در حقيقت، هركسي گاهي از اوقات دچار سوءهاضمه مي شود. براي اكثر افراد، اين سوءهاضمه مشكل چنداني ايجاد نمي كند. در اغلب موارد، سوءهاضمه به علت زياده روي در مصرف غذا (پرخوري) يا خوردن غذاهايي كه به فرد نمي سازد ايجاد شده و بعد از مدت نسبتا كوتاهي بهبود يافته و برطرف مي شود. در چنين مواقعي، شما هم مي توانيد منتظر باشيد كه مشكل سوءهاضمه تان خود به خود بهبود يابد يا اينكه با مراجعه به داروخانه و گرفتن داروهاي تسكين دهنده (بدون مراجعه به پزشك) مشكل خود را رفع كنيد.
با اين حال، در بعضي از افراد، علائم سوءهاضمه مي توانند مدتي طول كشيده و به قدري شديد شوند كه در زندگي روزمره آنهامشكل ايجاد كنند. اين علائم ممكن است بر اثر مشكلات تشخيص داده نشده اي در دستگاه گوارش ايجاد شوند كه نياز به شناسايي مناسب توسط يك پزشك و در صورت لزوم، درمان داشته باشند. هدف، كمك به شما در تشخيص و تمايز دادن بين علائم جزئي است كه خودتان مي توانيد با توصيه دكتر داروساز براحتي آن را درمان كنيد؛ علائمي كه نياز به بررسي و آزمايش بيشتري داشته و براي درمان آن بايد به پزشك مراجعه كنيد.
كلمه سوءهاضمه براي افراد مختلف داراي معاني مختلفي است، اما اكثرا از آن براي توصيف درد و ناراحتي در قسمت وسط بالاي شكم كه با بلع و غذاخوردن در ارتباط است استفاده مي كنند. ساير علائم شايع سوءهاضمه عبارتند از:
- درد سينه يا شكم
- احساس سوزش در سينه (ترش كردن) كه اغلب با خوردن يا آشاميدن مايعات در ارتباط است
- آروغ زدن يا خارج كردن گاز از دهان
اگر شما فقط گاهي اوقات به اين علائم سوءهاضمه دچار مي شويد، مي توانيد براحتي با مراجعه به داروخانه و مشورت با دكتر داروساز، از داروهايي كه نيازي به نسخه پزشك ندارند،استفاده كرده و مشكل خود را برطرف كنيد. شما همچنين بايد تغييراتي در نحوه زندگي خود ايجاد كنيد تا احتمال وقوع چنين مشكلاتي در آينده كم شود. چنين اقدامات ساده اي، تمام آن چيزهايي هستند كه در بسياري از موارد، براي حل مشكل مورد نياز هستند، اما اگر بعد از حدود دو هفته، اين اقدامات تاثيري به حال شما نداشت، يا اگر براي اولين بار است كه با اين مشكلات در زندگي  روبه رو مي شويد و سن شما بالاي 40 سال است، بايد حتما به پزشك مراجعه كنيد. علائم شديد يا طولاني، ممكن است به علت مشكل زمينه اي وخيم و جدي مثل زخم معده يا اثني عشر ايجاد شده باشند كه هر چه زودتر آنها تشخيص داده شده و درمان شوند، بهتر خواهد بود. بسياري از داروهاي پرقدرت و موثر فقط با نسخه پزشك داده مي شوند كه در مورد اين داروها در فصل هاي بعد صحبت خواهد شد. در صورتي كه به غير از مشكل سوءهاضمه، دچار بي اشتهايي و كاهش وزن هم شده ايد يا اگر دچار تهوع هستيد (حتي اگر استفراغ هم نمي كنيد)، بدون معطلي و خود درماني، بايد به پزشك مراجعه كنيد، زيرا ممكن است نياز به درمان فوري داشته باشيد.
سوءهاضمه بدون زخم
اگر شما دچار علائم سوءهاضمه هستيد، اما در آزمايش ها و آندوسكوپي كه انجام داده ايد، هيچ گونه مشكلي در معده و اثني عشر شما ديده نشده است و همه چيز طبيعي بوده و اثري از زخم يا ريفلاكس وجود ندارد، پزشك براي شما تشخيص سوءهاضمه بدون زخم (Non-Ulcer dyspepsia) را مطرح خواهد كرد.
هيچ گونه آزمايش تشخيصي خاصي براي پي بردن به سوءهاضمه بدون زخم وجود ندارد و بنابراين قبل از اينكه اين تشخيص براي بيمار مطرح شود بايد ساير بيماري هايي كه چنين علائمي را ايجاد مي كنند را بررسي و رد كرد. اين بيماري ها شامل سنگ كيسه صفرا و سندروم روده تحريك پذير نيز هستند كه علائم مشابهي را مي توانند ايجاد كنند.
علائم اصلي سوءهاضمه بدون زخم عبارتند از: سوزش سر معده و درد در قسمت مركزي بالاي شكم كه معمولا با صرف غذا ارتباط دارد (غذا خوردن مي تواند باعث بهتر شدن و يا بدتر شدن آن شود) و گاهي اوقات نيز ممكن است حالت تهوع ايجاد شود. به علاوه بسياري از افراد دچار مشكلي هستند كه اصطلاحا به آن معده عصبي (Nervous Stomach) گفته مي شود. علائم اين افراد در هنگام استرس يا ناراحتي هاي عصبي، بدتر مي شود. هنوز معلوم نشده است كه چه عللي باعث سوءهاضمه بدون زخم مي شود، اما احتمالا علل بسياري مي توانند باعث ايجاد آن شوند. يك فرضيه اين است كه معده اين افراد نسبت به تحريكاتي مثل اسيد معده و بعضي از غذاها حساس تر است. فرضيه ديگري وجود دارد كه مي گويد عضله ديواره معده (بخصوص در افراد داراي معده عصبي) در مواقعي كه فرد دچار استرس و ناراحتي عصبي است، سفت مي شود و باعث مي شود كه علائم بيماري بدتر شود.
از نظر پزشكي، سوءهاضمه بدون زخم هيچ گاه يك مشكل جدي و وخيم ايجاد نمي كند، اما مي تواند براي بيمار خيلي ناراحت كننده باشد. اهميت زيادي دارد كه مطمئن شويم علائمي كه بيمار مطرح مي كند واقعا به علت اين وضعيت است. اين بيماري خيلي بندرت باعث كاهش وزن مي شود، بنابراين اگر شما دچار سوءهاضمه هستيد و وزن شما در اين مدت كاهش يافته است، پزشك شما بايد به دنبال علل جدي تري براي بروز علائم شما باشد. اگر شما از داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي استفاده مي كنيد، پزشك شما قبل از اينكه تشخيص سوءهاضمه بدون زخم را برايتان مطرح كند، بايد ابتدا وجود زخم معده يا اثني عشر را در شما بررسي كند.
درمان بدون دارو
مهمترين گام در درمان اين بيماري، درك صحيح از آن است و اينكه بدانيد كه علائم شما به علت مشكل جدي و وخيمي ايجاد نشده اند. گام بعدي، تلاش براي تغيير و اصلاح جنبه هايي از زندگي تان است كه احتمالا باعث بدتر شدن علائم شما مي شود.
درمان دارويي
براي درمان سوءهاضمه بدون زخم، داروي خاصي وجود ندارد. بعضي از داروها موثر هستند، اما معمولا آنها را بعد از اينكه درمان هاي غيردارويي را به كار بردند و علائم آنها هنوز غيرقابل تحمل بود، تجويز مي كنند. برخلاف بيماري هايي كه با اسيد معده در ارتباط هستند (مثل زخم معده و اثني عشر و ريفلاكس)، سوءهاضمه بدون زخم معمولا به درمان با داروهاي ضداسيد جوابي نمي دهد. داروهايي كه در اين بيماري بيشتر موثر هستند معمولا داروهايي هستندكه باعث افزايش سرعت تخليه شدن معده مي شوند. نمونه اي از اين داروهاي پروكينتيك كه بيشتر تجويز مي شوند، عبارتند از: متوكلوپرومايد و سيزاپرايد. اين داروها نيم ساعت قبل از غذا مصرف مي شوند تا به تنظيم صحيح عضلات معده كمك كنند و از سفت شدن عضلات ديواره معده جلوگيري كرده، علائم بيماري را كاهش دهند. درمان با اين داروها اغلب چند ماه طول مي كشد، بنابراين بايد از عوارض جانبي اين داروها اطلاعاتي داشته باشيد. از آنجايي كه اين داروها براي يك اثر حركت دهندگي، نه تنها بر روي معده، بلكه بر روي روده ها نيز هستند، گاهي اوقات باعث بروز دردهاي انقباضي در قسمت تحتاني شكم و نيز ايجاد اسهال مي شوند. به طور كلي اين داروها بي خطر هستند، اما ممكن است عوارض جانبي شديدتري نيز بروز كند. داروي متوكلوپرومايد را معمولا براي خانم هاي جوان و كودكان تجويز نمي كنند، زيرا اين دارو مي تواند باعث اسپاسم يا گرفتگي عضلات صورت و گردن شود كه به اين وضعيت اصطلاحا واكنش ديستونيك (Dystonic) گفته مي شود (اين عارضه در مردان و خانم هاي مسن كمتر ديده مي شود).
خود درماني سوءهاضمه
علائم سوءهاضمه به قدري شايع هستند كه ما معمولا اهميت چنداني به آنها نمي دهيم و با مصرف داروهاي بدون نسخه اي كه از داروخانه ها تهيه مي كنيم، اقدام به درمان آنها مي كنيم.اينگونه داروها انواع مختلفي دارند كه مي توان آنها را براحتي تهيه كرد، با اين حال بايد به خاطر بسپاريد كه وجود اين علائم به اين معني است كه به هر حال مشكلي در دستگاه گوارش شما وجود دارد و اگر دچار چيزي بيشتر از علائم خفيف گاه گاهي هستيد، لازم است به جاي اينكه خودتان با اين مشكل برخورد كنيد، درمان آن را به پزشك محول كنيد.
اولين اقدامات درماني
اگر شما اخيرا يكي، دو بار دچار سوءهاضمه خفيف شده ايد، بهتر است سعي كنيد كه تغييراتي در زندگي خود بدهيد و نسبت به معده خود مهربان تر باشيد.
تغييراتي در نحوه زندگي
اگر شما گاهي اوقات دچار سوءهاضمه مي شويد، مي توانيد با تغييراتي كه در زندگي تان مي دهيد، مشكل سوءهاضمه خود را برطرف كنيد.
- اگر سيگاري هستيد، دست از اين كار برداريد.
- سعي كنيد كه وزن خود را كم كنيد، به ميزان حركت و تمرينات ورزشي خود اضافه كنيد و به جاي اينكه با اتوبوس يا ماشين خودتان به اين طرف و آن طرف برويد، با راه رفتن يا استفاده از دوچرخه اين كار انجام دهيد.
- از مشروبات الكلي پرهيز كنيد.
- از يك رژيم غذايي سالم استفاده كرده، از غذاهاي چرب مثل غذاهاي سرخ كردني، پنير، چيپس و گوشت قرمز كمتر استفاده كنيد و بيشتر از ميوه ها، مرغ يا ماهي كباب شده و سيب زميني آب پز استفاده كنيد.
- مقدار فيبر را در رژيم غذايي تان افزايش دهيد؛ اين كار نه تنها باعث مي شود كه علائم سوءهاضمه بدون زخم شما بهبود يابد، بلكه شما را در مقابل بسياري از بيماري ها مثل بيماري هاي قلبي، فشارخون بالا و سرطان روده محافظت مي كند. ميوه ها، سبزي ها و نان سبوس دار حاوي مقادير زيادي فيبر هستند.
- از مصرف ادويه هاي تند، نمك و سركه خودداري كنيد. بعضي از غذاهاي سالادي (مثل پياز و گوجه فرنگي) اغلب ممكن است باعث بدتر شدن سوزش سرمعده شوند.
- از مصرف كافئين كه در قهوه، چاي و نوشابه هاي كولادار وجود دارد كمتر استفاده كنيد.
- از خوردن مقادير زياد غذا، درست قبل از رفتن به بستر خودداري كنيد. قبل از اينكه دراز بكشيد، چند ساعت به غذايي كه خورده ايد فرصت بدهيد تا هضم شود.
- معده ما دوست دارد كه نظمي در غذا خوردن وجود داشته باشد و وقتي شما هميشه سه يا چهار وعده غذا را سر ساعات معيني مي خوريد، بهتر كار خود را انجام مي دهد.
- اضطراب و استرس روي كاركردن عضلات معده اثر مي گذارند، بنابراين سعي كنيد كه در طول روز، بعضي اوقات به خودتان آرامش دهيد.
بر اثر مصرف داروهايي مثل آسپرين و داروهاي ضد التهاب غيراستروئيدي مثل ايبوپروفن،
ديكلوفناك سديم،  پيروكسيكام،  ايندومتاسين و مفناميك اسيد، ممكن است سوءهاضمه ايجاد شود، اما هيچ گاه بدون مشورت با پزشكتان، مصرف داروهاي ضدالتهاب مثل ايبوپروفن را قطع نكنيد.