شماره 1006 چهارم ، سال ژوئن 1996 ، تير 1375 ، 30 يكشنبه 10
و علل و تعداد زمينه در پژوهشي گزارش
پزشك چند به‌امريكا پزشكان مهاجرت انگيزه
مي‌برند؟ بسر امريكا در ايراني
مهاجرت انگيزه و علل و تعداد زمينه در گزارش‌پژوهشي
امريكا به پزشكان
مي‌برند؟ بسر امريكا در پزشك‌ايراني چند
رونقي حسينعلي دكتر
در پزشك‌ايراني هزار حدود 7 از مي‌دهد نشان آمارها
.هستند طبابت‌مشغول به نفر هزار حدود 6 امريكا
به سوم جهان و اروپايي كشورهاي مهاجرت‌پزشكان دلايل
تقسيم فراردهنده دلايل و كننده جذب دلايل دسته دو به امريكا
مي‌شود
مي‌گيرد خود به شايعه صبغه گاه كه غيررسمي آمارهاي:اشاره
سال 57 تا را امريكا به مهاجرت‌كرده ايراني پزشكان آمار
دوران تمامي در كه آن از غافل مي‌كند ، اعلام هزار مرز 30 تا
تربيت‌شده ايران پزشك‌در هزار انقلابتنها 20 پيش‌از
.بود
دلايل و مهاجرت‌كرده پزشكان تعداد دانستن اما
انساني نيروي نسبت‌به را كشور مي‌تواند مهاجرت‌آنها
كساني عمدتا افراد اين.كند آگاه مرزها از متخصص‌خارج
تحصيل كشور گزاف‌در خرجهاي با و ملي سرمايه با كه هستند
كشور بهداشتي و آموزشي كوشش‌نظام ثمرات‌تلاش‌و و كرده
عظيم سرمايه اين.داده‌اند قرار ممالك‌ديگر اختيار در را
مهاجرت‌قدمي انگيزه‌هاي نسبي رفع در اگر است‌كه بالقوه‌اي
طريق اين از است‌و بازيابي قابل حدودي تا شود برداشته
.شد كشور از شده خارج باعث‌بازگشت‌سرمايه‌هاي مي‌توان
مرودشت در همشهري خبرنگار معيني آقاي توسط مطلبحاضر
. است شده ارسال
دانشكده ورودي آزمون پذيرفته‌شدگان تن چهل از يكي نگارنده ،
تن چهل اين داستان.بود سال 1334 در شيراز دانشگاه پزشكي
خود تنها نه ، است گذشته آنان بر گذشته سال چهل در آنچه و
است ايراني آموختگان دانش سرنوشت‌بيشتر از جالبي نمونه
به داستان اين بازگوئي و بازنگري با بايد و مي‌توان بلكه
كژكاريها و كمبودها به آموزش‌پزشكي در يك‌تجربه عنوان
براي هم و برد پي ايران در آموزش‌عالي سيستم در
سود آن از پزشكي رشته در سودمندتر و مردمي برنامه‌ريزي
كه‌بهداشت‌ودرمان‌از ندارد ترديد نگارنده. جست
آن بنيادهاي ضروري‌ترين از شايد اصلي‌توسعه‌و پايه‌هاي
در معتبري معيار شاخص‌و را بدان توجه روي همين از و باشد
به گرچه حاضر نوشته.مي‌شناسد حكومتي سيستم هر بودن مردمي
دليل به است‌اما نمانده محدود تن چهل سرنوشت‌همان بررسي
تنها حاضر حال در پژوهشي اعتماد قابل منابع به دسترسي عدم
.باشد انبوه از اندكي نمايانگر مي‌تواند
پزشكي شش‌ساله دوره تن تنها 30 تن اين 40 از تقدير ، به‌هر
از سال 1340 در خويش‌را دانشنامه‌هاي و رسانده به‌پايان را
آنان از تن و 22 دريافت‌داشتند اميني وقت‌علي وزير نخست
از 22.شدند امريكا راهي فارغ‌التحصيلي پس‌از بلافاصله نيز
دوره پايان پس‌از تن تنها 9 آمدند امريكا به كه نفري
پس‌از تن نيز 4 نفر اين 9 از و بازگشتند ايران به تخصصي
تن سي بدين‌ترتيباز و.برگشتند امريكا به دوباره سال چند
امريكا در نفر شيراز 17 پزشكي دانشكده فارغ‌التحصيل پزشكان
(1).اقامت‌گزيدند ايران در نفر و 13
در ايراني پزشكان درباره گسترده‌تر پژوهشي داشت‌تا آن بر مرا شده ياد يافته‌هاي
.كنم آغاز امريكا
پيش امريكا به ايراني مهاجرت‌پزشكان از كوتاه تاريخچه‌اي
انقلاباسلامي از
ايراني پزشكان درباره را پژوهش‌گسترده‌اي سال 1349 در
كه كردم دانشگاه‌جانزهاپكينزآغاز همكاري با امريكا مقيم
بررسي اين نتايج از يكي.كشيد درازا به يك‌سال نزديك‌به
پزشكي دانشكده‌هاي فارغ‌التحصيلان ميان از ساخت‌كه روشن
دانشنامه به گزافي بسيار هزينه‌هاي يك‌با هر كه ايران
كيسه از كه بودند بزرگي سرمايه و بودند دست‌يافته پزشكي
بود پرداخت‌شده آموزششان براي ايران محروم هميشه مردم
اين در و آمده امريكا تحصيلات‌به پايان پس‌از تن 1626
دانشگاه‌هائي و شماره 1شماره جدول.شده‌اند ماندگار كشور
.مي‌دهد نشان را شده‌اند فارغ‌التحصيل آن از كه را
شماره 1 جدول
در ايران پزشكي دانشكده‌هاي فارغ‌التحصيل پزشكان نمودار
سال 1349 در امريكا
تهران1240نفر دانشگاه -1
سابق219نفر پهلوي) شيراز دانشگاه -2
اصفهان72نفر دانشگاه -3
مشهد56نفر دانشگاه -4
تبريز39نفر دانشگاه -5
امريكا1626نفر در ايراني پزشكان كل جمع
يك‌سو از آموزشي هزينه‌هاي و ارزش‌اقتصادي به توجه با كه بدست‌آمده نتايج و آمار
خدمات بزرگ‌به جنوبشهرهاي و ها شهرك و روستاها در ايران محروم جوامع مبرم نياز و
انگليسي و فارسي زبان به مقالاتي در بود انگيز تاسف و تكان‌دهنده ديگر سوي از آنان
.(تا 4 1)گرديد منتشر چاپ‌و بار چندين
چگونه كه نزديك‌مي‌ديد از و بود شيراز دانشگاه استاد هنگام آن در كه نيز نگارنده
توانائيهاي و ما كشور مردم سرمايه حاصل كه دانشگاه آن پزشكي دانشكده دستاورد
پياپي ، گفتارهاي يك‌رشته در.مي‌رود يغما به بود آموزشي كوشش‌كادر و دانشجويان
رئيس‌وقت توجه مورد كه كرد وابسته آموزشي سيستم‌هاي وجودي فلسفه افشاي كوشش‌در
اطلاع براي را ارقام و آمار اين خواست‌تا من از نامبرده گرفت‌و قرار دانشگاه
.سازم منتشر مقامات‌بالاتر
كار ادامه
ايالات‌متحده مقيم پزشك‌ايراني نفر نشاني 1626 و نام تهيه با زمان همان در
آنان براي كشور از خارج در آنان شدن ماندگار دلائل پيرامون پرسشهائي حاوي پرسشنامه‌اي
اين پاسخ‌هاي بررسي.دريافت‌گرديد پاسخ آنان درصد از 20 كمتر از كه شد فرستاده
عبارتند ميهن به ايراني بازگشت‌پزشكان علت‌عدم مهمترين كه مي‌داد نشان پرسشنامه‌ها
:از
خدمت‌وظيفه سال دو -1
مناسب مسكن كمبود -2
درآمد كمي -3
پژوهش آموزش‌و براي پيشرفته تكنولوژي نبودن -4
سياسي آزاديهاي حداقل فقدان -5
را آن بررسي بحث‌و توانائي دليل همان به نيز نگارنده كه سياسي آزاديهاي فقدان بجز
خدمت.آمد عمل به چاره‌جوئيهائي ايران از مهاجرت‌پزشكان ديگر دلائل نداشت‌براي
واگذاري و شهرها در ساختماني پروژه‌هاي. كاهش‌يافت هفته سيزده به سال دو از وظيفه
و آغاز دانشگاه كويهاي ايجاد و مسكن كمبود جهت‌رفع در دانشگاهها استادان به زمين
نخست‌دهه نيمه نفت‌در بهاي رفتن بالا.شد برابر چندين پزشكان دستمزد و شد ايجاد
بيش و كم يك‌دوره براي را رژيم افزايش‌داده ناگهان را ايران درآمد ميلادي هفتاد
اختصاص عمراني برنامه‌هاي براي ملاحظه‌اي قابل بودجه و رهانيد تنگدستي از ساله پنج
پزشكان تنها نه و برود ميان از خودبخود درآمد علت‌كمي تا باعث‌شد خود اين.شد داده
قابل درآمد نظر از را ايران پژوهندگان ، و آموختگان دانش از ديگري گروه‌هاي بلكه
متخصصين ديگر و پزشكان از زيادي ترتيبگروه اين به و ببينند كشورها ديگر با مقايسه
انتظارات‌زياد با همراه گروه بازگشت‌اين.شدند ايران راهي امريكا و اروپا از علمي
و گسترده فساد يك‌سو ، از درك‌بود قابل امريكا و اروپا در زندگي نتيجه در كه آنان
همه در اجتماعي توسعه برنامه‌هاي انحصاري مجريان كه دولتي ارگانهاي همه در بي‌برنامگي
نيازهاي با آموزشي برنامه‌هاي ناسازگاري ديگر ، سوي از بودند آموزشي رشته بويژه رشته‌ها
تخصصي دوره طي پزشكي دوره پايان پس‌از طبيعتا كه تربيت‌پزشكاني بويژه كشور واقعي
و پزشكي رشته در بالا دوره‌هاي در انساني نيروهاي تورم منجربه آغازمي‌كردند بلافاصله را
مورد بسيار ها شهرك و روستاها در كه پائين و مياني رده‌هاي در انساني نيروي كمبود
هاي ملت ميان از افراد اين كارگيري به تا گردانيد ناچار را رژيم و مي‌شد بودند نياز
تربيت‌و براي برنامه‌هائي گرچه.دست‌بزند كره و فيلي‌پين و افغانستان مثل ديگر
و موفقيت‌انجاميد به حدودي تا شيراز دانشگاه مثل‌روستاپزشكي‌در آموزش‌پيراپزشكي
لرستان و خوزستان و بلوچستان و سيستان فارس‌و محروم روستائيان از توجهي جميعت‌قابل
و تشخيصي تكنولوژي گرچه باز داده‌و قرار درماني و پوشش‌بهداشتي تحت‌حداقل را
جامعه‌واقعا نه گرفت‌اما قرار توجه واردات‌مورد ساير زمره در نيز آزمايشگاهي
نه و شود بهره‌ور متخصص‌توانست‌بخوبي بازگشت‌پزشكان از خدمات‌درماني به نيازمند
توانست مي‌شد دولت‌تامين سوي از بازگشتگان اين براي كه امتيازات‌ويژه‌اي و رفاه
.نگاهدارد راضي را متخصصين اين از بسياري
شاهنشاهي رژيم فروپاشي دلائل و ايران رويدادهاي بررسي روي به‌هيچ نوشته هدف‌اين گرچه
برخورد و تحصيلكرده انساني نيروهاي از بازگشت‌گروهي بي‌ترديد كه آنجا از نيست‌اما
تاثير همچنين و شد اجتماعي نيروهاي بيشتر بندي موجبقطب خود كه آنان دولت‌با
بي‌ترديد بندي قطب اين در آنان موضع‌گيري بر و آموزشي رشته‌هاي در گذشته رژيم هاي سياست
. است
انقلابسال 1357 پس‌از مهاجرت‌پزشكان
خارج به مهاجرت‌پزشكان روند انقلابسال 57 پس‌از
سال در كه پژوهشي.كرد پيدا شتاببيشتري ناگهان
و پزشكان مورد انقلابدر پس‌از سال سه يعني 1360
بيش‌از كه داد نشان شد انجام شيراز دانشگاه استادان
اين پزشكي تمام‌وقت‌دانشكده استادان%70
و ترك‌كردند را دانشگاه اين خواسته خود يا دانشگاه
نيز اكثريت‌آنان و (6)شدند اخراج و پاكسازي يا
ساير پيرامون.آمدند خارج به كرده رها را كشور
انجام پژوهشي هنوز ديگر دانشگاههاي در ايراني پزشكان
پس‌از كه پزشكاني شماره يافتن براي. است نگرفته
هاي كوشش سال 1367 از ترك‌كرده‌اند ، را انقلابايران
تمام با كار اين براي و گرديد آغاز تازه‌اي
تنها شد نامه‌نگاري باشند ، داشته مي‌توانستند آگاهي آمار اين از كه سازمانهايي
چنين كوتاهي پاسخ در وزارت‌علوم
خارج ايران از پزشكي تنها انقلابنه از بعد: نوشت
به كشور خارج از بازگشت‌پزشكان روند بلكه نشده
از يكي ديگر سوي از (7). است افزايش حال در ايران
:مي‌نويسد جلد حروف‌درشت‌روي آنجلس‌با نشريات‌لوس
ايران انقلاباز پس‌از پزشك‌ايراني شش‌هزار و سي
و وزارت‌علوم نه نيست‌كه ترديدي (8).شده‌اند خارج
كوچ چون و چند از آنجلس‌هيچكدام لوس در مجله آن نه
ناآگاهي به را خود يا و نداشته آگاهي يا پزشكان
پزشكان از گروهي است‌كه آشكار بسيار زيرا.زده‌اند
جهان كشورهاي ديگر يا و امريكا انقلاببه پس‌از
در زمان آن در ايراني پزشكان شمار آن‌سو از كوچيده‌اند
به رسد چه نبوده تن بيست‌هزار بيش‌از هيچگاه ايران
.باشند رفته خارج به آنان از تن سي‌وشش‌هزار آنكه
به كه آماري به دسترسي براي و شد گفته آنچه بنابر
.شد آغاز دوباره پژوهش‌حاضر باشد تر نزديك راستي
روش‌كار
سن‌دياگو در كاليفرنيا دانشگاه همكاري نخست‌با
گواهينامه ايران از كه پزشكاني آمار آخرين (UCS.D)
امريكا در كار پروانه هم‌اكنون و گرفته تحصيل پايان
چون اما دريافت‌گرديد امريكا پزشكان انجمن از دارند
امريكا از كه ايرانياني شمار برگيرنده در آمار اين
به ايران از كه پزشكاني يا و گرفته پزشكي دانشنامه
اشتغال پزشكي كار به امريكا در اما آمده امريكا
پزشكان از جانبه‌اي همه بررسي نمي‌شد ، نورزيده‌اند
عمل به نمونه عنوان به حومه و سن‌دياگو مقيم ايراني
ايراني پزشكان كليه نشاني و نام كار اين براي.آمد
و آنان فارغ‌التحصيلي تاريخ و دانشگاه نام با همراه
شخصي تماسهاي راه از پزشكي پروانه نداشتن يا داشتن
امريكا پزشكي انجمن آمار.شد دست‌آورده به
تعداد ميلادي سال 1993 پايان تا است‌كه آن نشان‌دهنده
دانشگاههاي پزشكي دانشكده‌هاي فارغ‌التحصيلان نفر 3616
امريكا ايالات‌متحده در پزشكي پروانه گرفتن با ايران
فارغ‌التحصيلي سال شماره 2 جدول.مشغولند كار به
.مي‌دهد نشان را ايران دانشگاههاي فارغ‌التحصيل پزشكان
ميلادي1نفـر سال 1940 پيش‌از
تا 194973 بين‌سالهاي 1940
تا 1959652 بين‌سالهاي 1950
تا 19691597 بين‌سالهاي 1960
تا 1979971 بين‌سالهاي 1970
تا 1989219 بين‌سالهاي 1980
تا 19933 بين‌سالهاي 1990
سال برمبناي امريكا در ايران دانشگاههاي فارغ‌التحصيل پزشكان شماره 2 جدول
تحصيل فراغت‌از
پزشك‌ايراني تن از 59 كه مي‌دهد نشان چنين سن‌دياگو مقيم ايراني پزشكان بررسي
تن گروه 28 اين از كه بوده ايران دانشگاههاي فارغ‌التحصيل آنان تن شهر 40 اين در
دانشگاههاي فارغ‌التحصيل ديگر پزشك‌ايراني نفر و 19 دارند طبابت‌اشتغال بكار
.مي‌باشند امريكا
از درستي كاملا نمونه بدست‌آمده سن‌دياگو در ايراني پزشكان از كه آماري بي‌گمان
نزديك برآورد راه عملي‌ترين كنوني شرايط در نيست‌ولي ايالات‌متحده شهرهاي ديگر
از نظرخواهي با آنكه ويژه به بود تواند امريكا سراسر در پزشكان شماره واقع به
از آگاهي و هوستن و بوستن شيكاگو ، ، نيويورك شهرهاي پزشك‌در همكاران از گروهي
آنچه با مشابهي نتايج سكونت‌آنان محل در امريكا پزشكان شماره از آنان برآورد
پنج با گفت‌كه مي‌توان بنابراين بدست‌آمد بود شده حاصل پژوهش‌سن‌دياگو از
:كه مي‌نمايد چنين و بوده برخوردار دقت‌نسبي از محاسبه ، ضريبخطاي درصد
شش دست‌كم كه مي‌كنند زندگي امريكا در پزشك‌ايراني تن هفت‌هزار نزديك‌به -
پزشكي رشته در جز بكارهايي بازمانده و مي‌پردازند پزشكي بكار آنان تن هزار
.مي‌گذرانند.بازنشستگي دوران يا و مشغولند
و كانادا اروپايي ، كشورهاي در تبار ايراني يا و ايراني پزشكان شماره از -
مقيم نيز ايراني پزشكان از گروهي بي‌ترديد دست‌نيست‌ليكن در آماري استراليا
.مي‌باشند كشورها اين
:نتيجه‌گيري بحث‌و
كليسا فرمانروايي از كه دانشها ديگر مثل رنسانس‌اروپا پس‌از دانش‌پزشكي
كرد پيشرفت‌چشمگيري ميلادي نوزدهم و هيجدهم و هفدهم سده در بودند يافته رهايي
.مي‌رفتند شمار دانش‌به اين پيشتازان كه انگلستان و آلمان و فرانسه در ويژه به
گروه دوم نخست‌و جهانگير جنگهاي بين ويژه به و كنوني قرن دهه‌هاي نخستين در
دانش و تكنولوژي و شدند امريكا راهي اروپايي دانشمندان و پزشكان از بسياري
به اروپا از جهان پزشكي كعبه زودي به يافت‌و گسترش‌پرشتابي كشور اين در پزشكي
توان در كه پيشرفتي با و دوم جنگ‌جهانگير پس‌از و داد مكان تغيير امريكا
امريكا سوي آموزش‌به ادامه براي پزشكان از بسياري داد رخ ايالات‌متحده آموزشي
(9).آوردند روي
امريكا بيمارستانهاي در كار خواهان كه خارجي پزشكان براي سال 1958 پيش‌از تا
و پس‌مديريت‌بيمارستانها آن از و سال اين در اما نمي‌شد چنداني گيري سخت بودند
ايالات‌متحده در كار بازار به پزشكان ورود براي آموزشي و بهداشتي نهادهاي ديگر
از را بهترين‌ها بتوانند تا گذاشتند بنا انگليسي زبان و پزشكي آزمايش‌ويژه
.برگزينند آنها ميان
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام