چهارم ، شماره 1095 اكتبر 1996 ، سال مهر 1375 ، 15 سه‌شنبه 24
|
|
غذايي امنيت استراتژي:تغذيه الگوي اصلاح
در بشر كه پيشرفت‌هايي تمام با غذا جهاني روز مهرماه مناسبت 25 به
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
افراد از زيادي گروههاي هنوز است ، آورده دست به مختلف زمينه‌هاي
براي خدمات و كالاها حداقل تامين از جهان مختلف كشورهاي در جوامع
محرومند تغذيه‌اي نيازهاي حتي ، نيازهايشان به پاسخ
مناطق ، افتاده‌ترين عقب توسعه ، برنامه‌هاي در فقرزدايي استراتژي
فقيرترين و توليدي واحدهاي ضعيف‌ترين بخشها ، توسعه‌يافته‌ترين كمتر
.مي‌دهد قرار اولويت در را اجتماعي گروههاي
آدم خادم ناصر دكتر -كلانتري عيسي دكتر
و اخبار صدر در ديگر بار بحث‌امنيت‌غذايي غذا جهاني روز با همزمان
.است گرفته قرار بين‌المللي مباحث
منظور به مدت دراز تدابير كارگيري به مفهوم به غذايي امنيت استراتژي
براي مستمر طور به تغذيه موردنياز موارد قراردادن دسترس در و تامين
است جهان جوامع افراد تمامي
توسعه كشورهاي در.دارد جريان متفاوت قطب دو در جهان در مصرف و توليد
از بيشتر مصرف و داخلي تقاضاي از بالاتر توليد ميزان اغلب يافته
توسعه ، جريان در كشورهاي در عكس بر.است افراد فيزيولوژيكي نياز
افراد سالم تغذيه نيازهاي از پائين‌تر مصرف و تقاضا از كمتر توليد
جهان در غذايي امنيت سستي دلايل از يكي خود تعادل نبود اين.آنهاست
تامين براي مالي قدرت ضعف شرايط تحت توسعه جريان در كشورهاي.است
جهاني بازارهاي به وابسته خود ، جمعيت زياد نسبتا سهم غذايي نيازهاي
كشورهاي انحصار در جهان در كشاورزي استراتژيك محصولات عرضه.هستند
عنوان به غذايي محصولات از استفاده امكان به نظر.است صنعتي محدود
صنعتي كشورهاي به توسعه جريان در كشورهاي شدن وابسته سياسي ، حربه‌اي
.است ملل بين سطح در غذايي امنيت ضربه‌پذيري بر ديگري دليل
سطح در كشاورزي اساسي محصولات جهاني بازارهاي قيمتهاي اكنون هم
و كننده صادر صنعتي كشورهاي اغلب داخلي قيمتهاي به نسبت پائين‌تري
سياست تحت كشاورزي توليدات.است واردكننده توسعه جريان در كشورهاي
بالقوه‌اي ظرفيت مدت دراز در.مي‌پذيرد تحقق كشورها اين اكثريت حمايتي
از.است تصور قابل كشاورزي محصولات قيمت جهش و ناگهاني تغييرات براي
افراد تقاضاي افزايش و توسعه حال در كشورهاي اقتصادي وضع بهبود طرفي
جهاني بازارهاي تقاضابه اين انتقال و غذايي محصولات براي جوامع اين
سوال مورد نتيجه در و بازار قيمتهاي افزايش امكان بر ديگري دليل نيز
اقتصادي و سياسي ديدگاه از پس ، .است جهان در غذايي امنيت گرفتن قرار
در كشورهاي در استراتژيك محصولات توليد افزايش بر تاكيد ملل بين
زنجير بريدن و غذايي امنيت به پاسخ جهت در گامي توسعه ، جريان
اين در كشاورزي بخش آنكه ضمن.است جهان انحصارگران از وابستگي
ثقل مركز در جهان ، در توسعه روند تاريخي تجربه اساس بر كشورها
جوابگويي به مشاركت دليل به بنابراين دارد ، قرار پيشرفت برنامه‌هاي
تضمين و ناوابستگي منظور به و جهاني غذايي امنيت تضمين از سهمي در
توجه با كشور در اساسي محصولات خودبسندگي هدف به ملي ، دستيابي امنيت
خواهد توجيه قابل توسعه ، جريان در كشاورزي بخش محوري نقش انتخاب به
.بود
غذايي مواد كمبودميشود مطرح متفاوت ديدگاه دو از نيز غذايي بحران
كشورهاي در نياز از بيشتر مصرف و توسعه جريان در كشورهاي براي
حالي در.است جهان در سوءتغذيه و نارسايي مساله سوي دو يافته ، توسعه
جامعه‌شان افراد نياز حداقل به پاسخ پي در توسعه جريان در كشورهاي كه
و حد از بيش مصرف از چگونگي‌جلوگيري راههاي صنعتي كشورهاي هستند ،
.مي‌كنند جستجو را آن از ناشي بيماريهاي پيشگيري
تغذيه الگوي به‌اصلاح مربوط بررسي‌هاي از فوق ، تصوير به توجه با
:كرد مطرح كشور براي را اين‌فرضيه‌ها مي‌توان
.داشت خواهد قرار تحولات ثقل مركز در كشاورزي -توسعه جريان در -الف
و استراتژيك محصولات در خودبسندگي به دستيابي كشاورزي بخش در هدف -ب
مشاركت منظور به غذايي صنايع براي اوليه مواد تهيه و توليد جهت‌گيري
.است نفت صادرات بجاي غذايي فراورده‌هاي كردن درجانشين
تاكنون.شد گرفته كار به نو مفهومي در خودبسندگي واژه اين در
هر در جوامع غذايي مواد تقاضاي به جوابگويي توان مفهوم به خودبسندگي
محدوده.است شده داده قرار هدف مورد ميزان ، هر و غذايي تركيب نسبت
نيازهاي به جوابگويي برداشت با بررسي اين در خودكفايي هدف
غذايي مشكل هم مفهوم اينميشود تعريف جامعه افراد فيزيولوژيكي
مسير از جامعه كشاورزي محصولات تامين كه را توسعه جريان در كشورهاي
مي‌گيرد بر در را تغذيه الگوي اصلاح هم و مي‌پوشاند است ، داخلي توليد
براي بنابراين.است جامعه سلامت حفظ لازم شرط و مردم حاد مساله كه
نيازهاي محدوده در استراتژيك محصولات به جوابگويي غذايي ، امنيت تحقق
.است گرفته قرار هدف مورد فيزيولوژيكي
وضعيت و فيزيولوژيكي نياز به توجه با خودبسندگي درجه تشخيص منظور به
اساس بر سال 1372 در كشاورزي محصولات توليد ارقام غذايي ، امنيت
ميزان با و گرفت قرار محاسبه مورد پروتئين و انرژي ميزان‌سرانه
به توجه با جامعه پروتئين و انرژي سرانه نيازهاي‌فيزيولوژيكي
انرژي داخلي توليد ميزان كه داد نشان نتيجهشد مقايسه سني گروههاي
توليد از حاصل انرژي جمع و است فيزيولوژيكي نياز از بيش پروتئين و
و باغي محصولات صيفي ، و سبزي محصولات دامي ، فراورده‌هاي زراعي ، محصولات
از بيشتر درصد حدود 138 آنها از حاصل پروتئين و درصد حدود 80 واردات
براي كه است آن مويد يافتههااست بوده جامعه فيزيولوژيكي نياز
به نسبت تغذيه الگوي در گياهي محصولات دادن قرار سالم ، تغذيه
كيفيت كاستي علت به حال عين در.دارند اولويت حيواني فراورده‌هاي
پائين‌تر كلي طور به و گياهي محصولات در ضروري آمينه اسيدهاي تركيب
توليدات با مقايسه در آنها فيزيولوژيكي و بيولوژيكي ارزش بودن
فيزيولوژيكي ، نيازهاي به پاسخ و سالم تغذيه به دستيابي براي حيواني ،
چهارم يك و گياهي محصولات از چهارم سه محتواي با مصرف از تركيبي
توليدات گروه در.است شده توصيه مناسب حد در حيواني فراورده‌هاي
توجه با.دارد ارجحيت قرمز گوشت با مقايسه در سفيد گوشت مصرف حيواني
و روغني دانه‌هاي داخلي ، توليدات توسط نيازها به جوابگويي هدف به
به سيبزميني.دارند قرار اولويت در كشت تركيب هاي برنامه در حبوب
در سطح واحد در انرژي ميزان برابر دو توليد حد در آن عملكرد دليل
ارزش داراي پروتئين تركيب داشتن نسبي طور به همچنين ، غلات با مقايسه
توليد نيز و.است اولويت داراي كشت تركيب انتخاب در مناسب بيولوژيكي
آمينه اسيدهاي از تركيبي با پروتئين درصد داشتن 40 به توجه با سويا
خاصي اهميت از توليد برنامه‌ريزي در گوشت ، پروتئين به نزديك ضروري
.است برخوردار
نياز از فراتر بسيار داخلي سرانه پروتئين و انرژي توليد ميزان
وجود در جمله از را عرضه كمبود علت.است جامعه افراد فيزيولوژيك
مورد حد از توليد سطح اگر بنابراين.كرد جستجو مي‌توان زياد ضايعات
ظرفيت كه ، مي‌آيد دست به مفهوم اين نتيجه‌اش از گذشته ، جامعه نياز
براي كشاورزي اقتصاد در فيزيولوژيكي نيازهاي به جوابگويي بالقوه
مواد تامين نظام اگر و.است گفته خودبسندگي‌جواب هدف به كنوني جمعيت
مي‌تواند ضايعات از جلوگيري آسيبمي‌بيند ، ضايعات فشار زير جامعه غذايي
.شود مطرح نوين هدفي عنوان به
مرحله توليد ، از قبل بخش‌هاي تغذيه ، غذايي‌و مواد اقتصاد ضايعات
شامل را بدن فيزيولوژيك ضايعات و مصرف تا توليد فاصله توليد ،
.مي‌شود
دادن قرار دردسترس بالقوه ، ظرفيت ضريبتبديل ضايعات از جلوگيري
.مي‌دهد افزايش جامعه براي‌افراد را بالفعل عملكرد غذايي‌به مواد
(غذايي مواد عرضه) ستانده ويژگي داراي ضايعات از جلوگيري طرحهاي پس
.است معين (توليد عوامل) داده‌هاي شرايط تحت در بيشتر
در تقاضا و جهت‌عرضه دو از غذايي ضمانت‌امنيت اقتصادي ابعاد در
داراي غذايي فراورده‌هاي.مي‌شود مطرح تغذيه مورد بامواد ارتباط
از كيفي و كمي حداقل يك نخست درجه در.است استراتژيك طبيعت و ويژگي
نياز حد) فيزيولوژيكي نياز به جوابگويي براي محصولات از گروه اين
.مي‌كند پيدا مفهوم حيات استمرار و بهداشت حفظ منظور به (بقاء براي
شاخصهاي از آن تامين مكانيسم ديگر ، خدمات و كالا هر همانند سپس
.مي‌شود متاثر اقتصادي و اجتماعي
قدرت و اقتصادي وضعيت‌توان از تابعي تقاضاي‌بالفعل ، به نياز تبلور
و درامد اشتغال ، وضعيت به هم قدرت‌خريد.است خريدمصرف‌كنندگان
نيز شاخصها مجموع.مي‌شود مربوط اجتماعي گروههاي ميان درامد توزيع
.است اقتصادي توسعه روند عملكرد نشاندهنده
توسعه.يكديگرند بر متقابل داراي‌تاثير توسعه و تغذيه طرفي از
سرمايه جسمي و روحي توان.است مولد سرمايه‌انساني و نيرو نيازمند
مواد توليد تركيب به دستيابي.متاثرمي‌شود سالم تغذيه از نيز انساني
داراي توسعه و تغذيه پساست توسعه روند از تابعي هم بهينه غذايي
به بخشيدن بهبود دليل كدام هر مثبت عملكرد كه است متحرك مكانيسمي
و اجتماعي توسعه آهنگ كافي ، تغذيه نبود صورت در.است ديگري كيفيت
در و درامد توزيع درامد ، سطح آن حاصل از.مي‌گرايد كندي به اقتصادي
سطح بر روند اين.مي‌شود نامناسبتر جامعه افراد تغذيه وضع نتيجه
توانايي از همچنين.داشت خواهد منفي تاثير جامعه دانش و آموزش
مجددا مجموعه اين.مي‌كاهد افراد اجتماعي مسئوليتهاي احساس و جسماني
سرعت را باطل دور اين گردش و مي‌گذارد ، منفي تاثير توسعه روند بر
.مي‌بخشد
نوع اين ظهور.است بي‌رويه براي‌مهاجرتهاي دليلي ناكافي تغذيه
نيروي روستاها ، تجمع در مولد انساني نيروي باعث‌كاستي مهاجرتها ،
توزيع شدن نامتعادلتر درامد ، كاهش شهرها ، حاشيه در غيرمولد انساني
و فقر سطح افزايش روستاها ، و شهرها ميان روستاها ، شهرها ، در درامد
تغذيه كمبود فشار.شد خواهد جامعه افراد تغذيه وضعيت شدن نامناسبتر
بي‌اعتنايي كلاه‌برداري ، بزهكاري ، زمينه‌هاي آمادگي براي عاملي مي‌تواند
غذايي نيازهاي تامين براي غيرقانوني راههاي جستجوي و قوانين به
.باشد
و شناختي جامعه ابعاد تغذيه الگوي اصلاح اقتصادي ، پايه‌هاي بر علاوه
به اجتماعي گروههاي ميان در سالم تغذيه رواج.دارد نيز روانشناسي
طراحي.است نيازمند متفاوت جوامع رفتارهاي و سنتها عادات ، شناخت
مخاطب گروههاي فرهنگي بافت با آشنايي از پس رفتاري تغييرات الگوي
ترويجي تحرك و مي‌دهد نشان را اجرايي ظرفيت رفتاري ، تحولاتاست عملي
فرهنگي ، پديده يك تغذيه‌اي ، رفتارهاي.مي‌سازد بنا را بهينه اجراي روش
نوآوري يك مصرف ، و توليد در رفتار تغيير.است اقتصادي و اجتماعي
خواهد مواجه فوري پذيرش نبود و مقاومت با آن اجراي و مي‌شود محسوب
مواد شده اصلاح نسخه‌هاي نشاندن باور به مقاومت ، شكستن لازم شرطشد
.بود خواهد مخاطب گروههاي ضمير در غذايي
تغذيه مفهوم درك يكي:است اساسي مركزثقل داراي 2 آگاهي‌ها انتقال
انديشه پايگاه در آن ريشه‌دواني ديگري و است جوامع افراد تمامي توسط
اجرايي دستگاههاي تصميم‌گيران و برنامه‌ريز تدبيرساز ، نظام طراحان
همراه واحد ، نظامي به كشورها پيوستگي ديدگاه از بين‌ملل سطح در.است
از حفاظت مقوله‌هاي بر توليد ، مراكز منطقه‌اي توزيع و كار تقسيم با
جهاني ابعاد در كه موضوعي دو.مي‌شود تاكيد فقرزدايي و زيست محيط
.دارد مستقيم رابطه‌اي غذايي امنيت مساله با و بوده مطرح
نحوي به است گردش‌منابع اداره مديريت به‌مفهوم محيطزيست از حفاظت
جهان‌فراهم در بهينه توسعه مستمر ، زمينه رشد به ضمن‌دستيابي كه
.بماند محفوظ آينده براي‌نسلهاي آن از امكان‌بهره‌برداري و آيد ،
و كنشها ضايعات‌فرايند و تخريب از محيطزيست ، جلوگيري از حفاظت
نتيجه‌مكانيسم مفهوم به به‌تعبيري همچنين.است واكنشهاي‌طبيعت
بنابر.است نسلهاي‌آينده نيز و حاضر نسل حياتي‌براي منابع گردش
و ملي سطوح در غذايي برقراري‌امنيت نيز و مصرف توليدو اين
.دارد محيطزيست از حفاظت با مستقيم رابطه‌اي جهاني ،
كه موقعيتي‌باشند فاقد جوامع مردم است‌كه شرايطي تحت مطلق فقر
براي حداقل ضمانت.تضمين‌كنند را خود بقاء حداقل‌وضعيت بتوانند
كه به‌نحوي ، است انساني آمدن‌نيازهاي فراهم معناي به بقاء
و رواني جسماني ، كامل و معيار وضعيت تامين باعث آن به دستيابي
و كالاها حداقل تامين از عبارت اساسي نيازهاي.است انسان اجتماعي
راس در تغذيه حداقل تامين.است خصوصي مصارف براي خانوار ضروري خدمات
كالاها ، ديگر از سطحي با همراه كه دارد قرار اساسي نيازهاي فهرست
نيازها به جوابگويي زمينه اجتماعي خدمات نيز و مسكن پوشاك ، مانند
كه تمام‌پيشرفتهايي با حاضر قرن در.مي‌سازد فراهم را بقاء حفظ براي
اقتصادي توسعه در كه جهشهايي و آورده دست به مختلف زمينه‌هاي در بشر
از زيادي گروههاي است ، پذيرفته تحقق كشورها از بسياري در اجتماعي و
خدمات و كالاها حداقل تامين از جهان مختلف كشورهاي در جوامع افراد
تغذيه مورد در حتي نارسايي اين.محرومند نيازهايشان به پاسخ براي
.است مشاهده قابل بقاء حفظ براي بشري نياز مهمترين يعني
عقب اولويت‌به توسعه ، برنامه‌هاي جهان‌در در فقرزدايي استراتژي
واحدهاي بخشها ، ضعيف‌ترين يافته‌ترين توسعه مناطق ، كمتر افتاده‌ترين
طرحهاي.مي‌دهد قرار هدف مورد را اجتماعي گروههاي وفقيرترين توليدي
اين در.مي‌شناسد فقر برداشتن ميان از لازم شرط را تعادلها عدم كاهش
نخست مرحله درامد ، حداقل كردن فراهم و مولد اشتغال ايجاد راستا
.است فقرزدايي امكان كردن فراهم
تضمين دركشور ، توسعه جريان به سرعت‌بخشيدن تصوير اين چارچوب در
از و بقاء حفظ اساسي‌براي نيازهاي حداقل وتامين غذايي امنيت
و زيربنايي تحولات فقرزدايي ، نيازمند هدف به آن‌دستيابي نتايج
نيرو امكان‌مشاركت كردن فراهم و برنامه‌ها ، سياستها اصلاح ساختاري ،
.است توسعه فرايند در انساني سرمايه و
.است توسعه‌يافته كمتر مناطق با برنامه‌ها ، اولويت مراتب سلسله در
نظام در.بود تحولات‌خواهد ثقل مركز در بخش‌كشاورزي جايگاه
.دارد قرار مقدم خط در كوچك درواحدهاي تحول كشاورزي بهره‌برداري
لازم شرط محروم ، گروههاي با مرتبط طرحهاي به دادن اولويت مجموع ، در
.است غذايي امنيت تضمين و فقرزدايي اجرا زمينه كردن آماده
دارد ، شاغلين قرار توسعه محور كشاورزي‌در بخش كه اين به نظر
در غالب واحدهاي هستند ، بخش اين به وابسته مناطق‌محروم از بسياري
زيربنايي تحولات اولويت پس هستند ، كوچك اندازه‌هاي داراي كشاورزي بخش
.شود داده بخش اين به بايد نيز ساختاري و
گذشته مرزخودبسندگي از غذايي وپروتئين انرژي توليد كه شرايطي در
برنامه‌هاي است ، استراتژيك محصولات واردات به وابسته كشور هنوز ولي
امنيت تضمين براي مقدم استراتژي ضايعات ، از جلوگيري و بازار تنظيم
تخصيص زيربنايي ، خدمات به مربوط طرحهاي تمامي.مي‌شود محسوب غذايي
در و بيمه‌محصولات قيمت‌گذاري ، يارانه‌ها ، تدابير اعطاء اعتبارات ،
جهت در بايد بخش‌كشاورزي براي دولت نوع‌امتيازات هر نهايت
مجموع در.شود اولويت‌معطوف داراي ومحصولات مناطق طرحها ، واحدها ،
به مكانيسم‌منظومه‌اي چارچوب در كشاورزي‌بايد سياستهاي و برنامه‌ها
.گيرد قرار اصلاحات مورد پيوسته هم
انجام عبارت‌از كه خود اصيل نقش بايدبه روستايي تعاوني شركتهاي
جامعه عظيم نيروي به‌دست اصلاحات طرحهاي و اجرايي‌تحولات عمليات
.گردد باز است ، روستايي
فراهم توسعه آهنگ به بخشيدن سرعت رابراي زمينه ساختاري تحولات
چارچوب در غذايي امنيت تضمين و فقرزدايي امكان آن نتيجه از.مي‌سازد
.شد خواهد فراهم تغذيه الگوي اصلاح
ثقل مركز زيربنايي‌در و ساختاري كه‌تحولات بپذيريم را فرض اين اگر
بايد نيز پژوهشي برنامه‌هاي اولويت پس دارد ، قرار برنامه‌هاي‌اصلاحات
جهت‌گيري تحولات انجام چگونگي با مرتبط و بنياني سوالات طرح راستاي در
عصاره كه است امكان‌پذير زماني پژوهشي نتايج از بهينه بهره‌وري.شود
قابل صورت به علمي ، سياستگذاري در تدوين و انتقال مسير از يافته‌ها
ضمن كه ، شد خواهد فراهم زماني نيز بهينه اجراي زمينه.درآيد اجرا
در اصلاح‌گر سياستهاي و برنامه‌ها محتواي آموزشي ، برنامه‌هاي برقراري
روستايي مولد جامعه و اجرا سازمان هرم افراد به ترويجي طرحهاي قالب
.يابد انتقال
شماره‌هاي‌مختلف در حاضر مقاله ونيز بررسي‌ها اين كامل متن
.است شده چاپ توسعه و كشاورزي پژوهشي‌اقتصاد -علمي فصل‌نامه
