چهارم ، شماره 1094 اكتبر 1996 ، سال مهر 1375 ، 14 دوشنبه 23
|
|
ادبي آثار بر تازه‌اي چشم‌اندازهاي
دانشگاهي دروس در ادبي نظريه جايگاه
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بر را ما ضرورتي چه و چيست؟ (Literary Theory)ادبي نظريه
همواره ادبيات تاريخ گذر در بگوييم؟ سخن آن از كه مي‌دارد آن
شاعران ، .است داشته وجود ادبي آثار به گوناگوني رويكردهاي
ادبي آثار با مواجهه در غالبا فيلسوفان نيز و منتقدان نويسندگان ،
دگرگوني‌هاي از پيش تا اما.داشته‌اند نظر در را خاصي چشم‌اندازهاي
در رويكردها اين است ، آمده پديد حاضر قرن در كه عرصه اين در اخير
غالبا و است نداشته چنداني تنوع ادبي تازه رويكردهاي با مقايسه
مبهم واژه‌هايي غالبا دست اين از بررسيهايي دراست نبوده روشمند
كار از چنداني گره كه مي‌خورد چشم به..و نبوغ ذوق ، زيبايي ، همچون
.نمي‌گشايد ادبي متون تفسير و درك
چهره ادبي آثار به نوين رهيافتهاي و ادبي نظريه‌هاي اخير دهه‌هاي در
اگر.است شده برخوردار فراواني تنوع از و است گرفته خود به تازه‌اي
بوديم ، مواجه (Literary Schools)ادبي مكتبهاي تنوع با اين از پيش
نشان ادبي گوناگون نظريه‌هاي و رهيافتها در را خود تنوع اين امروزه
سخن درباره گفتن سخن) Adlinguisticity الگوي كه گونه‌اي به.مي‌دهد
شده مرجعي الگوي جانشين (بنيامتنيت نوشتن ، درباره نوشتن گفتن ،
(1).است
نظريه‌هاي‌ماركسيستي ، تا گرفته روسي فرماليسم نظريه از رويكردها اين
نظريه‌هاي رويكرداسطوره‌اي ، زن ، اصالت مكتب ساختگرا ، مابعد ساختگرا ،
ادبي آثار بر چشم‌اندازهاي‌تازه‌اي همگي...و خواننده به معطوف
.مي‌گشايند
نيز...و هرمنوتيك پديدارشناسي ، زبانشناسي ، مباحث ميان اين در
كه گونه‌اي به.است گشوده ادبي نظريه‌پردازان روي به تازه‌اي دريچه‌هاي
يا روانشناختي فلسفي ، انديشه‌هاي با ادبي نظريه‌هاي از پاره‌اي
از بسياري اگر ندارد تعجبي بنابراين.است درآميخته زبانشناختي
فرانكفورت مكتب انديشه‌گران يا فوكو ميشل همچون ادبي نظريه‌پردازان
فلسفي تفكر پيشروان از خود..و آدورنو تئودور بنيامين ، والتر همچون
.هستند حاضر قرن در
درباره است ، ادبي نظريه عرصه صاحبنظران از خود كه ايگلتون تري
بخواهد كسي اگر:مي‌گويد حاضر قرن در ادبي نظريه نماي و نشو چگونگي
زير به را ادبي نظريه حاضر قرن در كه كند مشخص را تحولي سرآغاز
يعني نيست ، سال 1917 از مناسبتر تاريخي هيچ است آورده در خود سيطره
را خود پيشتاز رساله -روسي جوان فرماليست -شكلوفسكي ويكتور كه سالي
طي ويژه به و پس آن از.داد انتشار تمهيد مثابه به عنوان‌هنر زير
حتي.است بوده شگرفي نماي و نشو شاهد ادبي نظريه (2)گذشته ، دهه دو
از را عميقي دگرگوني ونقد واژه‌هاي‌ادبيات ، خواندن معناي
(3).است سرگذرانده
قادرند آنكه ضمن ادبي آثار با ما مواجهه در نوين چشم‌اندازهاي اين
مااز درك آورند ، وجود به ادبي آثار مطالعه براي تازه‌اي انگيزه‌هاي
تازه‌نگريستن چشم‌اندازهاي.مي‌كند دگرگون نيز را ادبي آثار و ادبيات
مي‌توانند بلكه مي‌گذارند ، تاثير متن از ما فهم بر تنها نه ادبيات ، به
(4).بخشند تازه‌اي جان ما تفسيرهاي به
باوجود.است متنوع بسيار و فراوان آثار دربردارنده فارسي ادبيات
اما گرفته‌است صورت آثار اين درباره بسياري بررسي‌هاي تاكنون آنكه
.نبوده‌ايم موفق آثار اين بازشناسي در شايد و بايد كه آنچنان
در ادبي رويكردهاي نوين شيوه‌هاي از اندك بسيار تاكنون ما پژوهندگان
در همچنانكه.جسته‌اند سود فارسي معاصر و كلاسيك ادبي آثار با مواجهه
و ادبي نقد سنتي شيوه‌هاي به بيشتر بررسيها اين در شد گفته ابتدا
كه هنوز متاسفانه.است شده تكيه...و نبوغ و ذوق چون مبهمي مفاهيم
و استادان از بسياري براي امروز ادبي نظريه‌هاي با آشنايي است هنوز
فارسي ادبيات و زبان رشته استادان و دانشجويان ويژه به دانشجويان ،
مجراهاي بهترين از يكي كه حالي در.است درنيامده ضرورت يك شكل به
در غالبا.است فارسي ادبيات و زبان رشته ادبي نوين يافته‌هاي انتقال
اين از مواردي و مشكل كلمات و اصطلاحها كردن معني به ادبي آثار بررسي
بار فعال را دانشجو بودن ، خنثي سبب به روش اين.مي‌شود بسنده دست
و ملال احساس ادبي آثار به نسبت دانشجو بسيار موارد در و نمي‌آورد
رويكرد نوين شيوه‌هاي كه هنگامي است بديهي كه حالي در.مي‌كنند خستگي
ضمن ببريم ، كار به فارسي ادبيات معاصر و كلاسيك آثار مورد در را ادبي
كشف گوناگون چشم‌اندازهاي از را ادبي آثار پنهان جنبه‌هاي آنكه
آثار در بيشتر جستجوگري براي دانشجويان در تازه‌اي انگيزه‌هاي.مي‌كنيم
و جسور ادبيات ، خواندن در بخواهيم كه‌اگر چرا.مي‌كنيم فراهم ادبي
داشته نيز را ادبيات به انديشيدن گستاخي بايد باشيم ، جستجوگر
داشتن با چرا بپرسيم خود از كه است رسيده فرا آن زمان (5).باشيم
و بايد كه آنچنان ادبي نظريه‌هاي ارايه زمينه در طولاني ، ادبي سابقه
آيا نمي‌كنيم؟ عمل ديگر فرهنگهاي انديشمندان و متفكران همپاي شايد
زبان رشته در آموزشي نادرست شيوه‌هاي به پرسش اين پاسخ از بسياري بخش
بازنمي‌گردد؟ فارسي ادبيات و
فرهنگي‌خود محيط در ادبي نظريه جايگاه و بازتاب درباره سلدن رامان
به [ ادبي]نظريه خرد نهال كه است آن از حاكي نشانه‌ها:مي‌گويد
باقي استوار همچنان پيش‌بيني قابل آينده‌اي تا و است ، گرفته خوبي
جديدي نشريات ،[ ادبي] نظريه به مربوط مسايل زمينه درماند خواهد
كنفرانسهاي و شده تاسيس جديدي دانشگاهي دوره‌هاي يافته ، انتشار
انتقادي خودآگاهي اين كه شويم متعجب نبايد.است شده برگزار متعددي
(6).برمي‌گيرد در نيز را مدارس ادبيات آموزگاران جديد نسل جديد ،
دارنده كه حالي در كه وامي‌دارد فكر اين به را ما جملات اين خواندن
در آثاري شاهد نيز زمينه اين در نبايد چرا هستيم ادبي غني پيشينه
و ادبي نوين رهيافتهاي با دانشجويان كردن آشنا آيا باشيم؟ خور
و انتقادي انديشه باروري به دانشگاه دروس در مباحث اين گنجاندن
كرد؟ نخواهد كمك ادبي آثار خوانندگان و دانشجويان ادبي بينش گسترش
عليا مسعود
:پانوشتها
:چيست؟برگردان پسامدرنيسم:پرسش به پاسخ ليوتار ، فرانسوا -ژان (1
نقد از نشانه‌ها ، نمونه‌هايي سرگشتگي مجموعه در شده چاپ) حقيقي ماني
ص 36 مركز ، نشر اول 1374 ، چاپ ،(پسامدرن
.است شده منتشر سال 1986 در ايگلتون كتاب (2
مخبر ، چاپ عباس مترجم ادبي ، نظريه بر درآمدي پيش ايگلتون ، تري (3
ص 1 مركز نشر اول 1368 ،
عباس:مترجم معاصر ، ادبي نظريه راهنماي سلدن ، رامان (و6 4 ، 5
ص 6 ، 7 ، 65 نو ، طرح انتشارات اول 1372 ، مخبر ، چاپ
