شماره‌ 1972‏‎ ‎‏‏،‏‎7 NOV 1999 آبان‌ 1378 ، ‏‎ يكشنبه‌ 16‏‎
Front Page
National
Across Iran
Metropolitan
Features
Life
Free Tribune
Women
Business
Sports
World Sports
Religion
Science/Culture
Arts
Articles
Last Page
اسلامي‌‏‎ احياگرانه‌‏‎ جنبشهاي‌‏‎



دكتر‏‎ با‏‎ وگو‏‎ گفت‌‏‎ در‏‎ اسلامي‌‏‎ وفرهنگ‌‏‎ تجدد‏‎ معضلات‌‏‎
(بخش‌‏‎ واپسين‌‏‎)‎ نصر‏‎ سيدحسين‌‏‎
سليماني‌‏‎ مرضيه‌‏‎ :‎از‏‎ وگو‏‎ گفت‌‏‎
"اساسا‏‎ كه‌‏‎ هستند‏‎ نيز‏‎ اسلامي‌‏‎ كشورهاي‌‏‎ متفكران‌‏‎ برخي‌‏‎ *
فرهنگ‌‏‎ و‏‎ ايدئولوژيها‏‎ يكسره‌‏‎ و‏‎ نهاده‌‏‎ كنار‏‎ را‏‎ اسلامي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎
.شده‌اند‏‎ متكي‌‏‎ بدان‌‏‎ يا‏‎ پذيرفته‌‏‎ را‏‎ غربي‌‏‎ انساني‌‏‎ علوم‌‏‎ و‏‎
جهان‌‏‎ در‏‎ نمونه‌هايي‌‏‎ چنين‌‏‎ هم‌‏‎ گذشته‌‏‎ در‏‎.است‌‏‎ درست‌‏‎ بله‌‏‎ *
از‏‎ شماري‌‏‎ هم‌‏‎ هنوز‏‎ گذشته‌ ، ‏‎ نظير‏‎ و‏‎ است‌‏‎ داشته‌‏‎ وجود‏‎ اسلام‌‏‎
نيروهاي‌‏‎ سخنگوي‌‏‎ و‏‎ شده‌اند‏‎ غيرديني‌‏‎ كه‌‏‎ هستند‏‎ مسلمانان‌‏‎
دقيق‌ ، ‏‎ تعبير‏‎ به‌‏‎ لذا ، ‏‎ و‏‎ اسلام‌اند‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ غيرديني‌‏‎
زمره‌‏‎ از‏‎ يا‏‎ اسلامي‌‏‎ متكفران‌‏‎ جزو‏‎ را‏‎ آنها‏‎ نمي‌توان‌‏‎
با‏‎.‎دارند‏‎ تجددطلبانه‌‏‎ تمايلات‌‏‎ كه‌‏‎ آورد‏‎ شمار‏‎ به‌‏‎ مسلماناني‌‏‎
نبايد‏‎ اسلام‌ ، ‏‎ جهان‌‏‎ كنوني‌‏‎ اوضاع‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎ حال‌ ، ‏‎ اين‌‏‎
.گرفت‌‏‎ ناديده‌‏‎ را‏‎ گروه‌‏‎ اين‌‏‎ اهميت‌‏‎
و‏‎ فلسفي‌‏‎ و‏‎ فرهنگي‌‏‎ جريانهاي‌‏‎ و‏‎ نحله‌ها‏‎ از‏‎ يك‌‏‎ كدام‌‏‎ *
بيشتر‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ غربي‌ ، ‏‎ معاصر‏‎ مكاتب‏‎ يا‏‎ و‏‎ ايدئولوژيك‌ ، ‏‎
است‌؟‏‎ گرفته‌‏‎ قرار‏‎ توجه‌‏‎ مورد‏‎
مهمي‌‏‎ فلسفه‌هاي‌‏‎ و‏‎ ايدئولوژيك‌‏‎ ديدگاههاي‌‏‎ همه‌‏‎ "تقريبا‏‎ *
اصالت‌‏‎ به‌‏‎ قول‌‏‎ از‏‎ است‌ ، ‏‎ بوده‌‏‎ باب‏‎ غرب‏‎ در‏‎ گذشته‌‏‎ قرن‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎
ماركسيسم‌ ، ‏‎ تساوي‌طلبي‌ ، ‏‎ تا‏‎ گرفته‌‏‎ ترقيخواهي‌‏‎ و‏‎ تطور‏‎
مكاتب‏‎ همه‌‏‎ و‏‎ پوزيتيويسم‌‏‎ اگزيستانسياليسم‌ ، ‏‎ سوسياليسم‌ ، ‏‎
پيروان‌‏‎ دارد ، ‏‎ تجددطلبانه‌‏‎ فحواي‌‏‎ نحوي‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ ديگري‌‏‎ فكري‌‏‎
در‏‎ هواداراني‌‏‎ لااقل‌‏‎ يا‏‎.‎داشته‌اند‏‎ پروپاقرصي‌‏‎ و‏‎ علاقه‌مند‏‎
و‏‎ هواداران‌‏‎ از‏‎ برخي‌‏‎.‎مي‌شود‏‎ ديده‌‏‎ آنها‏‎ براي‌‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎
كوشش‌‏‎ اخير‏‎ دهه‌هاي‌‏‎ در‏‎ مدرن‌ ، ‏‎ مكاتب‏‎ و‏‎ جريانها‏‎ اين‌‏‎ پيروان‌‏‎
و‏‎ آراء‏‎ برخي‌‏‎ با‏‎ دين‌‏‎ يك‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ اسلام‌‏‎ تا‏‎ كرده‌اند‏‎
و‏‎ تلفيق‌‏‎ دارد‏‎ چپ‌گرايانه‌‏‎ بويي‌‏‎ و‏‎ رنگ‌‏‎ كه‌‏‎ غربي‌‏‎ هاي‌‏‎ انديشه‌‏‎
برگرفته‌‏‎ عناصر‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ دوره‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ خلال‌‏‎ در‏‎كنند‏‎ تركيب‏‎
شده‌‏‎ برگرفته‌‏‎ تعابير‏‎ سلك‌‏‎ در‏‎ چپ‌گرا‏‎ ايدئولوژيهاي‌‏‎ از‏‎ شده‌‏‎
قبول‌‏‎ مورد‏‎ و‏‎ كلاسيك‌‏‎ تعاليم‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ حديث‌‏‎ و‏‎ قرآن‌‏‎ زبان‌‏‎ از‏‎
دادند‏‎ نشان‌‏‎ را‏‎ خود‏‎ چهره‌‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ تدريج‌‏‎ به‌‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎
تا‏‎ كوشيدند‏‎ برخي‌‏‎ في‌المثل‌‏‎ كه‌‏‎ بود‏‎ رخنه‌ها‏‎ همين‌‏‎ پي‌‏‎ در‏‎ و‏‎
چپ‌گرايانه‌‏‎ و‏‎ راديكال‌‏‎ ايدئولوژي‌‏‎ يك‌‏‎ چهره‌‏‎ اسلام‌ ، ‏‎ دين‌‏‎ از‏‎
.كنند‏‎ ارايه‌‏‎ را‏‎
و‏‎ موضوعات‌‏‎ در‏‎ خاصي‌‏‎ مصطلحات‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ ايران‌ ، ‏‎ در‏‎ امروزه‌‏‎ *
شده‌‏‎ باب‏‎ اسلامي‌‏‎ تفكر‏‎ و‏‎ ايدئولوژي‌‏‎ فرهنگ‌ ، ‏‎ به‌‏‎ مربوط‏‎ مسائل‌‏‎
اصطلاحات‌‏‎ هم‌‏‎ غرب‏‎ در‏‎ مسائل‌ ، ‏‎ همين‌‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎ و‏‎ است‌‏‎
قرار‏‎ استفاده‌‏‎ مورد‏‎ منفي‌‏‎ يا‏‎ مثبت‌‏‎ بارهاي‌‏‎ با‏‎ ويژه‌اي‌‏‎
كه‌‏‎ است‌‏‎ ديني‌‏‎ احياگري‌‏‎ اصطلاحات‌‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎.‎مي‌گيرد‏‎
را‏‎ آن‌‏‎ ايران‌‏‎ خصوص‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ مذهبي‌‏‎ روشنفكران‌‏‎
تجديد‏‎ نوعي‌‏‎ بر‏‎ دلالت‌‏‎ كه‌‏‎ داده‌اند‏‎ قرار‏‎ جدي‌‏‎ توجه‌‏‎ مورد‏‎
و‏‎ اصول‌گرايي‌‏‎.‎دارد‏‎ معاصر‏‎ مقتضيات‌‏‎ پرتو‏‎ در‏‎ ديني‌‏‎ حيات‌‏‎
اصطلاحاتي‌‏‎ چنين‌‏‎ با‏‎ نيز‏‎ ايران‌‏‎ اسلامي‌‏‎ انقلاب‏‎ و‏‎ سلفيه‌‏‎ جنبش‌‏‎
ديگر‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎.‎پرداخته‌اند‏‎ خود‏‎ توجه‌‏‎ مورد‏‎ مقولات‌‏‎ تبيين‌‏‎ به‌‏‎
غربي‌‏‎ متفكران‌‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎ منفي‌‏‎ معنايي‌‏‎ بار‏‎ با‏‎ پديده‌ها‏‎ همين‌‏‎
خيزشهاي‌‏‎ كه‌‏‎ اصطلاح‌‏‎ شايعترين‌‏‎ شايد‏‎ كه‌‏‎ مي‌شود‏‎ استعمال‌‏‎
يا‏‎ بنيادگرايي‌‏‎ مي‌دهند‏‎ توضيح‌‏‎ آن‌‏‎ با‏‎ را‏‎ اسلامي‌‏‎ معاصر‏‎
چيست‌؟‏‎ شما‏‎ نظر‏‎ زمينه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎.‎باشد‏‎ Fundamentalism
آن‌‏‎ به‌‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ "نوعا‏‎ كه‌‏‎ عكس‌العملها‏‎ نوع‌‏‎ اين‌‏‎ *
اصول‌گرايي‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ غرب‏‎ در‏‎ يا‏‎ مي‌شود‏‎ گفته‌‏‎ اسلامي‌‏‎ احياگري‌‏‎
حوزه‌‏‎ در‏‎ صحيحي‌‏‎ تعبير‏‎ واقع‌‏‎ در‏‎ ناميده‌اند ، ‏‎ بنيادگرايي‌‏‎ يا‏‎
براساس‌‏‎ اخير‏‎ دهه‌‏‎ چند‏‎ در‏‎.است‌‏‎ نبوده‌‏‎ اسلامي‌‏‎ معاصر‏‎ مطالعات‌‏‎
اخوان‌‏‎ همچون‌‏‎ گروههايي‌‏‎ توسط‏‎ كه‌‏‎ اوليه‌اي‌‏‎ مباني‌‏‎ همان‌‏‎
كه‌‏‎ پاكستان‌‏‎ اسلامي‌‏‎ جماعت‌‏‎ يا‏‎ شده‌‏‎ تثبيت‌‏‎ المسلمين‌‏‎
كه‌‏‎ سلفيه‌‏‎ جنبش‌‏‎ يا‏‎ و‏‎ بوده‌‏‎ مودودي‌‏‎ ابوالاعلي‌‏‎ آن‌‏‎ بنيانگذار‏‎
مصر‏‎ در‏‎ و‏‎ بود‏‎ همراه‌‏‎ رضا‏‎ رشيد‏‎ مانند‏‎ كساني‌‏‎ نام‌‏‎ با‏‎ همواره‌‏‎
همواره‌‏‎ داشته‌ ، ‏‎ بسيار‏‎ پيروان‌‏‎ هم‌‏‎ عربستان‌‏‎ حتي‌‏‎ و‏‎ سوريه‌‏‎ و‏‎
را‏‎ خود‏‎ تداوم‌‏‎ و‏‎ مي‌كرده‌‏‎ جلب‏‎ خود‏‎ به‌‏‎ را‏‎ زيادي‌‏‎ هواداران‌‏‎
و‏‎ بيشتر‏‎ حتي‌‏‎ گذشته‌‏‎ قرن‌‏‎ نيم‌‏‎ طي‌‏‎ تداوم‌ ، ‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ كرده‌‏‎ حفظ‏‎
شيعيان‌‏‎ حركت‌‏‎ ايران‌ ، ‏‎ انقلاب‏‎ تجربه‌هاي‌‏‎ و‏‎ شده‌‏‎ نيز‏‎ فعالتر‏‎
"كاملا‏‎ نيز‏‎ الجزاير‏‎ و‏‎ مصر‏‎ در‏‎ اسلامي‌‏‎ جنبشهاي‌‏‎ و‏‎ لبنان‌‏‎
سابقه‌‏‎ و‏‎ دامنه‌‏‎ چنين‌‏‎ وجود‏‎ با‏‎ اما‏‎است‌‏‎ دريافت‌‏‎ و‏‎ درك‌‏‎ قابل‌‏‎
يا‏‎ احياگري‌‏‎ پديده‌‏‎ كل‌‏‎ كه‌‏‎ داشت‌‏‎ توجه‌‏‎ بايد‏‎ گسترده‌اي‌‏‎
را‏‎ طيفي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ پيچيده‌‏‎ بسيار‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎ اصول‌گرايي‌‏‎ "اصطلاحا‏‎
حركتهاي‌‏‎ با‏‎ مرتبط‏‎ معتدل‌‏‎ اشكال‌‏‎ و‏‎ صور‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ برمي‌گيرد‏‎ در‏‎
چهاردهم‌‏‎ و‏‎ سيزدهم‌‏‎ قرون‌‏‎ مصلحان‌‏‎ احياگرانه‌‏‎ و‏‎ پيرايشگرانه‌‏‎
تلاش‌‏‎ عين‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ نهضتهايي‌‏‎ و‏‎ حركتها‏‎ انواع‌‏‎ تا‏‎ قمري‌ ، ‏‎ هجري‌‏‎
وتفكر‏‎ آرا‏‎ و‏‎ زبان‌‏‎ از‏‎ دين‌ ، ‏‎ و‏‎ شريعت‌‏‎ اولويت‌‏‎ اثبات‌‏‎ براي‌‏‎
استفاده‌‏‎ نيز‏‎ اروپا‏‎ در‏‎ قرن‌ 19‏‎ انقلابي‌‏‎ و‏‎ ايدئولوژيكي‌‏‎
نمي‌توان‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌كنيد‏‎ ملاحظه‌‏‎ پس‌‏‎.‎است‌‏‎ شده‌‏‎ گسترده‌‏‎ مي‌كنند ، ‏‎
همه‌‏‎ كه‌‏‎ كرد‏‎ عرضه‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ كلي‌‏‎ شرحي‌‏‎ اختصار ، ‏‎ و‏‎ سادگي‌‏‎ به‌‏‎
قرار‏‎ عنوان‌‏‎ اين‌‏‎ تحت‌‏‎ كه‌‏‎ را‏‎ پديده‌هايي‌‏‎ انواع‌‏‎ جوانب‏‎ و‏‎ جهات‌‏‎
كه‌‏‎ گفت‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ حال‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ با‏‎.‎داد‏‎ شرح‌‏‎ كلي‌‏‎ صورت‌‏‎ به‌‏‎ دارند ، ‏‎
احياي‌‏‎ و‏‎ حفظ‏‎ به‌‏‎ دلمشغولي‌‏‎ در‏‎ سو‏‎ يك‌‏‎ از‏‎ پديده‌ها‏‎ اين‌‏‎ همه‌‏‎
با‏‎ مخالفت‌‏‎ و‏‎ مسلمين‌‏‎ اجتماعي‌‏‎ و‏‎ سياسي‌‏‎ استقلال‌‏‎ شريعت‌ ، ‏‎
يك‌‏‎ در‏‎ ديگر‏‎ سوي‌‏‎ از‏‎ و‏‎ غرب ، ‏‎ اجتماعي‌‏‎ ارزشهاي‌‏‎ و‏‎ هنجارها‏‎
و‏‎ تكنولوژي‌‏‎ و‏‎ علم‌‏‎ نفوذ‏‎ به‌‏‎ نسبت‌‏‎ انفعالي‌‏‎ تلقي‌‏‎ و‏‎ بي‌علاقگي‌‏‎
يكديگر‏‎ با‏‎ آن‌ ، ‏‎ با‏‎ مرتبط‏‎ انديشه‌هاي‌‏‎ و‏‎ غربي‌‏‎ جديد‏‎ نهادهاي‌‏‎
.هستند‏‎ مشترك‌‏‎
تلقي‌‏‎" شما‏‎ تعبير‏‎ به‌‏‎ يا‏‎ جريانات‌‏‎ اين‌‏‎ منفي‌‏‎ جنبه‌هاي‌‏‎ *
"صرفا‏‎ آيا‏‎ چيست‌؟‏‎ مدرن‌‏‎ پديده‌هاي‌‏‎ و‏‎ نهادها‏‎ از‏‎ "انفعالي‌‏‎
نيز‏‎ اسلامي‌‏‎ فرهنگ‌‏‎ و‏‎ حيات‌‏‎ حوزه‌‏‎ در‏‎ يا‏‎ دارد‏‎ خارجي‌‏‎ نمود‏‎
است‌؟‏‎ داشته‌‏‎ منفي‌‏‎ وجوه‌‏‎
اما‏‎ است‌‏‎ بسياري‌‏‎ مسائل‌‏‎ طرح‌‏‎ مستلزم‌‏‎ نيز‏‎ پرسش‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ پاسخ‌‏‎ *
غفلت‌‏‎ در‏‎ حركتها‏‎ اين‌‏‎ همه‌‏‎ "تقريبا‏‎ كه‌‏‎ گفت‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ مجموع‌‏‎ در‏‎
به‌‏‎ بي‌اعتنايي‌‏‎ و‏‎ اسلامي‌‏‎ شهرسازي‌‏‎ و‏‎ معماري‌‏‎ و‏‎ هنر‏‎ اهميت‌‏‎ از‏‎
آن‌‏‎ محافظت‌‏‎ و‏‎ اسلام‌‏‎ شناختي‌‏‎ زيبايي‌‏‎ و‏‎ هنري‌‏‎ فضاي‌‏‎ حفظ‏‎ ضرورت‌‏‎
و‏‎ غفلت‌‏‎ اين‌‏‎.شريكند‏‎ نيز‏‎ غربي‌‏‎ معيارهاي‌‏‎ رخنه‌‏‎ از‏‎
كه‌‏‎ مواردي‌‏‎ در‏‎ جز‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎ فكري‌‏‎ سنت‌‏‎ مورد‏‎ در‏‎ بي‌اعتنايي‌‏‎
يا‏‎ و‏‎ فقهي‌‏‎ موضوعات‌‏‎ ايماني‌ ، ‏‎ مباحث‌‏‎ به‌‏‎ "مستقيما‏‎ سنت‌‏‎ اين‌‏‎
واقعيت‌‏‎.‎است‌‏‎ صادق‌‏‎ نيز‏‎ باشد ، ‏‎ مربوط‏‎ ديني‌‏‎ شعاير‏‎ و‏‎ مناسك‌‏‎
يا‏‎ انديشه‌‏‎ شكوفايي‌‏‎ به‌‏‎ حركتها‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ هيچكدام‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎
لااقل‌‏‎ يا‏‎ و‏‎ نينجاميده‌‏‎ اسلامي‌‏‎ ادبيات‌‏‎ يا‏‎ و‏‎ فلسفه‌‏‎ يا‏‎ هنر‏‎
.است‌‏‎ نشده‌‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ منجر‏‎ تاكنون‌‏‎
بحث‌‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎ انقلابي‌‏‎ و‏‎ احياگرانه‌‏‎ جريانهاي‌‏‎ امروزه‌‏‎ *
نقد‏‎ با‏‎ نيز‏‎ برخي‌‏‎.‎كرده‌اند‏‎ مطرح‌‏‎ را‏‎ دين‌‏‎ شدن‌‏‎ ايدئولوژيك‌‏‎
ايدئولوژي‌‏‎.‎گرفته‌اند‏‎ موضع‌‏‎ آن‌‏‎ مقابل‌‏‎ در‏‎ پديده‌اي‌‏‎ چنين‌‏‎
در‏‎ ايدئولوژي‌‏‎ به‌‏‎ كلي‌‏‎ سنت‌‏‎ و‏‎ فرهنگ‌‏‎ يك‌‏‎ تبديل‌‏‎ و‏‎ اسلام‌‏‎ شدن‌‏‎
براي‌‏‎ نتيجه‌اي‌‏‎ چه‌‏‎ مسلمانان‌‏‎ معاصر‏‎ جغرافياي‌‏‎ و‏‎ تفكر‏‎ حوزه‌‏‎
دربردارد؟‏‎ مسلمانان‌‏‎
حركتهاي‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ واقعيت‌‏‎ يك‌‏‎ اين‌‏‎ بله‌ ، ‏‎ *
تجددطلبانه‌‏‎ حركتهاي‌‏‎ از‏‎ بعضي‌‏‎ در‏‎ نيز‏‎ و‏‎ موجود‏‎ احياگرانه‌‏‎
شيوه‌‏‎ و‏‎ دين‌‏‎ يك‌‏‎ از‏‎ اسلام‌‏‎ كه‌‏‎ ديد‏‎ مي‌توان‌‏‎ وضوح‌‏‎ به‌‏‎ معين‌ ، ‏‎
اين‌‏‎ دو‏‎ هر‏‎.‎است‌‏‎ شده‌‏‎ بدل‌‏‎ ايدئولوژي‌‏‎ يك‌‏‎ به‌‏‎ زندگي‌‏‎ عيار‏‎ كامل‌‏‎
يك‌‏‎ ايدئولوژي‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ واژه‌‏‎ كه‌‏‎ غافلند‏‎ حركتها‏‎ يا‏‎ گروهها‏‎
دقيقي‌‏‎ مترادف‌‏‎ و‏‎ معادل‌‏‎ هيچگونه‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ غربي‌‏‎ "كاملا‏‎ اصطلاح‌‏‎
را‏‎ آن‌‏‎ راحتي‌‏‎ به‌‏‎ نمي‌شود‏‎ حتي‌‏‎ و‏‎ ندارد‏‎ اسلامي‌‏‎ كهن‌‏‎ تفكر‏‎ در‏‎
.كرد‏‎ ترجمه‌‏‎ اسلامي‌‏‎ زبانهاي‌‏‎ ساير‏‎ يا‏‎ فارسي‌‏‎ و‏‎ عربي‌‏‎ زبان‌‏‎ به‌‏‎
با‏‎ مخالفند ، ‏‎ غرب‏‎ با‏‎ سرسختانه‌‏‎ كه‌‏‎ احياگراني‌‏‎ حتي‌‏‎ بنابراين‌ ، ‏‎
فكري‌اي‌‏‎ روندهاي‌‏‎ "غالبا‏‎ ايدئولوژي‌ ، ‏‎ به‌‏‎ اسلام‌‏‎ كردن‌‏‎ تبديل‌‏‎
دارد‏‎ تعلق‌‏‎ غرب‏‎ جهان‌‏‎ تاريخ‌‏‎ به‌‏‎ "اساسا‏‎ كه‌‏‎ مي‌كنند‏‎ دنبال‌‏‎ را‏‎
سرانجام‌ ، ‏‎ و‏‎ ايدئولوژي‌‏‎ به‌‏‎ نواحي‌‏‎ بسياري‌‏‎ در‏‎ دين‌‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎
ايدئولوژي‌‏‎ به‌‏‎ ديد ، ‏‎ ماركسيسم‌‏‎ مورد‏‎ در‏‎ مي‌توان‌‏‎ همچنانكه‌‏‎
.است‌‏‎ شده‌‏‎ تحويل‌‏‎ و‏‎ تبديل‌‏‎ غيرديني‌‏‎
اصول‌‏‎ يا‏‎ دين‌‏‎ شدن‌‏‎ ايدئولوژيك‌‏‎ نظير‏‎ مباحثي‌‏‎ بر‏‎ علاوه‌‏‎ *
متفكران‌‏‎ موضع‌‏‎ هنوز‏‎ مي‌رسد ، ‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎.‎.‎و‏‎ اسلامي‌‏‎ گرايي‌‏‎
مناقشات‌‏‎ از‏‎ خالي‌‏‎ نيز‏‎ مدرن‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎ و‏‎ علم‌‏‎ درباب‏‎ مسلمان‌‏‎
...نيست‌‏‎ دامنه‌دار‏‎
و‏‎ علم‌‏‎ اتخاذ‏‎ نحوه‌‏‎ و‏‎ غايت‌‏‎ و‏‎ قصد‏‎ مسئله‌‏‎.‎است‌‏‎ همينطور‏‎ *
علاوه‌‏‎ آن‌ ، ‏‎ در‏‎ مندرج‌‏‎ مسائل‌‏‎ و‏‎ مشكلات‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎
بخصوص‌‏‎ ديگر ، ‏‎ گروههاي‌‏‎ دلمشغولي‌‏‎ مايه‌‏‎ سنتي‌ ، ‏‎ متفكران‌‏‎ بر‏‎
از‏‎ بسياري‌‏‎ مديد ، ‏‎ مدتهاي‌‏‎ تا‏‎است‌‏‎ بوده‌‏‎ نيز‏‎ تجددطلبان‌‏‎
سيد‏‎ نظريات‌‏‎ پيرو‏‎ زمينه‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ اسلام‌ ، ‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ متفكران‌‏‎
چيزي‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ بود‏‎ معتقد‏‎ كه‌‏‎ بودند‏‎ اسدآبادي‌‏‎ جمال‌الدين‌‏‎
غرب‏‎ اما‏‎.‎نيست‌‏‎ است‌‏‎ شده‌‏‎ منتقل‌‏‎ غرب‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ اسلامي‌‏‎ علوم‌‏‎ جز‏‎
اين‌‏‎ كردن‌‏‎ هماهنگ‌‏‎ در‏‎ مشكلي‌‏‎ هيچ‌‏‎ كه‌‏‎ مسلمانان‌‏‎ برخلاف‌‏‎ مسيحي‌‏‎
بايد‏‎ كه‌‏‎ آنچنان‌‏‎ است‌‏‎ نتوانسته‌‏‎ نداشتند ، ‏‎ دينشان‌‏‎ با‏‎ علوم‌‏‎
در‏‎.‎بيايد‏‎ كنار‏‎ آن‌‏‎ با‏‎ و‏‎ بپردازد‏‎ علوم‌‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ به‌درستي‌‏‎
اعتناي‌‏‎ مسلمين‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ اواخر‏‎ همين‌‏‎ تا‏‎ باور ، ‏‎ اين‌‏‎ نتيجه‌‏‎
غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎ و‏‎ علم‌‏‎ اتخاذ‏‎ از‏‎ ناشي‌‏‎ مسائل‌‏‎ به‌‏‎ چنداني‌‏‎
و‏‎ اصول‌گرايان‌‏‎ يا‏‎ احياگران‌‏‎ هم‌‏‎ هنوز‏‎ واقع‌‏‎ در‏‎.بودند‏‎ نكرده‌‏‎
درباره‌‏‎ را‏‎ ساده‌انگارانه‌‏‎ و‏‎ غلط‏‎ داوري‌‏‎ اين‌‏‎ تجددطلبان‌ ، ‏‎ هم‌‏‎
چشم‌‏‎ نمي‌توان‌‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎.‎مي‌دانند‏‎ مقبول‌‏‎ جديد‏‎ علم‌‏‎ ماهيت‌‏‎
بدون‌‏‎ گفت‌‏‎ سخن‌‏‎ غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎ و‏‎ علم‌‏‎ اقتباس‌‏‎ و‏‎ قبول‌‏‎ از‏‎ بسته‌‏‎
اسلامي‌‏‎ تفكر‏‎ و‏‎ زندگي‌‏‎ براي‌‏‎ آن‌‏‎ تبعات‌‏‎ و‏‎ نتايج‌‏‎ درباره‌‏‎ آنكه‌‏‎
.انديشيد‏‎ جد‏‎ به‌‏‎
.نيستند‏‎ گروهها‏‎ اين‌‏‎ جمله‌‏‎ از‏‎ مسلمان‌‏‎ متفكران‌‏‎ همه‌‏‎ اما‏‎ *
و‏‎ علم‌‏‎ با‏‎ مرتبط‏‎ فرهنگ‌‏‎ و‏‎ تبعات‌‏‎ درباره‌‏‎ بحث‌‏‎ امروزه‌‏‎
-مسلمان‌‏‎ متفكران‌‏‎ برخي‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ مهمي‌‏‎ بحث‌‏‎ به‌‏‎ غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎
در‏‎ ويژه‌‏‎ به‌‏‎ مختلف‌ ، ‏‎ سطوح‌‏‎ در‏‎ و‏‎ شده‌‏‎ بدل‌‏‎ -‎شما‏‎ خود‏‎ ازجمله‌‏‎
نقطه‌‏‎ و‏‎ تاملات‌‏‎ آن‌‏‎ درباره‌‏‎ فلسفي‌ ، ‏‎ جديد‏‎ مباحث‌‏‎ از‏‎ بخشي‌‏‎
.مي‌شود‏‎ مطرح‌‏‎ جدي‌‏‎ نظرهاي‌‏‎
اين‌‏‎ در‏‎ انتقادي‌تري‌‏‎ تلقي‌‏‎ تدريج‌‏‎ به‌‏‎ اخير ، ‏‎ دهه‌‏‎ چند‏‎ در‏‎ *
"كاملا‏‎ كرديد‏‎ اشاره‌‏‎ كه‌‏‎ نكته‌اي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ گرفته‌‏‎ شكل‌‏‎ زمينه‌‏‎
علم‌‏‎ معناي‌‏‎ درباره‌‏‎ مفصلي‌‏‎ و‏‎ جدي‌‏‎ بحثهاي‌‏‎ امروزه‌‏‎ زيرا‏‎ بجاست‌ ، ‏‎
آن‌‏‎ نسبت‌‏‎ و‏‎ رابطه‌‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎ وحي‌‏‎ با‏‎ آن‌‏‎ نسبت‌‏‎ و‏‎ رابطه‌‏‎ اسلامي‌ ، ‏‎
يك‌‏‎ در‏‎ را‏‎ غربي‌‏‎ علم‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ چگونه‌‏‎ كه‌‏‎ اين‌‏‎ و‏‎ غربي‌ ، ‏‎ علم‌‏‎ با‏‎
عين‌‏‎ در‏‎ ولي‌‏‎.‎است‌‏‎ گرفته‌‏‎ در‏‎ كرد ، ‏‎ ادغام‌‏‎ اسلامي‌‏‎ نگري‌‏‎ جهان‌‏‎
و‏‎ قطعي‌‏‎ پاسخهاي‌‏‎ آنچنان‌‏‎ هنوز‏‎ كه‌‏‎ كرد‏‎ فراموش‌‏‎ نبايد‏‎ حال‌‏‎
جهان‌‏‎ كل‌‏‎ براي‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ نشده‌‏‎ داده‌‏‎ پرسشها‏‎ اين‌‏‎ به‌‏‎ نهايي‌‏‎
نيز‏‎ تكنولوژي‌‏‎ مورد‏‎ در‏‎ قضيه‌‏‎ اين‌‏‎.باشد‏‎ قبول‌‏‎ قابل‌‏‎ اسلام‌‏‎
كه‌‏‎ مي‌كوشند‏‎ و‏‎ كوشيده‌‏‎ سخت‌‏‎ مسلمان‌ ، ‏‎ كشورهاي‌‏‎ همه‌‏‎.‎است‌‏‎ صادق‌‏‎
و‏‎ نتايج‌‏‎ امروزه‌‏‎ اما‏‎.‎شوند‏‎ صنعتي‌‏‎ ممكن‌‏‎ سرعت‌‏‎ حداكثر‏‎ با‏‎
حتي‌‏‎ و‏‎ جامعه‌ ، ‏‎ بافت‌‏‎ و‏‎ ديني‌‏‎ زندگي‌‏‎ بر‏‎ شدن‌‏‎ صنعتي‌‏‎ منفي‌‏‎ آثار‏‎
نيز‏‎ و‏‎ رواني‌‏‎ و‏‎ فرهنگي‌‏‎ نابسامانيهاي‌‏‎ موجد‏‎ زيست‌ ، ‏‎ محيط‏‎
.است‌‏‎ يافته‌‏‎ بروز‏‎ "كاملا‏‎ آن‌‏‎ مشكلات‌‏‎ و‏‎ شده‌‏‎ انسانها‏‎ بيقراري‌‏‎
را‏‎ مشكلات‌‏‎ و‏‎ نابسامانيها‏‎ اين‌‏‎ از‏‎ شمه‌اي‌‏‎ كلي‌ ، ‏‎ نگاه‌‏‎ يك‌‏‎ با‏‎
شدن‌‏‎ صنعتي‌‏‎ زمينه‌‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ بزرگي‌‏‎ اسلامي‌‏‎ شهرهاي‌‏‎ در‏‎ مي‌توان‌‏‎
از‏‎ بسياري‌‏‎ نتيجه‌ ، ‏‎ در‏‎.‎ديد‏‎ بوده‌اند ، ‏‎ موفق‌تر‏‎ بالنسبه‌‏‎
از‏‎ اسلامي‌‏‎ تلقي‌‏‎ كه‌‏‎ شده‌اند‏‎ آن‌‏‎ بر‏‎ تدريج‌‏‎ به‌‏‎ مسلمين‌ ، ‏‎
برخي‌‏‎ در‏‎ امروزه‌‏‎.‎كنند‏‎ دوباره‌صورتبندي‌‏‎ را‏‎ غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎
جهت‌‏‎ در‏‎ فراواني‌‏‎ فكري‌‏‎ تلاش‌‏‎ و‏‎ توجه‌‏‎ اسلام‌ ، ‏‎ جهان‌‏‎ نواحي‌‏‎
زمينه‌‏‎ در‏‎ ديگري‌‏‎ طرق‌‏‎ به‌‏‎ دستيابي‌‏‎ و‏‎ بديل‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎ يك‌‏‎ يافتن‌‏‎
بدهد‏‎ امكان‌‏‎ مسلمين‌‏‎ به‌‏‎ تا‏‎ مي‌شود‏‎ مبذول‌‏‎ انرژي‌‏‎ از‏‎ استفاده‌‏‎
غربي‌‏‎ تكنولوژي‌‏‎ كه‌‏‎ اشتباهاتي‌‏‎ و‏‎ خطاها‏‎ همه‌‏‎ مقلد‏‎ "صرفا‏‎
.نباشند‏‎ است‌‏‎ شده‌‏‎ مرتكب‏‎ تاكنون‌‏‎
مي‌خواستم‌‏‎ گفتگو ، ‏‎ از‏‎ بخش‌‏‎ اين‌‏‎ در‏‎ سئوال‌‏‎ آخرين‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ *
عنوان‌‏‎ به‌‏‎ ما‏‎ نسبت‌‏‎ و‏‎ معرفت‌‏‎.‎ بازگردم‌‏‎ بحث‌‏‎ ابتداي‌‏‎ مسئله‌‏‎ به‌‏‎
چه‌‏‎ كلي‌ ، ‏‎ بطور‏‎ جديد ، ‏‎ جهان‌‏‎ با‏‎ مواجهه‌‏‎ در‏‎ معاصر ، ‏‎ مسلمانان‌‏‎
است‌؟‏‎ داده‌‏‎ قرار‏‎ ما‏‎ دربرابر‏‎ را‏‎ افقهايي‌‏‎
درك‌‏‎ و‏‎ فهم‌‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ در‏‎ هنوز‏‎ كه‌‏‎ گفت‌‏‎ بايد‏‎ تاسف‌‏‎ با‏‎ *
گذشته‌‏‎ به‌‏‎ نسبت‌‏‎ امروزه‌‏‎ البته‌‏‎.‎ندارد‏‎ وجود‏‎ غرب‏‎ از‏‎ عميقي‌‏‎
جهان‌‏‎ سراسر‏‎ در‏‎ امروزه‌‏‎ مثال‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎.‎داريم‌‏‎ بهتري‌‏‎ وضع‌‏‎
لاتيني‌‏‎ و‏‎ يوناني‌‏‎ زبان‌‏‎ كه‌‏‎ داريد‏‎ سراغ‌‏‎ را‏‎ محقق‌‏‎ چند‏‎ اسلام‌‏‎
و‏‎ بدانند‏‎ است‌‏‎ غرب‏‎ تاريخي‌‏‎ و‏‎ فرهنگي‌‏‎ اصلي‌‏‎ زبانهاي‌‏‎ كه‌‏‎ را‏‎
فارسي‌‏‎ و‏‎ عربي‌‏‎ غرب‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ كساني‌‏‎ با‏‎ را‏‎ عده‌‏‎ اين‌‏‎ مي‌شود‏‎ آيا‏‎
از‏‎ را‏‎ اسلامي‌‏‎ تفكر‏‎ و‏‎ تمدن‌‏‎ ريشه‌هاي‌‏‎ مي‌توانند‏‎ و‏‎ مي‌دانند‏‎
ساير‏‎ در‏‎ كرد؟‏‎ مقايسه‌‏‎ كنند‏‎ مطالعه‌‏‎ خودشان‌‏‎ خاص‌‏‎ نظر‏‎ نقطه‌‏‎
نابرابري‌‏‎ نسبت‌‏‎ چنين‌‏‎ نيز‏‎ فرهنگي‌‏‎ و‏‎ علمي‌‏‎ تمدني‌ ، ‏‎ زمينه‌هاي‌‏‎
هنوز‏‎ اسلام‌‏‎ جهان‌‏‎ اعظم‌‏‎ بخش‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ واقعيت‌‏‎.‎است‌‏‎ صادق‌‏‎
از‏‎ "عميقا‏‎ كه‌‏‎ حالي‌‏‎ در‏‎است‌‏‎ غرب‏‎ از‏‎ عميق‌‏‎ درك‌‏‎ و‏‎ دانش‌‏‎ فاقد‏‎
جهان‌‏‎ اقدامات‌‏‎ و‏‎ مظاهر‏‎ و‏‎ محصولات‌‏‎ و‏‎ انديشه‌ها‏‎ و‏‎ آرا‏‎ انواع‌‏‎
تا‏‎ گرفته‌‏‎ سينما‏‎ از‏‎ و‏‎ كامپيوتر‏‎ تا‏‎ گرفته‌‏‎ اتومبيل‌‏‎ از‏‎ غرب ، ‏‎
.است‌‏‎ تاثيرپذيرفته‌‏‎ اقتصاد ، ‏‎ تا‏‎ فلسفي‌‏‎ آرا‏‎ از‏‎ يا‏‎ ادبيات‌‏‎
طريق‌‏‎ از‏‎ بي‌وقفه‌‏‎ همچنان‌‏‎ غربي‌‏‎ ارزشهاي‌‏‎ و‏‎ آرا‏‎ امواج‌‏‎
جهان‌‏‎ طرف‌‏‎ به‌‏‎ اطلاعات‌‏‎ انتقال‌‏‎ طرق‌‏‎ ساير‏‎ و‏‎ جمعي‌‏‎ رسانه‌هاي‌‏‎
اطلاع‌‏‎ نيست‌ ، ‏‎ موجود‏‎ و‏‎ است‌‏‎ لازم‌‏‎ آنچه‌‏‎.است‌‏‎ سرازير‏‎ اسلام‌‏‎
بلكه‌‏‎ تماسند ، ‏‎ در‏‎ غرب‏‎ با‏‎ كه‌‏‎ نيست‌‏‎ مسلماناني‌‏‎ يا‏‎ غرب‏‎ درباره‌‏‎
جهان‌‏‎ انديشه‌هاي‌‏‎ و‏‎ آرا‏‎ و‏‎ فرهنگ‌‏‎ ريشه‌هاي‌‏‎ از‏‎ دانشي‌‏‎ و‏‎ درك‌‏‎
دانشي‌‏‎ و‏‎ درك‌‏‎ چنين‌‏‎ تنها‏‎ و‏‎ است‌ ، ‏‎ اسلامي‌‏‎ نظر‏‎ نقطه‌‏‎ يك‌‏‎ از‏‎ غرب‏‎
معارضه‌هاي‌‏‎ با‏‎ مقابله‌‏‎ و‏‎ مواجهه‌‏‎ ضروري‌‏‎ ابزارهاي‌‏‎ مي‌تواند‏‎
اختيار‏‎ در‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ اسلامي‌‏‎ پاسخي‌‏‎ تدارك‌‏‎ و‏‎ جديد‏‎ غرب‏‎
.بگذارد‏‎ مسلمين‌‏‎
داديد ، ‏‎ قرار‏‎ ما‏‎ اختيار‏‎ در‏‎ را‏‎ خود‏‎ وقت‌‏‎ اينكه‌‏‎ از‏‎ *
سپاسگزارم‌‏‎


Copyright 1996-1999 HAMSHAHRI, All rights reserved.
HTML Production by Hamshahri Computer Center.