چهارم ، شماره 1067 سپتامبر 1996 ، سال شهريور 1375 ، 12 پنجشنبه 22
|
|
!كوچه‌ايم يك خم اندر
كشور اطلاع‌رساني نظام دشواريهاي و كاستي‌ها
شرايط بين فرهنگي- تاريخي گسستگي يك ما جامعه در:خانيكي هادي
جديد شرايط و ايراني و اسلامي درخشان فرهنگ و تمدن از ناشي مساعد
.است آمده پديد
و طبيعت و خلقت قوانين كشف براي ابزارسازي شتابان رشد تاريخ ، طول در
زمينه‌ساز همواره بشر ، تكنيكي -علمي دستاوردهاي آخرين به دستيابي
ديتا ارتباطات و كامپيوتر امروزه ، .است بوده نيز مدنيت گسترش
قادرمي‌سازد را انسان كه ارتباطي‌اند ابزارهاي مهمترين از (DATA)
در و كند ارسال جهان هرنقطه به به‌راحتي و ثبت مي‌كند ، كشف را آنچه
.دست‌يابد ديگران يافته‌هاي به‌آخرين بدين‌وسيله نيز مقابل
و دانايي تبادل باورنكردني تسهيل و ارتباطي شبكه اين به‌كارگيري با
با و جغرافيايي ، بندهاي و ازقيد فارغ مي‌توان بشر آحاد بين دانش
به‌ويژه انساني علوم ابعاد همه در جديدي وتعاريف مفاهيم ارائه
همچنين.كرد كليدي‌ايفا و حساس نقشي جامعه فرهنگي -اجتماعي مناسبات
ذهني و فكري قواي تقويت و اطلاعات درتبادل ارتباطات‌بين‌المللي تقويت
و استقلال حفظ مهمي‌براي پشتوانه به‌عنوان نهايت در ما ، دانش‌پژوهان
.خواهدكرد عمل كشور كيان
دشواريهاي و كاستي‌ها از بايد ابتدا اهدافي چنين به دستيابي براي اما
و اطلاع‌رساني مراكز ديگر و جمعي وسايل‌ارتباط عملكرد در موجود جدي
وپردازش تهيه براي جامعه اجتماعي -فرهنگي قوي هاي اززمينه همچنين
تبادل شتابان چرخه اين در.به‌عمل‌آورد درستي و دقيق ارزيابي اطلاعات ،
داريم قرار كجا اطلاعات ، انفجار عصرموسوم‌به‌عصر در و اطلاعات
فرهنگ وزير گذشته ماههاي در چيست؟ معضل اين حل ابزارهاي و وامكانات
ازجمله‌مشكلات را لازم اطلاعات و صحيح منابع به عدم‌دسترسي عالي ، آموزش و
و حساسيت به‌خاطر اين‌مشكل.كرد عنوان كشور آموزشي و علمي مراكز
اجتماعي ، فرهنگي ، تصميم‌گيريهاي كليه در عامل‌اطلاعات تاثيرگذاري
.است مهم بسيار سياسي و اقتصادي
.كرد آغاز جايي از ناقص ، هرچند را بحث اين بايد
.برسد توليد به كه مي‌يابد فروش قابليت زماني كالايي هر مي‌گويند
تا مي‌شود مصرف بيشتر ما درجامعه متاسفانه كه است كالايي اطلاعات ،
.غيركارامد و ناقص بعضابه‌صورت هم آن ;توليد
در ما:مي‌دارد اظهار ملي ، كتابخانه پژوهشي معاون.حري ، عباس دكتر
هم بهينه تازه كه اطلاعات‌هستيم مصرف‌كننده بيشتر اطلاع‌رساني ، چرخه
.اطلاعات‌نداريم توليد نظام در درستي برنامه و رويه متاسفانه‌ما.نيست
شرايط ما البته.دارد وجود هم‌جهاني و داخلي مقياس در هم ضعف اين
.است پايين توليد اين به‌دلايلي ولي ;راداريم اطلاعات توليد
موردميزان در نيز پژوهشي بايد اين ، كنار در:مي‌افزايد وي
و خارج از كردن‌اطلاعات وارد در آن بودن كارامد و سرمايه‌گذاري
اطلاعات كردن وارد براي ما كه ظاهراهزينه‌اي.بگيرد صورت آن هزينه‌هاي
هرمصرف ، به‌ازاي اينكه به‌جاي يعني.ندارد چنداني مي‌پردازيم ، بازده
اضافي مصرفهاي ايجاد اين‌مصرف ، ظاهرا باشيم ، داشته اطلاعات توليد
.مي‌شود بازدهي‌موجب بدون را بعدي
چندان‌مورد شايد كه هستيم مشترك خارج از را نشرياتي ما نمونه براي
اطلاعات واردات براي مطلوب برخورد.قرارنمي‌گيرد آنها مخاطبان استفاده
برآورد سپس‌نيازها و آيد به‌وجود اطلاعات‌سنجي ملي نظام كه اين‌است
.شود
جامعه اجتماعي -فرهنگي زيرساختهاي و كدامند؟زمينه‌ها زمينه‌ها
اين در ما چيست‌وضعفهاي اطلاعات توزيع و سازماندهي توليد ، مابراي
كدامست؟ زمينه
:مي‌كند ارزيابي چنين را زمينه‌ها اين دانشگاه ، مدرس.:خانيكي هادي
در.است مهم اطلاعاتي نظام اجتماعي و فرهنگي زيرساختهاي و زمينه‌ها
از مساعدناشي شرايط بين فرهنگي -تاريخي گسستگي و يك‌شكاف ما جامعه
پديد اطلاع‌رساني جديد وشرايط ايراني و اسلامي درخشان فرهنگ و تمدن
ما جامعه جديد وضعيت در را گسستگي‌آسيبپذيريهايي اين.است آمده
نظام در تحولاتي‌كه به‌دنبال به‌ويژه جديد دوره‌هاي در.است به‌وجودآورده
روز به و كارامدي براي حداقل‌هاي‌لازم از هنوز ما داده ، رخ اطلاع‌رساني
ما اطلاعاتي نظام از بخشي مثال ، به‌عنوان.داريم فاصله اطلاعاتمان كردن
از آماراستفاده اما ;باشد هم بايد و است مكتوب فرهنگ مبتني‌بر
درصد حدود 46 كشور ، در مطالعه‌مطبوعات ميانگين كه مي‌دهد نشان مطبوعات
در كه است درحالي اين.است توسعه كشورهاي‌درحال از كمتر
جهان كشورهاي به‌اغلب نسبت بهتري وضعيت ما الكترونيكي زمينه‌رسانه‌هاي
كتابخانه‌هاي تعداد و كتاب از درباره‌نرخ‌بهره‌مندي همچنين.داريم سوم
و تفكر و فرهنگ درخشان گذشته با تناسبي كه داريم ضعيف وضعيتي موجود
.ندارد ما نيازهاي و آرمانها نيز
سال در.مي‌دهد نشان به‌خوبي را مساله اين اهميت تاحدودي نيز آمارها
درحالي بوده جلد ايران 582 در هزارنفر هر به‌ازاي كتاب تيراژ 1989 ،
امارات‌عربي كوبا 4959 ، سري‌لانكا 929 ، مثل كشوري مورد ارقام‌در اين كه
.است بوده جنوبي 4557 كره و متحده 2199
در هزارنفر هر 100 به‌ازاي عمومي كتابخانه‌هاي تعداد سال همان در
كشورهاي در.است بوده تركيه 5/1 ودر هنگ‌كنگ 93/0 در ايران 92/0 ،
نشان سابق 4/72را شوروي در و رقم‌هاي 81/19 آمار همين نيز پيشرفته
.مي‌دهد
تنها انقلاب از پس ارزنده تلاشهاي باوجود نيز كتاب عناوين مورد در
ايران در (1989) سال 68 در نفر ميليون يك هر به‌ازاي كتاب 116عنوان
اتريش سوييس 1895 ، تايلند 202 ، كوبا 209 ، در رقم اين.است شده منتشر
.است بوده آلمان 1064 و 1242
در مكتوب موقعيت‌رسانه‌هاي مطلوبي‌از وضعيت شده ، ارائه آمار مجموعه
.نمي‌كشد به‌تصوير را جامعه
تاليف ، يعني كتاب توليد ديگر عناصر كه است معتقد.خانيكي هادي.
رشدي روبه كيفيت كشور در منتشره كتابهاي محتواي مجموع در و ترجمه
ثابت تيراژكتاب كه درحالي.است داشته انقلاب از قبل دوره به نسبت
آنها اكثريت كه ميليوني يك‌جمعيت 60 براي.است يافته كاهش يا و مانده
نسخه‌بالاتر پنج‌هزار از كتابي كمتر تيراژ مي‌دهند ، باسوادان‌تشكيل را
.مي‌رود
به باتوجه:مي‌دهد توضيح مكتوب رسانه‌هاي ضعيف كاركرد علل مورد در وي
نظام در هنوز مكتوب رسانه‌هاي تلويزيون ، و راديو از استفاده گسترش
مختلف درسطوح و نشده پويا و هماهنگ نظام يك به تبديل اطلاع‌رساني‌ما
فرهنگ يا عادت يك به نشدن همينتبديلاست نكرده پيدا نفوذ جامعه
مكتوب رسانه‌هاي رشد براي موانعي به‌عنوان زمينه‌هايي‌را نشدن ،
نظام ايران ، يك در مكتوب اطلاع‌رساني عرضه نمونه براي.فراهم‌مي‌كند
ذائقه‌ها و سليقه‌ها ايجاد جديدو مخاطبان به‌طرف كمتر و است منفعل
از كمتر دانشگاهي ، و علمي سطوح در ماحتي كتابخانه‌هاي.مي‌رود
جديد نيازهاي كلي‌ايجاد به‌طور و مي‌كنند استقبال پيگير يك‌مراجعه‌كننده
در فرهنگي تشنگي و عطش يك تا نيست موردتوجه آنها گسترش و اطلاعاتي
سطح افزايش.هست مطبوعات‌نيز زمينه در بي‌توجهي همين.بگيرد جامعه‌شكل
فرهنگي صرفه نه و دارد اقتصادي صرفه نيزنه كتاب يا نشريه تيراژ
زمينه‌ها ازبسياري ما اطلاع‌رساني نظام سرانجام ، رو اين از.اجتماعي-
.نمي‌انديشد اطلاعات فروش جز چيزي به
خام مواد و اوليه منابع فاقد ما جامعه چيست؟آيا اصلي مشكل
برخي اطلاعات‌است؟ پردازش و سازماندهي مساله مشكل ، يا اطلاعاتي‌است
گذشته با مدار فرهنگ كشور به‌عنوان‌يك ما كه باورند براين صاحبنظران
عباس به‌اعتقاددكتر.داريم را فرهنگي توانايي‌هاي غني ، بيشترين فرهنگي
بوده اطلاعاتي موادخام تاريخ‌هميشه‌فراهم‌كننده طول در ما حري ، كشور
موادخام از منظور حاضر ، مرحله در چه و صنعت دردوره‌غلبه چه.است
اطلاعات به تبديل مي‌توانند كه است بالقوه‌اي بسترهاي تمام اطلاعاتي ،
.شوند
جهاني ، بامشتري مطلوب فرهنگي عناصر از بسياري ما فرهنگي نظام در
نمونه ، براي.است نشده به‌اطلاعات تبديل و نگرفته قرار مطالعه مورد
آن علمي به‌معناي معماري‌ها و بناها وضعيت رسوم‌يا و آداب برروي
وجود كار دراين سازماندهي يعني.است پراكنده هست آنچه و كارنشده
.است نداشته
ما اطلاعاتي خام مواد از خارجي‌ها كه دارند وجود فراواني نمونه‌هاي
را يادشده مطالب اطلاعات ، به آنها تبديل و پردازش با و كرده استفاده
در كه كتابهايي ميان ، اين در.برگردانده‌اند ما خود به
.دارد جايگاه‌خاصي شده ، منتشر خارجي منابع سوي اسلام‌شناسي‌از زمينه
اطلاعات توليد براي بسترهاي‌آماده اين از نتوانسته‌ايم ما چرا ولي
در حري دكتر است؟ لازم امر اين تحقق شرايطي‌براي چه و كنيم استفاده
پژوهشي و آموزشي مشخص كاملا نظام دو بايد:است معتقد اين‌باره
يك در بتواند براي‌اينكه دانش‌پژوه يعني.بگيرد خلاق‌شكل و فعال به‌صورت
و آموزش كند ، اطلاعات به تبديل را ، يافته‌هاي‌خود عملي و فكري انضباط
خلاقيتهاتماما اين ما ، دانشگاهي نظام در متاسفانه ، .پرورش‌يابد
مطرح پژوهش براي بيشترپژوهش نيز ما پژوهش نظام در.نمي‌شود پرورده
و شده داده سفارش اجرايي معضل يك به درپاسخ پژوهشي اينكه تا است
.دنبال‌شود
آرشيو كتابخانه ، مثل اطلاع‌رساني مراكز اطلاع‌رساني‌وظيفه مراكز
ارائه و پردازش ، اشاعه گردآوري ، مطبوعات ، و اسناد مراكز مختلف ، مراكز
بايد كه اهدافي و تعاريف با اين‌مراكز عملكرد آيا اما.است اطلاعات
از اهداف ، ناشي و واقعيتها بين فاصله وجود دارد؟ كنند ، همخواني دنبال
است؟ سازماني رفتار و نگرش نوع چه
توليدشده توزيع‌اطلاعات و جمع‌آوري ابزارهاي مهمترين از مطبوعات‌يكي
به روزنامه حدود 15 روزانه حاضر درحال.است جامعه مختلف بخش‌هاي در
ديگر ماهنامه‌و و هفته‌نامه حدود 500 و تهران در وانگليسي فارسي زبان
نشريات ، اين از بسياري اطلاعات اما.مي‌شوند منتشر ادواري نشريات
نمي‌توانند نيز تخصصي نشريات حتي.است طبقه‌بندي‌نشده و پراكنده به‌صورت
بخش هر اختيارعلاقه‌مندان در منظم به‌صورت را اطلاعات از حجم‌وسيعي
مهم جايگاه وجود با مطبوعات به‌ويژه مراكزمختلف آرشيو بخش.بگذارند
امكان و اساسي‌داشته ضعف‌هاي عموما اطلاعات ، طبقه‌بندي خودبراي
نشريات اين آرشيو در.ندارند مراجعه‌كنندگان‌را نيازهاي به پاسخگويي
جمع‌آوري رسيده به‌چاپ خاص نشريه همان در اطلاعاتي‌كه بريده تنها
به موسسات ، نمي‌توان اين به مراجعه در بنابراين.مي‌شود ونگهداري
.كرد پيدا دسترسي شده ، چاپ نشريه همان در آنچه از بيش اطلاعاتي
سايت‌هاي از اخير ، سالهاي در گرچه نيز دولتي دستگاههاي از بسياري در
اين بيشتر اما مي‌شود ، استفاده اطلاعات پردازش و حفظ براي كامپيوتري
به كسي معمولاكمتر كه شده‌اند اطلاعات از بزرگي انبار تبديل‌به مراكز
مي‌خواهند ، را خاصي اطلاعات ازمسئولان خبرنگاران حتي.دارد دسترسي آنها
در و كرده جمع‌آوري را موجود اطلاعات حاضرنيستند آساني به آنها
.دهند قرار اختيارآنان
علمي ، برنامه‌ريزي‌هاي و اطلاع‌رساني در ويژه جايگاه با نيز آمار مراكز
.دارند خاصي داستان خود جامعه ، سياسي و اجتماعي اقتصادي ، فرهنگي ،
از آموزشي مراكز در كتابخانه‌ها چيست؟وضعيت كتابخانه‌ها داستان
چگونگي و عمومي كتابخانه‌هاي تعداد همچنين و دانشگاه تا دبستان
و كتاب به جامعه نگاه از است گويايي نمونه شهر در آنها فعاليت
.اطلاعات
در نقشي كه‌كتابخانه دريابد را نكته اين دانش‌پژوه حتي يا مردم وقتي
دائما اگر حتي ;نمي‌كند عنايت آن به ندارد ، عادي‌اش و روزمره زندگي
ميان به سخن كتابخواني و كتابخانه اهميت از جمعي ارتباط وسايل در
.آيد
در اطلاع‌رساني وچگونگي كتابخانه‌ها كيفيت يكي:دارد سو دو قضيه اين
دلايل اما كتابخانه به مراجعه و ميزان‌علاقه‌مندي ديگري و مراكز اين
چيست؟ كتابخانه‌ها ضعف
و آموزش در وجودكتابخانه:است معتقد ادبيات دبير.اديبي ، مهناز.
امور راحتي به نباشد ، نيز اگركتابخانه و نشده نهادي هنوز پرورش
و كتابخواني.نمي‌افتد هم اتفاقي هيچ و مدارس‌مي‌گذرد آموزشي
ضعف اين ابتدا بايد ما.ندارد ما آموزشي نظام در جايي اطلاع‌رساني
كه باشيم اين دنبال به بعد بپذيريم ، را برنامه‌اي -ديدگاهي اساسي
به علاقه‌اي ما دانش‌پژوه چرا اينكه يا و نه يا داريم سرمايه و امكانات
.ندارد جدي پژوهش و مطالعه
دارد ادامه
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
