتيك درجه
استفاده مقاله‌مورد اين در كه ودموكراسي استبدادي حكومت شاخص‌هاي
:زيردارد موارد به خاصي توجه گرفته‌است ، قرار
سياسي ، مشاركت به مربوط مقررات تنظيم يعني)اقتدار ابعاد تاثير (1
به مربوط محدوديتهاي ميزان سياسي ، مشاركت بودن رقابتي ميزان
فعاليت‌هاي زمينه در دولتي مقررات قلمرو و اجرايي تصميم‌گيري‌هاي
;(غيرسياسي
مقررات ، تنظيم يعني)بالا رده مناصباجرايي به دستيابي نحوه (2
;(رقابت فضاي بودن باز و مناصب بودن رقابتي
(مجريه قوه و مركزيت‌دولت) حكومت ساختار (3
از دوره‌پس در مستقل كشور وضعيت‌سياسي 161 به توجه با شاخص‌ها اين
نتايجي مطالعات ، اين به توجه با.انتخابگرديده‌اند دوم جهاني جنگ
دموكراسي عملياتي تعريف به مي‌توان آن مطابق كه است آمده دست به
.پرداخت
دموكراسي عملياتي تعريف
هم به اساسي‌و عنصر سه داراي غربي ، دموكراسي ليبرال فلسفه براساس
:است وابسته
مي‌توانند شهروندان آنها رهگذر از كه فراگردهايي و نهادها وجود (1
امر اين.كنند بيان سياسي رهبران و خطمشي‌ها پيرامون را خود تمايلات
افراد ميان معني‌دار و منظم رقابت ايجاد طريق از مگر نيست امكان‌پذير
يكپارچگي تضمين براي كه سياسي مشاركت يافته ، سازمان گروههاي و
.باشد كافي نهادها و فراگردها دموكراتيك ، مشاركت
.قدرت‌اجرايي اعمال مورد در نهادينه‌شده محدوديتهاي وجود (2
rule) فلسفي‌خودگرايي آرمان از را بنيادهاي‌مفهومي‌اش دموكراسي
مفهوم اين به دموكراسي مدرن درجهان كه حالي در.مي‌كند اخذ (Selt-
مردم كه نيست اين دموكراسي ديگر عبارت به باشد نمي‌تواند و نيست
استنباط وحكومت اصطلاحات‌مردم از كه آشكاري مفاهيم با -عملا
مردم (Sartori) سارتوري قول به واقع دركنند حكومت خود بر -مي‌گردد
نه دهند تغيير را خود حكومتگران كه دارند انتخاب حق آنجا تا فقط
درجه‌اي داشتن نگاه براي مردم كه راهي تنها.كنند حكومت خود بر آنكه
.است حكومتگران به نامحدود قدرت اعطاي عدم دارند ، اختيار در قدرت از
براساس بايد تنها نه سياسي نظام يك بودن دموكراتيك ميزان بنابراين ،
براساس همچنين بلكه سياسي نمايندگان انتخاب براي شهروندان صلاحيت
.گردد ارزيابي اجرايي محدودكننده‌قدرت نهادهاي ايجاد توانايي‌شان‌براي
و روزمره زندگي به مربوط امور در شهروندان مدني تضمين‌آزاديهاي (3
.سياسي مشاركت به مربوط اعمال
بردگي از آزادي به اشاره مدني آزاديهاي (Arat)گفته به بنا
خودسرانه وحبس دستگيري و غيرانساني مجازاتهاي و شكنجه بندگي ، و
انديشه با تقريبامترادف مدني آزاديهاي سياسي‌معاصر ، زبان در.دارد
اين سازي كمي زمينه ، اين داده‌هادر كميابي به توجه با.بشراست حقوق
ما تحليل و تجزيه در دليل ، همين به.است دشوار بسيار دموكراسي بعداز
.است شده تاكيد دموكراسي ابعادنهادي به بيشتر
ذهني‌درمورد قالبهاي از عملياتي‌دموكراسي ، شاخص مشخص‌تر ، به‌طور
به دستيابي رقابت‌براي فضاي بودن باز مشاركت‌سياسي ، بودن رقابتي
ساير.مي‌گردد مشتق مجريه قوه محدوديت‌هاي‌رئيس سطح و مناصباجرايي
و نظارت نظامهاي قانون ، حكومت مانند كثرت‌گرا دموكراسي جنبه‌هاي
نهادي ساختارهاي اين تجليات يا وسايل غيره و مطبوعات آزادي موازنه ،
.گرديده‌اند تلقي
موثر عليرغم‌كاركرد است ممكن بشر جدي‌حقوق نقض موارد كه حالي در
مشاركت كه هنگامي كه است اين ما استدلال دهد ، رخ نهادي ساختارهاي اين
رئيس محدوديتهاي و انتخابي اجرايي مناصب رقابتي ، و آزاد كاملا سياسي
دموكراتيك اعمال و نهادها بين همبستگي است ، ملاحظه قابل مجريه قوه
.بود خواهد بالا نسبتا
را سياسي نظامهاي از گوناگوني بسيار انواع اقتدارگرا رژيم‌هاي برعكس ،
سياسي رقابت فقدان:از عبارتند آنها مشترك خصوصيات كه مي‌شوند شامل
.مدني و سياسي آزاديهاي به دلبستگي فقدان و قاعده‌مند
سياسي نظامهاي اين براي خنثي‌ترحكومت‌استبدادي اصطلاح از ما
به ويژگي‌هاي‌سياسي از مجموعه‌متمايزي برحسبوجود و مي‌كنيم استفاده
خود بلوغ استبدادي‌درحالت حكومتهاي.آن‌مي‌پردازيم عملياتي تعريف
;مي‌برند ميان از يااينكه و مي‌كنند محدود شدت به سياسي‌را مشاركت
در انتخاب منظم فرايند حكومتهابراساس نوع اين در مجريه قوه روساي
قدرت به كه هنگامي نخبگان اين ;مي‌شوند برگزيده سياسي نخبگان ميان
قدرت اندكي محدوديتهاي با يا و نهادي هيچگونه‌محدوديتهاي بدون مي‌رسند
تكامل‌يافته‌تر حالات در حكومتهاي‌استبدادي.مي‌كنند اعمال را خود
روساي اين‌حكومتها در ;مي‌كنند محدود بسيار سياسي‌را مشاركت خود ،
برگزيده كودتا انتخاباتي‌مانند غير فراگردهاي ازطريق مجريه قوه
قدرت بلوك جمعي به‌الزامات محدود آنها شخصي واقتدار مي‌شوند
در فردي حكومتهاي.است (مسلط حزب يا و ارتش مثال براي)اقتدارگرا
حالات ، تمام در و مي‌رسند نظر به سركوبگر نهادي لحاظ به خود بلوغ حالت
يافت وفور به حكومتها اين در مدني آزاديهاي و سياسي حقوق نقض موارد
.مي‌شود
كه است گرديده بنا فرض اين براساس تحقيق اين در استفاده مورد شاخص
شرط هيچ فردي يا دموكراتيك نظامي عنوان به سياسي نظام يك توصيف براي
مستقل و جداگانه بطور بايد ابعاد از يك هر بلكه ندارد وجود لازمي
گذشته در سياسي جوامع از بسياري واقع ، در.گيرند قرار ارزيابي مورد
:هستند و بوده مختلط اقتدار الگوي داراي معاصر سياسي جوامع برخي و
آسيايي شده هدايت دموكراسي يك از نمونه‌اي تا 1994 از 1965 سنگاپور
و بودن استبدادي لحاظ به را (امتياز بالاترين يعني) امتياز 4 كه است
به مي‌توان بودن دموكراتيك لحاظ به را (متوسط امتياز يعني) امتياز 2
فواصل در مكزيك حزبي تك دموكراسي براي كه حالي در داد ، اختصاص آن
.است بوده به 1 تركيب 4 اين سالهاي 941979
از گذار درحال سياسي جوامع توصيف‌كننده غالبا مختلط الگوهاي اين
بسياري توصيف‌كننده همچنين الگوها اينميباشند دموكراسي به استبداد
همه ، اين با.مي‌باشند دهه 1990 اوائل در كمونيستي مابعد ازرژيم‌هاي
از لبنان و سنگال مثال براي) ديگر كشور چند و مكزيك و سنگاپور در
كه هستند دوامي با نسبتا سياسي نهادهاي نمايانگر الگوها اين ،(1990
را محدودي دموكراتيك مشاركت فردي ، حكومت فشار از كاستن منظور به
.پذيرفته‌اند
اندازه‌گيري‌ميزان براي را شاخص‌هاي‌گوناگوني مختلف نويسندگان
ورينيك كاپج.نموده‌اند ارائه رژيم‌هاي‌سياسي بودن دموكراتيك
انواع از(Dahl) دال مفهوم‌بندي اساس بر(Coppedge & Reinicke)
طبقه‌بندي شاخص‌پلي‌آرشي بنابر سال 1985 رادر كشور رژيم‌ها 170
بهترين به كه است نهادي ترتيباتي پلي‌آرشي دال ، تعريف بنابر.نمودند
.مي‌گردد نزديك دموكراسي نام به آرماني ناقص‌به بصورتي همچنان اما وجه
:متغير چهار ذهني تفسير اساس بر رينيك و كاپج
عادلانه انتخابات (1
بيان آزادي (2
اطلاعات جايگزين منابع وجود (3
واحزاب سازمانها آزادي (4
.شدند قائل سياسي براي‌رژيم‌هاي ده تا صفر از امتيازاتي
به تا 1994 از1973 سالانه (Freedom House)آزادي خانه گردانندگان
.پرداخته‌اند مدني وآزادي‌هاي سياسي حقوق لحاظ به رتبه‌بندي‌كشورها
است گرديده بنا دموكراسي اندازه‌گيري براي بيشتر آنان شاخص‌هاي گرچه
.است آشكار بسيار مفهوم دو اين همپوشي في‌نفسه ، طور به دموكراسي تا
جهت موثر و آزادانه مشاركت براي افراد توانايي به اشاره سياسي حقوق
كه دارد الزام‌آوري قوانين پيرامون تصميم‌گيري و سياستگذاران انتخاب
وجود مثال براي) مي‌گذارند تاثير محلي و منطقه‌اي ملي ، جامعه بر
امكانات و سياسي احزاب و سازمانها وجود منصفانه ، و آزاد انتخابات
مدني آزاديهاي اين ، بر علاوه.(غيره و منطقه‌اي خودمختاري براي موجود
از مجزا نهادهايي ايجاد و ديدگاهها پذيرش براي افراد آزادي بنابر
بيان ، آزادي مثال براي) مي‌گردد تعريف شخصي استقلال كسب نيز و دولت
در ازشهروندان حفاظت نيز و مذهب آزادي تظاهرات ، و تجمعات آزادي
اين در (دولتي نيروهاي‌امنيتي و دادگاهها خشونت‌سياسي مقابل
و مي‌شود نظرگرفته در هفت‌رتبه‌اي يك‌مقياس بعد هر براي اندازه‌گيري
نمايانگر بالا وامتيازات آزادي بالاي درجه پايين‌نمايانگر امتيازات
.است آزادي درجه‌پايين
گذشته‌در قرن دو در رژيم‌ها برتغيير (Gasiorowski)گازيوروسكي
داراي كه مي‌داند دموكراتيك را كشوري و مي‌كند تاكيد سوم جهان
:باشد زير مشخصه‌هاي
يافته سازمان گروههاي و افراد ميان ومعني‌دار گسترده رقابت وجود (1
از عاري محيطي در و منظم فواصل در حكومتي مناصب كليه اشغال براي
.زور به توسل
.وخطمشي‌ها رهبران انتخاب در مشاركت‌سياسي فراگير ميزان وجود (2
براي‌تضمين سياسي و مدني ازآزاديهاي كافي ميزاني وجود (3
.سياسي مشاركت و رقابت يكپارچگي
سه يك‌گونه‌شناسي چارچوب در مفاهيم بنابراين توسعه حال در كشور 97
ياشبه رژيم‌هاي‌دموكراتيك داراي عنوان‌كشورهايي به وجهي
.گشتند توصيف و يااقتدارگراتعريف و دموكراتيك
را دموكراسي لازمه رينيك و كاپج و دال مانند (Vanhanen)وانهانن
وي اينحال با.مي‌داند سياسي مشاركت و رقابت از بالايي ميزان وجود
و ارزيابي‌ها به توسل از را مفاهيم اين كمي اندازه‌گيري‌هاي از استفاده
را خود دموكراتيك‌سازي شاخص وانهانن.مي‌داند بهتر ذهني برآوردهاي
بودن مشاركتي بعد.مي‌آورد بوجود انتخاباتي داده‌هاي بنابر انحصارا
و پارلماني انتخابات در آمده دست به آراي نسبت طريق از سياسي نظام
درجه كه حالي در مي‌شود ، اندازه‌گيري آنها دو هر يا جمهوري رياست
محاسبه داده‌اند ، راي انتخابات در كه جمعيتي كل درصد اساس بر مشاركت
ميزان مورد در سالانه اندازه‌گيري‌هاي شاخص اين اساس برميگردد
.است گرفته صورت تا 1988 سالهاي 1980 بين كشور در 147 دموكراسي
سياسي قدرت رسيدن حداقل به ميزان را سياسي دموكراسي (Bollen)بولن
وي.مي‌كند تعريف غيرنخبگان سياسي قدرت رسيدن حداكثر به و نخبگان
و سياسي آزادي:مي‌دهد تقليل مركزي مفهوم دو به را خود انتزاعي تعريف
از تركيبي از استفاده با مفاهيم اين از يك هر براي سياسي ، حاكميت
شاخص.مي‌شود داده دست به شاخصي بعدي سه طول در عيني و ذهني داده‌هاي
:مي‌آيد دست به زير محورهاي از استفاده با سياسي آزادي
;مطبوعات آزادي ميزان (1
;اپوزيسيون گروههاي (2
;دولتي مجازاتهاي سطح (3
باز فضاي ووجود انتخابات بودن منصفانه (4
مجريه مسئولان‌قوه انتخاب فراگردهاي (5
مقننه اعضاي‌قوه انتخاب فراگردهاي (6
ميزان)صفر بين عددي ارزشهاي شاخص‌مركب ، اين از استفاده با بولن
قائل كشورها براي (دموكراسي بالاي ميزان)صد و (دموكراسي پايين
.مي‌گردد
دارد ادامه
