چهارم ، شماره 1089 اكتبر 1996 ، سال مهر 1375 ، 8 سه‌شنبه 17
|
|
محصولات جهاني بازار و غذايي امنيت
كشاورزي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
است صنعتي كشورخاص چند انحصار در غلات اساسي محصولات جهاني بازار
اساسي نقش استراليا و آمريكا ، كانادا متحد ، اروپاي كشورهاي ويژه به
دارند عهده به غلات طوركلي به و گندم بازار در را
است ، درچين آن توليد هزينه از كمتر گندم جهاني قيمت كه آن با
توليد توسط آن تامين و گندم واردات كامل حذف جهت در كشور اين اما
نيز متحد اروپاي كه است سياستي اين‌همان و است كرده برنامه‌ريزي داخلي
كرد دنبال خودكفايي به رسيدن تاسيس‌تا شروع از
هم به و يكپارچه جهان آدم‌در خادم ناصر كلانتري‌دكتر عيسي دكتر
از تابعي ملي ، سطح در غذايي نيازهاي تضمين حاضر قرن پيوسته
قواعد علاوه‌بر اين بنابر.است ملل بين ابعاد در غذايي امنيت برقراري
تنظيم براي جهاني شاخص‌هاي‌جامعه كردن ملحوظ ملي ، دستورالعمل‌هاي و
وابستگي مختلف ، جوامع در افراد شرايطتغذيه.است ضروري برنامه‌هاي‌تغذيه
قدرت موادغذايي ، عرضه‌كنندگان انحصاري نقش جهاني ، به‌بازارهاي آنها
حربه عنوان به آن از واستفاده جهاني بازارهاي مسير از آنها تاثير
غذايي استراتژي‌امنيت طراحي در بايد كه شاخص‌هايي‌هستند جمله از سياسي ،
.گيرند قرار مدنظر ملي سطوح در
در اغلب هستند ، شدني تمام طبيعي منابع صادرات به متكي كه كشورهايي
بجاي خدمات و كالاها ديگر صادرات كردن جانشين براي برنامه‌ريزي پي
قبل مرحله در كشورها اين بيشتر اينكه به نظر.ملي‌اند ارثيه و ثروت
طبيعي منابع از خارج اقتصاد اصلي بخش دارند ، قرار توسعه‌يافتگي از
كم علت به هم ، كشاورزي توليدات.مي‌دهد تشكيل كشاورزي را آنها
و داخلي نيازهاي به جوابگويي ظرفيت نبود و اقتصادي بخش توسعه‌يافتگي
بازارهاي در حضور مرحله حد در نسبي ، مزيت درجه بودن ناكافي نيز
به خارجي‌بيشتر ، تجارت جريان درنتيجه.است نيافته تكامل جهاني
.تاكيددارد مصرفي خدمات كالاهاو واردات و منابع‌طبيعي صادرات
روشني راه و تصويرمي‌كند را كوري جريان‌توسعه‌گره براي وضعيت اين
آن اصلاح كلي حل راه.نمي‌دهد نشان بهينه توسعه به براي‌دستيابي را
اقتصادي رياضت سياست اعمال با برنامه دوره چند اجراي در بايد را
تركيب در بازنگري طبيعتا و ساختاري و زيربنايي تحولات با همراه
شرايط از مرحله اين در.دانست سياستگذاري اصلاح و هدفها اولويت
.مي‌گيرد قرار تحولات ثقل مركز در كشاورزي جايگاه توسعه ،
در و ايران مورد در را خارجي تجارت استراتژي فوق ، تصوير به توجه با
مورد ذيل فرضيه‌هاي اساس بر مي‌توان غذايي امنيت تضمين با ارتباط
:داد قرار بررسي
خدمات و كالاها ديگر كردن جانشين در درازمدت براي اقتصادي ثبات تضمين
جهت در كامل طور به بايد نفتي درامدهاي.است نفت صادرات بجاي
مطلق طور به و شود داده سوق ساختاري و زيربنايي سرمايه‌گذاريهاي
.شود متوقف مصرفي خدمات و كالاها واردات مسير در آن كردن هزينه
انتقال و تكنولوژي واردات به بايد همچنين نفتي درآمدهاي از استفاده
سختكوشي و همت با آن عملكرد نتيجه كه نحوي به.شود محدود دانش
به بخشيدن سرعت و سازوار ، تكنيكهاي تكامل به داخلي انساني سرمايه
.بيانجامد توسعه ، جريان
از پروتئين‌غذايي و انرژي داخلي كه‌توليد وجودي با كنوني شرايط در
جمعيت نيازفيزيولوژيكي از زيادتر آن ميزان گذشته‌و خودكفايي حد
زياد ، بخش ضايعات وجود به‌خصوص و مختلف دلايل به كشوراست ،
.است مواجه گندم استراتژيك محصول جمله از محصولات واردات با كشاورزي
در است مناسب كشاورزي بخش در خارجي تجارت غذايي ، امنيت تضمين براي
طريق از نخست درجه در) اساسي محصولات داخلي عرضه كردن جانشين جهت
واردات ، جاي به (توليد افزايش لزوم صورت در و ضايعات حذف و كاهش
استراتژيك ، محصولات در خودبسندگي به دستيابي فرض به.شود برنامه‌ريزي
چارچوب در كشاورزي خارجي تجارت برنامه‌ريزي و توليد تركيب سياست
به توجه با داخلي غذايي صنايع براي لازم خام مواد و داده‌ها تامين
درامدهاي كردن جانشين و غذايي صنعتي فراورده‌هاي صادراتي جهت‌گيري
.گيرد قرار بررسي مورد مي‌تواند نفت صادرات از سهمي جاي به آن ارزي
و توليد استراتژي‌تركيب غذايي ، تضمين‌امنيت سياست به توجه با
محصولات توليد بر تاكيد ضرورت كننده تاييد جهان سطح خارجي‌در تجارت
.است توسعه جريان در كشورهاي براي خصوص به خودبسندگي هدف با اساسي
وضعيت و كشاورزي محصولات توليد و جمعيت افزايش روند و منطقه‌اي توزيع
ساختار طراحي در بايد كه است شاخصهايي جمله از جهاني بازارهاي
.گيرند قرار توجه مورد ملي سياستگذاريهاي
سال 1994 ودر نفر ميليارد بر 4/5 بالغ سال 1991 در جهان جمعيت
آينده‌نگري ، محاسبات براساس‌برآورد و بوده نفر ميليارد حدود 6/5
و ميليارد به 7 سال 2010 ، براي به 2/6ميليارد ، سال 2000 ، براي
آمار اين براساس.رسيد خواهد نفر ميليارد به 9/7 سال 2020 ، براي
شده پيش‌بيني نفر ميليون برابر 6/143 سال 2020 براي ايران جمعيت
.است
حدود 3/1 ميليارد ، هندوستان حدود 4/1 چين كشور براي سال 2020 در
درصد برابر 34 كشور دو اين ارقام.است شده پيش‌بيني جمعيت ميليارد
.بود خواهد جهان كل جمعيت
صدر ، در سال 1992آمريكا در كشورها اين اقتصادي اهميت رتبه‌بندي در
شاخص نسبت درصد حدود 40 با) مقام‌سوم در چين دوم ، جايگاه در ژاپن
در ترتيب به هندوستان و فرانسه آلمان ، كشورهاي و (آمريكا براي 100
سال در.دارند قرار جهان اقتصادهاي بزرگترين ششم تا چهارم مكانهاي
براي شاخص 100 به نسبت درصد حدود 140) توجه‌اي قابل جهش با چين 2020
قرار جهان اول مقام در و شده رانده جلو به اقتصادي نظر از (آمريكا
.مي‌كند ترقي جهاني چهارم مرتبه به هندوستان همچنين.مي‌گيرد
قدرت به و كاسته‌شده اروپايي كشورهاي نسبي اهميت از روند اين در
اين به.مي‌شود افزوده تايوان تايلندو كره ، اندونزي ، چون كشورهايي
جهان اقتصادي قدرت بزرگترين و جمعيت بيشترين داراي چين ترتيب
.خواهدبود
تن ، آمريكا 9/66 ميليون با 6/101 چين گندم نظر از سال 1992 در
جهان توليدكننده تن‌بيشترين ميليون هندوستان 7/55 و تن ميليون
هندوستان و برابر 3/85 چين سرانه توليد اينكه به توجه با.بوده‌اند
مصرف براي بيشتر شده توليد گندم كشورها اين در است ، كيلوگرم 64
.مي‌گيرد قرار استفاده مورد داخلي
كانادابا ، 1/1113 ترتيب به گندم توليدكننده كشور ده ميان در
آمريكا و تركيه 8/329 فرانسه 7/526 ، استراليا 5/855 ، سرانه ، كيلوگرم
.مي‌دهند نشان صادراتي ظرفيتهاي سرانه كيلوگرم 265
بنگلادش ، هندوستان ، اندونزي ، چين ، جمله از كشورهايي برنج توليد در
دارد ، مصرفي سنت سابقه برنج غذايي‌آنها ، الگوي در كه ژاپن و تايلند
اروپايي ، روسيه ، فدراسيون كشورهاي.مي‌دهند نشان را رقم بيشترين
همچنين.هستند جو عمده توليدكنندگان از تركيه و اوكراين كانادا ،
ذرت توليدكنندگان مهمترين فرانسه و مكزيك برزيل ، چين ، آمريكا ،
.بوده‌اند
به متعلق گندم صادرات درصد ملل ، 75 بين تجارت در سال 1992 در
از چين و روسيه.بود استراليا و فرانسه آمريكا ، كانادا ، كشورهاي
انحصار در جو صادرات همچنين.بودند محصول اين اصلي واردكنندگان
و سعودي عربستان.داشت قرار استراليا و آمريكا اروپايي ، كشورهاي
مهم صادركنندگان.مي‌آيند شمار به آن اصلي واردكنندگان از روسيه
ايران.مي‌شوند محسوب چين و پاكستان ويتنام ، آمريكا ، تايلند ، برنج ،
برزيل ، كشورهاي ترتيب به و بوده برنج واردكنندگان اول رديف در
اين مهم واردكنندگان بعدي مكانهاي در روسيه و عراق سعودي ، عربستان
.دارند قرار محصول
كشورهاي انحصار غلات‌در اساسي محصولات كه مي‌دهد نشان جهاني تصوير اين
و كانادا آمريكا ، متحد ، كشورهاي‌اروپاي بخصوص.است صنعتي خاص
عهده به غلات كلي طور به و گندم بازار در اساسي‌را نقش استراليا
.دارند
كشورهاي توسط جهاني‌گندم ، صادرات از درصد حدود 5/20 سال 1990 ، در
اساسي محصولات اكثريت زمينه در اروپايمتحديافت تحقق اروپايي
هدف‌قرار مورد را آن تشكيل شروع از كه خودكفايي ازمرز كشاورزي
از جلوگيري و محدوديت‌صادرات سياست دهه 1980 از و گذشته بود ، داده
.است داده قرار مقدم هدف در داخلي‌را نياز از بيشتر توليد افزايش
كشاورزي محصولات داخلي قيمتهاي بودن بالاتر به باتوجه كه است آن سياست
از ناشي افزايش‌پرداختهاي از جهاني ، بازارهاي به نسبت متحد دراروپاي
فشار كاهش امكان تا شده جهاني ، جلوگيري و داخلي قيمتهاي تفاوت
.آيد فراهم عمومي بودجه هزينه‌هاي نيز و به‌ماليات‌دهندگان اقتصادي
در باشد ، جهان كشوراقتصادي بزرگترين سال 2020 در است قرار كه چين
جاي به داخلي توليد كردن جايگزين سياست خارجي ، تجارت با ارتباط
كشور اين.است كرده اتخاذ كشاورزي اساسي محصولات براي را واردات
تن ميليون حدود 5/13 سال 1991 ، در جهان واردكننده بزرگترين بعنوان
سال در رقم اين استراتژيك ، اصلاحات به توجه با داشته ، گندم واردات
چين همچنان سال اين در آنكه ضمن يافته ، كاهش تن ميليون به 4/7 1993
.است مانده باقي گندم واردكنندگان راس در
قيمتهاي از كمتر قيمتهاي‌جهاني كه است شرايطي تحت سياست اين اتخاذ
به توجه بدون كشور اين كه آن نتيجه.چين‌است در گندم داخلي توليد
مورد گندم وتامين واردات كامل حذف جهت در دارد ، قصد تفاوت‌قيمتها
سياست واردات جاي به آن جانشين‌كردن و داخلي توليد وسيله نياز
متحد اروپاي كه است سياستي همان اين.بخشد رااستمرار خودبسندگي
چين.كرد دنبال خودكفايي هدف به دستيابي زمان تا تاسيس شروع از نيز
علاوه آن از حاصل نتيجه كه ، دارد استدلال خودبسندگي سياست از دفاع در
بكارگيري استراتژيك ، محصولات براي جهاني بازارهاي به وابستگي نبود بر
.بود خواهد توجيه قابل نيز اقتصادي ديدگاه از تدبير اين
تامين براي هندوستان ، و چين چون پرجمعيتي كشورهاي كه صورتي در زيرا
نسبت به خود خودي به باشند ، جهاني بازارهاي به متكي غذايي نيازهاي
بازارهاي در تقاضا مورد محصولات قيمت شده ، ايجاد اضافي تقاضاي ميزان
باعث‌آسيبپذير روند اين درازمدت در و يافت خواهد شدت‌افزايش به جهاني
.شد خواهد تقاضاكننده كشورهاي تمامي شدن
مواد كمبود با توسعه جريان در كشورهاي از بسياري كنوني شرايط در
به اغلب.وابسته‌اند جهاني بازارهاي به نتيجه در و بوده مواجه غذايي
مورد غذايي مواد تامين امكان اين‌كشورها در اقتصادي ، ناتواني علت
واقعيت ، اين.نيست امكانپذير كامل طور به جامعه‌شان‌نيز افراد نياز
صنعتي‌را كشورهاي به وابستگي افزايش با همراه غذايي جريان‌بحران
.داد خواهد افزايش
كشورهاي در كشاورزي استراتژيكي محصولات توليدات افزايش جهان ، سطح در
ايفاء غذايي امنيت تضمين در مثبتي نقش مي‌تواند نيز توسعه حال در
خودبسندگي هدف با محصولات اين توليد افزايش برنامه‌هاي طراحي.نمايد
اشتغال‌زايي ، توسعه ، جهت در سياستي توليدي ، ظرفيتهاي افزايش وسيله
بازارهاي بر فشار بار كاهش و توسعه جريان در كشورهاي ناوابستگي
جوابگويي امكانات آوردن فراهم آن نتيجه از و كشاورزي محصولات جهاني
.بود خواهد ملل بين سطح در غذايي امنيت به
اقتصاد پژوهشي -علمي فصلنامه شماره چهاردهمين در مقاله اين كامل متن
درج كلان نگرش با تغذيه الگوي اصلاح عنوان‌سياست با توسعه و كشاورزي
.است شده
