شماره 1013 چهارم ، سال ژوئيه 1996 ، تير 1375 ، 9 سه‌شنبه 19
عاميانه ملوديهاي به بخشيدن شهرت
موسيقي نابغه (19451881) بارتوك آثاربلا و زندگي به نگاهي
مجارستان
حاكميت قريبالوقوع‌بودن و دهه 1930 ، اواخر در ديكتاتوري فضاي گسترش
غيرممكن او براي را وطن در زندگي ادامه مجارستان ، در سرمايه‌داري
.مي‌ساخت
و كه‌بلابارتوك زماني از قرن نيم به نزديك اكنون:مقدمه
سفر محلي‌به ترانه‌هاي درباره پژوهش براي باهم كوداي زولتاي
چند به مراجعه با.شد منتشر اثرشان‌در 1906 اولين.مي‌گذرد رفتند ،
خواهيم درك بهتر را زمان آن از پس دستاوردهاي و پيشرفت گذشته ، دهه
منظور به عمده به‌طور را محلي موسيقي مجموعه كوداي و بارتوك كرد ،
نيز ويژه‌اي آهنگ‌هاي و كردند تهيه خود خلاق كار براي جديد يافتن‌زبان
هر كه است روندي فولكلوريك موسيقي شناخت.ساختند حضار آموزش براي
.است نيازمند بدان موسيقي جمله از خود سرزمين ارزش‌هاي درك براي نسل
خود با مهاجران كه چيزهايي آن چه سنن ، صورت به چه محلي ، موسيقي و
.ملت‌هاست همه گنجينه آورده‌اند ، همراه
كوداي روش به به‌كودكان موسيقي كتابآموزش از نقل به
استاد و محقق پيانو ، نوازنده آهنگساز ، ،(Bela Bartok)بارتوك بلا
جمله از اصليش مجاري‌كارهاي بوي و رنگ خاطر به كه موسيقي‌است
و كانتات يك صحنه ، اثر چندين پيانو ، نوازي‌هاي تك كوارتت‌هاي‌زهي ،
.بود يافته جهاني شهرتي پيانو ، براي محلي آوازهاي از مجموعه‌اي
روستايي و شهري مختلف درنواحي را خود نوجواني و كودكي بارتوك ،
روستايي‌سرزمينش‌همواره مناطق و است برده سر مجارستان‌به
درسهاي نخستين كه بود ساله شش.بوده‌اند آثارش خلق در او الهام‌بخش
در (19031899) نيز مدتي بعدها و.فراگرفت مادرش از را پيانو
آثار تحت‌تاثير ابتدا در او موسيقيديد آموزش بوداپست كنسرواتور
.بود همه‌لسبت از بيشتر و برامس ، دوناني ،
.مي‌خورد به‌چشم پلي‌تناليته برخي‌نشانه‌هاي بارتوك ، آثار نخستين در
بررسي به درمقابل و نكرد گسترده‌دنبال ميزان به را فن اين وي ولي
در.پرداخت -رومانيايي و عمدتامجاري -شرقي اروپاي محلي سبك‌هاي
براي بعد سال دو و كرد ، شروع را كوتاه قطعات ساختن نه‌سالگي سن
.گذاشت به‌اجرا دانوب ، خود ، جريان ساخته از كنسرتي بار نخستين
آموزشهاي مجاري ، صاحبنام دوناني‌آهنگساز تعليمات‌ارنو تحت بارتوك
.كرد آغاز بوداپست در مجاري‌رويال موسيقي درآكادمي را خود تخصصي
پيانو نوازنده يك رادرمقابل وي فراوان پيشرفت موجبات اين‌امر كه
آهنگسازي ، در وقفه دوسال از پس بلا.آورد فراهم يك‌آهنگساز نه و
سر از را اشتراوس‌آهنگسازي موسيقي‌ريچارد باكشف سال 1902 در
.گرفت
ازفرانس‌كوسوت الهام با خوش‌بينانه‌ناسيوناليسم روح زمان همين در
بارتوك هم‌نسلان ديگر هم‌پاي.رافراگرفت مجارستان وي ، مستقل حزب و
شعري ساله آهنگساز 22 تظاهرات‌مي‌پرداختند ، به خيابانها در كه
و حال با ولي اشتراوس سبك از تاثير با عنوان‌كوسوت با سمفونيك ،
پدرفرانس ، كوسوت بزرگ‌لائوس ميهن‌پرست زندگي توصيف در مجاري ، هواي
با كه آن اجراي.سرود بود ، نموده رهبري را سالهاي 491848 انقلاب كه
سوي از فراواني استقبال با گرفت انجام منچستر در ريشتر رهبري‌هانس
.شد مواجه مردم
درخصوص وسيعي علمي مطالعات دوستش‌زولتان‌كوداي و وي سال 1905 ، در
دو اين.نمودند آغاز وروماني اسلواكي مجارستان ، محلي موسيقي
مجارستان نقاط ودورافتاده‌ترين دهكده‌ها در سفر با موسيقيدان ،
روستايي آهنگسازان آثار اجراي بلكه روستايي موسيقي ضبط به نه‌تنها
محلي ، 16000 موسيقي شناخت در تجربه نخستين اين ماحصلميپرداختند
موسيقي خود ، گسترده تحقيقات با آهنگساز دو اين.بود شده ، ضبط برنامه
جاني مجارستان موسيقي به درواقع آنها.كردند كشف را مجار دهقانان
را عاميانه ملوديهاي از بسياري نه‌تنها كوداي و بارتوك.بخشيدند تازه
و آهنگين عناصر بلكه نمودند ، آماده سازها ديگر و پيانو اجراي براي
درنهايت و.دادند پيوند خود اصيل موسيقي به را روستايي موسيقي موزون
.افكند سايه آنها آثار بر محلي روح
را خود محلي موسيقي مجموعه هم‌نخستين ياري به دوست ، دو سال 1906 در
عاميانه ملودي ده‌هزار ازحدود بارتوك ادامه ، در و.كردند منتشر
جنوب) عربي و تركي بلغار ، اوكراين ، رومانيايي ، مجار ، اسلاو ،
كه علمي كيفيتي با وسيع كاري:كشيد صفحه و كرد نسخه‌برداري (الجزاير
داشت مصمم را بارتوك كشفيات ، اين نتيجه.بود نشده انجام تاكنون
تناليته در ريشه پيچيده و ثقيل هارموني وجود با كه را خود موسيقي
با آزمايشاتي همچنين او.سازد خارج تناليته محدوده از است ، داشته
مهمي نقش ضربي سازهاي ميان اين در كه داد انجام مجاري موسيقي آلات
.داشتند
به‌شمار آهنگسازان‌فولكلور درزمره نمي‌توان را بارتوك وجود ، اين با
در عاميانه معتبر تمهاي از نه هرگز او نادر ، مورد چند بهجزآورد
در ديگران و روسي آهنگسازان لسبت ، همچون نه و كرد استفاده خود آثار
هنر بديع اصول كشف در او بنيادي مطالعات.ساخت آهنگ عاميانه سبكي
هنر بارتوك.بوده‌اند خلاقش موسيقي پيدايش در وي الهام‌بخش تنها ، عامه ،
و مجار دهقاني موسيقي از يافته تشكيل:مي‌دانست دوريشه‌اي هنري را خود
.فرانسوي موسيقي
سال تا و رسيد بوداپست دركنسرواتور استادي مقام به سال 1907 در
باقي سمت آن در -پذيرفت علوم‌را آكادمي در عضويت كه زماني -1934
رسالت و تحقيقي چاپ‌مقالات به مبادرت كه بود سالها اين ودر.ماند
پيانو ، براي جديدمتعددي آثار خلق با زمان ، همان وي‌در.نمود خود
يكي براي شد كه‌سرآغازي) كوارتت‌زهي شش از آغازمجموعه‌اي و اركسترا
نخست كوارتت در.افزود آثارش فهرست بر ،(وي چشمگير پيشرفت‌هاي از
در اما است ، اندك بسيار محلي موسيقي تاثير مجموعه ، اين از (091098)
قسمت‌ها تمامي در كامل گونه‌اي به و وضوح به تاثير اين كوارتت‌ها ، ساير
.مي‌شود مشاهده
در.هستيم آهنگساز اين سبكي تحولات شاهد كوارتت‌ها ، مجموعه اين در
به را او تحقيقي سفر عرب ، موسيقي عناصر وجود (171915) دوم كوارتت
(1928) چهارم و (1927) سوم كوارتت در ;مي‌سازد منعكس افريقا شمال
ششم و (1934) پنجم كوارتت در و ناملايم ، فواصل از فزاينده استفاده‌اي
.مي‌خورد به‌چشم سنتي تناليته بر دوباره تاكيدي (1939)
نشات پارتيتوري با را آبي ، خود ، قصرريش اپراي تنها سال 1911 در
و.درآورد تصنيف به مجارستان‌باستان ، محلي آواز ويژگيهاي از گرفته
آهنگساز مقام در كه بود بوداپست در سال 1918 در آن اجراي با تازه
آهنگساز دبوسي ، كلود كه آنچه با اپرا اين در تكنيكيافت شهرت
بود گرفته كار به (1902) Pelleas et Melisande اپراي در فرانسوي
ويژگيهاي بارتوك اپراي كه تفاوت اين با قياس‌است ، قابل
و (161914)جنگل دوبالهپرنسدارد نيز ديگري امپرسيونيستي
و 1926 سالهاي 1917 به‌ترتيبدر كه) (191198) شگفت‌انگيز ماندارين
اين اصلي كارهاي ديگر از (به‌اجرادرآمدند كلن و بوداپست شهرهاي در
صحنه براي ديگر او آنها از پس كه مي‌روند ، به‌شمار برجسته موسيقيدان
.ننوشت چيزي
باهرگونه مخالف كه فراوان ، غرور حتي و نفس عزت با موسيقيداني
به بود چون‌شوئنبرگ مرداني مستبدانه انديشي جزم از عاري و مصالحه ،
دغدغه جوان آهنگسازان تمامي در كه يافت دست خود موسيقي در استقلالي
جو از رهايي و سو ، يك از استراوينسكي رهبريت و نئوكلاسيسم از گريز
سويي از (صدايي دوازده) كافونيك دوده تكينكهاي حاكميت خفقان‌آور
كه بود كساني تمامي الهام منبع بارتوك مدتها.بود كرده ايجاد ديگر ،
زودي به آهنگساز يك مقام در وي.مي‌كردند انكار را سريال موسيقي
از آزاد زباني است ، نوين موسيقايي زبان يك معرفي به موظف كه دريافت
از استفاده با كه محدوديتهايي از آزاد و هارموني سنتي قوانين
اين از و بديع و منسجم مبسوط ، زباني.مي‌شود تحميل ريتم‌ها به ميزان‌ها
پايان از پس دهه دو مي‌توان را بارتوك عمر سالهاي پربارترين كه روست
به وي موسيقايي زبان كه زماني دانست ، سال 1918 در اول جهاني جنگ
موزون و متنوع زنده ، سبكي به بارتوك.گرفت شكل گويا و كامل گونه‌اي
قرار هم كنار تغاير بدون كروماتيك و دياتونيك عناصر آن در كه
.يافت دست مي‌گيرند ،
،(دقيق موومان)معتدل و ملايم موومان معناي به "Tempo-giusto".
كه اروپاست محلي درموسيقي شده گرفته كار به سبك نوع دو از يكي
و پيچيده ريتمي تركيبات بر مشتمل و است شده عنوان بلابارتوك توسط
هم با ريتمي متفاوت فيگورهاي آن در گاهي حتي كه نحوي به است بغرنج
(1).مي‌شوند تلفيق
يك اركسترو و پيانو براي كنسرتو دو بارتوك پربار ، دودهه اين طي
گام با وي كورال اثر تنها ،(1930) پروفان ويلن ، كائنات براي كنسرتو
سازهاي براي جمله‌موسيقي از مجلسي ، موسيقي پارتيتور چندين ماژور ،
سازهاي و پيانو دو براي وسونات ،(1936) چلستا و ضربي سازهاي زهي ،
پيانو دست چيره نوازنده اين پس ، اين از.كرد تصنيف (1937) ضربي
كشورهاي از بسياري در پيانو كنسرتهاي اجراي با را خود فعاليتهاي
اما.داد گسترش سابق شوروي جماهير اتحاد و متحده ايالات غربي ، اروپاي
.بود ناشناخته پيانو نوازنده مقام در هنوز خود ميهن در
حاكميت قريبالوقوع‌بودن و دهه 1930 ، اواخر در ديكتاتوري فضاي گسترش
غيرممكن او براي وطن‌را در زندگي ادامه مجارستان ، در سرمايه‌داري
.مي‌ساخت
و ميان‌مجارستان صلح برقراري با مخالفت در سال 1940 ، در چنانكه
و آبا كشور ساله ، شصت آهنگساز دولت ، افراطي گرايشهاي و نازي آلمان
عنوان به وي انتصاب.كرد ترك متحده ايالات مقصد به را خود اجدادي
زمينه در فعاليت ادامه كلمبيا ، دانشگاه در موسيقي تحقيقي دستيار
.ساخت امكان‌پذير او براي را يوگسلاوي جمله از كشورهايي محلي موسيقي
سازهاي و دوپيانو براي سونات جمله از) امريكا در نيز كنسرت چندين وي
.كرد اجرا پيانو نوازنده پازتوري ، همسرش‌ريتا ياري به (ضربي
توانايي آخرعمرش سالهاي در مي‌برد ، رنج بيماري‌لوسمي از كه بارتوك
وجودكنسرتو اين با.نداشت را موسيقي اجراي يا و سخنراني تدريس ،
به سالها اين در را (1944) ويلن براي وسونات ،(1934) اركستر براي
.گذاشت ناتمام را اركستر و ويولا براي اماكنسرتو.رساند اتمام
در اجرا به مجارستان از خارج در گاه‌گاهي ساخته‌هاي‌بلابارتوك اگرچه
براي وكنسرتو زهي جمله‌كوارتت‌هاي از وي آثار از بسياري مي‌آمدند ،
و.يافتند راه استاندارد كنسرتهاي فهرست به بعد مدتها اركستر
آثار زمره در مرگش از پس قرن ربع نيز ، بزرگ آهنگساز اين تصنيفهاي
.گرفت جاي غرب كلاسيك
از جلوه‌اي همواره كه مجارستان موسيقي لاغراندام و جثه كوچك نابغه
بر كه زماني مي‌ساخت ، خودنمايان وجود در را عصبي مداوم تنش و رياضت
فرو جهان از چشم نيويورك بيمارستان‌هاي از يكي در بيماري‌لوسمي اثر
.مي‌برد سر به كامل فقر در نوابغ از بسياري همچون بست ،
اما بروم ، من‌بايد:گفت چنين معالجش پزشك به مرگ از پيش لحظاتي وي
.دارم گفتن براي حرفها خيلي هنوز
سودخواه سيما:تنظيم و ترجمه
اتنوموزيكولوژي مباني -محمدتقي مسعوديه ، (1):پانويس
:منابع
- The Larousse encyclopedia of Music
- Britanica
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام