پنجشنبه ۱۵ مرداد ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۴۵۷
گوناگون
Front Page

فقر و ثروت فرد و خانواده از نگاه اسلام
به توانگري آبرويم را نگاه دار و به تنگدستي حرمتم را
رجوع به ارقام افزايش يافته هزينه ها نمايانگر همه حقيقت نيست. چنان كه بسياري از خانواده ها به سفره كوچك شده خود در مقايسه با گذشته اشاره مي كنند. اين كه روزگاري با درآمد محدود خويش مواد غذايي بيشتري تهيه مي كردند يا به سفرهاي تفريحي دست مي زدند و اكنون چنين امكاني ندارند
004671.jpg
كار، درآمد، هزينه، مخارج خانواده و پس انداز. اين ها دلمشغولي هاي زندگي روزمره هستند و هر انساني در اين زمينه ها تلاش مي كند تا چرخ اقتصادي خانواده اش را جلو ببرد. اما همه اين ها بدون وجه معنوي به نقطه امني نخواهند رسيد.اسلام در اين زمينه ها بهترين راهگشا است.
در كلام معصومين
از حضرت امام رضا(ع) نقل است: «بي چيزي دريچه نكبت است» (بحارالانوار) و حضرت امير(ع) فرموده اند: «خدايا به توانگري آبرويم را نگه  دار و به تنگدستي حرمتم را ضايع  نساز تا روزي از بندگان روزي خوارت خواهم و مهرباني از آفريدگان به كردارت جويم و به ستودن كسي مبتلا  شوم كه به من عطايي ارزاني داشته است و به نكوهيدن آن كس فريفته گردم كه بخشش خود را از من بازداشته و گذشته از اين تو در بخشيدن و بازداشتن به همه چيز توانا و صاحب اختيار هستي» (نهج البلا غه، خطبه ۲۱۶)
انسان برتر در ايدئولوژي الهي از كرامت والايي برخوردار است كه ارزش هايش در ترازوهاي اقتصادي نمي گنجند. مي گويند اگر خورشيد را در دست راست انسان و ماه را در دست چپش بگذارند به يك تقاضاي غيرانساني پاسخ مثبت نمي دهد و اگر همه دنيا را به يك انسان برتر دهند پركاهي از دهان مورچه اي نمي ستاند.
اسلام از فقر گريزان است و آن را همسايه ديوار به ديوار كفر مي داند. ريشه فقر خود انسان است و زاييده انسان. مبارزه اسلام با فقر در مبارزه با ظلم كه انحصارطلبي، استثمار، احتكار و رباخواري را دربر مي گيرد نهفته و از سوي ديگر انسان را به پرهيز از كفر و ناسپاسي و بهره گيري از نعمات فرا مي خواند.
فقر چيست
واژه «فقر» به مفهوم حاجت و نياز آمده است (القاموس المحيط). غني برابر فقير قرار گرفته و به كسي اطلاق مي شود كه به اندازه رفع نيازهاي خويش و خانواده اش در اختيار داشته باشد (لسان العرب).
بنابراين فقير به كسي اطلاق مي شود كه دارايي او تكافوي رفع نيازهاي خويش و خانواده اش را نمي كند. در عين حال باتوجه به اين كه در فقه اسلا مي، فقر برابر غنا و درحقيقت به مفهوم «عدم غنا» آمده در مورد حد و ميزان «غنا» ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد كه اجمالا ً مورد اشاره قرار مي گيرند.
غني كيست: پرداخت زكات 
غني به فردي اطلاق مي شود كه دارايي او به حد تعلق زكات برسد (الخلاف، شيخ طوسي) يعني دارايي به ميزاني باشد كه ارزش يك نصاب زكات (مثلا ً ۲۰ دينار يا ۲۰۰ درهم) را دارد. بنابراين فقير به كسي اطلاق مي شود كه دارايي اش به اين حد نمي رسد.
آن چه برشمرده شد برگرفته از ديدگاه ابوحنيفه از اهل سنت و گروهي از فقهاي شيعه بوده؛ ولي از يك سو نص معتبري وجود ندارد كه پرداخت زكات اختصاص به اغنيا دارد تا برمبنايي روشن شود.
غني كيست: ثروت تعيين شده
غني به فردي اطلاق مي شود كه ثروت او در حد ۴۰ يا ۵۰ درهم باشد (الغني، ابن قدام). اين ديدگاه نيز حد ثابتي از ثروت را مبناي تعيين فقير و غني كرده و تغيير اوضاع اقتصادي در آن نقشي ندارد. در فقه شيعه اين ديدگاه طرفداري ندارد (همان منبع).
غني كيست: كفايت
در اين تقسيم بندي مبناي «غنا» مقوله «كفايت» است و هر كسي كه كمتر از آن را داشته باشد «فقير» قلمداد مي شود. اين نظريه بر مبناي فهم عرفي از فقر و غنا و همين طور روايات شكل پذيرفته.
فقيه تراز اول شيعه و محقق صاحب شرايع مي گويد: غنا به اندازه كفايت داشتن است، زيرا فقر به مفهوم نياز و حاجت است. چه اين كه خداوند انسان ها را فقير به خود داشته. «ياايها الناس انتم الفقراء الي الله» يعني شما محتاج و نيازمند به او هستيد و هر كس به اندازه كفايت نداشته باشد، محتاج و فقير است (المعتبر، محقق حلي).
در هيچ يك از تعبيرات فقها، تقدير زماني براي مشخص كردن «كفايت و عدم كفايت» به چشم نمي خورد. ولي پس از قرن هفتم اين نكته در تعريف فقر، اخذ و مورد قبول فقها قرار گرفت كه ميزان فقر «درآمدي كمتر از كفايت طي يك سال» است و فقير به كسي اطلاق مي شود كه توانايي تأمين «هزينه  ساليانه» خود را نداشته باشد.
فقير شرعي
برمبناي دو ديدگاه اول و دوم مي توان «حد شرعي» براي فقر تعيين كرد، اما بر مبناي ديدگاه سوم كه مورد قبول فقها و شيعه است چگونه مي توان از «فقر شرعي» سخن گفت؟
ورود هزينه ساليانه در حد فقر موجب آن شده اصطلا ح «فقير شرعي» و همين طور «غني شرعي» راهي به كتب فقهي مي يابد در حالي كه اين پسوند در كتب فقهي گذشته وجود نداشته. منشأ اين تعبير نو آن است كه گمان كرده اند با افزودن حد زماني در ملاك فقر و تعريف فقر، قيدي كه در مفهوم عرفي فقر دخالتي ندارد و مورد توجه و قبول فهم متعارف مردم از فقر نيست بدان افزوده شده و بر مبناي آن «فقير شرعي» از «فقير عرفي» جدا شده.
مبناي تعيين شرايط مالي
اشراف به معيارهاي كلي و ثابت از يك سو و جزئي و متغير از سوي ديگر در تعيين شرايط مالي فرد و خانواده اهميت بسيار دارد.
معيارهاي كلي و ثابت عبارتند از: ميزان زمان كار، محتواي كار، تناسب كار، ميزان معيشت، تنگ نظري.
معيارهاي جزئي و متغير عبارتند از: سياهه نيازها، كيفيت و نوع آن ها ، هزينه تهيه آن ها
ميزان زمان كار
احتمالا ً همه بر اين نكته متفق القول هستند. افرادي كه با فعاليت اقتصادي مناسب زندگي خود و خانواده شان را تأمين مي كنند فقير محسوب نمي شوند. در عين حال اين پرسش هم قابل عرضه است كه تأمين نيازهاي خود و خانواده با چند ساعت فعاليت شبانه روزي به دست ميآيد؟ آيا كسي كه مثلا ً شبانه روزي كار مي كند تا چرخ اقتصادي خانواده اش را جلو ببرد لزوماً غني است؟ و يا از آن جا كه با فعاليت اقتصادي در زمان متعارف نمي تواند به اين امر نائل آيد در صف فقرا قرار مي گيرد؟
از ديدگاه اسلام، زندگي هر كس بايد چنان باشد كه در كنار رفع نيازهاي اوليه شامل خوراك و خواب زماني براي عبادت، كسب درآمد و تفريح به دست آورد. چنان كه اميرالمؤمنين(ع) فرموده: «مؤمن اوقات سه گانه اي دارد: ساعتي كه در آن با پروردگارش راز و نياز مي كند، ساعتي كه در آن معاش خويش را تأمين مي كند و ساعتي كه به لذت هاي مباح و پسنديده خود اختصاص مي دهد» (نهج البلا غه، كلمات قصار).
امام كاظم(ع) نيز فرموده «تلاش كنيد وقت خود را به چهار قسمت تقسيم كنيد. مناجات با خداوند، تأمين معيشت، معاشرت با دوستان باصفا و اوقات اختصاصي براي لذتهاي مشروع» (تحف العقول).
بنابراين آن هايي كه همه اوقات خويش را صرف كسب درآمد براي خود يا خانواده خويش مي كنند هرچند درآمد كافي به دست ميآورند ولي از آن جا كه با كار نامتعارف به اين امر نائل ميآيند لزوماً «غني» به شمار نمي روند.
محتواي كار
فقه اسلا مي در بررسي مقوله اشتغال مسائل ديگري وراي ساعات كار را هم بررسي كرده است. آنان با تصريح به دو اصل بنيادين «لاجرح» و «لاضرر» به مسأله اشتغال درآمدزا از يك سو و كار زيانآور يا توا‡م با دشواري و مشقت اشاره كرده و اين قبيل فعاليت ها را موجب خروج از حيطه فقر ندانسته اند. چنان كه در حجم الرسائل آمده «ملاك فقر اين است كه شخص مخارج ساليانه خود وعيالش را نداشته باشد، نه بالفعل و نه بالقوه. بنابراين صاحبان درآمدهايي كه با كسبي لايق، قادر به تحصيل مخارج ساليانه خود بدون عسر و حرج باشند فقير و مسكين نيستند.» اين نظريه مورد تأييد فقهاي دو قرن اخير مثل شيخ انصاري، ميرزاي شيرازي، آخوند خراساني، سيدمحمد كاظم يزدي، ميرزا محمدتقي شيرازي، ميرزاي نائيني، حاج شيخ عبدالكريم حائري و آقاضياء عراقي قرار گرفته است.
بنابراين افرادي كه به فعاليت هاي بسيار دشوار روي ميآورند كه با توان جسمي آن ها تناسبي ندارد، ولو آن كه زندگي خود و خانواده شان را اداره كنند در محدوده فقر محسوب مي شوند.
يعني درآمد با بررسي شكل و محتواي فعاليت مورد بررسي قرار بگيرد.
تناسب كار
حرج در فقه اسلامي در كنار سختي هاي جسمي به دشواري هاي روحي و رواني نيز اشاره مي كند. به همين دليل فقها براي بررسي شرايط مالي افراد و خانوارها تنها به درآمد آن ها نمي نگرند و مبنا را اقتصاد صرف قرار نمي دهند و به جايگاه معنوي فرد و خانواده نيز مي نگرند و مقوله عزت، شأن، منزلت و هتك حرمت ها را زير ذره بين قرار مي دهند.
مثلا ً از فردي كه منزلت رفيعي در جامعه دارد نبايد توقع كار و شغلي را داشت كه مردم به ديده حقارت بدان مي نگرند (العروه الوثقي). البته شأن جز «تناسب معيشت و هماهنگي حرفه با لياقت ها و استعدادها» كه تركيب خردپسندانه اي دارد نبايد بستر فاصله هاي طبقاتي شود.
تكامل توا‡مان مادي و معنوي خانوارها
همان طور كه در متون اسلامي آمده، انسان فطرتاً داراي نيازهاي متنوعي شامل نيازهاي مالي و جسمي، نياز به پرستش خالق، ميل به خلاقيت و نياز به انجام كارهاي نيك است. سازماندهي امور مي تواند به صورتي باشد كه اين انگيزه ها را مهار و هدايت كند تا براي تعالي ساير انگيزه ها كه تركيب معنوي دارد زمينه سازي مناسب فراهم شود.
نگاهي به آيات الهي و احاديث و سنت هاي مطروحه در عملكرد بزرگان مكتب اين امر را نشان مي دهد. در كنار همه اين ها وقتي اسلام مقوله عدالت اجتماعي را مطرح مي كند، در كنار آن به مذمت اسراف مي پردازد و كمك به نيازمندان را مورد تأكيد قرار مي دهد.
مي توان به آيه ۹۶ سوره اعراف اقتدا كرد:
(اگر مردم شهر و روستا ايمان بياورند و تقوا پيشه كنند، هر آينه ما باز مي كنيم براي آن ها بركات آسمان ها و زمين را).

وظيفه فراموش شده اتحاديه ها
قيمت كالا  و خدمات كنترل مي شود
004677.jpg
آذر ديو سالا ر
تشكل هاي صنفي و اتحاديه ها، مراكزي هستند كه گرچه وظيفه رسيدگي به امور اعضاي خود يعني صاحبان مشاغل مختلف و اصناف را برعهده دارند؛ اما به عنوان يك نهاد غير دولتي مي توانند در تنظيم بازار يك محصول و جلوگيري از تخلفات احتمالي نقش به سزايي داشته باشند.
به همين دليل فعاليت حرفه اي صاحبان مشاغل، زيرنظر اتحاديه ها و تشكل هاي صنفي است و هر فرد براي فعاليت در هر صنفي لازم است به عضويت اتحاديه مربوطه درآيد و مجوز كسب دريافت كند. از آنجايي كه عضويت در اتحاديه ها منوط به ارائه مدارك قانوني معتبر و تأييد صلاحيت و هويت حرفه اي فرد است مي توان گفت آن دسته از صاحبان مشاغلي كه زيرنظر اتحاديه ها فعاليت مي كنند به لحاظ حرفه اي كمتر مرتكب تخلف مي شوند و مي توان به عملكرد آنها و قيمت هايي كه ارائه مي كنند، اطمينان داشت.
در بسياري مواقع اين اتحاديه ها علا وه بر اين كه تعرفه قيمت كالا  و خدمات را به اعضاي خود ارائه مي دهند پاسخگوي مشكلات ايجاد شده هم هستند چنانچه فردي براي خريد كالا  يا دريافت خدمت خاصي به يكي از اعضاي يك اتحاديه صنفي خاص مراجعه كرده و دچار مشكل شده باشد (اين مشكل مي تواند كم فروشي، گران فروشي و ... باشد)، كافي است به اتحاديه مراجعه و شكايت خود را از واحد صنفي موردنظر اعلام كند، در اين صورت اتحاديه موظف است به اين مسأله رسيدگي كند.
بنابراين اتحاديه ها و تشكل هاي صنفي در تنظيم بازار، فعاليت واحدهاي صنفي و افراد غيرمجاز و رسيدگي به امور مشتريان مي توانند نقش به سزايي داشته باشند.
در صورت ارتقاي سطح عملكرد اتحاديه ها مي توان آنها را در رونق اقتصادي كشور مؤثر است؛ اما متأسفانه اين تشكل ها از مسائلي چون ضعف تحصيلاتي نيروي انساني، فقدان قدرت اجرايي و روش هاي سنتي و ابزار قديمي رنج مي برند و تاكنون فعاليت چشمگيري، آن چنان كه بايد، نداشته اند و معمولا ً عملكردشان از سالها پيش به همان شكل باقي مانده و تحولي نداشته است.
شجاع احمدوند، رئيس مركز اصناف و بازرگانان ايران در در اين باره گفت: مركز اصناف وزارت بازرگاني براي رفع چالش ها، سياست نوين سازي اصناف را در پيش گرفته است. از آنجايي كه اتحاديه ها و تشكل هاي صنفي زيرنظر معاونت تشكل هاي صنفي مركز اصناف و بازرگانان ايران فعاليت مي كنند، رويكرد جديد اين مركز نويدبخش بهبود وضعيت اتحاديه ها و در نتيجه كنترل وضعيت بازار و ارتقاي عملكرد صاحبان مشاغل مختلف خواهد بود.
يكي از مسائلي كه اتحاديه ها با آن مواجه اند، نيروهاي انساني مجربي است كه از داشتن مدرك تحصيلي مرتبط بي بهره اند.احمدوند در اين باره گفت: باوجود تجربيات زياد و ارزنده اصناف تاكنون از سوي دولت «نظام معادل سازي تجارب» به شكل مدرك تحصيلي انجام نشده است.
وي اظهار داشت: اين مركز به دليل تمايل اصناف به فعاليت هاي فردي و عدم شركت آنها در فعاليت هاي گروهي كه مي تواند در صادرات غيرنفتي و فعاليت هاي ارزآور مؤثر باشد، سوق دادن اصناف و اتحاديه ها به سمت جامعه شبكه اي مدرن را در دستور كار خود قرار داده است.
اطلا ع رساني، ارتقاي سطح دانش، عملكرد و ابزار حرفه اي اصناف و اتحاديه ها، آموزش و تحقيق و ... راهكارهايي است كه اين مركز در پيش گرفته و به نظر مي رسد به زودي شاهد وضعيت بهتري براي اصناف و بازرگانان و البته بازار كالا  و خدمات باشيم.
چنانچه برنامه هاي وزارت بازرگاني و اين مركز به اجرا درآيد، همه اصناف و از همه جهات مورد حمايت قرار گيرند، اتحاديه ها قدرت اجرايي لازم را به دست آورند و عملكردشان گسترش و ارتقا پيدا كند، شايد ديگر نيازي نباشد. نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، اعضاي شوراي شهر و ديگر مسؤولان پس از بروز يك مشكل، اعم از افزايش نامعقول يك محصول يا كمبود آن در بازار و مواردي مشابه با اجراي طرح هاي ضربتي درصدد رفع مشكل برآيند.

صداي مصرف كننده
دعوا در ميدان استخر
كارگران فصلي ميدان استخر هميشه در حال دعوا و مشاجره با يكديگر هستند و سروصداي كارگران باعث سلب آسايش ساكنين اطراف ميدان شده و متأسفانه تاكنون هيچ مسؤولي به اين مورد رسيدگي نكرده است.
يك شهروند
متولي خودروهاي خارجي كيست؟
متولي جمعآوري خودروهاي فرسوده ايراني شركت سايپا و ايران خودرو است؛ اما متولي جمعآوري خودروهاي خارجي هنوز براي مردم روشن نيست.
مقصودي 
سوسك چوب خوار!!
مدت دو ماه از خريد سرويس خواب و كمد از يك شركت كه نمايندگي آن در خيابان آزادي واقع است مي گذرد. در اين دو ماه به جاي آسايش و استفاده بهينه از اين اجناس دائم در هول و ولا  بوده ايم.اول اين كه سرويس ها كه سه تكه بوده است، برخلاف خدمات آن شركت كه بايد همه يك رنگ و يك دست باشد، هر كدام به يك رنگ بود. پس از اعتراض هاي فراوان ما و راضي شدن آنها به پس گرفتن دو قطعه و ماندن تختخواب در خانه، متوجه موريانه يا به قول كارشناس چوب آن شركت؛ سوسك چوب خوار در تخت شديم. حال كه به اين مطلب اعتراض مي كنيم مشكل را از خانه ما مي دانند. خانه اي كه چند وسيله چوبي و حتي دو كمد ديگر اين شركت در آن سالم است و اكنون بايد بابت پس دادن آن خسارت بدهيم با وجود اين كه اين سرويس ها دو سال گارانتي و خدمات پس از فروش دارد. از مسؤولين تقاضاي پيگيري اين مطلب را دارم.
رحيمي
شرط ۲۵ سال قرار دهند
از مسؤولين خواستاريم در مورد خودروهاي فرسوده، شرط ۲۵ سال قرار دهند تا افراد بيشتري از تسهيلات تعويض خودروهاي فرسوده استفاده كنند.
ميرزاخاني 
از راه خود نمي روند
ماشين هاي خطي شهرك غرب - هفتم تير براي سوار كردن ۵ نفر از مسير اتوبان همت نمي روند؛ بلكه از پل گيشا (نصر) به هفت تير مي روند و اين مساله موجب مي شود مسافران خيابان بهشتي براي رسيدن به مقصد ۲۰۰ تومان ديگر بپردازند و با خودروي ديگري به مسير موردنظرشان برسند. مسؤولين تاكسيراني رسيدگي كنند.
مسافران سرگردان اين مسير
پارك نداريم 
ساكنين شهرك اكباتان براي گذراندن اوقات فراغت به پارك نياز دارند. از شهرداري منطقه ۵ تقاضاي رسيدگي داريم. اهالي شهرك اكباتان
مشكل سطحي است رفع مي شود
برق خيابان سمنگان پايين تر از ميدان رسالت حدود دو هفته است روزانه چندين بار قطع مي شود. با اداره برق منطقه تماس گرفتم در جواب گفتند مشكل سطحي است به زودي رفع مي شود. خواستم بدانم مشكل سطحي دو هفته طول بكشد آن وقت مشكل هاي بزرگ چند سال طول خواهد كشيد.
مداح

|  بازارچه خودرو  |   بازارچه خوراك  |   بازارچه آخر هفته  |   بازارچه حمل و نقل  |   بازارچه مصالح ساختماني  |    گوناگون  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |