چهارم ، شماره 1067 سپتامبر 1996 ، سال شهريور 1375 ، 12 پنجشنبه 22
مجيد قرآن در پژوهشي بايسته‌هاي
شوند مشتاق‌تر قرآن معارف به جوانان بويژه مردم ، عامه آنكه براي
به‌كارگيري و برنامه‌ريزي با امري چنين و است جاذبه و روش به نياز
است ميسر امكانات
قرآن قرائت و حفظ به ايران جامعه گسترده گرايش شاهد روزها اين
جوانان.است نداشته سابقه اندازه اين به هرگز كه وسيع گرايشي هستيم ،
موسسات.آورده‌اند روي قرآن به عجيبي علاقه با كودكان حتي نوجوانان و
جوايزي و مسابقات.آمده‌اند به‌وجود قرآن حفظ و يادگيري براي مراكزي و
مشاهده قرآن امر در زيادي رغبت خلاصه است ، شده تعيين كار اين براي
ترويج و فرهنگ اين گسترش و انتقال در گروهي رسانه‌هاي البته.مي‌شود
.بوده‌اند موثر بدان اقبال در و آن
از مي‌تواند و است اميدواركننده و بجا حركت اين كه است اين قضيه حق
و كند ، پيشگيري فرهنگي و اجتماعي ضايعات از جمله آن از جهات بسياري
آيا كه است اين سوال اما.دهد سوق مطلوبي سمت به جامعه فراغت اوقات
خلاصه حفظ و قرائت در تنها هدف آيا است؟ كافي حركت اين واقعا
كه كساني و فكر اهل و اهل‌نظر ديدگاه از كه است اين واقعيت مي‌گردد؟
به نمي‌توانند هرگز و مي‌بينند ، عميق‌تري شكل در را جامعه ديني مسائل
را قرآن حفظ و قرائت سمت به عمومي اقبال باشند ، خشنود قضايا ظواهر
.هرگز كار پايان و هدف به‌عنوان اما مي‌دانند ، خوب مقدمه به‌عنوان
مطلوب حد ، اين در چنين‌حركتي تشيع فرهنگ در بويژه اسلامي فرهنگ در
در عمل فهم ، مقدمه و است قرآن فهم مقدمه حفظ يعني‌قرائت ، .نيست
شدن غافل معناي به حد اين به كردن واكتفا آن اجتماعي و فردي شكل
.است اصلي هدف آن از
اين كه هستيم مقدماتي و نيازمندتمهيدات ما مطلوب آن به رسيدن براي
كند هدايت آن عمل‌به و قرآن فهم سمت به را جامعه و راتامين حركت
وجود نگراني اين تمهيدات آن بدون و ايستايي‌بازدارد و محدوديت از و
نمايشي و صوري مسابقه به تبديل قرآن قرائت و حفظ مساله كه دارد
نخواهد فراهم لازم‌را تاثيرگذاري و قداست قرآن ديگر صورت آن در.گردد
راتعقيب آن ظاهر و صورت گرايشها و مسابقات اين از ما زيرا كرد
.كرده‌ايم
داشته ظاهربيني نوع يك و باشيم ، نداشته توجه واقعيات به ما اگر
بخشيدن تحقق قرآن ، به عمل در صورت آن در كه بدانيم بايد باشيم ،
جاذبه‌هاي ايجاد و حاضر نسل ميان در قرآن واقعي حضور قرآن ، اهداف
كاري قرآن ديدگاه از آنان نابساماني و مشكلات حل و قدسي و معنوي
.مانده‌ايم عقب لحاظ اين از و نكرده‌ايم
بايد چه پس كه است مطرح سوال اين پذيرفته‌شد ، مقدمه اين اگر خوب ،
نويسندگان وظيفه متوقف‌نشويم؟ حد اين به تا كنيم عمل چگونه بكنيم؟
چيست؟ فرهنگي ومسئولان پژوهشگران و
ديني نيازهاي علمي ، سني ، درجات اختلاف با متناسب قرآن جاذبه‌هاي
عرضه وبه‌گونه‌اي كنيم توجه تفاوتها اين به بايد وما است متفاوت
جاذبه‌هاي برابر در و كند مشتاق‌تر قرآن معارف به را جوانان كه كنيم
شكلهاي جاذبه‌هامي‌تواند اين.كند رقابت بتواند ماشين عصر ديگر
علاقه و عشق با را جوانان بتوانيم برايآنكهباشد داشته گوناگوني
چنين و جاذبه به هم‌نياز و داريم روش به نياز هم كنيم ، آشنا باقرآن
جنبه كه ومواردي است امكانات كارگيري به و نيازمندبرنامه‌ريزي امري
:توجهند قابل بخش درچند دارند پژوهشي بايسته‌هاي
به كه بايسته‌هايي و حاضربرمي‌گردد نسل و مردم به كه بايسته‌هايي
:از عبارتند كه برمي‌گردد قرآني وپژوهشگران محققان
قرآن از فارسي در بسياري ترجمه‌هاي ما كه آن قرآن‌با ترجمه -1
و است ، آمده بازار به خوبي ترجمه‌هاي اخير سال چند اين در و داريم
با متناسب ترجمه‌هايي هنوز اما است ، انتشار دست در ديگري ترجمه‌هاي
كه است اين واقعيت.است نگرديده ارائه جامعه اقشار مختلف طبقه‌بندي
شده نازل مختلف ادوار در و مختلفي نشيبهاي و فراز با قرآن متن گرچه
احكام مباحث دارد ، ديگري سبك آن مدني آيات و سبكي آن مكي آيات است ،
دقت با مي‌توان اما است ، ديگري شكل به آن اعتباري آيات و به‌گونه‌اي آن
براي مثلا كرد ، ارائه مختلف طبقات با متناسب را وحي كلام اين بيشتري
جنبه‌هاي به و كرد مفهوم ساده بسيار زبان با را آن عامي ، توده‌هاي
روشن و سليس را عبارتها آن‌گونه و داد نشان توجه آن هدايتي و تربيتي
كه كساني و قرآن به علاقه‌مندان كه كرد بيان تفسير اندكي با همراه
و ابهام و دريابند را وحي ظاهري مقصود روشني به مي‌خوانند را قرآن
طبعا ترجمه‌ها اين در.نيايد وجود به آنان براي مقصود در پيچيدگي
ترجمه يعني كلمات قالب محدوده در نه و تحت‌اللفظي ترجمه به نبايد
تربيتي و هدايتي اهداف از الهام با مترجم بلكه رفت ، پيش شرح از خالي
خضوع و خشيت جذاب ، ساده ، بياني با و ورزد اهتمام مقصود اين به قرآن
.آورد وجود به خواننده در را
نشان توجه مهم اين‌هدف به كمتر تاكنون قرآن مترجمان متاسفانه
سبك از يا نكرده‌اند ، عرضه كشش‌دار و جاذبه با ترجمه‌هايي و داده‌اند ،
گرفته‌اند ، بهره اديبانه سبك از يا كرده‌اند استفاده تحت‌اللفظي ترجمه
در نكرده‌اند ، توجه قرآن روح به و گرفته‌اند را عربي قالب همان يا
از خسته‌كننده و نامفهوم بي‌روح ، و خشك ترجمه‌هايي ترجمه‌ها ، اين نتيجه
مختلف حال ترجمه‌هارعايت اين در ديگر نكته.است درآمده كار
براي.كنيم طبقه‌بندي را ترجمه‌ها مابايد.است استفاده‌كنندگان
كنيم ، بهره‌گيري روش و سبك يك از علم اهل و دانشگاهي و كرده قشرتحصيل
از مردم توده‌هاي براي و ديگري سبك كودكان‌از و نوجوانان براي
روانشناسي مطالعه برنامه‌ريزي ، نيازمند اشكال اين تمام سبكي‌ديگر ،
.است قرآن قداست رعايت و پيشينيان تجربه از بهره‌گيري خوانندگان ،
اولا.است مطرح نيز قرآن تفسير باب در ترجمه قرآن‌مشكل تفسير 2
امروزين زبان با و جامعه براي استفاده قابل فارسي تفسيرهاي ميزان
از برخي.نيست خوانندگان نياز با متناسب تفسيرها اين.است اندك
قابل خوانندگان از بسياري براي تفسيرالميزان ترجمه مانند تفسيرها
مفصل بسيار اما ندارد ، را مشكل اين گرچه نمونه تفسير.نيست استفاده
البته.كرد جورتر و جمع و موجزتر تفسيري براي فكري بايد و است
از پرتوي تفسير روشن ، تفسير احسن‌الحديث ، تفسير مانند ديگري تفسيرهاي
داراي آنكه عين در كدام هر اما دارند ، وجود..و جامع ، تفسير قرآن ،
كه است آن واقع.برآوردسازند را آن نمي‌توانند هستند ، مزايايي
وناخواه خواه يعني است ، انشايي و خبري جمله اين.است عصري تفسير
پديد دگرگونيها و تحولات با تفسيرهامتناسب نخواهيم و بخواهيم چه
و علمي تحولات با متناسب را تفسير بايد يعنياست انشائي مي‌آيند ،
در.نگاشت مخاطبان چندگونگي و شرايط ، دگرگوني و اجتماعي نيازهاي
اقشار بتوانيم ما آنكه براي.بزنم مثال ناچارم بيان اين توضيح
در را قرآن هدايتي و تربيتي بعد و كنيم آشنا قرآن با را گوناگون
و كودكان براي.كنيم رعايت را تفسير در تنوع بايد كنيم ، احياء جامعه
كرده تحصيل قشر براي ديگر ، نوعي جوانان براي و تفسير نوعي نوجوانان
خلاءهاي از.كرد ارائه تفسير ديگر به‌گونه‌اي ميان‌سالان براي و سبكي با
زبان در الان ما است نوجوانان و كودكان تفسير همين محسوس ، بسيار
و كودكان براي تفسير يك حتي نيستند ، آشنا عربي با جوانان كه فارسي
نوشته تفسير چندين تاكنون عربي زبان در كه حالي در نداريم ، نوجوانان
.است شده
را آنان همزمان ، بايد دارند ، مدنظر را قرآن حفظ و قرائت جوانان اگر
تا داد جاي آنها ذهن در را بلندش مفاهيم و كرد آشنا قرآن معارف با
ديگر ، طرف از.شود واقع غفلت مورد نهايي نتيجه و اصلي هدف آن مبادا
قابل شبهات كه كرد عمل گونه‌اي به قرآني قضاياي و مفاهيم تبيين در
طرح گونه‌اي به يا شود ، داده پاسخ قصص و احكام عقايد ، زمينه در طرح
.نباشد شبهه‌انگيز كه شود
در قرآن تجويد قرائت ، حفظ ، آموزش براي درسي كتابچه‌اي تهيه -3
رعايت اما است ، شده انجام پراكنده‌اي كارهاي تاكنون چه اگر بخش اين
بايد است ، ضروري كه اموري به كردن بسنده تنوع ، جاذبه ، مانند نكاتي
پرهيز بايد مباحث طرح در غموض و تفصيل از و داد ، قرار توجه مورد
اشاره اندازه همين اما است ، مطرح زيادي مباحث نيز اين‌باره در.شود
صحيح ، آموزش نبودن قرآن ، خواني صحيح در ناكامي علل از يكي كه مي‌گردد
.است باب اين در لزوم مورد كتابهاي كمبود و روشمند ،
ضمن در كه كامپيوتر ، كارت ، كمدور ، قرآني‌مثل سرگرمي برنامه‌هاي -4
آنان و بياموزد نوجوان و كودك به را اخلاقي و اعتقادي اطلاعات سرگرمي
.سازد آشنا قرآن با را
تهيه ونوجوانان‌گرچه كودكان براي قرآني فرهنگنامه تدوين -5
كتابهاي خلاء و است ضروري گوناگون قشرهاي براي قرآني فرهنگنامه‌هاي
اما است ، خالي علمي آموزشي كتابهاي جاي همچنين است محسوس قرآني علمي
گروه اين كه مي‌گيرد نشات آنجا از نوجوانان و كودكان براي تلاش ضرورت
مي‌دهد ، تشكيل را ما كشور جمعيتي پيكره‌هاي بزرگترين جامعه ، از
آن تاثير و مي‌گردد شروع كودكي سنين از تبليغي و فرهنگي فعاليتهاي
و آموزش هرچه لذا.كرد جستجو بايد سنين اين در را بعد سالهاي براي
را مطمئن‌تري و بهتر معنوي فضاي گيرد ، انجام بهتر نسل اين پرورش
دنبال آسانتر تبليغ و هدايت جهت در بعدي تلاشهاي و داشت اميد مي‌تواند
و مفاهيم با نوجوانان و كودكان كردن آشنا راستا ، اين درميشود
كه طوري همان زيرا است ، ضرورت يك حفظ و قرائت كنار در قرآن معارف
محافل در يا مي‌كند پيدا كار و سر قرائت حفظ و قرآن با نوجوان و كودك
مي‌شنوند ، را كلماتي و واژه‌ها ارتباطجمعي دستگاههاي توسط يا مجالس و
.است كلمات و مفاهيم آن درك و شدن آشنا جستجوي در خود كنجكاو روح با
دائره‌المعارفهاي ديگر همانند شود ، تبيين اصطلاحات اين كه اين براي
شود ، نگاشته آن فهم با متناسب و عمومي اطلاعات كتابهاي شكل به كودكان
نوع اين باشد ، تا 16 سالهاي 10 بين نوجوانان پرسشهاي پاسخ‌گوي و
خوب علمي نظر از كه اين بر اضافه كه باشد به‌گونه‌اي بايد كتابها
و باشد ، بيشتر مطالعه به برانگيزاننده و شوق‌برانگيز مي‌شود ، تنظيم
.گردد تهيه فن متخصصان توسط و موثق و معتبر منابع از آن محتواي
فارسي و عربي كتابهاي قرآن‌گرچه علوم زمينه در آموزشي كتابهاي -6
قرآن تاريخ مانند خاص موضوع يادر قرآن علوم مباحث زمينه‌كليات در
و منسجم و جور و جمع متن يك خلاء امااست شده نگاشته تفسير علم يا
كمبود جهت اين از و.است خالي عموم براي استفاده قابل حال عين در
علوم آموزشي كتابهاي تهيه ضرورتها از يكي جهت اين به.مي‌شود احساس
.است قرآني موسسات و آموزشي مراكز سطح در قرآن
از كه قرآني پژوهشگران محققان‌و سطح در پژوهشي بحث‌بايسته‌هاي در
:كه گرفت نظر در بايد نيز است نيزمهمتر اول قسمت
كه بانكي.است قرآن تاسيس‌بانك‌اطلاعات بايسته‌ها اين از يكي -1
محقق و كند ، راگردآوري قرآن موضوعي و لفظي اطلاعات بتواندمجموعه
علوم‌قرآن ، :از عبارتند زمينه اين.رساند زيرياري زمينه‌هاي در را
شده ، نگاشته كتابهاي موسسات‌قرآني ، قرآني ، پژوهشگران تفسير ،
قرآني ، مقالات دانشگاهي ، پايان‌نامه‌هاي تحقيق ، دست در پژوهشهاي
موزه‌هاي موجود ، قرآنهاي دانشگاهي ، و آموزشي مراكز قرآن ، ترجمه‌هاي
طرحها ، كمبودها ، مانند اطلاعات ديگر و قرآني هنري ابعاد قرآن ،
.پژوهشي اولويت‌هاي
و داخل در قرآن بنام پژوهشگران و قرآني موسسات ياري با جز بانك اين
از انبوه حجم اين با بانكي چنين ايجاد البته نمي‌رسد ، ثمر به خارج
از و داشت خواهد قرآني مباحث و علوم توسعه در شگرف نقشي اطلاعات
نشاطي و مي‌كند ، پيشگيري كننده مايوس و تكراري و ضعيف كارهاي
صرفه‌جويي آنان وقت در و آورد خواهد وجود به محققان براي فوق‌العاده
.كرد خواهد
شده فراهم پيش از كه‌اطلاعات نيست معنا اين به بانك اين تاسيس
موجودسازماندهي اطلاعات كه معناست بدان بلكه گرفته‌مي‌شود ، ناديده
همه به برابر در و مي‌گردد برطرف موجود خلاءهاي و مي‌شود هماهنگ و
صورت به چه و دستي به‌صورت چه مي‌شود داده سرويس پژوهشگران و موسسات
.آن مختلف شكلهاي در و ماشيني
يا و گفت سخن محدوده دراين نمي‌توان بانكي چنين ويژگيهاي باب در
اطلاعات عصر در كه مي‌كنيم اشاره اندازه همين اما برشمرد ، را آن فوائد
خلاءها و كاريها دوباره كه شرايطي در و اطلاعات انفجار دوران در و
اين بر نمي‌توان يافته سازمان و جامع اطلاع‌رساني با جز است ، بسيار
.آمد فائق مشكل
و ترجمه‌ها بررسي و نقد آكادميك بخش در پژوهشي بايسته‌هاي از يكي -2
چه حركت اين شود سوال است ممكن.است شيعه تفسير بويژه و تفاسير
دارد؟ اثري و ضرورت
ترجمه‌شناسي‌ها و دارند حكم‌را يك تفسيرشناسي‌ها:گفت بايد پاسخ در
ديني معرف‌شناسي نوعي تفاسير ، ارزيابي و نقد و باآشنائي ديگري ، حكم
شرايط به را ما و مي‌دهد نشان را اسلامي فرهنگ تطور سير و مي‌شود فراهم
تفاسير ، با آشناييميكند آشنا علم اين نشيبهاي و فراز و تفسير
ديدگاههاي‌اعتقادي ، و مفسران مختلف مذاهب و اسلامي مذاهب با آشنايي
مختلف روشهاي با آشنايي باتفاسير آشنايي.است آنان فقهي كلامي ،
نقد نوعي صورت‌زمينه اين در.است تفاسير بين مقايسه ونوعي تفسير
موجب و مي‌كند فراهم را عقايد در وتعديل مفسران ديدگاه ارزيابي و
نقد مهمتر ، شد گفته همه‌آنچه از اما.مي‌شود افكار به متقابل احترام
رانمايان تفسير امر در بنيادي كارهاي ارزش و تفاسير ، درجه بررسي و
و مي‌كند نمايان را مفسران وديدگاه روش در موجود خلاءهاي و.مي‌كند
.بازگومي‌كند را تفسير باب در موجود تكراري مهمتركارهاي
از آگاهي بر اضافه كه خواهدداشت را خاصيت اين نقد ، و آشنايي لذا
و موقعيت انگيزه‌و تفسيري ، سبك ديدگاه ، روش ، هرتفسير ، ارزشهاي
به و مي‌كند مشخص را عصر آن موجوددر خلاء و مفسر زماني شرايط
و مي‌آموزد ، را دوباره‌كاري از پرهيز و ابتكار و ابداع خواننده‌درس
.مي‌دهد نشان را تفسير باب در فرهنگي نيازهاي و كاستي‌ها
.است شده انجام كارهاي‌فراواني عربي تفسيرهاي براي و عرب جهان در
كه يافت‌مي‌شود كمتر نشده چاپ حتي و شده چاپ تفسيرهاي‌عربي درباره
يا فارسي تفسيرهاي درباره متاسفانه اما باشد ، نشده نگاشته كتابي
از يكي و است اندك كتابها فارسي زبان به خصوصا و شيعه تفسيرهاي
حوزوي و دانشگاهي پژوهشهاي از بخش اين كردن فعال پژوهشي بايسته‌هاي
تفاسيري درباره اخير سال سه دو اين در گذشت حق از نبايد گرچهاست
كتابهايي طبرسي مجمع‌البيان طوسي ، شيخ طباطبايي ، علامه الميزان همچون
و موجود تفاسير و شيعه تفاسير مگر اما است شده نوشته توصيف و نقد در
داريم ، شده چاپ شيعه تفسير از 50 بيش است؟ تفسير چند همين رايج
و كاشفي تفسير و كشف‌الاسرار تفسير مانند هم سنت اهل از فارسي تفاسير
لذا.دارد را خود جاي رايج و سنت اهل عربي تفاسير ديگر نسفي و كابلي
تحقيق اهل جامعه به و گيرد انجام تحقيقاتي است لازم زمينه‌ها اين در
.شود عرضه
ايازي محمدعلي سيد
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام