چهارم ، شماره 1069 سپتامبر 1996 ، سال شهريور 1375 ، 15 يكشنبه 25
آينده فراگير و بزرگ منازعه:آب جنگ
آبهاي حجم و مكعب متر ميليارد حدود 36/1 زمين كره روي آبهاي حجم
زده تخمين مذبور رقم درصد يعني 5/2 مترمكعب ميليون حدود 35 شيرين
يخ صورت به قطبين در درصد جهان 5/1 شيرين آب حجم درصد از 5/2.مي‌شود
است استفاده قابل درصد يك فقط بنابراين و بوده
خبرنگار وگوي گفت مشروح مي‌آيد پي در كه متني.:اقتصادي سرويس.
و آب شركت بهره‌برداري نظارت‌بر معاون محمودي مهندس‌ستار با ما
است كشور فاضلاب
بين بزرگ تشديدمنازعات يا و ايجاد در آب نقش گو و گفت اين در
.است گرفته قرار بحث مورد و مطرح آينده و حاضر حال در كشورها
به توجه با دهه‌هاي‌آينده در آب منابع به دسترسي مي‌شود گفته:پرسش
مواجه فراواني دشواري‌هاي با را تقاضا ، جهان به نسبت آن عرضه كمبود
به دسترسي كه هستند ومدعي رفته فراتر نيز اين از بعضي.ساخت خواهد
.شد خواهد گوناگون كشورهاي بين مناقشات عامل آينده در آب منابع
دلايل.موافقيد نظريات اين با آيا چيست؟ عقايد اين از شما ارزيابي
و آمار ذكر با امكان صورت در را وضعيتي چنين با جهان شدن مواجه
كنيد؟ تبيين ارقام
عرضه بين تعادل متعادل ، بازار دريك كه هنگامي طبيعي بطور.:پاسخ.
پيامدهاي كه آمد خواهد نامتعادل‌بوجود رودوضعيتي بين از تقاضا و
ويژه ماهيتي آن تقاضاي و عرضه كه آب مورد در.دارد خودرا خاص
تعادل خوردن بهم دارد ، فرق مصرفي كالاهاي ديگر ستد و داد با و داشته
در زيرا.داشت دنبال‌خواهد به را سنگيني و تند پيامدهاي شك بدون
تلاش آب ، براي تلاش است ، ماندن زنده و مفهوم‌زيستن به آب زندگي معادله
روند چنين در است جنگيده خود بقاي براي همواره انسان و فعاليت براي
البته و باشد مي‌تواند نزاع و جنگ براي پتانسيل‌قوي يك آب شرايطي و
.باشد مي‌تواند هم دوستي و صلح قوي پتانسيل صحيح بابرنامه‌ريزي‌هاي
و عنصر آبيگانه جوامع ، تكاملي حركت مسير در و زندگي بازار در
كمبود.دارد را خود خاص و ارزش‌والا و است تعيين‌كننده ماده اصلي‌ترين
.است افزوده ارزش اين بر خود نيز آن
كم بسيار جهاني دست‌جامعه در و استفاده قابل آب كه است اين واقعيت
حجم و مكعب متر ميليارد زمين‌حدود 36/1 كره روي آبهاي حجم.است
تخمين مزبور رقم درصد يعني 5/2 مترمكعب ميليون حدود 35 شيرين آبهاي
به قطبين در درصد جهان 5/1 شيرين آب حجم درصد از 5/2.مي‌شود زده
هم آن از كه است استفاده قابل درصد يك فقط بنابراين و بوده يخ صورت
شونده تجديد شيرين آب كيلومترمكعب قريب 103500 يعني درصد حدود 3
نشان بخوبي را شيرين آب محدوديت ابعاد شده ذكر آمار به نگاهي.است
رشد و جمعيت روزافزون رشد شيرين آب محدود ميزان اين مقابل در.مي‌دهد
ظهور زمان از.داريم را صنعت و كشاورزي شهري ، بخش‌هاي در آب مصرف
شمار (ع) مسيح ميلاد از قبل سال تا 8000 زمين كره روي بر انسان
مسيح تولد سال حوالي دراست نكرده تجاوز نفر ميليون از 15 انسانها
سال ظرف 35 و نفر ميليارد به 8/2 سال 1955 در و نفر ميليون به 200
كمي جهش يك با و است رسيده نفر ميليارد به 3/5 سال 1990 يعني بعد
نفر ميليارد نزديك 9 به سال 2025 يعني بعد سال در 35 جمعيت اين
در آن تبع به كه توسعه‌اي با و جمعيت افزايش روند اين با.رسيد خواهد
آب منابع بر عرصه يافت ، خواهد تداوم و آمده بوجود كشاروزي و صنعت
بار به بايستي امر اين كنار در.شد خواهد محدودتر سهيمه‌ها و تنگ‌تر
.پرداخت مصرف مورد آبهاي از ناشي آلودگي
آلودگي موجب خارج‌مي‌شود انتقاع دست از خود اينكه بر علاوه مصرفي آب
به امر اين وشد خواهد طبيعي سالم آبهاي از خود حجم برابر ده‌ها
نسل براي درياها آب كردن شيرين طرفي ازاست مضاعف محدوديت معناي
و كردن شيرين اصل يكي.روبه‌روست عمده مشكل دو با جهان آينده و كنوني
و روست روبه انتقال و تكنيكي محدوديت‌هاي با كه درياست آب نمك‌زدايي
گراني بحث ديگري و است مشكل بسيار طريق اين از نيازها برآورد امكان
از بسياري در تا است شده موجب امر اين كه است آن بودن اقتصادي غير و
نداشته وجود اينكار براي اجرا امكان و اقتصادي توان جهان نقاط
.باشد
خواهد محدود انسان‌همچنان دسترس در آب ميزان شده ذكر كه اوصافي با
.شد خواهد محدودتر و رفته به‌كاهش رو روز به روز واقع در و ماند
اين در بنابراين.دارد افزايشي روند مصرف وميزان جمعيت رشد ولي
و سياسي نزاع‌هاي امكان و گرفت درخواهد رقابت‌هايي نامتعادل بازار
را اين.دارد وجود گذشته از بيش آب مسئله سر بر دنيا در فيزيكي حتي
منابع مثال براي.زد حدس مي‌توان دارد وجود هم‌اكنون كه زمينه‌هايي از
حوضه‌هاي و رودخانه آفريقا 57 در.است مشترك كشورها از بسياري آبي
در خاورميانه در و است مشترك كشور دو بين حداقل كه دارد وجود درياچه
مناطقي در مردم درصد حدود 40 جهان سراسر در و منطقه كشور بين 9
سوابق به اگر.هستند آبي مشترك حوضه‌هاي داراي كه مي‌كنند زندگي
منشاء آب كه است مشهود بخوبي امر اين كنيم نگاه نيز جوامع تاريخي
و سلسله‌هايي انقراض باعث و بوده گذشته دوران‌هاي در نزاع‌ها از بسياري
آب و انرژي زمين ، .است شده ديگر حكومتي سلسله‌هاي آمدن كار روي
و تصاحب سر بر كشورها و جوامع كه هستند و بوده ذيقيمتي منابع همواره
اين از يكي دوره‌اي هر فراخور به جنگيده‌اند هم با آن از بهره‌گيري
دوره‌هاي طي به توجه با است بوده تنش‌زا و محرك بقيه از بيش منابع
در زمينه اين اكنون انرژي و زمين سر بر رقابت و نزاع طولاني نسبتا
.است روز مشكل و حساس‌تر آب مورد
به و است درپيش درازي نسبتا راه برسيم بعد دهه‌هاي به تا:پرسش
و كشورها يبن خصومت علت هم‌اكنون آب منابع به دسترسي مي‌رسد نظر
كدام در آب مشترك منابع به دسترسي حاضر درشرايط.است شده مناطق
يادشده مسائل تازه‌ترين است؟ شده خصومت علت كشورها كدام بين مناطق‌و
است؟ جهان در نهادي چه عهده بر نزاع اين مورد در داوري كدامند؟
به حساسيت‌ها آب ، توجه قابل حجم دليل به دور نسبتا گذشته در.:پاسخ.
از محدود نقاط در جز.نداشت وجود شدت بااين و هست امروز كه گونه‌اي
چندان نه آينده در اما است نكرده بروز ارتباط اين در خاصي شكل جهان
آب و كرده حساسيت ايجاد شدت به مطلب اين ديگر ، دهه دو قريب و دور
.شد خواهد كشورها بين اختلافات از بسياري بروز اصلي عامل
و مناسب طبيعي‌توزيع طور به جهان در بارندگي محدود ميزان توزيع
و هستند مواجه مشكلاتي با اين‌حيث از كشورها غالب و نيست عادلانه‌اي
از برخي در اما.دارد وجود بيش و كم جهان همه‌جاي در تنش زمينه لذا
منطقه.است بيشتر تنش اين دارد ، وجود جوي نزولات كمبود مشكل كه مناطق
.است مناطق اين از يكي خاورميانه
سالهاي هم‌مسلك ، تقريبا و خاورميانه‌اي عربي كشور دو عراق و سوريه
از عراق.مي‌گيرند بهره رودخانه‌فرات سرشار بركت از است متمادي
پيشين دهه‌هاي در اگر.است برخوردار نيز دجله آب جريان خدادادي نعمت
خروشان رودخانه‌هاي آب است ممكن آيا كه مي‌شد سوال كشورها اين مردم از
شود ، قطعا سهميه‌بندي و شود محدود روزي فرات و دجله حيات‌بخش و
جدي به‌گونه را وضع فن اهل كارشناسان از بسياري حتي.بود منفي جوابها
تركيه كوههاي از فرات و دجله رودخانه‌هاي.نمي‌كردند تصور امروز
دجله.مي‌شود عراق خاك وارد سوريه از عبور از پس فرات و گرفته سرچشمه
براي كه منظمي برنامه با تركيه.مي‌شود جاري عراق كشور در مستقيما
است ، درآورده اجرا به را آن از عمده‌اي بخش و كرده تنظيم حوزه اين آب
نياورده به‌دست را يادشده رودخانه‌هاي آب كردن سهميه‌بندي و كنترل توان
عليرغم و خود ساله سرد 15 بسيار روابط عليرغم عراق و سوريه.است
آب مسئله مقابل در مشترك نظري به اينك يكديگر با همكاري در اكراه
و فرات آب تقسيم سر بر بحث.رسيده‌اند تركيه توسط شده مهار شيرين
و تعارف حد از اينك تركيه ، آب منابع توسعه طرح‌هاي ايجاد به اعتراض
كرده پيدا بين‌المللي ابعادي و گذشته مزبور كشور سه بين داخلي مباحث
اطلاعات و اخبار درج و بي‌واسطه و باواسطه مشترك نشستهاي ايجاد.است
و ذخيره تاسيسات ايجاد با كه است نظر اين مويد جهاني رسانه‌هاي در آن
حدود 35 عادي شرايط در تركيه توسط (آناتولي بزرگ طرح) مخزني سدهاي
از عراق كشور آب سهم بيشتري ميزان آن به‌تبع و سوريه آب سهم از درصد
باز امر اين خشك سالهاي در و خواهديافت كاهش فرات رودخانه آب
است باقي همچنان آب حكايت نيز اردن رود حوزه درخواهدشد محسوس‌تر
حسين ملك است ، برخوردار خاصي حساسيت از خود به‌نوبه نيز اردن رود
است موضوعي تنها آب مي‌گويدمساله نطقي در سال 1990 اردن‌در پادشاه
درصد تا 40 حدود 25.شود اسرائيل و اردن بين جنگ منجربه مي‌تواند كه
مي‌شود استحصال اردن رود باختري كرانه از اسرائيل آب پايدار منابع
استفاده اردن رود آب منابع از خود سهم از بيش درصد حدود 15 اسرائيل
.دارد برداشت افزايش ساليانه مترمكعب ميليون افزون‌بر 50 و مي‌كند
افزايش آتي 40درصد سال از 10 كمتر ظرف درصد جمعيت 4/3 رشد با اردن
.داشت خواهد آب مصرف
رفت ذكرآن كه ديگر حوزه دو از وضعيت‌آسانتر نيز رودنيل حوزه در
سخنراني يك در سال1989 در مصر پيشين خارجه پطروس‌غالي‌وزير.نيست
رود كه است آفريقايي كشور دست 8 در امنيت‌مصر اظهارداشت ، رسمي
به‌شدت مصر نفري ميليون قريب 60 جمعيت زيرا مي‌گذرد آنها از نيل
منشاء اتيوپي از آن سرچشمه درصد كه 85 هستند مصر رودخانه به وابسته
سرچشمه تانزانيا و ويكتوريا سرشاخه‌هاي‌درياچه از آن مابقي و مي‌گيرد
نيز ديگر كشور مصر 8 علاوه‌بر مي‌كند ، عبور نيز سودان خاك از و مي‌گيرد
و هستند مشترك مي‌شود محسوب جهان رود بزرگترين كه رودخانه اين آب در
.دارند مصرف سهم تقاضاي‌افزايش شدت هريك صدالبته
رود فرات‌و و دجله نيل ، آب منابع بهره‌برداري‌از چگونگي گفت مي‌توان
منطقه‌خاورميانه در بزرگ رودخانه‌هاي‌نسبتا ديگر و اردن
ومنازعات‌برون‌مرزي تنش ايجاد براي بسيارپرقدرتي پتانسيل‌هاي
ناچار دنيا آب ، مورد در روزافزون تنش‌هاي رفع و جلوگيري جهت در.است
زمين كره آب منابع و كند توجه آب منابع بر يكپارچه هدايتي به كه است
داشته نماينده آن در كشورها همه كه جهاني سازمان يك قالب در بايستي
حقابه‌هاي به را خود جاي سنتي حقابه‌هاي.گردد اداره دارند دخالت و
.گيرد قرار كار ملاك هماهنگ و شده انجام سرمايه‌گذاري‌هاي و داده فعال
كه متحد سازمان‌ملل زيرنظر فراگير سازماني هدف ، اين به رسيدن براي
با بتواند تا بود خواهد مناسب باشند داشته فعال نقش كشورها آن در
موجود تنش‌هاي از آب ، محدود امكانات از مناسب و بهينه استفاده
.بكاهد
مورد در كنفرانس‌ريو قطعنامه‌هاي بررسي‌مفاد مي‌رسد به‌نظر:پرسش
در مداخله‌جويي نوعي آينده در كه مي‌كند گوشزد را نكته اين آب منابع
قدرتمند كشورهاي توسط خودشان به متعلق آب منابع بر كشورها حاكميت
بارها قطعنامه اين در مديريت‌جمعي اصطلاح اينكه به‌ويژه مي‌آيد ، پيش
توضيح امكان صورت در هستيد موافق عقيده اين با آيااست شده تكرار
دهيد؟ اين‌باره در بيشتري
وارتباطات اطلاع‌رساني مرزهاي كه شرايطكنوني در كلي به‌طور:پاسخ
حل امر در دخالت و كشورها ارتباطي حدود و روابط و شده برداشته جهاني
در ديده حادثه مناطق براي گروهي و جمعي كمكهاي ايجاد منازعات ، فصل و
كشور چند يا يك مرزهاي از فراتر و جهاني امري به‌صورت..و جهان
جمعي تفكرات ايجاد و گروهي كارهاي زمينه طبيعي به‌طور مي‌شود ، انجام
.است بديهي امري نيز كشورها آب امور اداره در
ديده‌مي‌شود ، منازعات اين فصل و حل جهاني‌و منازعات در كه همان‌گونه
خود به‌نفع منازعات دادن جهت در قدرتمند پاي‌كشورهاي جاي غالبا
با اما.نيست بعيد موضوع اين نيز آب به مربوط منازعات در.است مشهود
درمي‌گيرد ، آب منابع سر بر نزاع وقتي اينكه و موضوع اصل به توجه
دانش و كارشناسي تجربيات داراي كه است داوري به نياز طبيعي به‌طور
جهاني سازمان يك از امر اين باشد ، زمينه اين در اقتدار و وسيع
واقعا جهاني داوري در كشوري چنانچه ديگر طرف از.برمي‌آيد به‌خوبي
آن‌صورت در گردد ، بي‌عدالتي‌مشاهده پاي جاي و شده مغبون به‌ناحق
صرفا جمعي مديريت.كند مراجعه بين‌المللي صالحه دادگاه به مي‌تواند
و صحيح بهره‌برداري نحوه به كمك بلكه نيست ، منازعات به رسيدگي جهت در
و آب از مكرر استفاده كيفيت‌آب ، ارتقاء آلودگي ، از آب منابع حفظ
را همخوان تقريبا تكنولوژي و تجربه و دانش انتقال زمينه‌هاي ايجاد
.خواهدداشت برعهده جهان سطح در
ممكن دارد؟آيا آب مشترك منابع كشورهاي‌همسايه با ايران آيا:پرسش
با منابع اين تقسيم جهت در دشواريهايي با آينده در ما است‌كشور
شود؟ مواجه همسايگان
ازمرزها خارج به كشورمان مرزهاي آباز از عظيمي حجم سالانه:پاسخ
يك‌مقياس در و مي‌شود وارد آب حجم‌اندكي مقابل در و مي‌شود تخليه
وارده آب ميزان كشورمان جنوبغربي و جنوبي شرقي ، مرزهاي طول در كلي
كشور شمالغرب و شمال در.است حدود 171 خروجي آب به‌نسبت كشور به
حوالي در مجموعا دارد وجود همجوار كشورهاي با مشترك رودخانه‌هاي نيز
از نشده كنترل سطحي جريان‌هاي شكل به آب از عمده‌اي حجم كشور مرزهاي
.مي‌شود خارج كشور
استفاده براي منظمي برنامه‌هاي مناسبو سرمايه‌گذاري‌هاي خوشبختانه
كار جاي هم هنوز اما است ، صورت‌گرفته كشور در سطحي جريان اين از
.دارد وجود بسياري
به ونياز دارد تنش‌زا فطرتي (آب نفت ، گاز ، ) نوع هر از مشترك منابع
يك كه آبنيز منابع در بنابراينذينفعاندارد هماهنگي و همكاري
هر از جلوگيري لازمه.دارد وجود تنش ايجاد است‌پتانسيل حيات‌بخش منبع
كلاني سرمايه‌گذاري خود آب منابع براي كه است اين احتمالي تنش گونه
به‌صورت را خود سنتي حقابه‌هاي سرمايه‌گذاري انجام با و دهيم انجام
.كنيم تثبيت مدرن
به‌نسبت زمينه اين در ما كشور همسايگان تنش زمينه خوشبختانه اگرچه
ناديده نمي‌توان آن‌را وجود به‌هرحال اما است ، كمتر جهان نقاط ديگر
حقابه‌هاي از كامل استفاده و صحيح برنامه‌ريزي‌هاي با بايستي و گرفت
.ببريم ازبين را تنش‌احتمالي زمينه‌هاي خود
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام