شماره 1016 چهارم ، سال ژوئيه 1996 ، تير 1375 ، 13 شنبه 23
دين اجتماعي كاركردهاي
مورد اجتماعي مطالعات حوزه در دين مفهوم نخست مقاله ، اين در:اشاره
حوزه‌هاي از يكي عنوان به نظرگاه اين سپس و شده داده قرار توجه
نمي‌توان حال هر به.است گرديده معرفي جديد دوران در مطالعه و انديشه
بي‌تفاوت جديد دانشهاي و روشها به نسبت و كرد زندگي امروز جهان در
و عمده ديدگاه چند مفهومي ، بحث از پس!كرد بي‌تفاوتي به تظاهر يا بود
اجتماعي كاركردهاي آنها به توجه با و شده بازگويي زمينه اين در مهم
گرديده تحليل -افراد تك‌تك در دين قطعي كاركرد و تاثير نه و -دين
اساسي بسيار حوزه چند مقاله ، اين در دين اجتماعي كاركردهاي.است
سختي به عامل ، اين فقدان صورت در كه برمي‌گيرد در را جامعه هر حيات
مقالات سرويس.بود خواهد تصور قابل آن براي جايگزيني
كلاردشتي ملك‌پور علي
همچون مشخصه‌هايي داشتن نظر در با عمدتا اجتماعي علوم در دين مفهوم
و عبادات از نظامي مقدس ، نمادهاي ماوراءطبيعي ، نيروهاي اعتقادبه
مشترك فصل شاخص‌ها اين.مي‌شود تعريف عبادي رفتارهاي و ديني مناسك
و جامعه‌شناسي مختلف ديدگاههاي از كه هستند تعريفهايي تمامي تقريبا
به توجه با مختلف اديان و است شده ارائه دين خصوص در شناسي مردم
.مي‌شوند طبقه‌بندي فوق جنبه‌هاي
دست يا و طبيعي فوق نيروهاي يا الهي موجود به انسان توجه مظهر دين
هستي از تبييني بازيابي منظور به بدانهاست ، وابستگي ساده كم‌احساس
و ماست باورهاي شاخص دينبودنش براي معنايي و جهان اين خوددر
در كه مراسمي و شعاير همچنين و مي‌يابند اعتقادات اين كه اشكالي
.مي‌گيرند جاي باورها همين محدوده در مي‌آيند كار به معبود پرستش
دين جامعه‌شناسي از مبحثي دين (1)اجتماعي كاركردهاي ميان ، اين در
تاريخ در (2)اجتماعي نهادهاي فراگيرترين از يكي عنوان به دين.است
در بي‌ترديد و است داشته موثر و متنوع كاركردهاي همواره بشري ، جوامع
مورد كلي قضاوت اين.داشت خواهد را خود خاص كاركردهاي نيز آينده
.است اجتماعي علوم انديشمندان توافق
و اعتقادات و تفكر تاثير دين ، اجتماعي كاركردهاي از ما منظور
از بخشي عنوان به (3)ديني رفتار قالب در كه است ديني ارزشهاي
ديدگاه از دين از بحث در بنابراين.مي‌يابد تبلور اجتماعي رفتارهاي
و پرداخت ديني پديده جوهر كيف و كم به نبايد وجه هيچ به جامعه‌شناسي
مشروعيت يا و ديني فلسفه‌هاي خداشناسي ، اصول به مربوط ارزش از يا
است آن اجتماعي جلوه‌هاي و ديني رفتار اين بلكه گفت ، سخن عقايد انواع
صورت معين هدفهاي و تصورات خاص ، تجربيات پاره‌اي بر تكيه با كه
.مي‌گيرند
اجتماعي ، كاملا نمودي و تبلور كه دين اجتماعي كاركردهاي برابر در
دين روانشناختي و فردي كاركردهاي دارد ، اجتماعي پديده‌هاي ساير همچون
قابل ديني ايمان نقش و اخلاق حوزه در عمدتا كه مي‌باشند مطرح نيز
كاركردهاي برخي اجتماعي نمودهاي لحاظ به حال عين در ولي.است تحليل
متمايز دين اجتماعي كاركردهاي از را آنها يكسره نبايد روانشناختي ،
.كرد
كه مي‌گيرد سرچشمه اصلي مشرب سه از اصولا دين شناختي جامعه مطالعات
مبتني نظريات (5)گرايي تكامل (4)اثبات‌گرايي ، ديدگاههاي از عبارتند
آگوست آثار و آراء در جداگانه طور به ديدگاهها اين (6)روانشناسي بر
جست‌جو قابل ديگران و اشميت موس ، مارسل دوركيم ، اسپنسر ، تيلور ، كنت ،
.است
مهمي نظريه‌هاي دين اجتماعي كاركردهاي درخصوص موس مارسل و دوركيم
باعنوان‌اشكال دوركيم كتابهاي مهم‌ترين از يكي و نموده‌اند ارائه
اجتماعي نقشهاي و دين زمينه در وي مطالعات حاصل ديني حيات بنيادي
دين فونكسيوني دارد ، توجيه دين زمينه در دوركيم كه استدلالي.آنست
نقش است معتقد دوركيم.دارد انطباق روش‌فونكسيوناليسم با كه است
اجتماعي روابط و (7)اجتماعي همبستگي در نه‌تنها كاركردآن و دين
ايجاد در اجتماعي ، مشكلات فصل و حل در است ، بلكه انكار غيرقابل
دارد اهميت سخت مي‌آيد ، درجامعه‌به‌وجود كه معنويتي و يگانگي
جامعه پايداري و استمرار ثبات موجب دين وي ديدگاه از به‌علاوه
.مي‌شود
بيشتراز دين مي‌كند ، ارائه اجتماعي امر از دوركيم كه تعريفي مطابق
از قبل يعني.است اجتماعي امر خصوصيات واجد اجتماعي نهادهاي همه
در -مهم اجتماعي امر يك به‌عنوان -دين وجود افراد بعداز و افراد
استمرار و پيوند نقش نوعي درواقع دين توصيف اين با.است محرز جوامع
.مي‌كند ايفا آينده به گذشته از بشري جوامع در را
حوزه در را مطالعات بيشترين كه است كساني جمله از نيز وبر ماكس
و آثار شناخت صدد در ويژه به وبراست داشته دين جامعه‌شناسي
سياسي ، اقتصادي ، اخلاقي ، بررفتارهاي ديني رفتار كه بود پيامدهايي
زمينه در جامعه‌شناسي تحقيقات او ديدگاه ازدارد غيره و هنري
و اقتصادي جامعه‌شناسي تحقيقات حال عين در دين اجتماعي كاركردهاي
.هست نيز اخلاقي جامعه‌شناسي مخصوصا و سياسي
او كه گفت بايد دين اجتماعي كاركردهاي خصوص در ماركس آراء مورد در
مورد در وي آنكه حال است يافته شهرت دين با مخالفت در همه از بيش
اين در او از جمله‌اي چند تنها و است پرداخته نظر اظهار به كمتر دين
بر مقدمه‌انتقاد در ماركس آنكه جمله از.مي‌شود نقل مكررا زمينه
و بي‌قلبها قلب رنجبر ، خلقهاي ناله‌هاي دين مي‌نويسد هگل حقوق فلسفه
خاص ، قضاوت اين عليرغم اما.است مردم افيون دين.است بي‌احساسي احساس
اجتماعي تحولات و انقلابها در دين نقش به ديگر موارد در ماركس خود
(8).است كرده اذعان
دين كاركرد و نقش در مطالعه به انگلس-او از بيشتر و -ماركس بر علاوه
جنگ انگلس مطالعات از يكي جمله از و است پرداخته تاريخ و جامعه در
مذهب كه نقشي فئودالهاست مقابل در شانزدهم قرن در آلمان روستائيان
اين در ديني خصوصيات با روستائيان ارتباط و داشته انقلابها اين در
ديني شكل‌اعتراض ديگر ، بيان به.مي‌شود ملاحظه روشني به تحقيق
فئودالها عليه شورش موجب شانزدهم قرن در آلمان روستائيان
(9).مي‌شود
مي‌پردازدو دين تحليل به اثباتي و تكامل‌گرا ديدگاهي از نيز فرايزر
و انسان مافوق قدرتهاي يا قدرت به اعتقاد يعني دين كه معتقداست
را دين كاركرد و وجود وي آنها ، رضاي تامين يا و خشم تسكين براي كوشش
مي‌كند ، تائيد متمدن و ابتدايي و جديد و قديم بشري جامعه‌هاي همه در
در حتي و -جوامع برخي در جادو و دين آميختگي از حال عين در ولي
اعتقادات از لايه‌اي كه است باور اين بر و مي‌گويد سخن -متمدن جوامع
.است باقي متمدن جامعه‌هاي در هنوز جادويي
و دين اجتماعي كاركردهاي اهميت به توجه با و شد گفته بنابرآنچه
از برخي دارد ، وجود مختلف مكاتب و ديدگاهها در كه عليرغم‌تفاوتهايي
از ;كرد تحليل و تجزيه و طبقه‌بندي مي‌توان را اديان كاركردهاي‌مشترك
اجتماعي ، تغييرات شدن ، اجتماعي فرايند در اديان كه كاركردهايي جمله
تعاريف مشترك فصل اما.دارند..و اجتماعي نظم جمعي ، هويت همبستگي ،
كاركردهاي و دين بر تاكيد قبول‌و شد ، يادآوري كه گوناگوني تعابير و
.است جهاني و پايدار نهاد يك عنوان به آن اجتماعي
ناشي آنجا از نيز دين اجتماعي كاركردهاي مطالعه و بررسي اهميت
زيربناي عموما پايدار و فراگير پديده عنوان به كه‌دين مي‌شود
اعتقاد كيفيت از نظر صرف و است اجتماعي ارزشي‌رفتارهاي و اخلاقي
انگارد ناديده را شمول جهان پديده اين نمي‌تواند هيچكس افراد ، شخصي
باورهاي به آنها ارجاع بدون اجتماعي ، نمودهاي تحليل و تحقيق به و
بايد ديني شناسي جامعه.بپردازد مطالعه مورد جامعه ارزشي و ديني
در پژوهش كه كرد تصور نمي‌توان زيرا باشد ، اجتماعي مطالعات محور
جمعيت ، اقتصادي ، رفتارهاي و اقتصاد ارزشها ، و فرهنگ همچون اموري
دخالت بدون...و ارتباطات خانواده ، اجتماعي ، آسيبشناسي برنامه‌ريزي ،
مسئله اين و باشد راهگشا جامعه ارزشي الگوهاي و ديني باورهاي دادن
و آراء از كه ديگر جنبه‌اي.است مهم بسيار رفتاري علوم مطالعات در
مطالعه برقابليت تاكيد مي‌شود استنباط اجتماعي علوم عالمان نظريات
در و اشخاص ازوجود خارج ديني رفتارهاي و الزامات زيرا.است دين علمي
است تحليل و مشاهده قابل عيني گونه‌اي به گروهي و فردي كنش‌هاي قلمرو
.دارد ملموس و مشهود تاثير جامعه د افرا بر ديني الزامات باورهاو و
برخي بروز مانع يا و گردد موجب را خاصي اجتماعي كنش‌هاي مي‌تواند دين
.گردد مذهبي آموزه‌هاي مغاير رفتارهاي
دين از كاركردي تحليل ارائه داريم ، نظر مد نوشتار اين در را آنچه
و برشمرديم را اجتماعي كاركردهاي برخي دين براي راستا دراين.است
اجتماعي بررفتارهاي را دين تاثيرگذاري قلمرو و اختصارحوزه‌ها به
.داديم قرار بررسي و بحث مورد
منابع و پي‌نوشتها
- Social Functions
- Social Institutions
- Relagious behavior
- Positivism
- Evolutionism
- Psychological Approaches
- Social Solidarity
فلسفه و ديني جامعه‌شناسي درباره مقاله ده عباس ، غلام.توسلي -8
ص 226 قلم690.تاريخ
صص 229228 همان ، -9
دارد ادامه
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام