چهارم ، شماره 1107 اكتبر 1996 ، سال آبان 1375 ، 29 سه‌شنبه 8
آسماني معماري
استانبول توپكاپي در تبريز معماري نقوش از كامل مجموعه‌اي كشف
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
هجري دهم قرن كه‌از معماري نقوش از مجموعه‌كاملي روي اوغلو نصيب
است نوشته تحقيقاتي قرارگرفته‌است ، كتابي توپكاپي درموزه قمري
در تحقيقي كتاب بهترين امريكا ، معماري شناسان تاريخ جامعه سوي از كه
.است شده شناخته معماري زمينه
تحقيقي درسال 1986 هاروارد دانشگاه اوغلواستاد نصيب خانم‌گلرو
دوره اين طي.كرد آغاز استانبول توپكاپي قصر موزه دركتابخانه را
با سالها محقق دو اين و شد آشنا خانم‌فيليزكاگمن موزه متصدي با وي
از بعد.مي‌شود چه آنها دوستي نتيجه بدانند آنكه بدون بودند دوست هم
اوايل طرحهاي درباره را اوغلو مقاله‌هاي‌نصيب از يكي مدتي‌كاگمن
اين در سالها كه را طرحهايي مجموعه و خواند اسلامي معماري دوران
اينجا:گفت و نشان‌داد به‌نصيباوغلو شده‌بود ، بايگاني كتابخانه
.باشد برايتان‌جالب شايد.دارد نوشته‌ايدوجود آنچه‌شما به چيزي‌شبيه
كه اسلامي دوران‌اوليه‌معماري هنري ازآثار ترتيبمجموعه‌اي بدين
مجددادر بود ، مانده اين‌موزه‌باقي انبار از گوشه‌اي سالهابوددر
تايم‌نصيب مجله نوشته به.گرفت قرار وپژوهشگران علاقه‌مندان ديد معرض
شده شگفت‌زده بسيار طرحها اين ديدن از من:مي‌گويد اين‌باره در اوغلو
.بودم نديده آن شبيه چيزهايي زمان آن تا زيرا بودم
اين.نديده‌بود را نقوشي چنين هم‌تاكنون ديگر هيچ‌كس حقيقت در
يك و شده كشيده سختي بافت با و ضخيم بسيار كاغذهاي روي مجموعه
با نقوش مجموعه.است پيش قرن چندين به متعلق نادر هنري مجموعه
خوب بسيار كه شده تشكيل تكه از 114 توپكاپي موزه هندسي طرحهاي
دارد تعلق ايراني معماري استاد يك به هنري اثر اين.شده‌اند نگهداري
(ش. ه يازدهم و دهم) ميلادي شانزدهم يا پانزدهم قرن اواخر در كه
تاكنون كه است مجموعه‌اي قديمي‌ترين توپكاپي مجموعه.است مي‌كرده زندگي
در مجموعه اين كشف از قبل.است مانده باقي سالم همچنان و شده پيدا
مانده بجا اسلامي معماري نقوش از كه مجموعه‌اي قديمي‌ترين استانبول ،
اطراف در را آن و بود شانزدهم قرن به مربوط طرحهاي از بخشهايي بود ،
براساس‌طرحهاي اوغلو نصيب.بودند يافته ازبكستان در واقع بخارا
تزئين‌نما چگونگي و هندسه:توپكاپي نام‌مجموعه به كتابي مجموعه اين
انسان‌شناسي و هنر تاريخ ، مركز توسط كه كرده تهيه اسلامي معماري در
مجموعه طرحهاي كتاب اين در.است شده منتشر صفحه در 395 كاليفرنيا
اوغلو كارشناسانه‌نصيب و دقيق تحليلهاي و نظرات با همراه توپكاپي
معماري تاريخ‌شناسان جامعه سوي از كه آورده‌اند پديد كاملي مجموعه
طراحي و معماري زمينه در جديد تحقيقي كتاب بهترين عنوان به امريكا
متولد استانبول در ساله چهل محقق اوغلو نصيب.است شده برگزيده شهري
.رفت امريكا به سال 1975 در و شد
خود اماتحصيلات پرداخت غرب هنر تاريخ رشته در تحصيل به درآنجا وي
به من‌نسبت.بگويم رك:اوغلومي‌گويد نصيب.به‌پايان‌نرساند را
پيشنهاد من به دانشگاه مشاور كه زماني تا بودم بي‌تفاوت اسلامي هنر
.اين‌رشته‌بپردازم در تحصيل به كرد
اسلامي رشته‌هنر در تحصيل به دردانشگاه‌هاروارد سال 1979 در پس
دانشگاه در را آن اين‌رشته در شدن ازفارغ‌التحصيل پس و پرداخت
كرسي‌آقاخان‌پروفسور هاروارد دانشگاه بعد سال دو.داد ادامه كلمبيا
موزه‌ها از بسياري آرشيو سالها طي وي.كرد اعطا او به را اسلامي هنر
در را توپكاپي شدمجموعه موفق جستجوها اين پي در و كرد جستجو را
يا تيموريان دوران به مجموعه اين او عقيده به.بيابد استانبول موزه
كنار ايران در واقع تبريز در احتمالا و دارد تعلق صفويه سلسله اوايل
تزئيناتش و معماري كه شهري عنوان به تبريز از وي.است گرفته قرار هم
كشيده دست با كه آثاري چنين:مي‌گويد و مي‌كند ياد دارد شكوه‌خاصي
اغلب.هستند وسطي قرون دوران در اسلامي برجسته سنت يك از بخشي مي‌شدند
يا ديده آسيب قرنها طول در آنها بيشتر و نبوده‌اند امان در آثار اين
معماراني دستهاي در هنوز آثار اين از بعضي من عقيده به.شده‌اند گم
اين از غيورانه آنان اما دارد وجود مي‌كنند كار سنتي شيوه به كه
به دست به دست خانوادگي اسرار همچون را آنها و مي‌كنند حفاظت طرحها
به تصادفي تقريبا نيز توپكاپي مجموعه.مي‌سپارند خويش فرزندان
.است رسيده استانبول
شيوه ونقش‌دار ظريف كاشي‌هاي و ازآجرها عثمان سلطنتي كاخ در
دوره آن در.بودند زمان‌متداول آن در كه شده تيموري‌استفاده
اين تا مي‌رفتند ديگر كشورهاي به كاشيكاران‌ايراني و آجرسازان
انجام چگونگي راهنماي نوع يك توپكاپي مجموعه.دهند انجام را طراحيها
شده كاشيكاري و شده تزئين گنبدهاي و نازك‌كاري‌ها تزئينات ، اين ساخت و
به متداول‌نبود طرحها اينگونه ساخت ديگر كه دوراني در بايد كه است
سه و دو جوهري نقاشي‌هاي با كه متني.باشد شده سپرده سلطنتي خزانه
قرون اسلامي جهان در انتزاعي طرحهاي اهميت است همراه مجموعه اين بعدي
انتزاعي طرحهاي اهميت متوجه غربيها بيستم قرن در.مي‌دهد شرح را وسطي
مي‌دهدكه نشان اوغلو نصيب.شدند داشتند تزئيني جنبه بيشتر كه اسلامي
در سبك عربسك 6 اسليمي نقش با معمولا كه اسلامي انتزاعي طرحهاي
و متفاوت بسيار اسلامي هنر و نبوده‌اند اسلامي هنر تمامي هستند ، ارتباط
.مي‌كنند فكر غربيها كه است چيزي آن از غني‌تر
مي‌داده‌اند بسيارارزش اسلام در مي‌گويدبه‌هنرمندان اوغلو نصيب
دست‌نيست ، كار تنها وصنعتكاري هنروري مسلمانان به‌اعتقاد زيرا
دليل همين به و ارتباطاست در روح خلاق باقدرتهاي عميقا بلكه
.بوده‌اند برخوردار سايرين به نسبت موفقيت‌برتري از مسلمان هنرمندان
هنري‌مي‌پرداختند آثار طراحي و ساخت خلاقيت‌به با كه اسلامي معماران
هفدهم‌اغلب قرن شكوه با يك‌مسجد گنبدميكردند جهان‌تقليد نظم از
با مساجد شكوه با سرسراهاي و تالارها و است بوده بهشت از استعاره‌اي
.داشته‌اند شباهت كوهها به قوس‌دار طاقهاي
اين و بوده‌است ، معنوي حكمت به هندسه‌مدخلي كه داشتند اعتقاد آنها
براي زمينه‌اي پيش اعتقادنصيباوغلو به كه مفهومي‌است همان
قرن و دهم قرن اواخر در هندسه تجريد به مسلمانان تمايل افزايش
مملو نظام يك عنوان به هندسي تزئينات:مي‌گويد وياست بوده يازدهم
اين از و مي‌شد گرفته نظر شده‌انددر چيده لايه چند صورت به كه علائم از
شده تكرار طرحهاي.مي‌شد استنباط فراواني قرائن و معناها نظام
اوقات‌از پرزاويه‌بيشتر شكلهاي‌هندسي و ازستارگان‌بوده نشانه‌اي
گرفته كار وحدت‌خداوندبه از استعاره‌اي عنوان آنان‌به سوي
طرحها اين در خطوط و رنگها پيچيدگي:مي‌گويد نصيباوغلو.مي‌شد
اين ديدن با آنان كه مي‌شود باعث اين و مي‌كند مبهوت را بينندگان
طرحها اين مشاهده با بينندگان.يابند دست ديگري معناي به پيچيدگيها
هماهنگي به نسبت و مي‌برند پي است بيشتر تعمق مستلزم كه ژرفي جهان به
مانند جهان هماهنگي كه مي‌يابند در و مي‌شوند آگاه جهان در موجود
شده ساخته آگاه معماري توسط هندسي اشكال اين در موجود هماهنگي
.است
كه‌نامهايشان شده‌اند توسطهنرمنداني‌كشيده زيبا اين‌طرحهاي
قدرت با اماطرحهايشان‌هنوز است حذف‌شده صحنه‌تاريخ از مدتهاست
.وامي‌دارند تفكر وبه بي‌خودمي‌سازند خود از تمام‌انسان‌را
خارجي رسانه‌هاي واحد