چهارشنبه ۱۹ مهر ۱۳۸۵
اصفهان براي برپايي المپياد جهاني فيزيك آماده مي شود
فيزيكدانان جوان در نصف جهان
ايمان جليلي
005283.jpg
005286.jpg
005406.jpg
005412.jpg
المپياد جهاني فيزيك، مسابقاتي جهاني در سطح دانش آموزي است كه هر سال برگزار مي شود.
سال آينده هم قرار است اين مسابقات در ايران و در دانشگاه صنعتي اصفهان برگزار شود؛ براي همين كميته اي زير نظر دكتر محمد سپهري  راد- استاد دانشگاه شهيد بهشتي- براي برگزاري اين مسابقات تشكيل شده است. دانش آموزان ايراني هميشه يكي از مدعيان در المپياد فيزيك بوده اند ولي در دوره گذشته در سنگاپور، دانش آموزان ايران در مجموع، بدترين نتيجه در۱۵سال اخير را به دست آوردند. از اين رو انتظار مي رود در اين دوره اين نتايج را جبران كنند.
براي آشنايي بيشتر با فعاليت هاي انجام شده براي برگزاري اين المپياد، پاي صحبت دكتر سپهري راد نشستيم. در كنار اين مطلب هم نكات زيبا و جالبي از برگزاري المپيادهاي فيزيك آمده كه خواندن آن خالي از لطف نيست.
* آقاي دكتر چه شد كه ايران ميزباني اين مسابقه ها را به دست آورد؟
روال المپياد جهاني فيزيك به گونه اي است كه هر تيم مي بايست بعد از۳سال شركت در المپياد، براي ميزباني آن اعلام آمادگي كند. سال  ،۱۳۷۶ وزير وقت آموزش وپرورش، طي نامه اي اين كار را انجام داد. بعداز آن، ايران به عنوان ميزبان المپياد جهاني۲۰۰۷ انتخاب شد.
* برنامه ريزي براي برگزاري المپياد از چه زماني شروع شد؟
- برنامه ريزي براي يك اجراي موفق، سه سال وقت مي خواهد. بنابراين يك گروه در آذرماه سال۸۳ با وزير آموزش وپرورش جلسه گذاشت و مجدداً مسأله ميزباني در سال۲۰۰۷ميلادي را مطرح و مشكلات و مزاياي برگزاري المپياد را عنوان كرد. خوشبختانه وزير هم مسائل مختلف را تأييد كرد تا از همان موقع، كميته برگزاركننده، برنامه ريزي اش را شروع كند.
* از طرف دولت هم مجوز برگزاري صادر شد؟
- بله! اين رويداد، يك رويداد بين المللي است و برگزاري آن نياز به مصوبه دولت دارد. خرداد ماه سال،۸۴ دولت مصوبه برگزاري المپياد را تصويب كرد .
* سال گذشته دولت تغيير كرد. آيا اين مسأله، مصوبه قبلي را تحت تأثير قرار نداد؟
- با تغيير دولت، وزير آموزش وپرورش، همزمان با بقيه، رأي اعتماد نگرفت. بعداز قطعي شدن وزير، كميته برگزاري المپياد با ايشان جلسه اي برگزاركرد و فعاليت هايش را گزارش داد. وزير هم بر ادامه راه تأكيد كرد و همان كميته قبلي را مأمور اجراي برنامه ها نمود.
* با اين حساب، برنامه ريزي هاي جدي و اصلي شما بايد از پارسال شروع شده باشد؟
- بله! سال 84 كه المپياد در اسپانيا برگزار مي شد، متن دعوتنامه اوليه ايران با امضاي من همراه با يك بروشور در بين شركت كننده ها توزيع شد.
* با وجود دانشگاه هاي مطرح تهراني، چه شد كه صنعتي اصفهان را به عنوان ميزبان معرفي كرديد؟
ببينيد! برگزاري المپياد يك سري امكانات مي خواهد؛ اول اينكه برگزاري امتحان هاي نظري و تجربي به يك فضاي تخت در حدود۲۰۰متر مربع احتياج دارد. براي مراسم افتتاحيه و اختتاميه هم حداقل يك تالار با ظرفيت 1000نفر مي خواهيم با امكانات جهاني. مورد سوم اينكه دانشگاه ميزبان بايد از لحاظ امكانات اقامتي، غذاخوري و تفريحي، شرايط خوبي داشته باشد. بازديدهايي كه در تهران و اصفهان انجام شد، ما را به اين نتيجه رساند كه صنعتي اصفهان به جز يك مورد، تمام امكانات را دارد.
* احتمالاً جاذبه هاي شهر اصفهان هم در انتخاب ميزباني اين شهر مؤثر بوده است.
البته اين عامل بسيار مهمي بود. در همان بروشوري كه ما در اسپانيا توزيع كرديم، محل برگزاري را اعلام كرديم تا شركت كننده ها با جاذبه هاي فرهنگي-تاريخي اصفهان هم آشنا شوند.
* تاريخ دقيق برگزاري المپياد را مي گوييد؟
- براي تعيين تاريخ، بر اساس يك نرم افزار، تاريخ ميلادي، هجري شمسي و هجري قمري سال۸۶ توليد و مناسبت هاي آن بررسي شد. ضمن اينكه تاريخ برگزاري المپياد نبايد با آزمون سراسري تداخل مي كرد. با توجه به اين محدوديت ها 22تا۳۱تيرماه۸۶ به عنوان روزهاي برگزاري المپياد جهاني۲۰۰۷ فيزيك انتخاب شد.
* در المپياد سال گذشته از شركت كننده ها دعوت به عمل آمد؟
بله! ما قبل از شركت در المپياد سال،۸۵ وب سايتمان را طراحي كرديم و اطلاعات اوليه را در آن قرار داديم. در طول برگزاري دوره قبل هم پوستر و جزوه المپياد 2007 به همراه يك جزوه درباره ايران توزيع شد. در مراسم اختتاميه هم يك فيلم 10دقيقه اي درباره ايران پخش شد. خود من هم در سخنراني كوتاهي كه داشتم، از شركت كننده ها براي حضور در ايران دعوت كردم؛ ضمن اينكه امسال علاوه بر گروهي كه سرپرستي تيم ايران را بر عهده داشت، يك تيم متشكل از برگزاركننده هاي المپياد۲۰۰۷ و گروهي از دانشگاه صنعتي اصفهان به صورت مجزا در سنگاپور حضور داشتند تا شرايط ميزباني سنگاپور را بررسي كنند.
* الان فعاليت هاي شما طبق برنامه پيش مي رود؟
- برنامه ها تا الان به خوبي پيش رفته ولي مقداري تأخير در كار وجود دارد. علتش هم اين است كه متأسفانه وزير آموزش وپرورش در دولت جديد با تأخير انتخاب شد و ما بايد برابر تصميم گيري، منتظر انتخاب شدن ايشان مي مانديم. بعد از ملاقات هاي اوليه با وزير جديد، قرار شد يكي از معاونان ايشان رابط ما باشد و كارهاي پشتيباني را انجام بدهد. بعد از مدتي كه كارهاي اوليه ما انجام شد، آن معاون عوض شد و متأسفانه تاكنون امكان برقراري ارتباط با معاون جديد هم فراهم نشده است. من اميدوارم با تلاش كميته اجرايي، اين تأخير ها جبران شود.
* من متوجه نشدم؛ يعني چه كه هنوز نتوانسته ايد با معاون جديد ارتباط پيدا كنيد؟
- ببينيد! كميته دو نوع كار با وزارت آموزش وپرورش دارد؛ يك سري از كارها جزو مسائل اساسي است كه خود وزير درباره آنها تصميم مي گيرد و نوع دوم كارها، مسائل پشتيباني است؛ چيزهايي مثل بودجه، امكانات و... . پيشنهاد ما اين بود كه يكي از معاونان وزير، اين حوزه را در اختيار داشته باشد و حمايت ها از طريق آن معاونت صورت بگيرد. معاون جديد هنوز ارتباطي با ما ندارد، چون موضوع هنوز برايش روشن نشده و تصور نادرستي از كار دارد؛ تصور ايشان اين است كه مي شود كار را به شخص ديگري واگذار كرد. من قصد دارم در ملاقاتي كه با وزير خواهم داشت، موضوع را يادآوري كنم كه ايشان به لحاظ سمتي كه دارند بايد بعضي مسئوليت ها را بپذيرند.
* خب برگرديم سر خود المپياد؛ كار طراحي سؤالات در چه مرحله اي است؟
- زمانبرترين كاري كه بايد از اوايل تشكيل كميته شروع مي شد، طراحي سؤال هاي نظري و تجربي بود. سؤال ها در چهارچوب ريز مواد درسي و در حد معلومات سال هاي آخر دبيرستان است؛ فقط نوع مسائل چالش برانگيز است؛ سؤال هاي خاصي كه فرد بايد براي حل آن به معلومات دبيرستان ها تسلط داشته باشد.
طراحي سؤالات، كار سهل و ممتنعي است. تعداد كساني كه مي توانند اين كار را انجام بدهند و در عين حال علاقه مند به اين كار هم هستند، خيلي انگشت شمار است. در گذشته افرادي بودند كه كار آموزش تيم ايران را به عهده داشتند. براي سال۲۰۰۷ بايد طراح ها با تيم آموزش فرق مي كردند؛ براي اينكه خداي نكرده شائبه اي پيش نيايد. بنابراين يكي،دو نفر از تيم آموزش جدا شدند و به جمع طراحان سؤال پيوستند. تعدادي هم از دانشگاه هاي مختلف آمدند و مجموعاً كميته علمي تشكيل شد.
* سال گذشته خيلي از تيم ها از اينكه قرار است سؤالات سال 2007 را ايراني ها طراحي كنند، وحشت داشتند. مي ترسيدند كه سؤالات، بيش از حد سخت باشد.
- من از جزئيات طراحي سوال خبر ندارم؛ نبايد هم داشته باشم. محرمانه بودن سؤال ها بسيار جدي است و سخت بودن آن قبل از نهايي شدن سؤالات معلوم نيست. براي طراحي سؤال ها دست ما بسيار بسته است؛ اين طوري نيست كه فرد از قبل در مورد سختي سؤال تصميم بگيرد. چيز مهمي كه هست، اين است كه سؤال بايد از نظر علمي روشن باشد و نكته مبهمي نداشته باشد. سال هاي گذشته كشورها در تدارك سؤال، متفاوت عمل كردند؛ بعضي ها بي دقت بودند، بعضي ساده  گرفتند. روند خاصي در اين زمينه وجود ندارد. طبيعتاً سال بعد يك نوآوري هايي در سؤالات پيش خواهد آمد.
* براي تيم تصحيح  كننده سؤال هم فكري كرده ايد؟
- مجموعه دانش آموزان حاضر در المپياد حدود 15هزار ورق كاغذ مي نويسند كه تصحيح همه آنها بايد ظرف۳۰ تا 40ساعت انجام شود. پيش بيني ما اين است كه بايد يك گروه 80 تا۹۰نفره براي اين كار در نظر گرفت. اينها متشكل از اساتيد دانشگاه ها و دانشجويان دوره دكترا خواهند بود و حداقل نيمي از آنها بايد به زبان انگليسي مسلط باشند. كلاً مديريت و آموزش اينها كار سنگيني است.
* كلاً چند كميته براي برگزاري المپياد سال بعد در نظر گرفته شده؟
- يك كميته علمي داريم كه هسته اوليه اش۱۰ نفر است. اين كميته، دو زيركميته تجربي و نظري دارد كه كار طراحي سؤال را انجام مي دهند. سؤالات بعد از طراحي، از يك گروه محدوده آزمون گرفته خواهد شد. همان طوري كه گفتم يك گروه 80 تا 90 نفره هم براي تصحيح سؤالات نهايي خواهيم داشت. كميته بعدي، كميته اجرايي و فوق برنامه است، متشكل از ستادي در دانشگاه صنعتي اصفهان، مديران اين دانشگاه و جمعي از اعضاي كميته برگزاركننده. ستادي هم در استانداري اصفهان هست كه در واقع هماهنگ كننده اصلي به حساب مي آيد. به تدريج و به تناسب كار، كميته هاي ديگري مثل حمل ونقل، تبليغات و تغذيه و... تشكيل خواهد شد.
* آقاي دكتر! از زمان شروع كار، مشكل بودجه نداشتيد؟
- به لحاظ اعتبارات براي سال۸۴ مشكلاتي داشتيم كه بعضي هايش در آن سال حل نشد اما براي سال۸۵ اعتباري را كه درخواست كرديم به ما دادند. مشكل، خود اعتبار نيست؛ مسأله، روش هزينه كردن است. فعاليت هاي المپياد، فعاليت هايي نيست كه دولتي ها به آن عادت داشته باشند. بعضي هايش كارهاي بيشتري مي خواهد كه بايد درباره اش بحث كرد و به يك روش مناسب رسيد.
* يعني چه؟
- ببينيد! مثلا ما براي كار ترجمه، از خدمات يك نفر استفاده كرده ايم؛ اين را نه مي شود برايش قراردادي بست و نه فاكتوري وجود دارد. از اين اتفاق ها در طول كار ما زياد مي افتد. همه فعاليت هاي ما در قالب فاكتور و قرارداد نمي گنجد. بايد راهي پيدا كرد كه اين تيپ هزينه ها با معياري مشخص شوند.
* پس به غير از اين مورد آخر در سال۸۵ مشكلي وجود ندارد؟
- خير! در مورد مسائل عالي به رئيس باشگاه دانش پژوهان جوان تفويض اختيار شده است. اين هم به دليل اين بود كه من در وزارت آموزش وپرورش سمتي ندارم.
* در مورد ميزباني ايران مشكل خاصي وجود نداشت؟
- دعوت امسال ما در كشور سنگاپور در بين سرپرست ها بازتاب مثبت داشت اما دو تا نگراني به خصوص در بين كشورهاي غربي وجود داشت؛ يكي بحث امنيت اجتماعي بود. براساس تبليغات خارجي، تصوري كه آنها داشتند اين بود كه امنيت لازم براي سفر به ايران وجود ندارد و خانواده ها حاضر نيستند فرزندانشان را بفرستند. مسأله ديگر هم بحث پوشش خانم ها بود.
* اين مشكل ها چطوري حل شدند؟
- در صحبت هاي حضوري كه ما در سنگاپور با شركت كننده ها داشتيم، توضيح داديم كه اين تصورات درست نيست و الان كنفرانس هاي زيادي در ايران برگزار مي شود كه شخصيت هاي علمي از جاهاي مختلف دنيا مي آيند. ما توضيح داديم كه كساني كه به ايران مي آيند تصورشان كاملاً با زمان قبل از سفر فرق مي كند. در مورد مسأله پوشش خانم ها هم گفتيم كه هر كشور براي خودش ضوابط خاصي دارد و رعايت اين مقررات تا به حال هيچ مانعي براي حضور ميهمان ها در ايران نبوده است. در سنگاپور تأكيد شد كه فضاي اجتماعي و طبيعي ايران، يك فضاي جديد براي ميهمانان خواهد بود؛ تجربه جديدي كه ارزش امتحان كردن را دارد.
* كشور جديدي هم براي حضور در ايران، در سال۲۰۰۷ دعوت شده است؟
- در بين كشورهاي اسلامي، چند كشور مثل عراق، افغانستان و مصر غايب هستند. ما قصد داريم از طريق سازمان كنفرانس اسلامي، كشورهايي مثل مصر را كه در زمينه فيزيك جايگاهي دارند دعوت كنيم. عراق و افغانستان هم كه از كشورهاي همسايه ما هستند و حضورشان در سال 2007 مي تواند جالب توجه باشد.

نگاه روز
ايران در المپيادهاي علمي
005403.jpg
گروه علمي فرهنگي-اگر از نام كوه المپ در يونان باستان، نام مسابقات بين المللي ورزش المپيك به وجود آمده است المپياد نيز يادآور مسابقات علمي جوانان از اقوام و ملل گوناگون است. اگر المپيك ورزشي، آوردگاه صاحبان بازوان ستبر و نيرومند است، المپياد علمي نيز ميدان سخت كارزار انديشه هاست.
چهل و چهار سال پيش(1958 ميلادي) استاداني از كشور روماني طرح برگزاري يك رشته مسابقات رياضي را در سطح مدارس دوره دبيرستان خود بنياد نهادند و در سال بعد نخستين آزمون رياضي را به اجرا درآوردند و به اين ترتيب اولين المپياد رياضي شكل گرفت.
از آن به بعد پس از معلوم شدن نتايج مثبت چنين ابتكاري، المپيادهاي ديگري در علوم پايه شكل گرفت. المپياد شيمي، المپياد فيزيك و المپياد انفورماتيك و المپياد نجوم در صحنه مبارزات علمي جهاني ظهور پيدا كردند و هر ساله بر تعداد شركت كنندگان آن افزوده شد. اين اقدام را بايد از امور مثبت جهان امروز تلقي كرد كه علي رغم كشمكش هاي گوناگون سياسي و دسته بندي هاي موجود، صحنه هايي وجود دارد كه فارغ از هرگونه تفاوت هاي اقتصادي، نژادي، قومي و... سعي مي شود جوانان مستعد از ملل گوناگون در يك مبارزه سالم علمي امكان حضور پيدا كنند.
جمهوري اسلامي ايران نيز پس از انقلاب اسلامي خود به رغم مشكلات ناشي از جنگ، براي نخستين بار در سال 1366 (1987 ميلادي) پا به عرصه اين مسابقات گذارد و در همان نخستين قدم، ناباورانه بسياري از كشورها را در رشته رياضي پشت سر گذاشت و راه را براي ظهور و بروز استعداد جوانان كشور در عرصه هاي جهاني باز كرد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، مسئولان آموزش وپرورش كشور دريافتند كه ميزان استقبال دانش آموزان از رشته رياضي كاهش يافته است. براي تحقيق در علت اين پديده، كميته اي مركب از استادان رياضي دانشگاه ها و كارشناسان گروه رياضي دفتر برنامه ريزي و تأليف كتب درسي در سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي تشكيل شد و طرحي براي تحقيق، تهيه و اجرا گرديد. از جمله نتايج اين تحقيق اين بود كه روند كاهش درصد دانش آموزان رشته رياضي از سال هاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي آغاز شده و همچنان ادامه يافته است. يك بررسي آماري نشان داد كه درصد دانش آموزان رشته رياضي از 26درصد كل دانش آموزان دوره متوسطه در سال 1354 به 12درصد در سال 1356 تنزل يافته است و اين احتمال قوت گرفت كه اين كاهش شديد با نظام جديد آموزشي اجرا شده در آن سال ها و با تأسيس رشته هاي جديد مانند رشته اقتصاد اجتماعي ارتباط دارد.
كميته بررسي علل افت كمي دانش آموزان رشته رياضي براي حل اين مشكل از جمله پيشنهاد كرد همه ساله مسابقه اي علمي در سطح كشور ميان دانش آموزان مستعد سال چهارم رياضي دبيرستان هاي علمي در سطح كشور ميان دانش آموزاني كه در اين مسابقات رتبه هاي بالا را احراز مي كنند،برگزار و جوايز خاصي اعطا گردد تا موجبات تشويق ديگران فراهم آيد.
در اجراي اين پيشنهاد نخستين مسابقه سراسري دانش آموزان رشته رياضي دبيرستان هاي كشور در فروردين ماه سال 1363 در شيراز با شركت 90 نفر از بهترين دانش آموزان اين رشته كه از سراسر كشور برگزيده و معرفي شده بودند برگزار شد و از آن پس همه ساله اين مسابقات با اهتمام و جديت روزافزوني در ديگر مراكز استان هاي كشور برگزار گرديد و آثار مثبت آن در جلب توجه و افزايش استقبال دانش آموزان از تحصيل در رشته رياضي به نحو رضايت بخشي آشكار گشت. در سال 1365 به دنبال شركت كارشناساني از گروه رياضي دفتر برنامه ريزي و تأليف كتب درسي در كنفرانس بين المللي آموزش رياضي، مقدمات ارتباط با المپياد جهاني رياضي فراهم شد و ايران دعوتنامه اي براي شركت در بيست و هشتمين المپياد رياضي كه در كشور كوبا برگزار مي شد دريافت كرد و شش نفر اول چهارمين دوره مسابقات كشوري خود را پس از برگزاري ي« اردوي آمادگي يك هفته اي، به سرپرستي دكتر محمدعلي نجفي به اين مسابقات اعزام كرد. شركت تيم دانش آموزي ايران در المپياد رياضي كه در سال هاي نخست جنگ تحميلي صورت مي گرفت، تعجب سرپرستان تيم هاي ساير كشورها را برانگيخت، اما تعجب آنان وقتي بيشتر شد كه با اعلام نتايج مسابقات معلوم شد جمهوري اسلامي ايران در اين نخستين بار، در جمع 42 كشور شركت كننده، مقام بيست و ششم را احراز كرده و يكي از دانش آموزان ما نيز موفق به كسب مدال برنز شده است.
با نتايج اميدواركننده اي كه از شركت در المپياد رياضي به دست آمد، انديشه شركت در ساير المپيادهاي دانش آموزي قوت گرفت و ايران پس از اعزام دو فيزيكدان به عنوان ناظر به نوزدهمين المپياد فيزيك در اتريش، در بيستمين المپياد در لهستان شركت كرد و چهار نفر اعضاي تيم با كسب دو مدال برنز و يك ديپلم افتخار در جمع 30كشور به مقام بيستم دست يافتند. در المپياد كامپيوتر نيز ايران در سال 1370 براي كسب تجربه به عنوان ناظر شركت كرد و در سال هاي 1371 و 1372 با اعزام تيم در چهارمين و پنجمين المپياد كامپيوتر كه به ترتيب در آلمان و آرژانتين برگزار شد شركت نمود. نخستين بار در المپياد چهارم، تيم كشور ما با كسب دو مدال نقره و دو مدال برنز در جمع 46 كشور به مقام چهاردهم دست يافت و در سال 1372 در پنجمين المپياد با يك مدال طلا و دو مدال نقره و يك مدال برنز در ميان 47 كشور بسيار خوش درخشيد و به مقام چهارم رسيد. در المپياد شيمي پس از دوبار اعزام ناظر، در سال 1372 براي نخستين بار ايران در بيست و پنجمين المپياد كه در ايتاليا برگزار مي شد شركت نمود و در اين مسابقات هر چهار دانش آموز كشور ما موفق به كسب مدال شدند و جمهوري اسلامي ايران با كسب يك مدال نقره و سه مدال برنز در جمع 38 كشور شركت كننده مقام شانزدهم را به دست آورد.
يكي از جلوه هاي بديع و دلپذير المپياد، همكاري دانشگاه ها با وزارت آموزش وپرورش است. طي ساليان گذشته استادان گرانقدري از دانشگاه هاي تهران، صنعتي شريف، تربيت معلم، شهيد بهشتي، صنعتي اصفهان، شهيد چمران اهواز، تبريز، كرمان، شيراز و علم و صنعت، به صورت هاي گوناگون اعم از عضويت در كميته هاي ملي المپيادها و طرح سئوالات، تصحيح اوراق و تشكيل كلاس هاي آمادگي براي اعضاي تيم هاي اعزامي، صميمانه و صادقانه همكاري كرده اند.
المپياد فيزيك بين المللي
المپياد فيزيك بين المللي يك رقابت علمي بين دانش آموزان دبيرستاني ملل مختلف است. اين مسابقه اولين بار در سال 1967 در لهستان در ورشو انجام شد.
در اين راستا سه استاد فيزيك از چكسلواكي، لهستان و مجارستان احتمال هاي مختلف براي برگزاري المپياد در كشور خود را بررسي مي كردند كه نهايتاً لهستان به  جهت آب و هواي متعادل آن انتخاب شد و اولين المپياد فيزيك در سال 1967 در آن كشور برگزار شد.
تفاوت عمده  المپياد فيزيك با المپياد رياضي در اين است كه تنها به مسأله تئوري اختصاص ندارد و يك بخش به مسائل عملي و آزمايشگاهي اختصاص دارد كه برگزاري اين المپياد را پرهزينه و پركارتر مي كند. اولين المپياد بين پنج كشور از اروپاي مركزي شامل چهار سؤال تئوري و يك سؤال عملي برگزار شد. هر تيم شامل سه دانش آموز و يك استاد همراه بود. از اين سال به بعد در هر سال يك المپياد در كشورهاي ميزبان برگزار شد. در سال 1972 علاوه بر كشورهاي اروپاي مركزي، كشورهاي غيراروپايي مانند كوبا و اروپاي غربي همچون فرانسه در آن شركت كردند. در سال 1973 هيچ كشوري مسئوليت برگزاري المپياد را برعهده نگرفت، اما لهستان با برگزاري المپياد در سال 1974 روند اين مسابقه ها را ادامه داد.
معيار جوايز
معيار جوايز براساس درصد امتياز آورده شده نسبت به بالاترين امتياز كسب شده بود. قبلاً نمره ها براساس بالاترين نمره اي سنجيده مي شد كه در آزمون قابل كسب بود.
چگونگي گزينش گروه اعزامي
سيستم گزينش دانش آموزان راه يافته به مسابقه هاي جهاني در ايران به اين شكل است كه از دانش آموزان سال سوم رياضي - كه شرايط شركت در آزمون را داشته باشند - آزموني چندگزينه اي انجام شده و از بين آنها حدود 800نفر براي مرحله  دوم انتخاب مي شوند.
در مرحله  بعد - كه امتحان به صورت تشريحي برگزار مي شود - 40نفر براي اردوي تابستاني به باشگاه دانش پژوهان جوان فرا خوانده مي شوند. در يك آموزش چند ماهه و امتحان هاي مستمر در شهريور، 7نفر از بين آنها انتخاب مي شوند. نفرات انتخاب شده از كنكور سراسري معاف بوده و براي المپياد جهاني آن  سال آماده مي شوند. از بين اين هفت نفر، 5نفر به مرحله نهايي براي المپياد جهاني به يك كشور ميزبان اعزام مي شوند.

نگاه دوم
خواندني هاي المپياد جهاني فيزيك
به مناسبت برگزاري چهل و يكمين دوره مسابقه هاي جهاني دانش  آموزي فيزيك در ايران
رضا قرباني
005409.jpg
* المپياد جهاني فيزيك سالي يك بار برگزار مي شود. از سال 1967 تاكنون 38 دوره برگزار شده است.
* در دوره گذشته در سنگاپور، 93 كشور حضور داشتند. در دوره گذشته ايران بدترين نتيجه خود در پانزده  سال اخير را كسب كرد. رتبه ايران در اين مسابقات هميشه بين دو و پنج بوده است.
* مسابقات المپياد فيزيك مسابقاتي انفرادي است و رتبه بندي كشورها به صورت رسمي نيست. براي رتبه بندي كشوري، ايراني ها امتياز نفرات را جمع مي كنند، اما چيني ها به مدال ها نگاه مي كنند. جالب اين كه در سال 1381 چيني ها چهار طلا و يك نقره گرفتند، ولي ايرانيها پنج تا طلا. اما امتياز نفرات چين از امتياز نفرات ايران بيشتر بود. در نتيجه چيني ها ايراني را و ايراني ها چين را تيم اول آن سال مي دانستند. در آن سال هيچ كشوري ادعاي اول بودن نكرد.
* روال مدال دادن ها به اين صورت است كه به 6 درصد طلا، 12 درصد نقره، 18 درصد برنز، 24 درصد ديپلم افتخار و به۴۰ درصد هيچ چيز تعلق مي گيرد. البته معمولاً درصد مدال گرفته ها هميشه به شكل گفته شده نيست چون كه جلسه چانه زني فرصتي است براي تبديل نقره به طلا يا به طور كلي صعود به بالا. در چانه زني، مسئولان هر تيم دو ساعت فرصت دارند تا روي برگه دانش آموزانشان نمره اضافه بگيرند.
* گروه طراح سؤالات ميزبان از ده نفر تشكيل شده است. در كميته مركزي دكتر سپهري رئيس، دكتر احمد شيرزاد رئيس بخش اجرايي،  دكتر وصالي رئيس فوق برنامه و دكتر اجتهادي رئيس گروه علمي است. علاوه بر 10 نفر طراح سؤال، گروه علمي به هشتاد نفر مصحح نياز دارد. اين 80 نفر كه ممكن است تعداد آنها به بالاي 100 نفر هم برسد، بايد انگليسي بدانند، فيزيك بدانند، تصحيح برگه بدانند و روابط عمومي قوي براي جلسه چانه زني داشته باشند و صد البته پيدا كردن چنين افرادي سخت است!! در جلسه چانه زني از ميزبان و حريف هركدام دو نفر پشت ميز مي نشينند.
* در روزهاي امتحان۱۰ هزار برگه توليد خواهد شد. هر دانش آموز 25 برگه نياز دارد. سختي كار اينجاست كه به هر كس بايد كاغذ مورد نيازش برسد.
* ميانگين سني طراحان سؤال تقريباً 30 سال است. اين افراد ورودي 71 تا 76 دانشگاه هايند. المپيادهاي آن دوره ها تقريباً اكثريت شان در ايران ماندند. شما مي توانيد رابطه اي بين جمله هاي گفته شده بالا را پيدا كنيد. گروه طراحان سؤال سه استاد شريفي، دو دانشجوي دكتري شريفي، يك استاد از تهران، از صنعتي اصفهان، از IPM و يك متخصص فيزيك كه در دانشگاه تدريس نمي كند، تشكيل شده است.
* قانوني كه وجود دارد اين است كه دانش آموزان شركت كننده در دوره تابستاني امسال بايد سال سوم دبيرستان را تمام كرده باشند. پس تمام چهل نفر شركت كننده در دوره تابستاني امسال كنكور دارند. باز گفتن اين نكته خالي از لطف نيست كه معمولاً دختران، كميته را متهم به حمايت از پسران و شهرستاني ها هم كميته را متهم به حمايت از تهراني ها مي كنند. پس چه شود اگر دختر باشي، آن هم شهرستاني! به خاطر همين حرف و حديث ها از حدود چهار سال پيش كامپيوتر بر طبق يك قاعده الگوريتمي دقيق ده نفر اصلي را انتخاب مي كند. به اين دليل، نصف كميته تابستاني به اختيار خود به كميته طراحان سؤال پيوستند.
* المپياد فيزيك بهانه اي شد كه مهدي يحيي نژاد، فضايي به صورت و يكي در محيط وب راه اندازي كند تا همه در آن راجع به برگزاري يك كنفرانس جهاني هرچه مي دانند بنويسند. در اين فضا تاكنون مطالبي راجع به پوشش خانم ها، دستشويي هاي ايراني، اطلاع رساني، اينترنت و غذا نوشته شده. مهدي يحيي نژاد دكتراي فيزيك MIT دارد و اكنون مشغول تحصيل فوق  دكترا در استانفورد است. از مطالب جالبي كه در اين فضا آمده، اينهاست: چيني ها در دستشويي به كاغذ توالت نياز دارند. كاغذ را هم بعد از مصرف در سطل مي ريزند. اگر سطل در دستشويي نباشد، آنها حسابي گيج خواهند شد. يا فرنگي ها خورش فسنجان را يك جور پيش غذا مي دانند. بايد به آنها گفته شود كه غذا همين است و چيزي ديگري در كار نيست.
* اما پوستر المپياد را همسر دكتر اجتهادي تهيه كرده است. او در كتاب هاليدي فيزيك به دنبال اين گشته و توپي را پيدا كرده كه به زمين مي خورد و به صورت سهمي وار حركت مي كند. لوگوي المپياد، سي و سه پل اصفهان است كه طاق هاي آن از دنباله خط سير يك توپ به وجود مي آيد. در عكس پوستر كوه صفه اصفهان و سي و سه پل معلومند.
* اما كميته برگزاري؛ شيرزاد اولين دكتري فارغ التحصيل فيزيك در ايران است. او سال 1367 از شريف دكتري گرفته است. او جزو معدود سياستمداراني است كه كار علمي هم كرده است. شيرزاد در سه سال اخير 9 مقاله علمي داشته است. او از طرف دانشگاه صنعتي اصفهان مأمور به IPM است.دكتر سپهري معاون وزير آموزش و پرورش بوده، در دوران وزارت دكتر نجفي سال ها دبير شوراي عالي انفورماتيك بوده. اولين وزارتخانه اي كه بخش مالي- اداري آن ساختار مدرن پيدا كرد آموزش و پرورش بود. ولي دكتر وصالي و اجتهادي، بيشتر چهره هاي علمي اند.
* از هر كشور حداكثر پنج دانش آموز و حداكثر دو سرپرست حق شركت دارند. البته به جز اين دو نفر افراد ديگري هم مي توانند همراه تيم باشند، اما حق رأي ندارند. جلسه اي روز قبل از امتحانات برگزار مي شود تا سؤالات در آن معرفي شود. سرپرست ها حق جرح و تعديل سؤال را دارند؛ به بهانه هايي چون سخت است. گنگ است، اشتباه است و... تاكنون يك بار و آن هم در سؤال 1380 تركيه يك سؤال حذف شد. پس سؤال اضافه از ملزومات برگزاري يك المپياد است.
* در المپياد وجدان نقش مهمي بازي مي كند! چرا كه سرپرست ها قبل از دانش آموزان سؤالات را مي بينند و اگر دلشان به حال دانش آموز بسوزد...
*  كار طراحي سؤالات در ايران از ارديبهشت پارسال شروع شده. نكته جالب اين كه در اين بين، مدت ها سر وزير آموزش و پرورش دعوا بود. به همين خاطر افرادي كه در اين حوزه كار مي كردند 11 ماه حقوق نگرفتند. البته اين در برابر دير راه افتادن آزمايشگاه چيزي نيست. مسئله اي كه شش ماه تيم را عقب انداخت. تيم با حدود بيست سؤال شروع كرده. اهميت طراحي سؤالات در اين است كه هرچه سؤال ها بهتر باشند تصحيح آنها راحت تر است. تصحيح۳۰ ساعت طول مي كشد، اما سؤالات بايد چهار سرفصل فيزيك را پوشش دهند. بايد زيبا باشند و اگر دانش آموز در يكي از بندها اشتباه مسخره اي كرد، اين اشتباه تأثير زيادي در بندهاي ديگر نداشته باشد. خلاصه اين كه سؤالات بايد از همه لحاظ بهينه باشند.
* سال گذشته در مالزي لپ تاپ سرپرست تيم ايران را دزديدند و اين باعث شد تا مدت زيادي از وقت ترجمه صرف نصب نرم افزارهاي فارسي شود.
* اما زبان ها. روس ها كه بنيانگذاران المپياد بودند، انگليسي هم كه يك زبان بين المللي است، ولي فرانسوي ها بيست سال قهر كرده بودند و در المپياد شركت نمي كردند. شرط شركت شان اضافه كردن زبان فرانسه به زبان هاي اصلي بود. تا اين كه فرانسوي هاي مغرور در سال 2003 به آرزويشان رسيدند.
* در اولين دوره، علاوه بر لهستان كه ميزبان بود تنها روماني، بلغارستان، مجارستان و چكسلواكي شركت كردند. شوروي از دوره دوم در المپياد شركت كرد.
* از دهه نود ميلادي به بعد كشورهاي شركت كننده در المپياد زياد شدند. تا قبل از آن چون تعداد كشورها كم بود قانوني وجود داشت كه اگر كشوري سه دوره در المپياد شركت كند، بايد تقاضاي ميزباني دهد. ايران هم مشمول همين قانون شد.
* سال گذشته دو كانادايي، يك هلندي و سرپرست تيم فرانسه، ايراني الاصل بودند.
* چين، ايران، روسيه، اوكراين و آمريكا از تيم هاي مدعي در المپياد ند. كره جنوبي و تايوان هم اخيراً رشد كرده اند.
* تقريباً هميشه چين اول شده است.
* دانش آموزان در يك مراسم افتتاحيه و امتحان نظري و تجربي و يك برنامه اختتاميه شركت مي كنند. اين برنامه ها در عمل چهار تا نيم روز بيشتر طول نمي كشد. ولي المپياد ده روز ادامه دارد. علت آن هم برنامه هاي سرپرست هاي تيم  هاست كه حتي در ده روز هم حسابي فشرده است.
* از خوابگاه هاي دانشگاه صنعتي اصفهان براي اسكان دانش آموزان استفاده مي  كنند. در عوض كميته هم دويست تا از اتاق هاي خوابگاه را مجهز به كولر گازي مي كند.
* دو راه براي رسيدن از تهران به اصفهان وجود دارد. با اتوبوس از فرودگاه امام به فرودگاه مهر آباد بعد با هواپيما به اصفهان و بعد با اتوبوس به دانشگاه يا با اتوبوس از فرودگاه امام به اصفهان. البته فعلاً راه دوم انتخاب شده است.
* از سختي هاي كار باز اين كه ده ها وسيله آزمايش بايد در كمتر از دو روز چك شود و همه شرايط براي نتيجه گيري درست سنجيده شود.
* تعداد دخترهاي شركت كننده در المپياد آن قدر كم است كه جايزه اي ويژه براي بهترين دختر وجود دارد.
* در اين المپياد بيشترين پرچم به ايران وارد خواهد شد. 93 كشور دعوت شده اند.
با امتنان از دكتر نيما همداني رجاء

فرهنگ
ادبيات
اقتصاد
اجتماعي
سياست
شهرآرا
ورزش
|  ادبيات  |  اقتصاد  |   اجتماعي  |  سياست  |  فرهنگ   |  شهرآرا  |  ورزش  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |