شماره 1013 چهارم ، سال ژوئيه 1996 ، تير 1375 ، 9 سه‌شنبه 19
و معماري هنر تارك بر نگيني اصفهان ،
شهرسازي
بداريم پاس را ايران تاريخي شهرهاي قديم بافت
بافتهاي بازسازي به توجه دلايل جمله از تاريخي ، ساختمانهاي وجود
قديمي‌شهرهاست
شهرها قديمي بافتهاي احياء در تجربه يك اصفهان ، جماله قديمي محله
فرهنگ و تمدن ديرينه سابقه با ايران كشور:همشهري خبرنگار -اصفهان.
است ، بسيار تاريخي شهرهاي داراي كه است كشورهايي جمله از خود ، غني
سيماي و بافت با محله‌هايي وجود از حاكي شهرها اين كالبدي بررسي
شده جمعيت و سكنه از خالي ويراني ، و فرسودگي دليل به كه است قديمي
.است
شهري بهترين‌اراضي اشغال تاريخي ، ساختمانهاي‌باارزش وجود شك ، بدون
و مسائل به پرداختن كه است دلائلي جمله از بي‌رويه‌شهرها ، توسعه و
.مي‌كند توجيه را بافتها اينگونه مشكلات
قديمي‌شهرها محلات كه تاريخي‌درمي‌يابيم و قديمي محلات بررسي در
اين در افرادصاحبنام و بزرگان و بوده پررونق‌ترين‌محلات از زماني
.شهري‌مي‌زيسته‌اند نقاط
بازارچه‌ها ، كاروانسرها ، خيره‌كننده ، معماري با بزرگ خانه‌هاي وجود
اقتصادي هيات حقيقت ، در كه دارد اين بر دلالت همگي حسينيه‌ها و مساجد
جريان محله‌ها اين در شهرها ، گونه اين سياسي و مذهبي -اجتماعي و
آنها در گذشته رونق از خبري تنها حاضرنه حال در اما است داشته
از و شديد فرسودگي دچار نيز كالبدي نظر از محلات گونه اين بلكه نيست
در مردم كه آورده‌اند پديد را گوناگوني مشكلات و مسائل اجتماعي نظر
.مي‌كنند زندگي سختي به بافتها اينگونه
در كه‌نسل‌ها را خود كاشانه و خانه هستندكه فرصتي انتظار در اينان
مكان نقل جديدحاشيه‌اي محلات به و رها باطني برغم‌ميل زيسته‌اند ، آن
.كنند
باافتخار تاريخ ، كه است آثاري ازجمله اصفهان تاريخي و قديم بافت
مردمي شان در را آن به بي‌توجهي كه است داده قرار نسلي فراروي آنرا
.نمي‌داند علاقه‌مند مسئولاني و دوست فرهنگ
درگستره بلكه ايران قديمي ميان‌شهرهاي در تنها نه بافت اين
چون و است شايسته‌اي‌برخوردار و رفيع ازجايگاه جهان تاريخي شهرهاي
و مي‌درخشد جهان تاريخي شهرهاي شهرسازي و معماري هنر تارك بر نگيني
به يونسكو در گيتي تاريخي شهر از 5 يكي عنوان به اصفهان سبب همين به
.است رسيده ثبت
تصويب آن‌به هكتاري تاريخي 1300 كه‌محدوده قديمي محله با 85 شهري
نظرها اساس اين بر و رسيده نيز كشور معماري و شهرسازي عالي شوراي
.است تاريخي شهر اين قديمي بافت احياء متوجه
برضرورت تاكيد ضمن اصفهان شهرسازي مسكن‌و سازمان رئيس كاظمي محمد
خود آثار شهرنشيني ، الگوي تغيير:مي‌گويد قديم‌شهرها بافت به توجه
سبب امر اين و گذارده برجاي اخير دهه‌هاي در خانواده‌ها زندگي بر را
معماري و شهرسازي از خاصي نوع جديد ، روش به زندگي براي تا است شده
.برگزينند را
از استفاده جمله از مردم ، وآمد رفت نحوه در كه دگرگونيهايي
در كه تحولاتي گرفته ، صورت نقليه وسيله عنوان به شين ما تا حيوان
برق‌رساني ، آبرساني ، مانند شهرها زيربنايي تاسيسات رساني خدمات نحوه
سيستم در كه تغييراتي اثر بر يا و آمده وجود به...و گازرساني
كردند احساس بافتها اين در مردم.شده حاصل درماني و آموزشي فرهنگي ،
مانند مسائل ساده‌ترين مثلا.دارند مشكلي كاري هر انجام براي كه
ايجاد فاضلاب ، شبكه احداث يا آب لوله‌كشي بنا ، تجديد يا منزل تعميرات
سختي به را زندگي جديد وسيله آوردن يا و منزل در خصوصي حمام
.است غيرممكن برايشان حتي مواردي در و دهند انجام مي‌توانند
در تدريج‌زندگي به تا شد باعث اين‌عوامل مجموعه:مي‌كند اضافه وي
چشم‌انداز و شود جلوه‌گر امروز جديد شكل به وتاريخي قديمي بافتهاي
.دهد نشان محلات اين از را مهاجرتها
تاريخي مشكلات‌بافتهاي عمده‌ترين اگر است‌كه مطرح سوال اين اينجا در
مواردي براي بافتهاحتي اينگونه داخل در سيستم‌دسترسي نبود در
زيربنايي و روبنايي خدمات كمبود و آتش‌نشاني آمبولانس ، تردد قبيل از
كرد؟ بايد چه پس است ،
شهرهابايد دل به خدمات ازاينگونه برخورداري براي مردم آيا
خود اين بپردازند؟آيا شهرها به‌حاشيه‌نشيني يا و كنند؟ مهاجرت
نمي‌افزايد؟ شهرداريها مشكلات بر مشكلي
موارد كارشناس ، اين يك به‌عنوان شهرسازي‌اصفهان و مسكن سازمان رئيس
و قديمي محلات به جهت‌رسيدگي در دخالت براي اماخود نمي‌كند رد را
به زمينه اين در وي.دارد نظر مد زيادي‌را ضرورتهاي و دلايل تاريخي
اشاره اقتصادي ضرورتهاي و مذهبي و فرهنگي نيازهاي اجتماعي ، مسائل
لازم را آنها از يك هر به دست‌اندركاران و مسئولان توجه و دارد
.مي‌داند
بافتهاي‌قديمي شهرسازي و معماري به‌وضع نكردن رسيدگي كاظمي مهندس
حاشيه‌اي توسعه جمعيت ، از آنها تدريجي شدن تهي باعث را فرسوده و
.مي‌داند آنها افقي و بي‌رويه گسترش و شهرها
خودخارج واقعي مقياس از شهرها است‌كه حالت اين در:مي‌گويد وي
بعد زمينه در ويميسازند مواجه مشكل رابا شهري مديريت و مي‌شوند
فرهنگي يادگارهاي بهترين:مي‌كند اضافه قديم بافتهاي مذهبي و فرهنگي
با ساختمانهاي كه كرد ملاحظه مي‌توان بافتها اينگونه در را مذهبي و
دانشمندان و بزرگان علما ، زندگي محل مذهبي و تاريخي قديمي ، ارزش
و كلميان مسيحيان ، مانند مختلف مذاهب به مربوط محله‌هاي و اسلامي
.است آنها ازجمله زرتشتيان
اقتصادي‌دارد؟ توجيه تاريخي دربافتهاي عمراني اقدامات انجام آيا
دسترسي شبكه وجود زمينه اين در اصفهان وشهرسازي مسكن سازمان رئيس
وجود زيربنايي ، تاسيسات وجود بافتها ، گونه اين اطراف در شهري
شهر مركزيت در محلات اينگونه استقرار شهر ، توسعه براي ارزان زمينهاي
و خارجي و داخلي توريستهاي جذب شهري ، خدمات به آنها ساكنين دسترسي و
را روبنايي خدمات براي بافتها داخل در موجود ساختمانهاي از استفاده
مي‌كند اضافه و كرده ذكر شهرها قديم بافتهاي به توجه دلايل نشانه
اخيرا مهم ، اين به نظر امعان با ايران اسلامي جمهوري دولت خوشبختانه
اين در موجود ساختمانهاي از دستگاهها نياز تامين در آئين‌نامه‌اي
.است رسانده تصويب به را بافتها
آن از تجربه‌حاصل و است؟ كجا جماله صفوي‌محله دوران از محله‌اي
جامع مسجد با وسعت‌كه هكتار با 17 است جماله‌محله‌اي است؟ كدام
.دارد فاصله متر اصفهان 500
در ويژگيها اين كه دارد خاصي ويژگيهاي جمعيت نفر با 3000 محله اين
از كه محله اين.است تاريخي محله اين شهرسازي و معماري راستاي
بزرگ دشت محله‌در از زيرمجموعه‌اي است ، شده ناميده ديربازجماله
مراكز عنوان به را ديگر بازارچه سه خود كه مي‌آيد حساب به اصفهان
.بردارد در محله‌اي
مركزيت با گذشته در كه وزير بازارچه -آباده‌اي جعفر محمد حاج بازارچه
بخشي دور ، گذشته در مشخصا كه دومتار بازارچه و داشته پيوستگي اول
عمومي ، بناهاي وجود كه است مي‌داده تشكيل را بزرگ دشت در ازبازار
گرفته نشات همه آن ، خصوصي و عمومي فضاهاي بازارچه‌ها ، مسكوني ، بافت
.است اسلامي فرهنگ از
را شهري امكانات همه اين محله‌اي كمتر كه كرد ادعا مي‌توان اينكه خلاصه
.شهري محلات ديگر بر است امتيازي خود كه داراست يكجا به‌صورت
گفته به كه است غلامحسين مشهدي سخن بلكه نيست ، گزارشگر نوشته اين
.مي‌خورد را محله اين آب است سال خودش 88
محله اين در شده انجام كارهاي با قديمي جماله‌نشينهاي:مي‌گويد او
اين در بيشتر كارهاي انجام براي مساعد زمينه كه دارند ديگرباور
دارد وجود مي‌كند حكايت‌ها پيش قرنها از پابرجايش گل و خشت با كه محله
و باعظمت اما صامت و ساكت راويان اين روايت‌گري كه كرد كاري بايد و
.نشود محو گويا ،
اين:كه غلامحسين مشهدي مي‌گويد شيرين چه و است چنين اين كه براستي
رسا ، قامت با و نشده‌اند شكسته دوران گرمي و سردي از گلها و خشت
پاسداري آن از نيز شما پس تاريخند ، مشتاقان و دوستان فرهنگ الهام‌بخش
و كالبدي تدريجي فرسودگي از سختي به جماله كه است اين واقعيت.كنيد
بوده رنجور تحميلي جنگ طول در دشمن بمبارانهاي از ناشي تخريبهاي
.است كرده فروكش آن مصائب از كمي ترميمي ، اقدامات كه‌با
جمعيت از زيادي بخش محله ، اين تا گرديد باعث گذشته سالهاي مصائب
با جديد اقشار و بدهد دست از اصلي ساكنان مهاجرت علت به را خود
.گزينند سكني محله اين در مشكلات ، وجود
در دسترسي شرايط ايجاد زمينه در اصفهان شهرسازي و مسكن سازمان رئيس
ضرورتها ايجاد امكان دهنده نشان كه مي‌شود متذكر را نكاتي محله اين
كوچه‌هايش عرض زماني كه محله‌اي.است بافتها اينگونه در ممكن درحد
اين تنها نه اساسي ، اقدامات بركت به حالا اما نبود بيشتر متر از 5/1
آن ساكنان به متعلق اتومبيلهاي انواع عبور محل عمده طور به كوچه‌ها
آن در روبنايي تاسيسات ايجاد براي نيز گسترده‌اي حركتهاي بلكه است
دست از را خود هويت آنكه بدون است انجام دست در يا و گرفته صورت
.بدهد
تعريض جماله ، محله احياء و بهسازي مجري سازمان رئيس عنوان به وي
فكري پرورش كانون و مدرسه ايجاد فاضلاب ، شبكه احداث شبكه‌معابر ،
دوران از باقيمانده قدسيه قديمي مدرسه بازسازي نوجوانان و كودكان
طي جماله محله در آمده عمل به اقدامات جمله از را تملك‌زمين و صفويه
گذشته‌اش بن‌بست و خم و پرپيچ كوچه‌هاي كه محله‌اي.برشمرد اخير سالهاي
لوله‌كشي گاز برق ، آب ، چون خدماتي از ساكنانش و يافته پيوستگي اكنون
.شده‌اند برخوردار تلفن و
پيشنهادهايي جماله ، محله از آمده بدست تجارب و ويژگيها بيان با او
و دارد كشورمان كنار و گوشه از وديار شهر هر در محلات اينگونه براي
به تاريخي بافتهاي احياء بهسازي‌و كه مي‌دهد نشان تجربه:مي‌گويد
آنچه تمامي براي بايد و است ما روي پيش پيچيده و خاص پروژه‌اي عنوان
كنيم نظر تجديد گرفته‌ايم نظر در پروژه‌ها اجرايي مديريت عنوان به كه
.سازيم مطرح را جديدي معيارهاي و خاص تعاريف پروژه‌ها اينگونه براي و
است؟ كدام تعاريف اين
مصالح و زمين با داشتن كار سرو بجاي پروژه‌ها اين در:مي‌گويد وي
مالكيت در يا مخصوص ويژگيهاي با كه هستيم طرف مردمي ساختماني‌با
اجاره‌نشيني و كرده مهاجرت محلات اين به يا زندگي‌مي‌كنند ، خود
.مي‌كنند
:مي‌كند توصيف چنين اين را ويژگيها اين وي
و كرده‌اند ترك را خود زندگي محل كه مالكيني قبل ، نسلهاي باقيمانده
.مهاجرين و اجاره‌نشين‌ها
وابستگي:اول‌مي‌گويد مورد در اصفهان شهرسازي و مسكن سازمان رئيس
مي‌شود باعث بافتها اين در زندگي و خانه و كوچه -محله به نسبت شديد
خانه‌ها همين در زندگي مشكلات ، وجود با قبل نسلهاي باقيماندگان اين كه
آنها خانه خريد پيشنهاد گاهي و دهند ترجيح جديد محلات در زندگي بر را
شايد كه است بسيارمهم واقعه‌اي همچون پروژه ، اجرايي دستگاههاي بوسيله
يك موافقت شودو مطرح بحث اساسي‌ترين عنوان به خانواده در ماهها
.دارد نياز طولاني زمان مدت به خانواده
افرادي مالكين اين:مي‌گويد نيز خالي خانه‌هاي مالكيت با ارتباط در
بنا يا و كنند حل را خود سهم‌الارث مسائل نتوانسته‌اند هستندكه
.نيست كشور از خارج در مالكان اينگونه با تماس امكان بدلائلي
در سكونت عده‌اي:گفت مي‌توان بافتها اينگونه اجاره‌نشينان مورد در اما
انتخاب بها اجاره ارزاني دليل به را بافتها قبيل اين خانه‌هاي
.هستند(افغاني‌ها) خارجي مهاجرين ديگر دسته‌اي و كرده‌اند
كرد حفاظت انديشيدو تدبيري يا گذشت؟ و گذاشت بايد آيا كرد؟ بايد چه
اما.است تدبير با دورانديشي چاره‌ساز ، شك بدون نمود؟ واحياء
چگونه؟
براي كه است باور اين بر جماله قديم بافت احياء مسئول سازمان رئيس
و اداري نيروي هر از نمي‌توان تاريخي و قديمي بافتهاي پروژه اجراي
ويژه دقت افراد انتخاب در بايد برنامه‌ريزان پس كرد استفاده اجرايي
.كنند
زندگي بنوعي بافتها گونه اين در كه را نيروهائي از استفاده وي
مي‌گويد و مي‌داند پروژه پيشرفت به موثر و بزرگ كمكي كرده‌اند ،
داشته پروژه‌ها نوع اين اجراي به اعتقاد و عشق كه افرادي بكارگيري
.برد خواهد بالا را كار بازده باشند ،
باره اين رادر مردم اطمينان مورد عوامل و مردم با صحيح ارتباط وي
ساكنان مشاركت جذب عمومي ، اعتماد جلب بر تاكيد با و مي‌داند كارساز
در موثر عوامل از را واحد مديريت و پروژه بودن المنفعه عام تفهيم با
.مي‌داند احياء پروژه اجراي پيشبرد
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام