Hamshahri Newspaper

سهيلا بيگلرخاني
چند بار وقتي در ترافيك هاي سنگين يا راه بندان هاي طاقت فرسا گير كرده ايد، در حالي كه ثانيه ها و دقايق از پي هم مي آمدند و مي رفتند و هر لحظه وضعيت شما به خاطر تاخير ورود به محل كار وخيم تر مي شده است، آرزو كرده ايد: «اي كاش اين تاكسي مانند اتومبيل معروف گجت دنده هوايي داشت و مي توانست از روي خيابان پرواز كند و به طرفه العيني به آن سوي ترافيك برسد؟»
-رواز بر روي ترافيك سنگين، تنها مربوط به فيلم هاي تخيلي نيست. امروزه استفاده از منوريل يا ترن هوايي در برخي از كشورها مشكلات آمدوشد را به حداقل رسانده است. هر چند اين سيستم حمل و نقل عمومي بيشتر در كوتاه كردن فاصله شهرك هاي «اقماري» به شهر «مادر» به كار رفته است.
ترافيك سنگين و لجام گسيخته تهران، هر روز پرحجم تر از روز پيش مي شود. به نظر مي رسد ساخت بزرگراه ها و اتوبان ها هم نمي تواند كفاف خودروهايي را كه سالانه نمره تهران مي گيرند، بدهد.
حتي بهره گرفتن از فضاي زيرزميني آنچنان كه بايد، در روان شدن ترافيك تاثير نداشته. به ويژه آنكه اين خطوط زيرزميني هنوز به دو خط محدود است.
۱۷ خط ترن هوايي
شهردار تهران، دكتر محمود احمدي نژاد چندي پيش خبر از احداث ۱۷ خط ترن هوايي در طول سه تا پنج سال آينده در تهران داد.
به گفته احمدي نژاد طول اين ريل ها ۲۳۷ كيلومتر بوده و تمام نقاط تهران را پوشش خواهند داد.
نخستين خط اين ترن، حد فاصل فرودگاه مهرآباد تا صادقيه، تا دو سال ديگر به بهره برداري مي رسد. اين خط با استفاده از دانش كارشناسان داخلي ساخته مي شود.
اقدام به چنين تجربه اي مي تواند در نوع خود در دنيا بي نظير باشد. چرا كه از اين سيستم تنها در شهرهاي معدودي و آن هم در نقاط خاصي از شهر استفاده شده است. مديران شهري سيدني به اندازه چند كيلومتر و سنگاپور به عنوان وسيله نقليه توريستي از منوريل سود برده اند.
آلودگي صوتي يكي از دلايلي است كه رغبت مديران شهري را براي استفاده از اين سيستم كاهش مي دهد. مشكلي كه به اعتقاد احمدي نژاد با ساخت بتوني ريل ها به حداقل خواهد رسيد.
اعلام اين خبر در يكي از مصاحبه هاي شهردار، آن هم به صورتي گذرا، فرصت آشنايي كامل مردم با اين طرح را گرفت.
با اين حال، وقتي با يكي از شهروندان متروسوار درباره اين طرح گفت وگو مي كنم، از شنيدن آن به وجد مي آيد. اين گونه طرح ها براي تهران حياتي است. اگر همين خطوط مترو هم گسترش پيدا كند، مي تواند در كاهش ترافيك بسيار موثر باشد. اما مثل اينكه مديران شهري خيلي در فكر گسترش مترو هم نيستند.»
روياي شهر سه طبقه آنچنان هم دور نيست. شهري كه در سه طبقه آن شهروندان در آمدوشد باشند.
- تقاضاي سفر در شهر چندين ميليوني تهران آنقدر بالاست كه به نظر مي رسد تنها چند طبقه كردن كريدورهاي حمل مسافر پاسخگوي اين تقاضاها باشد.
با اين حال اين طرح از نظر برخي از كارشناسان نمي تواند مشكلات ترافيكي تهران را حل كند.
دكتر جليل شاهي استاد دانشگاه و كارشناس حمل و نقل و ترافيك در واكنش به اعلام اين طرح، در نامه اي خطاب به دكتر احمدي نژاد و اعضاي شوراي شهر، احداث خطوط ترن هوايي به لحاظ تخصصي را مورد بحث و بررسي قرار داده است. دكتر شاهي از اين نامه به عنوان امر به معروف ترافيكي ياد مي كند.
وي ابتدا با ابراز خرسندي از به كار گرفتن متخصصان و مهندسان ترافيك و حمل و نقل در سطح تصميم گيري و مديريت شهرداري، ادامه داده است: «با توجه به لزوم بهره برداري هر چه بيشتر و موثرتر از اين موقعيت استثنايي موجود در شهرداري تهران به نفع مردم شريف تهران و حتي مردم عزيز ايران و جلوگيري ازانحراف و اتلاف موقعيت به دست آمده، كه ممكن است ديري هم نپايد و همچنين احساس وظيفه، ضروري ديده شد كه به چند نكته بسيار مهم، كه مي توان آن را امر به معروف ترافيكي ناميد، اشاره و يادآوري شود. چرا كه به طور معمول به علت درگيري هاي شديد كارهاي اداري و مسووليت هاي مختلف و فعاليت هاي ضروري روزمره فرصت كافي و مناسب بررسي، تجزيه و تحليل جامع براي تصميم گيري هاي مهم كه اثرات و پي آمدهاي آن ممكن است براي هميشه باقي بماند، آن چنانكه براي خارج از گودنشينان فراهم است براي مسوولان و تصميم گيرها ممكن است وجود نداشته باشد و با امعان نظر به فعاليت ها و سياست گذاري هاي مسوولان پيش از جنابعالي كه اگر دقيقه اي بيشتر انديشيده بودند و به مطالعه و برنامه ريزي هاي اصولي توجه لازم و كافي مبذول داشته بودند چه بسا، موقعيت شهر تهران و به ويژه سيستم حمل و نقل و ترافيك آن به اين روز نمي افتاد.»
سوابق تخصصي و علمي دكتر احمدي نژاد در اين نامه، مورد اشاره اين استاد دانشگاه قرار گرفته و اين گونه اضافه مي كند: «به خوبي واقفيد كه اساس مهندسي ترافيك و سيستم حمل و نقل شهري مناسب برپايه مطالعه، تجزيه و تحليل نتايج، سياستگذاري و آنگاه برنامه ريزي و تصميم گيري استوار است. البته در يك سيستم فعال و زنده اي نظير سيستم حمل و نقل و ترافيك شهري نظير تهران گريز از كارهاي روزمره و موضعي و زودگذر امري طبيعي و در عين حال ضروري است ولي موضوع تاسيسات زيربنايي و طرح هاي وسيع و بسيار پرهزينه و اثرگذار، با پي آمدهاي متنوع زياد كه پاره اي از آنها دائمي و تغيير آنها پس از احداث امكان پذير نبوده و يا بسيار دشوار و گران است، نمي تواند شامل موارد فوق الذكر شود و لذا ضروري است با صبر و حوصله و بررسي هاي همه جانبه اجتماعي - اقتصادي و فرهنگي و تكنولوژيكي و با عنايت به موقعيت ها و امكانات انساني، مالي، فرهنگي و وضعيت موجود و آينده انجام گيرد.»
به اعتقاد دكتر شاهي احداث خطوط منوريل يا قطار شهري تك ريلي آن هم به طول چند صد كيلومتر، تعجيل در اتخاذ تصميمي بزرگ است. وي در اين نامه ادامه مي دهد: «اين تصميم ذهن متخصصان اين حرفه و تخصص مظلوم و تاكنون در حاشيه مانده را به خود مشغول داشته و نگران مي سازد. اين نگراني نه تنها به خاطر پي آمدهاي نامشخص چنين طرح هاي بزرگي است، بلكه از دست دادن موقعيت به دست آمده در شهرداري تهران و به تبع آن در كل كشور براي تخصص ترافيك و نااميد شدن كساني كه سال ها انتظار چنين موقعيتي را داشته اند، مي باشد.
به گفته دكتر شاهي اين طرح كه با هزينه هاي بسيار احداث مي شود، اثرات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي زيادي را با خود به همراه دارد، كه ممكن است برخي از اين اثرات با فرهنگ مردم ايران همخواني نداشته باشد.
طرحي كه بايد با ديگر سامانه ها هماهنگ باشد
احداث قطار منوريل هر چند هنوز در حد طراحي و مطالعه است و به مرحله اجرا درنيامده، اما گويا ولوله اي را درميان كارشناسان و مهندسان ترافيك ايجاد كرده است.
مهندس سيد محمود سيادت موسوي كارشناس حمل و نقل و ترافيك از جمله كارشناساني به حساب مي آيد كه اجراي اين طرح را در صورت هماهنگي با سامانه هاي ديگر حمل و نقل گره گشا مي داند. «اين اقدام به شرطي مي تواند موثر باشد كه در هماهنگي با سامانه هاي ديگر حمل و نقل مثل مترو و اتوبوسراني عمل كند. وگرنه به شكل مجزا و انتزاعي نمي تواند موثر باشد.»
به گفته اين كارشناس براي بازدهي بيشتر اين طرح بايد يك سري جمع كننده و توزيع كننده ها ايجاد شود تا مسافران اين قطارها را تامين كنند.
اما مسير صادقيه - فرودگاه مهرآباد به لحاظ اولويت تقاضاي سفر از ديد كارشناسان مورد ترديد است.
مجموعه شهري تهران
دكتر كمال شعار استاد دانشگاه و كارشناس حمل و نقل ترافيك معتقد است، قطار منوريل مانند تجربه هاي كشورهاي ديگر تنها مي تواند در انتقال مسافران شهرهاي اقماري به پايتخت موثر باشد.
به گفته اين استاد دانشگاه، آلودگي صوتي ناشي از ترن هوايي، مضاف بر سروصداهاي تهران شده و پايتخت را به شهري غيرقابل سكونت تبديل مي كند. علاوه بر اين به لحاظ منظر شهري، ترن هوايي زيبايي را از تهران مي گيرد.
«در تهران بايد به گسترش مترو انديشيد و به يك سيستم اتوبوسراني كارا. اما قطار منوريل مي تواند شهرهايي نظير شهريار، اسلام شهر، ورامين و... را به تهران وصل كرده و مسافران خود را به شبكه مترو تزريق كند. اين راه حل، هم مي تواند مسافران لازم شبكه مترو را تامين كند و هم اينكه از تردد بسياري از خودروهاي فرسوده كه صبح ها به سوي تهران سرازير مي شوند، بكاهد. هر چند موفقيت اين طرح نيز مستلزم افزايش قطارهاي مترو و كاهش زمان انتظار براي رسيدن قطارهاست.»
به اعتقاد اين استاد دانشگاه، مجموعه شهري تهران همراه با شهرك ها بايد با هم مورد بررسي قرار گرفته و برنامه اي متناسب با اجزا مجموعه براي آن طراحي شود.
احداث قطار منوريل هر چند هنوز در حد طراحي و مطالعه است و به مرحله اجرا درنيامده، اما گويا ولوله اي را درميان كارشناسان و مهندسان ترافيك ايجاد كرده است.