شماره 1029 چهارم ، سال جولاي 1996 ، مرداد 1375 ، 29 دوشنبه 8
مسئوليت احساس لازمه فرصت‌ها برابري
است اجتماعي
سام‌آرام عزت‌الله دكتر با گفت‌وگو در اجتماعي مشاركت
روستا يا منطقه يك مردم تنگاتنگي‌دارند ، ارتباط احترام و مشاركت
مسايل در آنها واقعي مشاركت زمينه كه مي‌كنند احترام احساس زماني
مردم پايين به بالا از برنامه‌ريزي و صورت غيراين در شود ، فراهم اصلي
كرد خواهند بيگانگي احساس طرحها با
امكانات اينكه مورد تصميم‌گيري‌در و كار فرايند در روستايي معمولا
دليل همين به نداشته دخالت و مشاركت چندان برود ، روستايش به رفاهي
براي مطلوبي نتيجه طرحها مي‌كند احساس و كشيده راكنار خود او نيز
ندارد او زندگي
از يكي توسعه‌اجتماعي ، برنامه‌هاي در مشاركت اشاره‌مسئله
و بالا برنامه‌ريزي‌از.است توسعه درحال دركشورهاي موضوعات مهمترين
و نيازها با نبودن منطبق به‌دليل توسعه ، اغلب برنامه‌هاي نشدن بومي
روستا تخليه شهر ، به روستا از بيشتر مهاجرت به منجر روستائيان مسائل
.مي‌شود شهرها در حاشيه‌نشيني گسترش و
ضروري روستايي مشاركت مسئله توجه پيامدهايي ، چنين از پرهيز براي
عزت‌الله دكتر با آصف‌نخعي فروزان توسط گفت‌وگويي در موضوع است ، اين
شده مطرح علامه‌طباطبايي دانشگاه اجتماعي علوم دانشكده استاد سام‌آرام
.مي‌گذرد ازنظرتان كه است
است؟ پذير امكان چگونه اجتماعي توسعه طرحهاي روستائيان‌در مشاركت
مي‌آورد ، به‌وجود مردم براي كه فرصت‌هاي‌مشاركتي محدوده در نظامي هر
مختلف فعاليت‌هاي در مشاركت‌مردم ميزان.مي‌كند برقرار هم را نظمي
جانبه چند كه وقتي (است من تحقيق موضوع كه) مناطق‌روستايي ازجمله
باور اين باشد برخوردار فرهنگي اجتماعي ، سياسي ، ابعاد از يعني باشد
هستند اساسي نقش‌هاي داراي نظام يك در كه مي‌دهد رشد افراد تك‌تك در را
مي‌كنند ، شركت كارها در بشوند ، واقع مفيد ديگران براي مي‌توانند و
اين با و مي‌شود اجرا و پذيرفته آنها نظر مي‌شوند ، واقع مشورت مورد
عمران ازجمله عمران فضايي چنين.مي‌شوند واقع احترام مورد مكانيسم
نظم برقراركننده روستايي‌ها خود زيرا باشد پايدار مي‌تواند روستايي
كه معنا اين به نشود آورده به‌حساب روستايي كه ميزاني به ولي هستند ،
اصلي مسايل در ولي كنيم تامين را او مشاركت جنبي و فرعي مسايل در
دخالت مربوطبه كه مي‌شود برقرار نظمي طبيعي به‌طور بگذاريم ، كنارش
اينجا دراست روستا اجتماعي انتظام به دادن سامان براي ديگران
روستا يا منطقه يك مردمدارند تنگاتنگي ارتباط احترام و مشاركت
مسايل در آنان واقعي مشاركت زمينه كه مي‌كنند احترام احساس زماني
صرفا كه را عمراني طرحهاي تمام آنان غيراين‌صورت در شود ، فراهم اصلي
عقيم آنها از مفيد و بهينه استفاده عدم با آمده ، پايين به بالا از
.گذاشت خواهند
تبديل توسعه به چگونه و شكل‌مي‌گيرد قالبهايي چه در روستا در نظم
مي‌شود؟
در ولي مي‌آيد به‌وجود سنتي وهنجارهاي نهادها توسط نظم روستا ، در
توسط كه سمبل‌ها نشانه‌هايا تصاوير ، يك‌سري صنعتي و جامعه‌شهري
نگاهدارنده يا عمدتابه‌وجودآورنده مي‌شود مردم‌توزيع بين رسانه‌ها
توسعه تا مي‌كنيم روستا وارد را جديد نظم يك ما كه وقتيهستند نظم
بشود ، حالي به حالي از جامعه يعني) شود ايجاد جامعه‌شناسي مفهوم به
همه كه است معنا اين به (برسد جديد وضعيت به قديم وضعيت از يا
توسعه جامعه ، سياسي و اجتماعي فعالانه مشاركت بدون پذيرفته‌ايم
و ماشين‌آلات همانند توسعه از ظواهري است ممكن البته.نيست امكان‌پذير
كه آنجايي.نگيرد شكل انساني توسعه ولي شود ، وارد روستا به ابزار
فقير انسان اينكه از فارغ) كنند پيدا برابر مشاركت فرصت‌هاي انسان‌ها
ديگر به‌عبارت و مسئوليت احساس (بي‌سواد يا است باسواد است ، غني يا
تداوم براي خود در تغيير قبول و امور در دخالت براي مردم جمعي وجدان
برخوردار ويژگي اين از روستاها در تاكنون ماميافتد اتفاق توسعه
چاله‌هاي كندن و برق‌كشي امر در مثلا روستايي مشاركت حداكثر نبوده‌ايم ،
نمي‌دانيم ، مشاركت را موضوع اين جامعه‌شناسان ما بود ، چراغ‌برق تيرك
اصلا كه نشده سوال روستايي از روستا ، در زندگي بافت به باتوجه زيرا
يا و مي‌خواهي؟ چه براي داري اگر يا نداري ، يا داري نياز برق به تو
چيست؟ استفاده‌برق مورد كه نشده برخوردار آمادگي اين از روستايي
و لوله‌كشي آب روستا به بگيرد تصميم كه نبوده روستايي اين همچنين
تقاضايي هم اگر شود ، احداث مدرسه و حمام آن در يا و بشود كشيده جاده
احتمالا و ديده ديگر روستاي يك در شايد كه بوده دليل اين به داشته ،
در باورهايش و نيازها براساس روستايي ولي‌اينكه.است شده علاقه‌مند
برود؟ روستايش به امكاناتي چنين تا گرفته تصميم چقدر كار ، فرايند
را خود كار وسط روستايي يا اساس اين بر.است نبوده مطرح چيزي چنين
روستايي براي مطلوبي نتيجه كار ، پايان از پس حتي يا است كشيده كنار
نبوده عجين روستايي فرهنگ با چون شده ، روستا تخليه منجربه و نداشته
دانشمندان توسط كه مشاركت از تعريف دهها بين از من دليل به‌همين.است
ملل سازمان توجه مورد كه اهميت‌مي‌دانم حائز را مورد دو شده ، انجام
دخالت مسئوليت ، شامل‌احساس تعريف شاخص‌هاي مهمترين بوده‌است ، نيز
اجراي جهت ارزيابي‌هاي‌نهايي و برنامه‌ريزي‌ها درتصميم‌گيري‌ها ، مردم
.است امر پي‌گيري در دخالت نهايت در و پروژه‌هاي‌عمراني
به پويا ، مشاركت تحقق براي مي‌كنم‌كه برداشت اين‌طور شما صحبت‌هاي از
تجاربي چه زمينه دراين داريم ، نياز روستا در پويا شيوه‌هاي‌برخورد
داريد؟
جامعه‌شناسي درس در دانشجويان به نيز ما و مي‌گفتند ما به استادان
به مجاني آب لوله‌كشي ماه دو ظرف ما نيست مهم اين كه مي‌گوييم روستايي
مي‌پردازند ، آن براي را هزينه‌اي چه مردم كه است اين مهم بكشيم ، روستا
آنان انتخاب و دروني خواست براساس كه ميزاني به هزينه اين پرداختن
نمونه عنوان به مي‌يابد عميق‌تري معناي توسعه نتيجه در و مشاركت باشد ،
آب ماهه دو مي‌توانستيم سال 1347 در شهريار ، عبدآباد روستاي به ما
ما كه‌وقتي داد نشان ما به كارشناسان مطالعات ولي برسانيم ، لوله‌كشي
اين.بزنند اقدام به خودشان‌دست مردم كه بزنيم به‌اقدام دست بايد
اجراشد ، طرح اين نيم و سال يك پس‌از آنكه با يافت ، تحقق امرنيز
يك مانند سپس‌روستا و زدند آب چاه حمام‌ساختند ، مردم آن از پس ولي
حساب به روستاييان وچون افتاد كار به خودش جهت‌آباداني در موتور
آنان‌را نظر روستا ، مسائل سرمهمترين شب يك هفته هر آورده‌شدند ،
سال 53 در همين‌تجارب.كرديم رايج را كارگروهي سپس مي‌شديم ، جويا
...و سبزوار اروميه ، در سال54 بختياري ، چهارمحال در 10روستاي
مردمي‌اتفاقا مشاركت كه داد تجاربي‌نشان چنين ثمره شد ، انجام
با سنتي مشاركتي زيرانظام ندارد ، آنچناني تخصيص‌بودجه به نياز
دخالت‌دولت بدون هنوز آنروستاهاشد پياده همانجا در كمي‌تحول ،
كه بخش‌هايي در بايد دولت البته.هم‌نشده‌اند خالي و هستند رشد حال در
در سرمايه‌گذاري مانند سرمايه‌گذاري‌اند ، براي توانايي فاقد روستاييان
زمينه اين در دولت كه) آب توليد آبياري ، نظام مثل زيرسازي زمينه‌هاي
در ولي بدهد راانجام لازم اقدامات وجاده‌سازي ، (مي‌كند كار خوب
براي كه مي‌كند مسكن‌عنوان بنياد مثال به‌عنوان بخش‌هاي‌ديگر
كه ساختمانهايي نيست ، كاري‌درست چنين اصلا بسازيم ، روستاييان‌خانه
كه حالي در شدند ، اشكال دچار كرد ، جنگزده‌احداث بخش‌هاي در بنياد
دعوت به جنگزده مناطق در و 65 سالهاي 64 در كه ما دانشگاه بررسي‌هاي
روستا تخريب به روندي چنين كه مي‌دهد نشان شده ، انجام كشور وزارت
.مي‌انجامد
دارد؟ بيشترروستاييان مشاركت بر چه‌نقشي تواناسازي و آگاه‌سازي
بر روستا در اساسي اصل.دنبال‌مي‌شود مختلفي مراحل اينجا در
در زمينه‌هاي‌آن ولي است آموزش ترويج‌نوعي.است شده نهاده ترويج
دوم ظرفيت‌مردم ، اول عامل اساس 3 بر ما.مي‌شود يافت مردم خود
روستا توسعه به دارد وجود روستا در كه سوم‌موقعيتي و مردم انگيزه
كه گفته‌ام جامعه با كار اجتماعي ، كتابمددكاري در من.مي‌پردازيم
مراحل به ولي بدهيم ، رشد را شهري محله يا روستا يك مي‌خواهيد اگر
توجه ميسرمي‌شود ، فوق عامل شناخت 3 با كه صنعتي به سنتي از گذار
اين با ما.بود انتظارمان‌خواهد در جبراني فجايع‌غيرقابل نكنيم ،
شهر يا روستا وارد وسپس مي‌كنيم ارزيابي را ويژگي‌جامعه سه
ويژگي‌فوق سه.بشود آغاز كاري‌مي‌خواهد اينكه از قبل اگر.مي‌شويم
به برنامه‌ريزي در مشكل بگيرد ، قرار مطالعه مورد دانشگاهها وسيله به
.شد خواهد تنظيم بهتري صورت به مشاركت برنامه و آمد نخواهد وجود
از پس ولي مي‌كشد طول كارها از نوع اين زماني لحاظ از البته
.داشت خواهد تداوم راه‌اندازي
ويژگي‌ها اين به توجه با نيز شرايط اين در مردم آگاه‌سازي و تواناسازي
.مي‌شود ارائه آن از حاصل شناخت و
مي‌كند؟ ايفا ملي استقلال نقشي‌در چه روستاييان سازي آگاه
به‌دنبال نيز را ملي كلان بحث يك خودش ، امور در روستايي مشاركت
در را آنان هويت توسعه ، براي خود نقش از روستايي درك.داشت خواهد
بحران مي‌دانيد كه همانطور امروزه مي‌كند ، ترسيم كلان برنامه‌هاي پرتو
مجوز مي‌تواند غذا توليدكننده عنوان به روستا و است جدي جهان در غذا
.باشد كوچك و تبديلي صنايع راه‌اندازي و كشور استقلال براي قدرتمندي
عبارتي به يا روستا اهالي مشاركت ميزان به وابسته نيز مقوله اين درك
نه آينده در اينكه به توجه با فوق موضوع است زراعي زمين‌هاي مالكين
است برخوردار شاياني اهميت از شد خواهد تمام ما نفت دوري چندان
آنهم غذا تامين براي برنامه‌ريزي درصدد بايد زودتر هرچه مطمئنا
روستا البته باشيم داخلي منابع توسط سال 1400 ميليوني جمعيت 100
.نيست صنعت قطب لزوما نيز شهر همچنانكه نيست ، كشاورزي قطب الزاما
صنعت براي را شهر و كشاورزي براي را روستا عده‌اي كه است اشتباه اين
موفق‌تر امر اين در شده‌اند ، كشاورزي وارد كه شهرهايي.مي‌كنند تعيين
ما بنابراين.بوده‌اند موفق تبديلي صنايع در نيز روستاها و.بوده‌اند
اينكار اگر و بيايد بوجود بايد كه داريم نظر در را شهرهايي -روستا
به روستا از و مي‌شويم مواجه روستا در شغل كمبود با هميشه نكنيم را
جامعه نهادهاي و ابزارها اين بر علاوه داشت خواهد وجود مهاجرت شهر
بود اين بر تصور پيش چندي تا مثلا.برد روستا به بايد نيز را مدني
داراي ما روستاي هزار اكنون 11 كه حالي در است شهر به مربوط تلفن كه
توسعه در تلفن‌ها اين شده انجام تحقيقات براساس مي‌باشند ، تلفن
تاثير روستا در مردم حفظ و روستايي مشاركت سطح بردن بالا و روستايي
جزيي كار هر براي مجبورنيست ديگر روستايي زيرا است داشته به‌سزايي
ديگر نهادهاي بايد مخابرات بر علاوه لذا اساس اين بر شود ، شهر وارد
.بروند روستاها داخل به
شكايت يك براي روستايي و باشد شهرها توي بايد فقط دادگستري چرا
به بايد روستايي شناسنامه يك براي چرا كند؟ مراجعت شهر به دائما
نهادهاي مي‌توان آيا ولي هستند ، شهرها در فقط بانك‌ها بيايد؟ شهر
نهادهاي نيز روستاها در كه داد سامان گونه‌اي به را حقوقي و اداري
تمامي بايد بيايد حساب به روستايي است قرار اگر شوند؟ مستقر اداري
.شوند مستقر نيز روستا در اجتماعي نهادهاي
باسواد درصد بالاي 60 روستاها در داده‌ام انجام كه تحقيقي براساس
در نشريه از 750 تحقيق اين براساس نيست ، روزنامه‌خوان چرا اما داريم ،
.ندرت به آنهم است شده يافت روستاها در عنوان تنها 18 ايران
طرح هم شود داده جوابش اگر كه مي‌پردازد مسايلي به فوق سوال‌هاي
.آمد خواهد بيرون آن از اجتماعي نظم هم و اجتماعي مشاركت
و موجبتشديد كه دارد نياز نيز ديگري ابعاد به سطح ، اين در مشاركت
باشد؟ اين‌دست از ثروت عادلانه توزيع شايد كه مي‌شود مشاركت تعميق
زمان در شهري هم و روستايي شناسنامه هم ببينيد است ، همينطور بله ،
داراي روستايي امكانات توزيع مورد در ولي مي‌شود ، زده مهر انتخابات
من كه آنچيزياست فعال مشاركت يك داراي شهر ، و غيرفعال مشاركت يك
است معني بدان اين.است سطوح تمامي در ملي مشاركت دارم تاكيد آن بر
اگر مي‌كنيم ، دنبال روستا در را تواناسازي و آگاه‌سازي امر ما اگر كه
مهاجرت ندهيم ، قرار روستايي اختيار در را توسعه با متناسب ابزارهاي
سطح اين در نيز روستايي پروژه يك تبليغات حتي معني اين به است ، حتمي
و روزنامه‌ها مي‌شود ، آغاز سازندگي حركت شهر در اگر مثلا.مي‌گيرد قرار
ولي مي‌گويند سخن طرح محاسن و معايب مورد در تلويزيون و راديو
در بلكه ندارد خارج در انعكاسي تنها نه حسن‌آباد روستاي در سازندگي
درباره كردن وتبليغ گفتن سخن اينجا درنيست خبري نيز روستا داخل
كارآيي به توجه سو يك از بردارد ، در كه نتايجي و پروژه يك ضرورت‌هاي
را روستايي فرهنگ ديگر سوي از و مي‌برد روستايي انديشه به را طرحها
هر با آگاهانه بطور پس اين از روستايي يعنيميكند عقلاني تحول دچار
.مي‌كند برخورد است كشورش يا و منطقه روستا ، به مربوط كه طرحي
روستاييان‌در مشاركت و روستايي توسعه روند شدن كند باعث موانعي چه
مي‌شود؟ توسعه
ديگري و روستايي توسعه طرحهاي مجريان به مربوط يكي اساسي مانع دو
راه شود ، برطرف اگر كه است روستا اقتصادي و فرهنگي ساخت به مربوط
روستاها ، به آب لوله‌كشي كشيدن براي مثلا.شد خواهد هموار مشاركت
ما بدهد ، پول اينقدر باشد حاضر شما روستاي اگر كه مي‌كنند مطرح برخي
اختلافات امر همين.مي‌دهيم آب شما به و نمي‌دهيم آب همسايه روستاي به
از يكي مي‌دانيد كه همانطور.مي‌سازد شعله‌ور را روستا دو اهالي ميان
روستا دو حتي يا قوم دو ميان تاريخي اختلاف‌هاي تداوم موجب كه مسايلي
بوده آب ايران ، هوايي و آب خشك شرايط به توجه با مي‌شده ، ايران در
نيز ديگري مسايل و شده ، متنوع نيازها حاضر حال در البته.است
سياستي چنين كارگيري به ولي باشند ، موثر اختلافات تشديد در مي‌توانند
كند احساس بايد روستايياست تضاد در كشور يك كلي وحدت با كلي بطور
به مربوط ديگر نكته است ، نهفته همسايه‌اش (ضرر نه و) نفع در نفعش كه
.است روستاييان ناامني احساس
طول در است ، حاكم ايران روستاهاي در كه امنيتي حاضر حال در البته
هنوزهم و داشته ناامني احساس قرن‌ها روستايي ولي است ، نبوده تاريخ
مي‌كشد ، يدك خود با را سالهاي صد چند باور چنين فرهنگ ، آن تداوم در
حفظ بايد را هكتاري‌اش يك يا متري زمين 500 كه مي‌كند فكر هنوز لذا
وسعت متوسط.مي‌شود پراكنده و قطعه‌قعطه اراضي كه اينجاست بكند ،
شكل توسعه نيز متري زمين 500 در است ، ما 2/6 كشاورزي زمين‌هاي
يكپارچه‌سازي روي روستاييان ، روي بر فرهنگي كار با اينكه مگر نمي‌گيرد
.شود كار كوچك زمين‌هاي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام