قرآن تفاسير درخشان نگين
كريم قرآن تفسيرهاي ميان در ميبدي كشف‌الاسرار جايگاه
رشيدالدين ابوالفضل شهيد اثر كشف‌الاسرار :جستارگشايي
را قرآني معارف به متمايلان و نظر اهل دل همواره ميبدي ،
تابش شعاع در يگانه اثري بي‌ترديد و ساخته خود مسحور
تحليل و معرفي از پس حاضر ، مقاله در.است وحي خورشيد
كشف‌الاسرار ارزشهاي ميبدي ، معاصر و ماقبل معتبر تفاسير
.است شده گشوده خواننده پيشاروي آن متعالي نمونه‌هاي و
اثر اهميت است ، مطرح قرآني مباحث كه زماني تا بي‌گمان
و تازگي بحث اين همواره لذا و بود خواهد مطرح نيز ميبدي
نگرش و نثر ديگر سوي از.كرد خواهد حفظ را خود طراوت
براي متفاوتي دريچه‌هاي نيز كشف‌الاسرار موءلف ذوبطون
.است بازگشوده تفاسير ساير با آن مقارنه و ارزيابي
.است نكرده غفلت نيز موضوع اين از مقاله اين نگارنده
تقديم قرآني حقايق طالبان و معرفت اهل همه به مقاله اين
.مي‌شود
معارف گروه
قراگوزلو محمد دكتر نوشته
و اياتنا عليكم يتلوا منكم "رسولا فيكم ارسلنا كما
تكونوا مالم يعلمكم و الحكمه و الكتاب يعلمكم و يزكيكم
.تعلمون
(151;بقره)
تفسير علم بر درآمدي
توجه بيشترين مسلمانان اسلام ، ظهور سالهاي نخستين در
(...و تفسير ;فقه ;حديث ;قرائت) نقلي علوم معطوف را خود
ملت هشتمين را اعراب كه صاعداندلسي ، قاضي.مي‌نمودند
:گويد اين‌باره در است ، خوانده دنيا
نداشتند توجه علمي هيچ به اسلام طلوع بدو در عرب ، ملت"
(1)".گرديد اسلام شريعت و عربي لغت به مصروف همشان فقط و
تاييدنموده را طبقات‌الامم صاحب قول اين هم ، خليفه حاجي
دستورات به استناد با (ص)اسلام گرامي پيامبر (2).است
و (زمر9)...الذين يستوي هل:چون صريحي آيات و وحي
به را مسلمانان...و القول يستمعون الذين عبادي فبشر
.باشد چين در اگر حتي مي‌خواند ، فرا علم آموختن
به عقلي علوم ورود چگونگي و نقلي علوم فراگرد از صرفنظر
نكته اين -نمي‌تابد بر را آن شرح مجال اين كه - ;اسلام
قرآن از جملگي كه -نقلي علوم شعب ميان در كه است گفتني
روزهاي نخستين همان از تفسير علم -مي‌گرفتند سرچشمه
بسزا اهميتي قرآني آيات نزول و (ص)پيامبر دعوت فراگيري
فتوحات و (ص)اكرم رسول رحلت از پس مهم اين.داشت
است دانسته كه همانطور.گرفت گسترده‌اي دامنه مسلمانان
جوامع حقوقي و اقتصادي سياسي ، اجتماعي ، قوانين تمام
لزوم و مي‌شد ناشي حديث و قرآني آيات از "اصولا اسلامي ،
اجتماعي ، قوانين -تدوين منظور به آيات ، تحليل و تجزيه
مبارك حيات هنگام به.بود قرآن تفسير نيازمند ناگزير ،
وحي ، سخن مختلف وجوه درباره خود حضرت ;(ص)رسول‌الله
رحلت از پس.مي‌دادند مسلمانان به را لازم توضيحات
عهده به را مهم وظيفه اين مذهبي بزرگ رهبران ايشان ،
.تابعين بعد و صحابه نخست.گرفتند
اكابر از تن چند نام اسلام صدر مفسران بزرگترين ميان در
;راشدين خلفاي:جمله از مي‌خورد چشم به روزگار اعاظم و
;زبير بن عبدالله ;اشعري ابوموسي ;كعب بن ابي ;عباس ابن
...و ابوهريره عبدالله ، مالك ، جابربن بن انس زيدبن‌ثابت ،
علم در بزرگان اين همه منزلت و شان كه است بديهي (3)
عباس ابن ،(ع)علي ايشان‌امام جمع از و نيست يكسان تفسير
اول امام.دارند والا بس جايگاهي ;كعب بن ابي و
بي‌گمان ;(ص)پيامبر به نزديكي به‌سبب (ع)شيعيان
مي‌روند شمار به (ص)خدا رسول از پس قرآن مفسر بزرگترين
.شود تعبير وحي زبان و ناطق قرآن به ايشان از شايد و
حق در (ص)پيامبر كه گفته‌اند نيز عباس ابن مقام درباره
و گردد جمع وي خاطر در است حديث از آنچه كه كرد ، دعا وي
المفسرين رئيس و القرآن ترجمان را وي كه نيست بيهوده
و نيست دست در مدوني رساله عباس ابن از.نهاده‌اند نام
در ذهبي (4)مي‌دهند ، نسبت وي به كه هم را تفسيري
را جامعش و كرده رد را آن صحت والمفسرون التفسير
(5).است دانسته فيروزآبادي
صدر مفسران ميان در ويژه‌اي جايگاه نيز كعب بن ابي
وقتي كه بس همين وي موقعيت اهميت تاييد در.دارد اسلام
من الاولون والسابقون:آيه حكومتش زمان در دوم خليفه
ثابت زيدبن و خواند اشتباه را..الانصار و المهاجرين
داوري به را ابي كشيد ، انكار به كار و گرفت خرده او بر
(6).پذيرفت را او راي خليفه و خواستند
تبيين و تفسير را قرآن هم تابعين از گروهي صحابه ، از پس
شعبي ، ;ليلي ابي ابن ;وقتاده مجاهد ، :جمله از.نموده‌اند
(7).نيست دست در مدوني و مكتوب تفسير ايشان از.سدي
قرآن تفسير در انشعاب
متمدن ملل با متقابل ارتباط و اسلام گسترش با همزمان
اسلامي جامعه در عميقي فرهنگي علمي ، تحولات روزگار ،
مي‌شد ، وارد كه سرزميني هر به اسلام.آمد بوجود
پرورش خود در و مي‌نمود جذب را بالنده انديشه‌هاي
به جندي‌شاپور علمي مركز انتقال و بغداد تاسيس.مي‌داد
مسائل از پاره‌اي بدليل -عباس بني كه اهميتي و ديار آن
كه شد سبب بودند ، قائل علم براي -اجتماعي مصالح و سياسي
و هند يونان ، ;اسكندريه از زمانه دانشمندان برجسته‌ترين
نهضت اساس و نمايند مهاجرت اسلامي دارالخلافه به ايران
مترجمان كه است دوره اين در هم.نهند بنا را ترجمه عظيم
;النحوي يحيي ;العبادي حنين‌بن‌اسحق:چون مشهوري
;جورجيس‌بن‌بختيشوع ;حراني ثابت‌بن‌قره ابي‌بكر
;التميمي زياد بن علي ;ماسويه يوحنابن ابوزكريا
كتب...و المقنع ابن البطريق ، بن يحيي ابوزكريا
بدينسان و (8).كردند ترجمه عربي زبان به را ارزشمندي
ديري و شد اسلامي دنياي وارد علوم از تازه‌اي شعب
.نمودند ظهور اسلامي بلاد از علم تاريخ غولهاي كه نپاييد
قرآني علوم مختلف شاخه‌هاي بر (عقلي) علوم اين تاثير
را نگارنده كه است پديده‌اي همان "دقيقا;تفسير جمله از
يك فقط اسلام درصدر اگرنموده مقدمه اين نقل از ناگزير
را قرآن كه داشت ، وجود تفسير علم در خاص فكري جريان
ورود با مي‌نمود ، تفسير (ماثور) روايت و حديث براساس
صورت هم قرآن تفسير علميه ، حوزه‌هاي به عقلي علوم
روايت و حديث حدود از مفسران و گرفت خود به تازه‌اي
كه ;مسلمانان سياسي اختلافات ديگر سوي از رفتند فراتر
دستخوش را اسلامي جامعه (ص)رسول حضرت رحلت متعاقب
با برخورد در بود ، نموده فرقه‌اي گروه‌بنديهاي
از متاثر و پيامبر آراي و احاديث از مختلف برداشت‌هاي
در را تشتتي آنچنان گوناگون ، سياسي و فقهي كلامي ، مباحث
را قرآن تفسير جريان لاجرم كه زد دامن مسلمانان صفوف
گروه‌هاي ظهور نتيجه در.قرارداد خود تاثير تحت نيز
;مي‌نمودند عمل خاص مكتبي و مذهب بر كدام هر كه متمايزي
و مذهبي تفكرات بر منطبق -كريم قرآن از مختلفي تفاسير
آنها از نمونه‌اي به "ذيلا كه ;آمد بوجود -مشخص فرقه‌اي
.مي‌كنيم اشاره
شيعه تفاسير
تفسير بنيانگذار (ع)باقر محمد امام حضرت كه برآنند جمعي
شيعه تفسير قديمي‌ترين ابن‌نديم.مي‌روند شمار به شيعه
زيادبن‌المنذر ابوالجارود:گفته و داده نسبت حضرت به را
قديمي‌ترين از يكي.نمود نقل امام قول از را تفسير اين
عنوان تحت زواره‌اي علي توسط دهم قرن در كه شيعه تفاسير
.است (ع)تفسيرالحسن‌العسكري شده ، ترجمه آثارالاخيار ،
(231254)
الكوفي ، السلمي عياشي بن‌محمدبن مسعود محمدبن تفسير
"اخيرا) سوم قرن دانشمندان از ;عياشي به شده شناخته
در محلاتي هاشم‌رسولي سيد حجتالاسلام محترم فاضل توسط
قمي ، ابراهيم بن علي تفسير ;(.است رسيده چاپ به دوجلد
.جلد يك در ;سوم قرن اواخر
;(9)القرآن تفسير في التبيان:ارزشمند و مهم بسيار تفسير
م طوسي شيخ) طوسي حسن بن محمد ابوجعفر شيخ‌الطايفه از
.جلد ده در (460
از(القرآن تفسير في ) القرآن لعلوم البيان مجمع تفسير
در ;م 548 (طبرسي شيخ) طبرسي فضل بن حسن بن فضل ابوعلي
تفاسير كاملترين و جامعترين از يكي تفسير اين جلد 5
اتمام به ميبدي كشف‌الاسرار با همزمان كه است كريم قرآن
تفسير دو طبرسي شيخ شيعي بزرگ دانشمند از.است رسيده
الكشاف كتاب من الشاف الكاف تفسير:يكي ;دارد وجود ديگر
مجامع از كه الجامع ، جوامع ديگري ،(الشافي الكافي)
.است كوتاهتر البيان
شده ، واقع ادب و علم اهل توجه مورد بسيار كه ديگري تفسير
بن حسين جمال‌الدين ابوالفتوح از "الجنان روح" تفسير
نيز رازي تفسير به كه است (م 556) رازي محمد بن علي
و زيبايي‌شناسي ارزشهاي و ادبي جنبههايشده شناخته
اين از.است توجه قابل و نيرومند بسيار تفسير اين شعري
.است رسيده چاپ به جلدي سيزده و جلدي ده دوره دو تفسير
و قمشه‌اي الهي مهدي شادروان تصحيح به جلدي ده دوره
و شعراني ابوالحسن قلم و حواشي به جلدي سيزده دوره
زيباي نثر از نمونه‌اي به.غفاري اكبر علي تصحيح
:كنيد توجه رازي ابوالفتوح
:گفت كرد؟ پوشيده قدر شب چرا:پرسيدند را بزرگان از يكي"
اعداد و ترك‌الاعتماد و في‌الاجتهاد للعباد "لطفا
حق در لطف روي از" ".المعاد ليوم هذاالاعداد في الزاد
و اندك عمل بر وتكيه برخيزند جهد و جد به تا بندگان
قدر شب مي‌رود گمان كه شبي هر در راه زاد و نكنند عادي
چند تعالي خداي و ".برگيرند خود بازپسين روز براي باشد ،
و شبها ، ميان در قدر شبكرد پنهان چيز چند در را چيز
نام و اوقات در ساعت قيام وقت و نمازها در وسطي نماز
در دعا اجابت ساعت و اسم‌ها در (اعظم اسم)خود مهترين
در خود سخط و طاعات در خود رضاي و آدينه روز ساعات
تا كه آن حكمت و بندگان رادرميان خود دوست و سيئات
(10).كنند اجتهاد مكلفان
دارد ادامه
:پي‌نوشتها
حاجي -ص 20202 ;الامم طبقات ;اندلسي صاعد قاضي -1
جلال‌الدين -ج 301 ص 33 ، ;كشف‌الظنون ;خليفه
-ج 401 القرآن ، علوم في الاتقان ترجمه ;سيوطي عبدالرحمن
;دهبي حسين محمد -ص 5050 ;الفهرست ;النديم ابن
جلال‌الدين -60678;ص 1093 ج 3 ، المفسرون ، و التفسير
-ص 70269 ج 3 ، ;بالماثور تفسير في الدرالمنثور ;سيوطي
تا آغاز از قرآن تفسير در سيري ;حجتي باقر محمد دكتر
ص ;و 22 دفتر 21 ;بررسيها و مقالات نشريه ;تابعين عصر
ج 3 ، النحل ، و الملل ;شهرستاني عبدالكريم -8055;54
ك.ن -اسلام90 در تمدن و علم ;نصر حسن سيد:نيز ص 5
:به ك.ن نيز ج 1 ، ص 598 ، ;روضات‌الجنات ;خوانساري:به
تفسير -ج 1009 ;الذريعه ;تهراني بزرگ آغا شيخ
قلم به ;(روح‌الجنان و روح‌الجنان) رازي ابوالفتوح
ص جلد 12 ، غفاري ، تصحيح و شعراني
135
|
