چهارم ، شماره 1100 اكتبر 1996 ، سال مهر 1375 ، 21 دوشنبه 30
كلاسيكها بازگشت
به اينك بود ، افتاده نظرها از دور چندان نه درگذشته كه موضوعي دو
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
-آشيل)ياتراژدي‌نويسان و (ويرزيل -هومر)حماسه‌سرا شعراي لابه‌لاي در شدت
معنا از موضوع‌عبارتند دو اين.است نظر و موردجستجو (اوريپيد -سوفوكل
.تاريخ در اتفاق و بخت ونقش قهرمان مفهوم و
از ناگزير ، تلخيص مختصري است‌با ترجمه‌اي حاضر مقاله:اشاره
درمغرب فرهنگي نوين جريانهاي يكي‌از معرفي و شرح به كه مقاله‌اي
و نشر ، و چاپ باره ديگر گرفتن رونق نوين جريان اينميپردازد زمين
حدودا افولي و تعطيل از پس امريكا و اروپا در كلاسيك متون مطالعه
اعم كلاسيك متون مجدد رونق.است تا 1990 سالهاي 1960 درفاصله سي‌ساله
مقاله‌باتحولات دراين رومي يا شاعران‌يوناني و نويسندگان آثار از
.مي‌گيرد صورت وجهان تاريخ به سنتي مالوف شدن‌نگرش پاشيده و جهاني
تبيين بطئي و يكنواخت مختصاتي‌ثابت ، با را جهان و كه‌تاريخ نگرشي
شدن پاشيده.بود كرده بنا را جهان ، حياتي و تاريخ همين بر و كرده
به را شونده دگرگون مدام دنيايي آن بر مترتب ارزشهاي و نگرش اين
تلاطمات انواع به بودن گرفتار لحاظ به فرد آن در كه آورده خود دنبال
قهرماني.مي‌شود نيازمند تحسين‌برانگيز و توانا قهرماني به رخدادها ، و
براين.غيراينهاست ويا بازاري عقلي ، ديني ، احوال ، بسته‌به كه
و قهرمانيها و متون‌كلاسيك به حاضر عصر انسان كه كلي‌است زمينه
مجددآثار رونق اما.مي‌شود دوباره‌دلبسته آن قهرمان‌پروريهاي
ترجمه‌ها رونق بلكه.نيست آثار خود رونق‌مستقيم صرفا غرب ، در كلاسيك
و شخصا كه ندارند را معرفت از مايه آن ديگر امروزيان.هست نيز
و ترجمه‌ها رونق.بروند هوراس يا ويرژيل هومر ، سراغ به مستقيما
هست و بوده اعجابآور انگليسي زبان در خاصه كه آن تنوع و فراواني
.است مقاله اين كلي بحث از ديگري پاره‌هاي
بنگاههاي از زمين مغرب دركشورهاي كلاسيك آثار ترجمه‌هاي سيل
چند طي پنگوئن انتشارات درانگلستان.است شده سرازير انتشاراتي
در عنوان‌شاعران تحت را كتابهايي نشرسلسله و چاپ گذشته ماهه
و ويرژيل ، هوراس ، آثار امر بادي در پنگوئن.كرده‌است آغاز ترجمه
اوويد ، آثار امسال خردادماه آن‌در پي در و ساخته منتشر را هومر
نيزاز آكسفورد دانشگاه انتشارات.داد انتشار را سنكا و سوفوكل
به تا و كرده رامنتشر كلاسيك اشعار از جديدي گزيده‌هاي پيش سال دو
چاپ دست به را لاتين و يوناني ، متون از جديد ترجمه حدود 20 امروز
.است سپرده
درسلسله را كتاب شش ماه هر دانشگاه‌هاروارد انتشارات امريكا در
تك كتاب سلسله 500 اين.مي‌كند چاپ لوئبتجديد كتابخانه انتشارات
هر در به‌علاوه.شد خواهد آنها ترجمه‌هاي همراه به كلاسيك آثار از جلدي
خواهد چاپ به سلسله همين كتابهاي جزو جديد ترجمه شش الي پنج نيز سال
تجديدنظر چاپ عداد ، دراين تاكنون مسيحي جاري سال آغاز از.رسيد
كامل متن از پاره نخستين سوفوكل ، از جديدي چاپ اوديسه ، از شده‌اي
منتشرشده Callirhoeنام با يوناني به‌جامانده رمان نخستين و اوريپيد
پيشتر و روم امپراتوري اوايل در باستاني رمان اين نويسنده.است
ترجمه همچنين و.مي‌زيست مي‌شناسيم كه رمانهايي نخستين نگارش ازعصر
رسيده چاپ به عنوان‌هجويات با پترونيوس اثر لاتيني كتابي از جديدي
.است
باعنوان كتابهايي سلسله باانتشار نيز فرانسوي ناشركوچك يك
اين در.است يافته دست شاياني به‌موفقيت بزرگ متون بازخواندن
فروش براي نرم جلد با كتابهايي در كلاسيك نويسندگان آثار ترجمه سلسله
.مي‌شود منتشر فرودگاهها و ايستگاههاي‌راه‌آهن در
درحال كلاسيك آثار از قدما مشهورمعروف ترجمه‌هاي انگلستان در
پوپ ، الكساندر ترجمه جمله آن ازاست نشر و چاپ دنياي به بازگشت
مي‌توان را اوديسه از ترجمه دو و هومر ، ايلياد از انگليسي ، بزرگ شاعر
اوديسه.است ريو.وي.اي اثر ديگري و لارنساي.تي اثر يكي كه برد نام
.بود پنگوئن چاپ كتابهاي بزرگ سلسله در كتاب اولين ريو ترجمه با
يكي استثناي به كه داشت فروش نسخه ميليون از 5/2 متجاوز اين‌اوديسه
پنگوئن انتشارات تاريخ در كتاب پرفروشترين انگليسي رمانهاي از
.بود
نام‌درك به سنت‌لوسيا از شاعري ادبيات‌به نوبل جايزه سال 1992 در
ميان آن كه‌از بود دلايلي بنابه او به اعطاي‌جايزه.شد داده والكوت
در اوبود مهمترين‌دليل والكوت توسط به‌نام‌اومروس اثري نگارش
منطقه) سياق‌كارائيبي و سبك و فضاها در را افسانه‌هومر اومروس
شكسپير شركت براي نيز را اوديسه والكوت.بود بازآفريده(خود زادگاه
.درآورد تحرير به نمايشنامه قالب در انگلستان
و دارد؟ مقصدي و هدف چه كتابهابالجمله اين كه پرسيد بايد باري ،
راه به قديم نويسندگان سوي علائق‌به از سيلي چنين كه چيست علت
نويسندگان اين آثار تدريس از نسل يك مدت به كه حالي در.است افتاده
-يكي فقط البته -دلايل از يكي نبود؟ خبري هيچ دانشگاهها و مدارس در
تعطيل از دهه چند گذشت از پس كلاسيك متون و آثار تدريس تدريجي احياي
دهه1960 اواخر از انگلستان و درامريكا لاتين زبان تدريس.است آن
آن از مدتهاقبل از نيز يوناني زبان.مدارس‌نيست اجباري دروس جزو
رونق از شديدا نويسندگان‌آن و كلاسيك آثار طي‌برهه‌اي.نمي‌شد تدريس
لاتين زبان كلاسهاي در بيست‌هزارنفر فقط دهه 1970 دراواسط.افتادند
تا 60 سال 50 هر در هم‌اكنون اما.مي‌كردند تحصيل امريكا مدارس در
هزار حدود 90 و (سالگي تا 18 سنين 12) دبيرستانها در دانش‌آموز هزار
لاتين زبان تحصيل به (سالگي تا 12 سنين 7) ابتدايي مدارس در نفر
.دارند اشتغال
متون به خاطري تعلق كه است دانشجوياني نسل پيدايش اوضاع اين ماحصل
از.ندارند اصلي خواندن‌متون براي كافي اماسواد داشته كلاسيك
:نيست تازه هم كار واين.مي‌آيد درميان به‌ترجمه نياز كه اينجاست
دوست صرفا كلاسيك‌را متون كه كساني اينطرف‌عدد به هجدهم قرن از
را فنون‌زبانشناسي كه بوده تعدادافرادي از زيادتر دارندپيوسته
محتاج‌نباشند ، ديگران كمك تابه فرامي‌گيرند متون مطالعه‌اين براي
بيشتر امروزي دانشجويان:است نهاده فراتر گام‌را جديد نسل اما
.مي‌خوانند را كلاسيك ترجمه‌آثار
خوانندگان عده درامريكا.است امر دلايل يكي‌از فقط گذشت كه تفصيلي
دهه از عده اين افزايش.است مانده دهه‌ثابت يك طول در لاتين متون
ترجمه‌اي كتابهاي افزايش‌تدريجي علت مي‌تواندروشنگر بعد به 1970
را ترجمه‌اي آثار نشر جديد جريان شدن برپا علت نمي‌تواند اما.باشد
رئيس قول به.هستند بازار از بخشي دانشگاهها و مدارس.نمايد بيان
آثار ناشران از بيشتر كه هم كتابخانه اين براي حتي لوئب كتابخانه
بدون كه نبود ممكن دارد پيوند دانشگاهها با پنگوئن ، نظير عمومي
.بماند سرپا مبتدي‌خود مشتريان
بايد كلاسيك مطالعه‌آثار به خوانندگان جلب هومرپس و قهرمانان
همين علت ، چيست؟محتمل‌ترين علل آن اما.باشد علل‌ديگري معلول
در كه موضوعي دو.دارد همخواني روز علائق با كه است موضوع بودن كلاسيك
آثار لابه‌لاي در شدت به اينك بود افتاده نظرها از دور چندان نه گذشته
-سوفوكل -آشيل) تراژدي‌نويسان يا و (ويرژيل -هومر)حماسه‌سرا شعراي
و معنا از است عبارت موضوع دو ايناست نظر و جستجو مورد (اوريپيد
.تاريخ در اتفاق و بخت نقش و قهرمان مفهوم
.نبود عنايت‌روشنفكران مورد چندان درتاريخ فرد نقش قبل نسل يك تا
مثل -غيرشخصي بطئي‌و نيروهاي قالب در انساني‌مي‌بايست رخدادهاي
نظر ، در مسائل اين و مي‌شد تحليل -جمعيت‌شناسي يا كار ، سرمايه ،
.بود قابل‌پيش‌بيني و قانون‌مند
شدن‌هاي زبر و زير طرفي از اما.دارد خود جاي نيروها اين نقش
سقوط آپارتايد ، پايان شد دنياواقع در اخيرا كه غيرمترقبه‌اي
درباره معهود و ديرين نظرگاه بناي يوگسلاوي ، جنگهاي و كمونيسم ،
و روندآرام آن ديگر تاريخ است ، ساخته متزلزل را انساني رخدادهاي
.تغييرند حال در زمين صفحات همچون آدمي افراد.ندارد را يكنواخت
هفت و بيست زندان از او آمدن بيرون ماندلا ، نلسون در افراد از بسياري
و آپارتايد ، از بعد جنوبي آفريقاي در امور زمام گرفتن دست به و ساله
لهستان ، در همبستگي اتحاديه نهضت به او الهامبخشي و والسا لخ در يا
.مي‌بينند قهرماني از چيزي
.است كار در هومر با غيرمستقيمي ارتباط موارد قبيل اين در
كين و جنگ از پر حوادثي متضمن كه اوديسه يا آشيل مانند سرگذشتهايي
دارد توجه فرد به كه دنيايي در.وادارد تحسين به را خواننده و بوده
علاقه‌مند قانون‌مند نيروهاي به كه دارد معنا و اثر دنياهايي از بيش
.است
امورخود آنانكه از بيشتر كرده‌اند تغييرخو و تصادف به كه افرادي
و يابازاري عقلايي ، يا باشد ، وآسماني ديني نظم ، و اصول با را
و زندگي با آن‌خدايان در كه هستند قصه‌هايي مي‌كنندطالب اداره غيره
.مي‌بازند نرد فاني بشر احوال
آثاركلاسيك احياي با مقارن نگارش‌زندگينامه‌ها رونق و رواج سويي از
انگار.حوالت‌داد قدر و قضا به را آن كه‌بتوان نيست مسئله‌اي نيز
ريكس كريستوفر.مي‌گذارند جهان به پا بددوباره و خوب قهرمانان
متناسب را قهرمانان عصر هر:مي‌گويد ترجمه در مجموعه‌شاعران سردبير
.مي‌آورد در خود خواست و ميل با
را كليات‌كار و اساسي و اصلي همواره‌الگوهاي آنئا و اوديسه ، آشيل ،
.مي‌دهند دست به
مترجمان حاضر حال در.نيست مطلق معيارهاي جاي تصادف و بخت دنياي
كلاسيك آثار از يكي از خود ترجمه كدام هر تا شده‌اند كار به دست زيادي
.كنند عرضه را
همديگردست با رقابت در البته‌مترجماني هم نوزدهم و هجدهم قرون در
براي كمابيش آنها كار اما بودند ، زده كلاسيك متون ترجمه كار به
امروزي مترجمان رقابت و بود دانشگاهي حوزه‌هاي و دانشجويان استفاده
.دارد نظر در را معمولي خواننده‌هاي بيشتر
زبان بر وسيعي اثرات‌فوق‌العاده واجد كلاسيك طلامتون قلمرو در
كه انگاريم ناديده را فراست رابرت حكم آن اگر.است بوده انگليسي
انگليسي شاعران مي‌رود ، دست از ترجمه در كه است چيزي شعر:مي‌گويد
اشعار مشهورترين از يكي.آورده‌اند در جريان به را ترجمه از سيلابهايي
سفرها بسيار طلا قلمرو در:مي‌شود آغاز اينگونه زبان‌انگليسي در
كيتس پاسخ بيت اين.زيباديده‌ام سلطنتهاي و دولتها بسيار كرده‌ام‌و
سال 1615 در چاپمن جرج قلم هومربه ترجمه‌هاي اولين از يكي به
به رسيد چاپ به انگليسي زبان در كتابهايي‌كه نخستين بين در.است
مجموعه‌شاعران.بود هومر از ترجمه‌اي آرتور ، افسانه‌هاي و انجيل جز
بايرون ، شلي ، وردزورث ، مارول ، سپنسر ، چاوسر ، چون كساني ترجمه در
مترجمان زمره در نيز را لاول رابرت و پاوند ، ازرا كيپلينگ ، تنيسون ،
.داد خواهد چاپ دست به را عده اين از شده‌اي ترجمه آثار و دارد خود
.ارتباطدارد نيز جهاني تحولات قديم‌با ترجمه‌هاي محبوبيت احياي
لاتين‌انگليسي از بعد جهاني زبان حدنخستين تا انگليسي زبان رواج
و آلماني ژاپني ، كلمبيايي ، ) خارجي نويسندگان به نسبت را مدرن زبانان
ترجمه به زبانها انگليسي.است كرده علاقه‌مند (يوناني و لاتيني نيز
به طريق اين از را جهان كجاي هر در كتاب توليد تا مي‌كنند تكيه
شده ترجمه رونق سبب جهاني نگاه و فكر طرز اين.زبان‌خودواردكنند
.است كرده بيشتر ترجمه سنت به نسبت را وقوف‌خوانندگان
است وفاضلانه محكم ترجمه‌هاي عنصر نخستين.دارد عنصر چندين سنت اين
ايدن در ترجمه:ترجمه‌اي‌است انگليسي ، بزرگ برجسته‌شاعران اثر دو
از الكساندرپوپ ترجمه و (971696) ئيدويرژيل آنه از
تن چند كمك با (261725) سالهاي در را اوديسه پوپ ،(201715)ايلياد
در اعتباري هومر آثار از او ترجمه‌هاي معذلك و كرد ترجمه دوستانش از
.آورد ارمغان به برايش را ميلتون از پس انگليسي شاعر بزرگترين حد
دستاوردهاي‌نظم بزرگترين زمره در امروزهم ايدن در و پوپ ترجمه‌هاي
.است انگليسي
ترجمه‌شده آثاراست استثنايي ترجمه ، زباني مورد در انگليسي زبان
اما.است بيشتر دست دو انگشتان عدد از كمي فرانسوي زبان در هومر
ساير در كه مي‌نمايد بعيد و.دارد هومر از ترجمه صدها انگليسي زبان
اندازه به را خود وقت كه باشند شده پيدا نويسندگاني هم زبانها
.باشند كرده كلاسيك آثار ترجمه صرف انگليسي‌ها
عناصر انگليسي زبان در ترجمه‌اي كلاسيك آثار سهم در ديگر عنصر دو
بر دورادور كه است غيردقيق ترجمه‌هاي عنصر نخستين.است غيرمستقيم
آثار قبيل اين به هجدهم قرن در.است گرديده استوار كلاسيك متون بنياد
از كه خواند ترجمه در روشي را آن ساموئل‌جانسون و دادند تقليد نام
نكات جاي بر امروزين موارد و مثالها آن در و بوده آزادتر تفسير
.مي‌نشيند خارجي نكات جاي بر داخلي مثالهاي و ، قديمي
از پوپ اثر ازهوراس وتقليدات خودجانسون اثر بشر آرزوهاي پوچي
متون عنصر آخرين سرانجام و.است هجدهم قرن در ترجمه‌ها جمله اين
عنصر ، اين است ، غيرمستقيم عنصري نيز انگليسي زبان در كلاسيك
و بوده باستان عهد در رايج سبك و مضامين از انگليسي زبان الهام‌پذيري
(پوارو هركول) هركولس تاكارگران جويس جيمز ازاوليس كارها همه در
گمشده هم‌بهشت آن نمونه مهمترين.است مشهود كريستي آگاتا اثر
است كوششي و نمي‌رسد ، ترجمه پايه به نيست ، تقليد اثر اين:است ميلتون
ميلتون.آنه‌ئيد يا ايلياد ، با قياس قابل حماسه‌اي نگارش براي مجدانه
.است غني آن توصيفي جنبه كه گرفت پيش عالي سبكي اثر اين نوشتن براي
انگليسي براي اما است معمول و متعارف لاتين زبان در اثر اين ويژگيهاي
.دارد تازگي زبانها
در.نيست انگليسي زبان در كلاسيك آثار از اثرپذيري مورد تنها ميلتون
و مي‌رسد گوش به سيرو صداي اليزابت عصر انگليسي آثار از بسياري
را او جلاي و رنگ نيز چرچيل يا و فاكس برك ، پيت ، پارلماني نطقهاي
.دارد
آثار و خاص ، ترجمه‌هايي يا ترجمه آثار بين تمايز به شدن قائل باري ،
سه مدت به انگليسي ادبيات.نيست عملي انگليسي زبان بر كلاسيك متون كل
كلاسيك متون با كه بود شعرايي جولانگاه هرسمان تا ميلتون از قرن
ترجمه جريان تنهايي به شعرا اما.داشتند عميق آشنايي لاتيني و يوناني
وزير نخست دو هومر آثار مترجمان ميان در.نكردند برپا را كلاسيك آثار
جنگها تاريخ‌نويسان و سياسي فيلسوف چندين و (گلادستون و دربي ، ارل)
شدن مواجه از پس تامس‌هابز كه است ذكر به لازم.بوده‌اند لارنس نظير
.شد هومر ترجمه كار به دست شكست با لوايتان
اكونوميست:منبع
بيرجندي فاضلي محمود:مترجم