چهارم ، شماره 1130 نوامبر 1996 ، سال آذر 1375 ، 26 سه‌شنبه 6
|
|
اقتصادي تعديل سياست اجراي نشيب و فراز
يكساني اهميت دو هر كه مسير دو از اقتصادي تعديل روشن احمدرضا
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اقتصادي تثبيت ديگري و اصلاحات‌ساختاري يكي مي‌گذرد ، دارند
مكانيسم به منابع تخصيص سپردن از است عبارت ماهيتا اقتصادي تعديل
تعادلهاي عدم رفع جهت دولت دوش از بارهاي‌اقتصادي برداشتن و بازار
اقتصادي كلان
از اعم جهان بيشتركشورهاي ميلادي سال 1980 حدود اشاره‌از
علت به سوم جهان وكشورهاي شرق بلوك كشورهاي كشورهاي‌پيشرفته ،
به مي‌شد ، دست ناميده اقتصادي درحوزه‌هاي دولت ناكارآمدي كه آنچه
انگلستان در ازجمله.زدند خود گذشته سياستهاي‌اقتصادي در تعديلاتي
به ايرويز بريتيش نظير انحصارات‌دولتي و كمپاني‌ها مرحله‌اول در
موردكمپاني‌هاي در اقدام اين دوم درمرحله شد واگذار خصوصي بخش
درمرحله و گرفت صورت ماشين‌سازي‌جاگوار نظيركمپاني غيرانحصاري
در.گرفت خصوصي‌قرار بخش اختيار در برق‌شهري و آب توزيع سوم
عمومي هزينه‌هاي كردن محدود با رفورم اين نيز ريگان زمان در و امريكا
اقتصادي سازمان تجديد مائو ، مرگ از پس چين كشور در همچنين.شد آغاز
سوم جهان كشورهاي در و.شد شروع بازار سوسياليسم عنوان تحت
تعديل يا (Economic Reforms)اقتصادي اصلاحات عنوان تحت سياستهايي
اين توجيه در.درآمد اجرا به(Economic Adjustment) اقتصادي
شكست از مشهودتر اقتصاد در دولت دخالت شكست كه مي‌شد گفته اقدامات
(1).است بازار
اجرا اول پنج‌ساله برنامه طي اقتصادي تعديل سياستهاي نيز ايران در
و دولت هم ;(781374) دوم ساله پنج برنامه تصويب هنگام به و گرديد
تاكيد دوم برنامه طي اقتصادي تعديل سياستهاي اجراي ادامه به مجلس هم
(2).كردند
جهان ، اقتصادي ادبيات در اقتصادي تعديل چيستي به ابتدا نوشته اين در
قرار بررسي مورد ايران در آن كندي وعلل نتايج برخي و اجرا چرايي سپس
.است گرفته
چيست؟ اقتصادي تعديل
بهينه براي‌تخصيص راهي كه است بوده همواره‌اين اقتصاد علم هدف
و دولتي كنترل و برنامه‌ريزي روشهاي طريق از خواه بيابد محدود منابع
گذشته ، سال چندين طيكاربازار و ساز از بااستفاده خواه
.است يافته رونق ايران درسطح وچه جهان سطح در چه دوم البته‌رويكرد
بلوك فروپاشي و طرف يك از سرمايه‌داري اقتصادهاي در دولت ناكارآمدي
قالبتعديل در سياستهايي و گرايش‌دامن‌زد اين بر ديگر طرف از شرق
.گذاشته‌شد اجرا به اقتصادي
مكانيسم به تخصيص‌منابع سپردن از است ماهيتاعبارت اقتصادي تعديل
تعادلهاي عدم رفع جهت دولت دوش از اقتصادي بارهاي وبرداشتن بازار
است معتقد كه است اقتصاد به نئوكلاسيكي رويكرد همان اين.اقتصادي كلان
بايد و مي‌باشد قيمت‌ها كار و ساز كمياب ، منابع تخصيص براي راه بهترين
غيرموجه دخالت‌هاي بدون و تقاضا و عرضه طريق از خدمات و كالاها قيمت
براي قوي‌تري انگيزه از كه خصوصي بخش دست تا گيرد انجام دولت
گسترده‌تر فعاليت‌هاي انجام جهت است برخوردار اقتصادي بهينه‌يابي
بروز از پس اقتصادي‌معمولا تعديل مي‌شود گفته.شود باز اقتصادي
يا و جنگ از پس توليد ركود نظير اقتصادي مختلف شوكهاي و بحرانها
در شده ايجاد تعادلهاي عدم تا مي‌گيرد صورت انرژي قيمت شديد افزايش
براي سياستها مجموعه اين (3).نمايد تعديل را تقاضا و عرضه زمينه
كمك به و مي‌گيرد بهره درآمدي و ارزي مالي ، پولي ، ابزارهاي از اجرا
و (دولت بودجه كسر) داخلي كسري‌هاي و تنگناهاي‌توليد رفع صدد در آنها
سياست اجرايي برنامه‌هاي از برخي.مي‌باشد (پرداختها تراز كسري) خارجي
آزادسازي بنگاهها ، ملي ، خصوصي‌سازي پول ارزش كاهش:از است عبارت تعديل
(4)...و صادرات افزايش بهره ، نرخ افزايش يارانه‌ها ، حذف تجاري ،
انفجاري به‌صورت مي‌تواند اقتصادي سياستهاي‌تعديل اجرا شدت لحاظ از
و قيمت‌ها ساختار انفجاري‌اصلاح سياست در (5)تدريجي‌باشد يا و
طرفداران.مي‌شود انجام همزمان صورت به و بازارها تمام در آزادسازي
مزيت.پريد پرش دو با نبايد دره يك روي از كه مي‌آورند مثال روش اين
درست قيمتهاي به بازارها تمام يكباره كه است اين در اصلاحات نوع اين
آزادسازي فوق روش از غير به اگر و مي‌رسند تقاضا و عرضه لحاظ از
تخصيص باز و مي‌مانند باقي اختلال در نسبي قيمتهاي برخي گيرد انجام
شديد ركود ايجاد انفجاري سياست وخيم عواقب از.نمي‌گيرد صورت بهينه
نوع ايناست سياسي ناآرامي‌هاي بروز احتمال همچنين و اقتصاد در
اصلاحات ;ديگر راه.درآمد اجرا به شرقي اروپاي در بيشتر اصلاحات
اجتماعي ، و اقتصادي شرايط به توجه با آزادسازي آن در كه تدريجي‌است
آن روش اين مزيت.درمي‌آيد اجرا به دفعتا نه و گام به گام صورت به
به انفجاري سياست در كه شدتي به بحران و ركود دچار اقتصاد كه است
تدريجي اجراي با است ممكن ديگر طرف از اما.نمي‌شود مي‌آيد وجود
خطر در سياستها اين اجراي از را خود منافع كه گروههايي اصلاحات ،
و بگذارند برنامه چرخ لاي چوب مختلف انحاي به زمان گذشت با مي‌بينند
.سازند متوقف را آن روند
ركود دوره‌اي‌از اقتصادي تعديل براي‌اجراي مي‌رسد نظر به حال هر در
توجيه بايد اقشارجامعه همه و پذيرفت بايد مدت‌را كوتاه بيكاري و
تعديل سياست اقتصادي شرايطوخيم از رفت برون راه باشندكه شده
شده انجام تعديلات ميزان چه تا اينكه ;داشت توجه بايد ضمن در.مي‌باشد
به رشددارد شده انجام تعديلات كيفيت به بستگي مي‌شود منجر رشد به
شكل به تعديل اگر شود هماهنگ تعديل سياست با مي‌تواند نحو بهترين
و شود ظاهر اقتصادي كارايي و پس‌اندازها صادرات ، ظرفيت در افزايش
كشورهاي البته.گيرد انجام مناسب كيفيت با سرمايه‌گذاريهايي همچنين
ساختار:هستند متفاوت يكديگر با مختلف جهات از نيافته توسعه
.سياسي حساسيت‌هاي و بدهيها حجم موجود ، تعادلهاي عدم ماهيت اقتصادي ،
با كشور هر و كرد تدوين نمي‌توان آنها براي واحد سياست يك اين بنابر
(6).درآورد اجرا به را تعديل برنامه بايد خود شرايط به توجه
.دارندمي‌گذرد يكساني اهميت دو كه‌هر مسير دو از اقتصادي تعديل
اقتصادي تثبيت ديگري و (Structural Reforms)ساختاري اصلاحات يكي
رفع و توليد بخش بر ناظر ساختاري اصلاحات(Economic Stabilization)
عدم به پاسخ در و قيمت‌هامي‌باشد سيستم در نظيراختلال آن تنگناهاي
ديگر سوي از.درمي‌آيد اجر به اقتصادي (شوكهاي) تكانه‌هاي و تعادلها
طريق از تعديل اجراي هنگام به تقاضا كنترل بر اقتصادي تثبيت
تثبيت در.دارد تاكيد تورم مهار و مناسب مالي و پولي سياستهاي
كنترل نظير اقتصادي شده پذيرفته ابزارهاي از تورم مهار براي اقتصادي
نكته اينجا در.مي‌شود استفاده مصرف بر ماليات افزايش و پول حجم
و قبل را اقتصادي تثبيت بايد موفق تعديل برنامه يك كه است اين كليدي
مورد ايران در كه چيزي ;درآورد اجرا به ساختاري اصلاحات با همراه يا
.گرفت قرار غفلت
بين توسعه‌نيافته كشور مورد 89 در(7)شده انجام بررسي يك طبق
داراي كه‌كشورهايي رسيده اثبات به سالهاي 19901971 ، اين‌مطلب
نرخ متوسط نظير خصوصيات‌اقتصادي‌اي كه بوده‌اند رشدبالايي نرخ متوسط
بيشتر تقليل پايين‌تر ، پولي انبساط نرخ متوسط پايين‌تر ، رشدتورم
دارا را بهتر مالي وضعيت متوسط و موثر واقعي ارز نرخ متوسط
.بوده‌اند
:برد زيرنام موارد از مي‌توان تعديل‌اقتصادي مثبت نتايج جمله از
رانت و دولتي و اداري فساد كاهش كار ، بازدهي‌نيروي رفتن بالا
افزايش بلندمدت ، در اشتغال و توليد افزايش آن ، از ناشي جويي‌هاي
بدهي‌هاي افزايش:آن منفي نتايج جمله از و منابع بهتر تخصيص و صادرات
.درآمدي شكاف افزايش و مدت كوتاه در بيكاري افزايش خارجي ،
تعديل سياست كه گسترده‌اي اقبال وجود با:تعديل بر انتقادات
سياست اين ;آورده دست به نيافته توسعه كشورهاي بين در اقتصادي
سياسي اقتصاد پهنه و نمانده دور به علمي مخالفت‌هاي و ازانتقادها
در همواره جهاني مسلط اقتصادي نظام.است گرديده بحث‌ها اين جولانگاه
موانعي و كند درگير جهان اقتصاد در را كشورها تمام كه است بوده صدد
همين به بردارد ، ميان از است شده ايجاد آزاد تجارت راه در كه را
خود اجلاس نخستين در (G- ) گروه 7 به موسوم غرب صنعتي كشور هفت خاطر ،
تهديد را آنها مشترك اقتصادي منافع كه خطري كردند اعلام سال 1975 در
ديدگاه از (8).مي‌شود تجارت شدن محدود موجب كه است سياستهايي مي‌كند
است اقتصادي تعديل جهاني ، تجارت گسترش به نيل راه سرمايه‌داري نظام
در.مي‌شود برداشته صادرات افزايش براي خارجي تجارت موانع آن طي كه
زمينه‌هاي بناچار سياستها برخي اجراي جهت به اقتصادي تعديل دوران
براي مناسبي وسيله وام دادن و مي‌آيد فراهم اقتصادي و سياسي بي‌ثباتي
اين اماميباشد مدت كوتاه در توسعه‌نيافته كشورهاي ثبات حفظ
به مصرفي كالاهاي وواردات جاري هزينه‌هاي براي‌پرداخت عمل در وامها
بدين‌ترتيب.مي‌كند تشديد را مشكل‌بدهي‌ها بلندمدت در و كارمي‌رود
اهرم به تبديل وبدهيها مي‌آيد وجود به زنجيروابستگي محكم‌ترين
به توجه با ديگر طرف از مي‌گردد ، دهنده وام كشورهاي طرف از فشاري
آنها در كه نيافته ، توسعه كشورهاي اكثر اجتماعي -سياسي ساختارهاي
اصلي ابزار كه خصوصي‌سازي است حاكم اداري فساد و قبيله‌گرايي هنوز
مراكز به كه مي‌شود تمام اشخاصي يا گروهها نفع به عمل در است تعديل
پيوسته گروههاي و اشخاص دردست سرمايه نتيجه در.نزديك‌ترند تصميم‌گيري
طبقه و مي‌شود نابود يا و محدود متوسط طبقه.مي‌گردد متمركز محدودتري
(9).مي‌يابد گسترش بناچار تهيدست
مقطع در ايران اقتصادي اوضاع به نگاهي ايران در اقتصادي تعديل
آن در (10).مي‌دهد نشان را زده ، جنگ اقتصاد يك از گويا تصويري جنگ ،
و مسكوني مناطق دشمن‌به حملات از ناشي ويرانيهاي از گذشته مقطع
وارد كشور به مستقيم خسارت دلار صدهاميليارد كه زيربنايي تاسيسات
ظرفيت كه طوري به بود بلااستفاده توليدي ظرفيت‌هاي اعظم بخش (11) كرد ،
حجم و (12)بود رسيده اسمي ظرفيت درصد به 30 كارخانه‌ها از بعضي توليد
برنامه ازاجراي قبل ساله پنج دوره در.بود تنزل به رو ملي توليد
درهمين و يافت كاهش درصد سالانه 3/7 كشور داخلي ناخالص توليد اول ،
يافته كاهش درصد سالانه 19 متوسط طور به سرمايه تشكيل دوره ،
عدم و جنگ از ناشي هزينه‌هاي سنگين بار تحمل علت به دولت بودجهبود
قبل سالهاي طي خود وضعيت نامتعادل‌ترين در مالياتي ، درآمدهاي تكافوي
در درصد به 1/14 سال 1355 در درصد چهار از بيكاري نرخ.داشت آن از
ميليون حدود 6 سال 1367 در بيكاران تعداد و يافت افزايش سال 1365
اواخر درميشد زده تخمين نفر سال 13 همين در فعال نيروي و بود نفر
اينكه مورد كشوردر كارشناسان و صاحبنظران اكثر بين تقريبا سال 67 ،
نظر اتفاق نيست ، صلاح به زمان درآن موجود اقتصادي سياستهاي تداوم
تغيير بايد اقتصادي سياستهاي كه داشتند قبول غالبا.بود شده حاصل
داخل در اول ساله پنج برنامه نخست سالهاي در دليل همين به و كند
به اصلاحي برنامه‌هاي حاميان نسبت دانشگاهي ، محافل و مجلس و دولت
.بود آن مخالفان از بيشتر مراتب
سلام روزنامه - تعديل‌اقتصادي طبيبيان محمد دكتر -پانوشت1
زنجاني‌رئيس روغني مسعود آقاي اظهارات به كنيد نگاه -9/12/201372
سخنان همچنين و سلام 17/8/73 روزنامه در مندرج برنامه سازمان سابق
در چهارم مجلس بودجه و برنامه كميسيون رئيس نجف‌آبادي دري حجت‌الاسلام
تعديل سياستهاي -دهكردي كمالي پروانه -اطلاعات 15/8/3073 روزنامه
.اول فصل -1372-بازرگاني پژوهشهاي و مطالعات موسسه -اقتصادي
روزنامه -توسعه ضد يا توسعه برنامه:تعديل‌ساختاري -مومني فرشاد -4
-اقتصادي ثبات و تعديل سياستهاي -پسران هاشم دكتر -سلام 31/5/5073
Adjustment Programs- Vittorio Corbo, Morris.سلام 5/8/73 روزنامه
- Growth- Oriented
Goldstein. Mohsin Khan - IMF& THe World Bank- Chapter I
و پولي موسسه ترجمه -رشدبلندمدت و كلان اقتصادي تعديل -خان محسن -7
و سرمايه‌داري نظام -زنجاني اخوان داريوش دكتر -801371-بانكي
.شماره 9695 -اقتصادي -سياسي اطلاعات مجله -بين‌الملل جامعه ساختار
.همان -9
ويژه‌نامه -توسعه اول برنامه پايان و آغاز در ايران اقتصاد -10
دكتر -مهرماه 1101373 همشهري روزنامه -تهران بين‌المللي نمايشگاه
اقتصادي مسايل گزيده مجله -ايران بازسازي‌اقتصادي -اميراحمدي هوشنگ
-انقلاب بعداز ايران اقتصاد -رقاسي.م -110109120) شماره -اجتماعي
تير 72 و خرداد -توسعه فرهنگ مجله
دارد ادامه
