اشتغال مسئله به جامعه‌شناختي رويكرد
زنان
:اشاره
تكثر و تكنولوژي توسعه شهرنشيني ، پيشرفت صنايع ، گسترش
ورود و خانه محيط از زن خروج باعث مختلف جوامع در نيازها
و خانواده در كار تقسيم.است شده فعاليت و كار عرصه به
مختلف اشكال به تاكنون گذشته ادوار در زوجين نقش تفكيك
دهه‌هاي طي در ما كشور در كه تحولاتي.است داشته وجود
كرده ايجاد خانواده ساخت در را تغييراتي داده ، رخ اخير
اين از مستقيم صورت به كه است پديده‌اي زن اشتغال.است
در بنيادي تغيير موجبات آن بروز و مي‌شود متاثر تغييرات
مقاله اين در.مي‌كند فراهم را جامعه و خانواده زن ، هويت
بررسي مورد جامعه‌شناختي ديدگاه از زنان اشتغال موضوع
.مي‌گذرد نظرتان از كه مي‌گيرد قرار
هم مانيازها جامعه در خانواده نوين ساختار با متناسب
مي‌شود تلقي انكارناپذير ضرورت يك زن كار است ، شده متنوع
در عادلانه كار تقسيم و برنامه‌ريزي با توام چنانچه و
شغلي تحرك و آموزشي رشد براي زمينه و باشد خانواده درون
اشتغال صورت آن در گردد ، فراهم شغل و كار محيطهاي در
خانواده‌آسيب انسجام به تنها نه زن
شود مي مثبت كاركردهاي موجب بلكه نمي‌رساند
(751335) ايران در زنان اشتغال تحول سير
تحول اجتماعي ، -اقتصادي تغييرات به توجه دهه 1335با در
لحاظ از زنان و شد ايجاد زنان اشتغال وضعيت در عظيمي
كه جايي تا گرفتند قرار جديدي موقعيت در اجتماعي منزلت
پيدا دسترسي آموزشي و فني تخصصي ، مشاغل به تدريج به
فني رشته‌هاي در تحصيل ادامه به دختران گرايش و كردند
شاغلين 7/9 كل به زن شاغلين نسبت دهه ، اين در.شد آغاز
زنان سال 1345 ، مسكن و نفوس عمومي سرشماري طبق.بود درصد
در و بوده‌اند درصد كشور ، 51/12 بيشتر و ده‌ساله فعال
در.مي‌رسد درصد به 18 زنان فعاليت رشد الي 55 دهه 45
شاغل زنان از (درصد 75/19) نفر هزار الي 65 ، 237 دهه 55
اين در زنان بيكاري نرخ.شده‌اند خارج اشتغال حيطه از
رسيده درصد به 4/25 زنان فعال جمعيت درصد از 3/16 فاصله ،
نقاط از وسيع‌تر بسيار شهري نقاط در شكاف اين كه است
سال مسكن و نفوس عمومي سرشماري طبق.مي‌باشد روستايي
گروه به مربوط مردان براي فعاليت ميزان بيشترين 1375 ،
گروه به مربوط زنان براي و درصد با 8/95 ساله سني 3935
آمارگيري.است بوده درصد با 15/14 ساله سني2925
در ايران آمار مركز و اجتماعي امور و كار وزارت نمونه‌اي
صعودي سير كه است مطلب اين گوياي بررسي مورد دهه‌هاي طي
است ثانوي مشاغل و خدماتي بخش‌هاي در بيشتر زنان اشتغال
.شده‌اند جذب كمتر اوليه مشاغل و صنعتي بخش‌هاي در و
زنان اشتغال به مربوط جامعه‌شناسي نظريه‌هاي
فونكسيوناليستي نظريه -1
هر زنان و مردان خانواده ، در كه معتقدند فونكسيوناليستها
تا امر اين و مي‌كنند ايفا را ويژه‌اي كاركرد و نقش كدام
از بسياري رو اين از.كرد خواهد پيدا ادامه نامحدود زمان
به اجتماعي سازمان ماهيت كه معتقدند فونكسيوناليستها
است ، اما نيازمند باشند خانواده در اينكه براي زنان
نيز خانواده از خارج در ديگري نقشهاي مي‌توانند مردان
زنان كه است معتقد پارسنزي فونكسيوناليسم.باشند داشته
با بشاش ، مطيع ، آنها مي‌كنند ، ايفا خانواده در عاطفي نقش
بايدنقش مردان ديگر سوي از.هستند احساساتي و محبت
راهگشا ، و رهبر پرخاشگر ، باشند ، مردان داشته را "نان‌آور"
چرخهاي درآمد كسب با آنهاهستند ابتكار با و خلاق
پارسنز ، نظر از.درمي‌آورند حركت رابه خانواده اقتصاد
برقراري مسئول او.كند مي ايفا را "ابزاري" نقشي پدر
خانواده اقتصادي نياز كننده تامين و خارج جهان با تماس
چيزهايي تمام مسئول او زيرا است ، "بيانگر" مادر نقش.است
.دارند احساسي و عاطفي جنبه كه است
اجتماعي نقشهاي نظريه -2
نشان زيرا است ، اهميت داراي جامعه‌شناختي لحاظ از "نقش"
قرار جامعه تاثير تحت افراد فعاليت چطور كه مي‌دهد
.مي‌كند پيروي قاعده‌مندانه الگوهاي از نتيجتا و مي‌گيرد
آن در كه است اجتماعي كوچك جهان يك خانواده واقع ، در
بسيار كاركردها و موقعيتها تفكيك برحسب نقشها تفكيك
مدلهايي از خانواده عضو هر.مي‌خورد چشم به آشكار و واضح
داراست كه وضعيتي با مطابق را او كنش كه مي‌كند متابعت
و اتفاقي وظايف تقسيم مادر و پدر بين.مي‌نمايد تعيين
اجتماعي طبقه يك در يا معين جامعه يك در نيست ، دلخواه
كند ، ايفا را معيني وظيفه كه مي‌رود انتظار پدر يك از خاص
تصميمات مثلا مي‌رود ، ديگري انتظار مادر از كه حالي در
تصميمات مادر كه حالي در است پدر قدرت از ناشي مهم مالي
.دارد عهده به را خانواده بودجه جاري اداره روزمره
و است پدر عهده به است نموده شديدي تخلف كه كودكي مجازات
دارد ، عهده به را كودكان روزمره نظم مسئوليت برعكس مادر
اضطراري ، موارد در مگر نمي‌دهد انجام را ظرفشويي كار پدر
بين طور همين و اوست عهده به خانه ازكارهاي بعضي اما
و مادري و پدر هر البته.نيست يكسان نقشها بچه‌ها
وي مزاج حالت با و اوست خود خاص كه شيوه‌اي به هركودكي
راحتي به سويي ، از.مي‌رود فرو خود نقش در دارد ، بستگي
هر در كودكان و مادر و پدر رفتار كه كرد مشاهده مي‌توان
از كه رفتارهايي و مسئوليتها وظايف ، و است متفاوت جامعه
.نيستند يكسان مي‌رود انتظار مادرها و پدر
خانواده در كار تقسيم و زنان اشتغال
به بازگشت هنگام به خانه ، از خارج كار علي‌رغم شاغل زنان
هم را فرزندان تربيت و خانه‌داري خطير مسئوليتهاي خانه
تقسيم گروه سه به مي‌توان را شاغل زنان.دارند عهده بر
نقشها تفكيك عدم دليل به كه هستند زناني اول ، گروه.نمود
و خانه كارهاي تقبل به ناچار خانوادگي مصلحت به بنا و
بيشتر گروه ، دراين.مي‌باشند فرزندان تربيتي امور انجام
به موظف را خود مرد و حاكم‌است سنتي و قالبي تفكرات
و نمي‌بيند خود همسر به كمك و خانه‌داري امور در مشاركت
تعيين قبل از وظيفه را خانه‌داري به مربوط مسائل انجام
زنان كار خانواده‌ها ، نوع اين درميداند زنان براي شده
خانواده درون در مضاعف وظايف تقبل و خانه از خارج در
.شد خواهد خانواده در منفي تبعات و نقشها تضاد به منجر
روحيه و تفاهم اساس بر كه هستند زناني دوم ، گروه
خود همسر اتفاق به را خانه‌داري وظايف مشاركت‌پذيري ،
بيشتر خانواده در كار تقسيم گروه ، اين درميدهند انجام
را خانه‌داري وظايف از قسمتي مردان و مي‌خورد چشم به
مختلف دلايل به كه هستند زناني سوم ، گروهميشوند متقبل
و مي‌شوند تلقي خانواده نان‌آور خود و بوده همسر فاقد
از خارج و خانه در كار دوگانه وظايف انجام جز چاره‌اي
زنانه ، نقشهاي بر علاوه زنان از عده اينندارند خانه
.مي‌نمايند ايفا هم را مردانه نقشهاي
زنان اشتغال جامعه‌شناختي موانع
به بنا و جوامع اقتصادي و اجتماعي ساختار به توجه با
تحت هم زنان اشتغال حكومتي ، مختلف اشكال و زماني شرايط
به توجه با و زمان اقتضاي به.است گرفته قرار تاثير
در تفكيك‌نقش آن تبع به و جنسي تفكيك خانواده ، ساختار
كودكان تربيت و تعليم مسئله.است شده دگرگوني دچار مشاغل
مسائل نمودن برجسته درسي ، كتب محتواي خانواده ، درون در
سطوح در آموزشي مباحث در مشاغل تفكيك و مدارس در جنسيتي
بر علاوه جنسيت اساس بر آموزش بستر فراهم‌سازي بالاتر ،
براي جدي تهديد نيز جامعه در خانواده ، در آن منفي اثرات
شغلي تحرك و كار بازار به زنان ورود و نفس به اعتماد رشد
اجتماعي ساختار نقش بر علاوه البته ، .مي‌شود محسوب آنان
موقعيت به زنان دسترسي در مهم مانع عنوان به فرهنگي و
به نسبت جامعه نگرش و تلقي طرز در تغيير برابر ، شغلي
اختصاص و سرمايه‌گذاري مختلف ، مشاغل در زنان شايستگي
و تخصصي مشاغل در شايسته زنان جذب و آموزش جهت اعتبار
از نفس به اعتماد روحيه تقويت و باوري خود رشد كليدي ،
دادن قرار الگو و جنسي تبعيض حذف بالاخره و زنان جانب
مهمترين عنوان به سالاري جنسيت جاي به شايسته‌سالاري
سوال اينميشود محسوب زنان اشتغال جامعه‌شناختي موانع
چه از ناشي كار بازار در مرد و زن نابرابري كه اساسي
در قالبي عقايد و فرهنگي باورهاي به توجه با است ، عواملي
با فمنيستي نهضت.است يافته نمود مختلفي شكلهاي به جوامع
تمامي در زن و مرد برابري و زنان حقوق از دفاع هدف
نيمه در شغلي ، موقعيت‌هاي به دسترسي به‌خصوص زمينه‌ها
انتخابات ، در زنان راي حق.گرفت شكل نوزدهم قرن اول
دسترسي زنان ، براي مناسب شغلي زمينه‌هاي فراهم‌سازي
خانه ، از زن خروج هنگام تسهيلات و امكانات به فرزندان
درون در عادلانه كار تقسيم پايه‌گذاري و قالبي عقايد حذف
با برخورد بدون جامعه در قانون عادلانه خانواده ، اجراي
به فمنيستها كه بود مسائلي جمله از...و جنسيت مسئله
.مي‌كردند ارائه زن حقوق طرفداران عنوان
نتيجه‌گيري
و مثبت عقايد مختلف ، فرهنگهاي به توجه با و تاريخ طول در
هستند معتقد عده‌اي.دارد وجود زن اشتغال به راجع منفي
.شد خواهد خانواده كانون پاشيدگي هم از باعث زن اشتغال كه
مراقبت زن ، خانه‌داري و همسري وظايف انجام به گروه اين
او عاطفي و تربيتي جنبه‌هاي به پرداختن و كودكان از
او و برشمرده مرد وظايف از را "نان‌آوري" و اعتقاددارند
ديگر عده‌اي.مي‌دانند خانه از خارج كار انجام مسئول را
زندگي در آن نقش و زن اشتغال اجتماعي اثرات به بيشتر
زن اشتغال اينكه به توجه با.دارند توجه خانواده اجتماعي
ارزشهاي به توجه با و ما جامعه در دارد ، گوناگوني ابعاد
خانه در ماندنميگيرد خود به مختلفي اشكال آن بر حاكم
كسالت‌آور و خسته‌كننده زن براي تكراري كارهاي انجام و
از رهايي با كه مي‌كند استنباط چنين خانه‌دار زناست
بهبود جهت در فراغت اوقات از هم كار ، به اشتغال و خانه
اقتصادي نيازهاي به هم و مي‌برد استفاده خود روحي شرايط
اشتغال" پديده بررسي در.داد خواهد پاسخ خانواده روز
عنوان به مختلفي متغيرهاي جامعه‌شناختي ، ديد با "زنان
گروههاي به توجه با كه هستند تاثيرپذير وابسته متغيرهاي
جامعه در را زنان اشتغال اختلافي فرهنگ اجتماعي ، متمايز
اساسي اولويت كارگري محيطهاي مثلادر.مي‌دهند شكل ما
بر علاوه متوسط محيطهاي در ويا است اقتصادي متغير با
و مي‌باشند اهميت داراي اجتماعي متغيرهاي اقتصادي ، متغير
در.مي‌گيرد قرار مدنظر حرفه‌اي كار خلال در زن اشتغال
اولويت داراي اجتماعي متغيرهاي اجتماعي ، مرفه محيطهاي
داده نشان زمينه اين در گرفته انجام تحقيقات.است بيشتري
و اعضا روابط در دگرگونيهايي بروز موجب زن اشتغال كه است
كه ما جامعه در.مي‌شود خانواده بر حاكم ارزشي نظام‌هاي
است ، شده متنوع هم نيازها خانواده نوين ساختار با متناسب
توام چنانچه و مي‌شود تلقي انكارناپذير ضرورت يك زن كار
خانواده درون در عادلانه كار تقسيم و برنامه‌ريزي با
محيطهاي در شغلي تحرك و آموزشي رشد براي زمينه و باشد
به تنها نه زن اشتغال صورت آن در گردد ، فراهم شغل و كار
موجب بلكه نمي‌رساند آسيب خانواده انسجام و كاركرد
افزايش و زن و مرد متقابل ديدار:جمله از مثبت كاركردهاي
آزادي زوجين ، اجتماعي همدلي و وفاق انعطاف‌پذيري ، روحيه
كاهش فعاليت ، و كار عرصه در مطلوب ارتباطات گسترش و زن
از رضايت و زناشويي روابط بر مثبت تاثير فرزندان ، تعداد
در نشاط و شادابي و روحي توان افزايش نهايت در و زندگي
متوجه احتمالي ناگوار اثر مهمترين.مي‌شود خانواده
است ممكن خانه از زن خروج هنگام در.است كودكان
تربيتي درجنبه‌هاي مادر جانشين مكمل ، و حمايتي سازمانهاي
را مادر وجود عدم از ناشي خلا اما.شوند پرورشي و
نگراني جاي هم زمينه اين در البتهكنند پر نمي‌توانند
كه است داده نشان زمينه اين در گوناگون تحقيقات چون نيست
بالاتري تحصيلي موفقيت و هوشي بهره از شاغل زنان فرزندان
زن كار چنانچه.برخوردارند غيرشاغل زنان فرزندان به نسبت
درخانواده نقش تفكيك و كار تقسيم با خانه از خارج در
.مي‌شود زن جسمي و روحي قواي تحليل موجب نگردد ، توام
در ، زنان اجتماعي و اقتصادي ساختار به بنا كه جوامعي در
مردان مشاركت و كار تقسيم دارند ، حضور فعاليت و كار عرصه
تصميم‌گيري ابعاد در همفكري و خانه به مربوط امور در
مادري ، نقش ايفاي زنان ، مضاعف مسئوليت بار كاهش موجب
خانواده انسجام و تداوم بالاخره و زوجين روابط در تعادل
قانون يكم و بيست و بيستم اصل اينكه به توجه با.مي‌شود
است ، پنداشته يكسان قانون برابر در را مرد و زن اساسي
و اجتماعي دلايل به و استثنا موارد در است ممكن ولي
زنان از بهتر مردان مشاغل از تعدادي در فيزيولوژيك ،
از چنانچه اين ، بنابربالعكس ويا نمايند نقش ايفاي
به توجه بدون افراد علمي و تخصصي توان و فكري نيروي
و شغلي تحرك و پويايي شود ، استفاده جامعه در جنسيت مسئله
.داشت خواهد دنبال به را اجتماعي
باقري بهرام
جامعه‌شناسي ارشد كارشناس
:منابع
ترجمه ،"جامعه‌شناسي نوين ديدگاههاي":وشرمن وود -1
.كيهان ، 1369 انتشارات تهران ، ازكيا ، مصطفي
انتشارات زنجاني ، هما ترجمه ،"اجتماعي كنش":گي‌روشه -2
.سوم ، 1374 چاپ مشهد ، فردوسي دانشگاه
|
