Hamshahri Newspaper

فرداي جامعه با كودكان امروز شكل مي گيرد، پس تعهد سنگيني بر دوش ماست تا جسم، روح و روان كودك را به بهترين وجه ممكن پرورش داده و سلامت و كارايي او را اعتلا بخشيم.
براي اطمينان از توفيق در امر تغذيه كودكان، بايد تغذيه انحصاري با شير مادر را از دقايق اول تولد شروع كرد و تا پايان 6 ماهگي ادامه داد.
در واقع تغذيه با شير مادر بايد تا نيم ساعت پس از تولد صورت گيرد و نوزاد از شير آغوز (كه غليظ تر از شير معمولي است) استفاده كند، تحقيقات نيز حاكي از آن است كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند در برابر انواع بيماري ها از سطح سلامتي بالاتري برخوردارند و نرخ ابتلا به ناراحتي هاي روحي و رواني نيز به شدت در آنها كم است.
به اين ترتيب در زمان 6 ماه اول كه زمان تغذيه انحصاري با شير مادر به شمار مي آيد، نوزاد احتياج به هيچ ماده غذايي ديگري حتي آب ندارد، البته استفاده از قطره A+D و يا مولتي ويتامين و واكسن ها از ضروريات و تامين كننده بخش عمده اي از نيازهاي غذايي، جسمي، رواني و عاطفي اوست.
اما از 6 ماهگي با وجود اينكه هنوز غذاي اصلي شيرخوار، شير مادر است، براي تكامل بهتر جسمي رواني و اجتماعي او بايد غذاي كمكي را شروع كرد.
كودكان در آغاز خوردن غذاهاي جامد و سفت قيافه كاملاً مضحك و رقت باري به خود مي گيرند، بيني و پيشاني خود را به طرز خاصي به هم مي كشند كه در واقع اين عكس العمل طفل قابل سرزنش نيست، بنابراين در ابتدا غذاي كمكي بايد سالم و مناسب، كم حجم و پرانرژي باشد، بايد غلظتش كمي بيشتر از شير مادر باشد و به تدريج بر مقدار غلظت و تنوع آن افزوده شود.
شروع غذاي كمكي قبل از 6 ماهگي داراي خطراتي است. دير شروع كردن غذاي كمكي نيز خالي از اشكال نيست و توانايي هاي جسمي شيرخوار در حدود 5 تا 6 ماهگي دچار تغييراتي مي شود كه او را مستعد دريافت غذاي كمكي مي كند. عمل جويدن به صورت حركات عمودي فك شروع مي شود و در نتيجه كودك مي تواند غذاهاي غليظ تر از شير مادر را كه داراي تكه هاي كوچك است با حركات عمودي فك و نشستن بدون نياز به حمايت شروع كند.
اما نكته اي كه بسيار حائز اهميت است پس زدن غذا توسط كودك در روزهاي اول است،زيرا خود غذا، مزه و طعم آن، شكل آن، به كار بردن قاشق براي خوردن و... برايش جديد و تازه است و بنابراين نبايد مورد سرزنش واقع شود.
به خاطر داشته باشيد زماني كه كودك قادر به نشستن است او را بنشانيد و اگر هنوز كاملاً قادر به نشستن نيست او را در بغل بگيريد. هيچ وقت در حاليكه دراز كشيده به او غذا ندهيد. سعي نكنيد تندتند قاشق پر از غذا را داخل دهانش ببريد و به او اجازه دهيد خودش تصميم بگيرد.
به اجبار يا زودتر از موقع غذا دادن به شيرخوار او را ناخشنود كرده و تجربه تلخي از غذا در ذهن وي به جا مي ماند.شروع تغذيه تكميلي مي تواند به شكل زير باشد:
* 6 ماهگي
در 6 ماهگي طفل بايد از شير مادر به هر ميزان كه تمايل دارد استفاده كند. در هفته اول شش ماهگي شروع غذاي كمكي با فرني آرد برنج (كمتر آلرژي زاست) است كه از يك قاشق مرباخوري در روز شروع شده و به 11-10 قاشق در پايان هفته مي رسد.
هفته دوم و سوم و چهارم: جايگزيني حريره بادام با فرني را مجدداً از يك قاشق مرباخوري شروع كرده و به تدريج دفعات را تا 10 قاشق اضافه مي كنيم، بنابراين هفته دوم يك تا 10 قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام توصيه مي شود.
* 8-7 ماهگي
هفته هاي اول ماه هفتم: ابتدا در ادامه تغذيه قبلي سوپ را هم وارد برنامه غذايي كودك مي كنيم، به همان ترتيب ذكر شده كه از يك قاشق مرباخوري شروع كرده و به تدريج مقدار آن را افزايش مي دهيم. در ادامه مقدار فرني و آرد برنج در پايان هشت ماهگي به حدود 5-3 قاشق غذاخوري رسيده و كودك قادر به خوردن 5-2 قاشق پوره سبزيجات نظير پوره هويج، سيب زميني و نخودفرنگي است كه مي توان اين مواد را به سوپ او اضافه كرد.
سبزي هاي خرد شده و پوره شده مقاديري از كربوهيدرات، ويتامين A و ويتامين C را فراهم مي كنند. شير نيز ماده اي است كه مي شود به پوره سبزيجات اضافه كرد. گوشت هاي پوره شده و له شده نيز كه كاملاً بدون چربي باشد منبع بسيار مهمي از پروتئين و آهن هم (HEM) بوده كه بهترين نوع جذبي آهن است.
ماست نيز ماده غذايي بسيار مفيدي است كه همراه با سوپ ها مي توانيد به تدريج وارد برنامه غذايي كودك كنيد.
اينجاست كه در هفته هاي اول ماه هشتم تخم مرغ را وارد برنامه غذايي كودك مي كنيم، البته صرفاً زرده تخم مرغ كه كاملاً آب پز شده باشد (براي جلوگيري از ورود انگل سالمونلا به بدن نوزاد) از دادن سفيده تخم مرغ تا قبل از يك سالگي به دليل ايجاد آلرژي صرف نظر كنيد.زرده تخم مرغ را از يك نخود در روز اول كه با شير مادر يا كمي آب جوشيده نرم شده باشد، شروع مي كنيم و در طول 10 روز به يك زرده كامل مي رسانيم.
* هفته هاي پاياني ماه هشتم
مي توان از سبزي هاي نشاسته اي پوره تهيه كرد و به جاي فرني در وعده صبح يا عصر به كودك داد، علاوه بر اين به دليل افزايش نياز كالريكي كودك به خصوص در شيرخواراني كه رشد آنها مناسب نيست، مي توان به غذاها (سوپ ها و پوره ها) مقداري كره يا روغن مايع اضافه كرد، همچنين همراه با سوپ مي توان از ماست به ميزان 4-3 قاشق مرباخوري استفاده كرد.
* ماه نهم
در ماه نهم افزودن حبوبات را به غذاي شيرخوار شروع كرده كه معمولاً از عدس و ماش كه هضم راحت تري دارد، استفاده مي كنيم.
استفاده از جوانه هاي آنها هم در سوپ مي تواند سودمند باشد. البته بايد اين نكته را به خاطر داشته باشيم كه قبل از استفاده از حبوبات حتماً بايد آنها را خيس كرد و آب آن را عوض كرد. در مورد لوبيا چيتي و قرمز بهتر است پوستشان را هم جدا كنند و سپس به سوپ اضافه كنند. در اين ماه مي توان آب ميوه ها را وارد برنامه غذايي شيرخوار كرد كه توصيه مي شود آب سيب اولين آب ميوه اي باشد كه به شيرخوار داده مي شود.
آب مركبات (پرتقال، ليموشيرين، ليموترش و...) را هرگز قبل از يك سالگي به شيرخوار ندهيد و ميوه هاي خانواده توت ها، گيلاس، آلبالو، كيوي و خربزه نيز به دليل ايجاد آلرژي توصيه نمي شود.
آب ميوه ها بهترين منابع تامين ويتامين ها به خصوص ويتامين C و ويتامين هاي گروه B به شمار مي آيند، مواد معدني بسيار مفيدي مانند پتاسيم، منيزيم، كلسيم و ديگر مواد معدني و ويتامين ها براي سلامتي شيرخوار بسيار ضروري به شمار مي آيند.
* پايان نه ماهگي
كودك قادر به مصرف 5 تا 9 قاشق غذاخوري در ابتدا و بعداً در حدود سه چهارم ليوان فرني يا حريره بادام است. به مرور غذاي صاف شده را بايد حذف كرد و غذاي ريز و قطعه قطعه شده و خوب پخته شده را به شيرخوار داد.
اگر به طفلي هرگز اجازه داده نشود با انگشت غذا بخورد، ممكن است بعدها علاقه اي به خوردن غذاي خود با قاشق پيدا نكند.
كم كم گوشت صاف شده كم شده و حدوداً 30 تا 60 گرم گوشت پخته از انواع گوشت سفره به غذاي كودك اضافه مي شود. مي توان از خود ميوه هاي مجاز به جاي آب ميوه استفاده كرد. مثلاً از سيب و موز شروع كرد. ميوه مورد نظر بايد كاملاً رسيده و شسته شده باشد.
ميوه را با پشت قاشق كاملاً نرم كرده و سپس به شيرخوار داد و به تدريج مي توان بر مقدار ميوه كودك افزود.در اين ماه مي توان از خرماي رسيده كه پوست و هسته آن جدا شده باشد به عنوان دسر استفاده كرد. خرما هميشه جزو ميوه هاي تازه محسوب مي شود و مقدار زيادي ويتامين A و آهن و ديگر مواد معدني را دارد كه براي رشد و نمو كودك ضروري است، همچنين حاوي ويتامين هاي B2، B1 و B3 است.همچنين بايد كودك را با غذاهايي كه مي شود با دست گرفت مانند: بيسكوئيت، نان برشته، تكه هايي از سيب زميني و يا هويج پخته آشنا كرد.گاهي اوقات بچه دوست دارد كه يك تكه استخوان خالي مرغ را به لثه يا دندانش بكشد و با اين كار راضي مي شود، اجازه اين كار را به او بدهيد.
* دو هفته پاياني ماه دهم و ماه هاي يازدهم و دوازدهم
علاوه بر مصرف سوپ حاوي سبزيجات مجاز، حبوبات يا برنج و گوشت مي توان از گوشت ماهي كه تيغ آن كاملاً گرفته شده باشد همراه با كته نرم استفاده كرد.از آنجايي كه بناي عادات غذايي بين 1 تا 2 سالگي پي ريزي مي شود اگر تغذيه كودك مناسب با نياز آن نباشد، كودك دچار سوءتغذيه خواهد شد.از اين روز به مرور بايد سليقه كودك را با تنوع بخشيدن به نوع غذاهاي دريافتي متنوع كرد تا از انواع گروه هاي غذايي استفاده كند.
در اين زمان مي توان كودك را با غذاي سفره آشنا كرد، ولي بهتر است غذاي كودك نسبت به غذاي سفره از نظر چاشني متفاوت باشد و افزودن نمك و شكر را به غذاي كودك توصيه نمي كنيم، حتي شما را از انجام اين كار منع مي كنيم.