جهاني روز مناسبت به
برنامه نظام پايه آمار
آمار
توسعه و ريزي
 
...ساله هشتاد سايه
از برنامه‌ريزي همچنين و امروزي گسترده مفهوم به آمار
اما برخوردارند ، ما كشور در سال از 80 بيش پيشينه‌اي
كه است مسئله‌اي اعتماد ، قابل و گويا ارقام و آمار كمبود
سايه كشور توسعه و برنامه‌ريزي نظام بر قدمت ، باهمين
مهم ازمشكلات كه است گفته دانشگاه استاد يكاست افكنده
كه است آن ايران ، جمله از توسعه حال در كشورهاي در آماري
كه مي‌گيرد شكل خاصي رفتاري الگوهاي جوامع ، قبيل اين در
بحث است ممكن جامعه‌اي چنين در و است آن محور كاري پنهان
كنوني موقعيت در.شود مطرح لوكس كار يك عنوان به آمار از
آمار ، توليد براي سازمانها جداگانه كوشش عليرغم ما كشور
براي كشور مسئولان مشكلات مهمترين از يكي هنوز
فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ، تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي
كاستي ايناست اطمينان قابل و گويا ارقام و آمار كمبود
و رشد راه سر بر بازدارنده عامل يك عنوان به همواره
مغاير و متفاوت آمارهاي انتشار.مي‌گيرد قرار توسعه
به جمعي ارتباط وسايل در بارها كه مشترك موضوع يك درباره
كه است واقعيت اين گوياي شده ، كشيده نقد به مطبوعات ويژه
براي.هستيم روبه‌رو مشكل با زمينه اين در همچنان ما
علمي روش‌هاي پايه بر رويه وحدت ايجاد گره ، اين گشودن
سازمانهاي و دستگاهها ميان دقيق آمارهاي انتشار و تهيه
.باشد نخست گام مي‌تواند ، ذيربط
"مر" اوستايي مصدر از شماره و شمار هامار ، امار ، آمار ،
برداشتن از يادداشتن ، به شمارش ، شمردن ، حساب ، معني به
كه است پارسي "كاملا كلمه يك آمار كه گفت مي‌توان و است
.است رفته كار به متفاوت گويش‌هاي با مختلف ادوار در
يك به مربوط عددي داده‌هاي مجموعه آمار كلي ، مفهوم در
بيان و پديده‌ها مشاهده ديگر تعبيري به يا و است موضوع
قرن از قبل تا.گويند آمار را ارقام و اعداد قالب در آن
مسائل نظير محدود زمينه‌هاي در آمار از ميلادي نوزدهم
با همراه قرن 19 شروع با و شده استفاده نظامي و مالياتي
نقاط ساير در سپس و اروپا در كه اقتصادي -اجتماعي تحولات
وظيفه يك عنوان به اجتماعي خدمات انجام آمد پديد جهان
براي برنامه‌ريزي ضرورت آن دنبال به و مطرح كشورها براي
يافت گسترش فزاينده طور به آمار كاربرد خدمات اين ارائه
اقتصادي -اجتماعي زمينه‌هاي كليه در امروزه كه آنجا تا
و امكانات و نيازها شناخت وسيله اصلي‌ترين عنوان به
.مي‌رود شمار به برنامه‌ريزي ابزار مهمترين
مختلف كشورهاي در ديرباز از سرشماري و آمارگيري و آمار
در اطلاعات جمع‌آوري منظور به بيشتر و داشته سابقه جهان
باستاني كشور شده ، در استفاده نظامي و مالياتي امور زمينه
و آمارگيري و آمار هخامنشيان زمان در جمله آن از و ايران
براي "كرارا و بوده توجه مورد مختلف جهات از سرشماري
شده انجام كشاورزي محصولات ميزان و جمعيت تعداد تعيين
.است
به مربوط آمارهاي جمع‌آوري و ثبت مرور به بعد سده‌هاي در
واردات و صادرات ميزان مهاجران ، و مسافران خروج و ورود
جمله از كشورها بيشتر در خروجي و ورودي مبادي طريق از
يكي عنوان به آمار امروزه ، اما كرد ، پيدا رواج ما كشور
اهميت از توسعه و رشد به دستيابي ابزارهاي مهمترين از
.است برخوردار ويژه‌اي
از سرشماري قانون اولين شمسي هجري ماه 1318 خرداد در
قانون ، اين اجراي در و گذشت ملي شوراي مجلس تصويب
و سال 1319 در و تهران شهر در سال همان از نفوس سرشماري
ولي درآمد اجرا به تدريج به كشور در 33 شمسي هجري 1320
.ماند معوق شهريور 1320 وقايع خاطر به آن ادامه
عمومي آمار همكاري سازمان شمسي هجري ماه 1331 اسفند در
احوال ثبت و آمار قانون سال 1332 ماه فروردين در و تشكيل
اين به و پيوست عمومي آمار همكاري سازمان به و شد جدا
جمع‌آوري وظيفه تنها كه سازماني بار اولين براي ترتيب
به سال 1334 در كه آمد وجود به داشت عهده به را آمار
و يافت نام تغيير كشور وزارت به وابسته عمومي آمار اداره
عمومي سرشماري اولين شمسي هجري سال 1335 در اداره اين
.درآورد اجرا به كشور كل در را نفوس
عمومي سرشماري اجراي از پس و عمومي آمار اداره تاسيس با
و شد تازه‌اي مرحله وارد آماري فعاليتهاي سال 1335 نفوس
مختلف زمينه‌هاي در آماري گوناگون طرح‌هاي ساله همه
روزافزون نياز و.درآمد اجرا به اقتصادي -اجتماعي
ضرورت و اطلاعات و آمار به كشور برنامه‌ريزي دستگاههاي
با آمار توليدكننده اصلي سازمان نزديك بسيار همكاري
سال 1344 قانون اساس بر تا شد موجب برنامه‌ريزي دستگاه
آمار مركز نام با و جدا كشور وزارت از عمومي آمار اداره
.شد وابسته بودجه و برنامه سازمان به ايران
برنامه‌ريزي و آمار مراكز
ايران آمار مركز عمومي روابط مدير سجادي محمود سيد
تهيه":مي‌كند بيان چنين را مركز اين وظايف عمده‌ترين
و برنامه‌ريزي نيازمنديهاي تامين منظور به لازم آمارهاي
نگاهداشتن بهنگام و تهيه كشور ، عمراني برنامه‌هاي هدفهاي
حاصل نتايج انتشار و چاپ بررسي ، استخراج ، آماري قالبهاي
شاخص و ملي محاسبات تهيه و آمارگيريها سرشماريها از
و معيارها و مفاهيم تعيين و تعاريف تهيه قيمتها ،
بخش از نياز مورد آمارهاي گردآوري آماري ، طبقه‌بنديهاي
كشور آماري سالنامه انتشار و تهيه و خصوصي بخش و عمومي
اطلاعات و مدارك و اسناد تمركز ايران ، اسلامي جمهوري
و وزارتخانه‌ها آماري واحدهاي به فني راهنماييهاي آماري
".دولت به وابسته و دولتي موءسسات
شده توليد اطلاعات و آمار كيفي و كمي مقايسه وي گفته به
واقعيت اين مبين توسعه حال در و يافته توسعه كشورهاي در
نظام‌هاي گستردگي و حجم با كشورها توسعه ميزان كه است
به و دارد تنگاتنگ ارتباط اطلاعات و آمار انتقال و توليد
از يكي اطلاعات و آمار انتقال و توليد چگونگي ديگر بيان
.مي‌رود شمار به كشورها يافتگي توسعه شاخص‌هاي
فكر:كه باورند براين آماري نظام پژوهشگران و كارشناسان
روزانه كاربردهاي جمله از آن از استفاده و آمار به كردن
موضوعات از بسياري براي تجربه كسب ضمن آن سايه در و ماست
امكان اين آمار زيرا.مي‌كنيم كسب رهنمود نيز خود زندگي
پديده‌ها و وضعيت‌ها موضوعات ، افراد كه مي‌آورد بوجود را
آمار.نمايند توصيف و تعريف آنها واقعيتهاي براساس را
و موضوعات سنجش و مقايسه و تشخيص كه مي‌دهد امكان
مطالعات و تحقيقات اساس واقع در آمار.گيرد صورت رفتارها
.است بين‌المللي زبان و
اطلاعات انواع پايه بر يافته توسعه جوامع اداره امروزه
و برنامه‌ريزي اساس اطلاعات و آمار و است استوار دقيق
و دولت جاري فعاليتهاي در تصميم‌گيري براي لازم وسيله‌اي
بهنگام و موثق بايد اطلاعات اين است ، خصوصي بخش مديران
بودن بهنگام.شود برخوردار ارزش حداكثر از تا باشد
مربوط آماري دوره به آن انتظار زمان نزديكي يعني اطلاعات
عهده به را آمار توليد كار كه دارد كارآيي بر دلالت
در اجتماعي -اقتصادي پديده‌هاي كه جامعه‌اي دردارند
ابزار عنوان به اطلاعات است ، تحول حال در كوتاه زمانهاي
.مي‌دهد دست از را خود اعتبار سريع خيلي تصميم‌گيريها
اعتماد قابل و دقت استفاده ، قابل اطلاعات ديگر ويژگي
.است آن بودن
آماري اطلاعات كنندگان توليد
نتيجه كه هستند پژوهشگراني آمار اطلاعات كنندگان توليد
توسعه و پايه‌برنامه‌ريزي آنان تجربي بررسيهاي و تحقيقات
شمار به علمي وقايع كشف نوعي واقع در و مي‌دهد تشكيل را
.مي‌آيد
آمار مركز اقتصادي حسابهاي دفتر مديركل تقي‌ترابي دكتر
اطلاعات و آمار كننده توليد بزرگترين:كه است باور براين
آمار مركز -مركزي بانك) دولتي سازمانهاي كشوري هر در
از كه آماري اطلاعات.است (...و سازمانها و وزارتخانه‌ها
دقيقي و درست مبناي كه صورتي در مي‌شود ، توليد طريق اين
گوناگون طرح‌هاي تنظيم و تهيه به شاياني كمك باشد ، داشته
.مي‌انجامد اجتماعي رفاه و ملي اقتصاد رشد توسعه ، براي
و اوراق از سازمانها اين آمارهاي از توجهي قابل بخش
موضوع ، اين بارز مثال.مي‌گيرد انجام اداري و ثبتي اسناد
بر كه است واردات و صادرات به مربوط ثبتي توليدي آمارهاي
.مي‌گيرد صورت گمركي سبز برگ در مندرج ثبتي اطلاعات مبناي
پروانه‌هاي مشخصات به مربوط اطلاعات ، ديگر نمونه
آنرا بايد ساختمان احداث متقاضيان كه است صادره ساختماني
.دهند قرار شهرداريها اختيار در و نموده تكميل
و نمونه‌اي صورت به و مقطعي نيازهاي براساس آمارها ساير
.مي‌شود جمع‌آوري يكبار سال چند هر يا سالانه سرشماري يا
مركزي سازمان عنوان به ايران آمار مركز ما ، كشور در
وزارت اجتماعي ، امور و كار وزارت مركزي ، بانك آمار توليد
از كشور وزارت و صنايع وزارت بهداشت ، وزارت كشاورزي ،
دولتي بخش در آمار كننده توليد سازمانهاي بهترين جمله
.هستند
-فردي تحقيق -پژوهشگران استفاده مورد توليدي ، آمارهاي اين
موءسسات و دولت فردي سازمانهاي و موءسسات شركتها ،
از استفاده مهم مصاديق از يكي.مي‌گيرد قرار بين‌المللي
-ملي حسابهاي) اقتصادي محاسبات تهيه در آماري اطلاعات
-كشاورزي) اقتصادي فعاليتهاي زمينه كه مي‌باشد (منطقه‌اي
هتلداري -بازرگاني -ساختمان - گاز -برق -آب -صنعت -معادن
مي‌باشد (..و خدمات -ارتباطات و نقل و حمل -رستوران و
ارائه در اقتصادي شاخص‌هاي محاسبات اين از حاصل نتايج كه
-داخلي ناخالص توليد مانند جامعه اقتصاد كلان شاخص‌هاي
تفكيك به را...و سرمايه تشكيل - افزوده ارزش -ملي هزينه
قرار جامعه برنامه‌ريزان اختيار در اقتصادي ، بخش‌هاي
.مي‌دهد
آماري نظام ناهماهنگي
و آمار به دسترسي لزوم برنامه‌ريزي به جوامع نياز امروزه
بتوان شايد.است داده افزايش پيش از بيش را صحيح اطلاعات
جامعه يك براي بزرگي آفت را متناقض و متعدد آمارهاي وجود
از تعدادي حتي و پيشرفته كشورهاي.دانست اطلاعاتي
خود را آماري اطلاعات توليد مسئله توسعه حال در كشورهاي
در كشورها اينگونه دقيق و متنوع آمارهاي و كرده حل
و دسترسي قابل سهولت به بين‌المللي اطلاع‌رساني شبكه‌هاي
آمارهاي به دستيابي ما كشور در متاسفانه.است استفاده
از بسياري بلكه ، مردم ، تنها نه و است دشوار مطمئن و دقيق
اطلاعات به دستيابي نعمت از كشور برنامه‌ريزان و مسئولان
.هستند محروم اطمينان قابل آماري
:مي‌گويد چنين آمار هماهنگي چگونگي مورد در ترابي دكتر
طور به موفق و پيشرفته كشورهاي اغلب در حاضر حال در"
آن آماري سازمان اختيار در توليد در تفكر هسته معمول
دست در و متمركز غير بصورت آمار توليد ولياست كشور
خصوص در كه آمارهايي توليد مگر.است ذيربط ارگانهاي
سازمان و وزارتخانه مسئوليت حيطه از و بوده ملي وضعيت
".است خارج خاصي
مجموعه هماهنگي و نظارت هدايت ، مسئوليت ، كلي بطور
آماري سازمان يك عهده به بايد آمار كننده توليد واحدهاي
.باشد
آمار مركز سال 1303 قانون طبق كه گفت مي‌توان ما كشور در
غير نظام يك راستاي ، در مثبتي بسيار نكات "تقريبا ايران ،
مركز ارتباط كه است اين اصلي مشكل امادارد وجود متمركز
ارائه بصورت تنها آمار توليدكننده واحدهاي ساير با آمار
براي قوي‌اي و محكم اهرم‌هاي و است فني راهنماييهاي
در آمار توليد جريان در آماري استانداردهاي و اصول اعمال
.نيست آمار مركز اختيار در آماري واحدهاي ساير
عالي شوراي نبودن فعال به مي‌توان مسئله اين كنار در
دارد ، وجود كه ديگري مشكل اين بر علاوه.كرد اشاره آمار
اين به است آمار مركز فعلي تشكيلات و ساختار به مربوط
و ندارد استان‌ها در مستقل اجرايي بازوهاي مركز كه معنا
در ايران آمار مركز كه مي‌شود باعث عوامل اين مجموعه
اندازه به آماري سياستگذاريهاي و آماري مسئوليت مقام
".نباشد قوي كافي
مشكلات زمينه در آمار كارشناسان از يكي "محمودي -ب"
مشكلات زمينه در بتوان شايد":مي‌گويد چنين كشور آماري
توليد زمينه در ما كشور كه كرد اشاره نكته اين به آماري
توليد رقم و ميزان و نيست روبه‌رو چنداني مشكل با آمار
.ندارد بين‌المللي استانداردهاي از فاصله‌اي آمارچندان
ارتباط در مسئوليت‌هاي آمار ، انتشار نحوه اساسي مشكل اما
مشكل با كه ماست آماري نظام تشكيلاتي ساختار و آن با
آماري اطلاعات صحيح مصرف و توزيع عدم همين.است مواجه
".است شده ما آماري نظام در نارساييهايي به منجر
|
