چهارم ، شماره 1092 اكتبر 1996 ، سال مهر 1375 ، 12 شنبه 21
|
|
زيرزميني آبهاي تخليه زيانبار پيامدهاي
به را حاصلخير زمينهاي آب زيرزميني سفره‌هاي از بي‌رويه برداشت
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
مسايل با آبياري بزرگ پروژه‌هاي (نخست بخش) است كرده شوره‌زارتبديل
است شده روبرو گوناگوني محيطي زيست
نمك انباشت دليل به توسعه حال در كشورهاي در زمين هكتار ميليون 15
است داده دست از را خود توليد توان
اين‌كه تصور كه داشته خودمشغول به را فكرها آنقدر شهر در زندگي
است ممكن مزارع آبياري يا و غذايي مواد توليد به مربوط مشكلات
فقط را مسائل اين و است نامقدور برايمان باشد داشته ما به ارتباطي
عصر در كه شود تصور شايدميپنداريم مهندسان يا زارعين كار حيطه در
در نبايد ديگر پيشرفته تكنولوژي و راديويي ارتباطات و فضا به سفر
.داد راه خود به نگراني كشاورزي محصولات توليد و آب كمبود مورد
مقابل در زياد تقاضاي و آب كمبود با.است ديگري چيز حقيقت اما
زمينها حاصلخيزي رفتن بين از اراضي ، نامناسب آبياري آن ، محدود منابع
آن با آبياري بزرگ پروژه‌هاي كه اقتصادي و محيطي زيست مسائل ديگر و
غذاي آينده سالهاي در بتوانيم كه گفت مي‌توان هستندباترديد روبرو
در آب نقش به نزديك نگاهي.آوريم فراهم جهان جمعيت براي كافي
.مي‌كند روشن بهتر را موضوع غذايي توليدات
.مي‌كنند كسب عمده طريق دو از را نياز مورد رطوبت زراعتي گياهان
فقط 16 و ديم طور به دنيا اراضي درصد امروزه 84.آبياري و بارندگي
و گرمترين تا شده باعث آبياري.مي‌شود كشت آبي صورت به آن درصد
مصر.درآيد غذايي مواد توليد قطبهاي صورت به دنيا مناطق حاصلخيزين
مواد از اندكي بسيار مقدار توليد به قادر فقط نيل از آب دريافت بدون
زيرزميني آبهاي استخراج بركت به فقط كاليفرنيا مركزي دشت.است غذايي
گرفته لقب دنيا وسبزي ميوه انبار كه رودخانه‌هاست از بهره‌برداري و
غربي شمال چين ، همچون مناطقي در غله توليد نمي‌بود آبياري اگر.است
.مي‌يافت تقليل سوم يك تا نصف به آمريكا غرب و هندوستان
كشت آبي صورت به دنيا سطح در اراضي هكتار ميليون حاضر 235 حال در
جمعيت افزايش با.است سال 1900 در آن مقدار برابر رقم 5 اين.مي‌شود
اميد تنها آبياري حاضر قرن طي در نفر ميليارد به 8/5 از 5/1 جهان
و كود از مي‌توان كه است باآبياري تنها.است غذايي امنيت به جهان
انسان نفر ميليونها براي و كرد استفاده مطلوب نحو به شده اصلاح بذور
امروزه.نمود تهيه كافي غذاي مي‌شود اضافه جمعيت‌جهان به سال هر كه
بدست اراضي درصد آن 16 از جهان توليدات‌كشاورزي كل از درصد 36
مصر ، چين ، مانند كشورهايي در حتي.مي‌شود كشت آبي صورت به كه مي‌آيد
و پاكستان جنوبي ، و شمالي كره اردن ، اسرائيل ، اندونزي ، هندوستان ،
.است آبي اراضي محصول غذايي توليدات از پرونيمي
بيشتر مراتب به آبي زمينهاي سطح افزايش سرعت جديد تاريخ از مقطعي در
غذايي مواد توليد سرانه مقدار هم نتيجه در كه بود جمعيت رشد نرخ از
اراضي وسعت سال 1978 ، در.يافت افزايش مطلوبي نحو به آن هم‌كيفيت و
هكتار يعني 48 خود مقدار بالاترين به نفر هر 1000 براي آبياري تحت
.است يافته كاهش درصد رقم 7 اين حال به تا زمان آن از امارسيد
كه داشته اعلام گزارشي طي متحد ملل كشاورزي و خواربار جهاني سازمان
آبي اراضي وسعت به هكتار ميليون تنها 6/23 تا 1989 سالهاي 1980 بين
در هكتار ميليون متوسط 6/2 طور به كه مقدار اين.است شده دنيااضافه
كاهش روند.است درسالهاي 70 آن مشابه مقدار پنجم سه مي‌باشد سال
و است جديد بسيار پديده‌ي تاريخي نظر از دنيا آبي اراضي وسعت سرانه
درك را آن پي‌آمدهاي توسعه متخصصين و جهان سياسي رهبران هنوز
.مي‌گذرند آن كنار از توجه بدون آنان از بسياري واقع در.نكرده‌اند
درصد يك متوسط طور به سالانه حال به تا سال 1984 از غله سرانه توليد
.است يافته تقليل
عمده دليل.است چشمگيرتر نيافته توسعه كشورهاي در كاهش ميزان اين
بسياري.دانست تحت‌آبياري اراضي وسعت تقليل در مي‌توان را اين‌كاهش
يابد افزايش كشاورزي فرآورده‌هاي قيمت اگر كه تصورمي‌كنند
.گرفت خواهد رونق آبياري و يافته فزوني بخش‌كشاورزي در سرمايه‌گذاري
.افتاد نخواهد اتفاق -مدتي تا حداقل -وضعيت اين متعدد دلايل به اما
جديد -شبكه‌هاي احداث طريق از آبي پروژه‌هاي توسعه هزينه كه اين اول
در بخصوص -آب توزيع نهرهاي و مخازن و كانال و سد مانندساختن
سرمايه‌گذاري كه بطوري كرده پيدا افزايش بسيار توسعه حال در كشورهاي
هندوستان در مثلا.است ساخته مواجه اشكال با را اقتصادي بخش اين در
تورم بر علاوه تا 1980 ، سالهاي 1950 بين بزرگ كانالهاي احداث هزينه
سرمايه‌گذاري هزينه امروزه.است افزايش‌داشته برابر دو تا معمولي ،
كشورهاي در هكتار هر در دلار و4000 از 1500 آبياري بزرگ شبكه‌هاي
تا و گرفته تايلند و پاكستان ، فيليپين اندونزي ، هندوستان ، چين ،
به آفريقا در.است مكزيك‌متغير در دلار و 10000 برزيل در دلار 6000
تحت قطعات بودن كوچك و زيربناها ، ساير و ارتباطي راههاي فقدان دليل
و هكتار در دلار تا 20000 بر 10000 بالغ سرمايه‌گذاري هزينه‌هاي آبياري
با گياهان سال در دوبار كشت حتي حاضر حال دراست آن از بيشتر حتي
طيف اين بالاي ارقام در را آبياري پروژه‌هاي نمي‌تواند نيز ارزش
.دهد جلوه اقتصادي
سازمانهاي ديگر و جهاني بانك كه وامهائي دليل همين به حدودي تا
بسيار اخير سال ده در مي‌پردازند آبياري شبكه‌هاي احداث مشابه‌براي
زماني آبياري پروژه‌هاي احداث براي چون طرفي از.يافته‌است كاهش
كشورهاي در آبياري شبكه‌هاي توسعه است لازم وقت بيشتر يا سال برابر 10
.بود نخواهد چشمگير چندان آينده دهه در سوم جهان
را كانالها اكثرندارند را لازم كارائي هم موجود آبياري شبكه‌هاي
بطوري است ، افتاده كار از آبگيرها و شكسته دريچه‌ها رسوبات‌پركرده ،
-جهان آبي اراضي كل سوم دو يعني -آبي اراضي از هكتار ميليون كه 150
.است تعمير و مرمت نيازمند نحوي به
از ناشي شدن شور يا و زه‌دار دليل به آبي اراضي از بخشي سال هر
بدنه‌ي از آب نفوذ.مي‌شود استفاده غيرقابل آبياري مديريت‌نامطلوب
.مي‌گردد ايستابي سطح آمدن بالا باعث مزارع در آبياري مازاد و كانالها
نبوده اكسيژن جذب به قادر اشباع محيط در گياه ريشه سرانجام كه بطوري
.مي‌شود مختل آن رشد
و شده سطحي لايه در نمك شدن جمع باعث خاك سطح از خشك ، تبخير مناطق در
دست از خاك حاصلخيزي نيايد عمل به اقدامي آن اصلاح مورد در اگر
از وسيعي بخش كه مي‌دهد نشان آبياري مناطق ماهواره‌اي تصاوير.مي‌رود
.شده‌اند بلااستفاده عملا زمينها اين
حاصلخيزي اندازه چه تا مي‌شود شور كه زميني نمي‌داند درستي به كس هيچ
متخصص رانجلي ، روپرت تخمين اساس بر.است داده دست از را خود
توسعه حال در مناطق اراضي از هكتار ميليون آبياري ، 15 بين‌المللي
شده واقع پاكستان و عراق ايران ، هندوستان ، چين ، در عمدتا كه دنيا
بانك مطالعات.است داده دست از را خود توليد توان نمك تجمع دليل به
دليل به پاكستان و مصر در عمده محصولات توليد كه مي‌دهند نشان جهاني
به مكزيك در فقطاست داشته افت درصد تا 30 زمين شدن دار شوروزه
سال در تن ميليون يك اراضي ، شدن شور دليل غله ، به محصول كاهش تنهايي
يعني نفر ، ميليون تغذيه 5 براي مي‌تواند مقدار اين.مي‌شود زده تخمين
سطح در خلاصه بطور.باشد كافي مكزيكوسيتي جمعيت چهارم يك از بيشتر
شور اثر در هكتار ، ميليون حدود 25 يعني آبي ، اراضي از درصد دنيا 10
است ، گسترش حال در روز هر مشكل اين.هستند روبرو محصول كاهش با شدن
بر سال هر كه زمينهائي نصف يا هكتار ميليون تا 5/1 سالانه 1 كه بطوري
استفاده غيرقابل شوري دليل به مي‌شود افزوده دنيا آبي اراضي وسعت
.مي‌گردد
.است زيرزميني منابع از آب اندازه از بيش پمپاژ مشكلات از ديگر يكي
زارعين اگرباشد داشته ادامه ابد نمي‌تواندتا عملا حد از بيش پمپاژ
توازني آنها مجدد تغذيه و زيرزميني سفره‌هاي تخليه بين نتوانند
به آب استخراج يا و شد خواهد تخليه سفره يا سرانجام سازند برقرار
.باشد داشته كاربردي آبياري در توانست نخواهد كه مي‌شود پرهزينه قدري
اين از وضع غذايي ، مواد توليدكننده مهم كشور دو هندوستان ، و چين در
متر يك سال هر زيرزميني آبهاي سطح چين شمال در.است بسياروخيم نظر
آبهاي سطح هند ، در نادو تاميل جنوبي ايالت در.مي‌كند پيدا افت
داشته افت متر تا 30 گذشته 20 سال طي در زياد پمپاژ اثر در زيرزميني
آبهاي هجوم باعث ساحلي اراضي در پمپاژزياد گجرات غربي ايالت دراست
روستاها شرب آب تامين كه شده‌بطوري آبخوانها ساختن آلوده و دريا شور
.است شده مواجه اشكال با نيز
دارد ادامه
