چهارم ، شماره 1131 نوامبر 1996 ، سال آذر 1375 ، 27 چهارشنبه 7
|
|
تعديل سياست و ايران اقتصادي ساختار
اقتصادي تعديل سياست اجراي نشيب و فراز
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بردارد گام ملي عالي مصالح راه در مي‌خواهد كه دولتي يا حكومت هر
در ايران اقتصادي ساختار دادن تغيير دهد انجام بايد كه كاري مهمترين
و صنعتي توليدات سمت به گرايش و نفت درامد به كاهش‌وابستگي جهت
است كشاورزي
:ايران در اقتصادي تعديل نتايج
سالهاي طول در درصد 3/7(GDP)داخلي ناخالص توليد رشد نرخ متوسط
در رقم اين) درصد ناخالص 3/13 ثابت سرمايه تشكيل رشد نرخ برنامه ،
بيكاري نرخ كاهش ;بودجه كسر كاهش (است بوده منفي درصد سال 1367 ، 16
و صنعتي كارخانجات توليد افزايش (16)درصد ، به 8/11 درصد از 9/15
و زندگي عمده لوازم و تسهيلات از استفاده‌كننده خانوارهاي درصد افزايش
تعديل اجراي مثبت نتايج از بورس بازار گرفتن رونق و (جدول 2) مسكن
(17).است اقتصادي
رشد ازجمله آورد به‌بار منفي اثرات نيز بعضي‌زمينه‌ها در برنامه اما
برابر 2/8 رشدي متوسط بود قرار برنامه هدف طبق كه نقدينگي حجم شديد
سه از بيش يعني شد ، درصد آن 1/25 عملكرد اما باشد داشته سال در درصد
طبق نيز (تورم) خرده‌فروشي قيمت شاخص رشد همچنينبرنامه هدف برابر
درصد به‌رقم 8/18 اما مي‌كرد رشد سال در درصد بايد 4/14 مصوب برنامه
خردكننده‌ترين از يكي زياد تورم يعني مسئله اين و (جدول 3).رسيد
را عمومي نارضايتي‌هاي برخي خود به‌دنبال كه بود تعديل تنديس عوامل
را مرزي و حد هيچ كه ارز نرخ شدن خارج كنترل از.آورد فراهم نيز
حدود 30 به كه خارجي بدهي‌هاي بار همچنين و نمي‌شناخت خود افزايش براي
در اقتصادي تعديل اجراي منفي تبعات ديگر از (18)رسيد دلار ميليارد
.بود ايران
در لازم تغييرات عدم‌ايجاد مسئله ، نگارنده‌عمده‌ترين به‌نظر اما
راه در مي‌خواهد دولتي‌كه يا و حكومت هر.است كشور اقتصادي ساختار
تغيير دهد انجام بايد كه كاري مهمترين بردارد گام ملي مصالح‌عالي
و نفت درامد به وابستگي كاهش جهت در ايران اقتصادي ساختار دادن
بخش گسترده‌اش معناي در صنعت البته كه) است صنعتي توليدات به‌سمت
.(مي‌شود شامل نيز را كشاورزي
نجومي درامدهاي و است ايران اقتصاد جان بلاي بورس‌بازي و دلال‌صفتي
اول برنامه در متاسفانهميكند مايوس را همه‌توليدكنندگان آن از ناشي
با شود ، كاسته غيرتوليدي و تجاري بخش‌هاي به گرايش شدت از آنكه به‌جاي
اول برنامه طي اينكه با (19).شد افزوده جذابيت‌هايش بر آن يافتن رونق
بخش اين متاسفانه اما (20)شد تزريق صنعت بخش به ارز دلار ميليارد 32
طنزهاي از اين.ماند باقي مظلوم كماكان داد خود به كه تكاني وجود با
اعتبارات و نقدينگي كمبود از صنعت بخش درحالي‌كه كه ماست اقتصاد تلخ
.مي‌شود عنوان نقدينگي زياد حجم كشور اقتصاد عمده مشكل مي‌برد ، رنج
پنج‌ساله‌بتوان‌به برنامه يك كه‌طي نمي‌رود انتظار البته
متحول را اقتصادي بنيانهاي و داد پايان كشور اقتصادي نابسامانيهاي
.كرد
:ايران در اقتصادي تعديل تهديدكننده عوامل
و سالهاي‌نويدبخش اقتصادي برنامه ، ازلحاظ اول سالهاي
نسبتا شرايط اقتصادي مهم به‌طوري‌كه‌متغيرهاي اميدواركننده‌اي‌بود
اين بر ترمزي خط برنامه پاياني سال دو ركود اما.داشت قبولي قابل
به‌ترتيب معدن و صنعت بخش رشد و 72 سالهاي 71 طي به‌طوري‌كه.بود روند
جدول).داشت قرار برنامه هدف از كمتر بسيار كه بود درصد و 2/1 3/3
تا مي‌رفت ارز نرخ افسارگسيختگي و تورم نرخ و نقدينگي شديد رشد (يك
اواخر در ناگهان كه بكشاند اقتصادي به‌تعطيل را اقتصادي تعديل
ارز نرخ بر زدن مهار و شد ايجاد پيموده راه در مهمي پيچ بهار 1374
تعديل مي‌رسد به‌نظر كه بنياني و اساسي دلايل برخي.بود جريان اين نمود
بيان قابل زير به‌شرح مي‌دهد قرار تهديد مورد را ايران در اقتصادي
:مي‌باشد
وجود مكانيسمي مديريت ، سيستم در متاسفانه:انتخابمديران شيوه -الف
مديران كار بر دم هر و باشد داشته خوردهاي‌خوداصلاحي باز كه ندارد
فردي كارايي به كمتر مديران ، انتخاب در همچنينگيرد صورت نظارت
و ملي مصالح بايد مديران انتخاب مورد درحاليكهدرميشود توجه
كه كنيم فكر اين به ;سياسي خطوط از فارغ و بگيريم درنظر را اجتماعي
.شود اداره احسن به‌نحو پست يا و سمت فلان
و تخصص‌بالا ، تعهدكاري داراي مدير كه مهم‌باشد ما براي بايد اين
دچار ما اخلاقيات نظام مواقع بعضي متاسفانه.باشد مردم به‌حال دلسوز
مسايل برعكس و مي‌دهيم زيادي اهميت مهم كمتر چيزهاي به و مي‌شود اخلال
نمي‌دانند بعضا ما مديران مي‌گيريم ، ناديده را انساني و اخلاقي مهم
از كه كند قبول را سمتي انسان كه است اين غيراخلاقي عمل بزرگترين كه
(21).برنمي‌آيد آن انجام عهده
ارتقاي براي لازم هنوزنهادهاي ما جامعه در:توسعه نهادسازي -ب
.مي‌كند عمل نارسا و ضعيف يا نگرفته شكل انساني‌يا و مادي ظرفيت‌هاي
نهادهاي و ساختارها تحول و به‌ايجاد اساسي‌اي توجه اول برنامه در
نهادها اين ازجمله.نگرفت صورت فرهنگي و سياسي اقتصادي ، اجتماعي ،
تحقيقاتي و علمي نهادهاي سياسي‌و احزاب اسلامي ، شوراهاي به مي‌توان
وظايف ، تقسيم و دولت از مستقل عمل با نهادها اين.كرد اشاره
فراهم را جامعه امور در مردم موثر و مستقيم مشاركت امكان مي‌توانند
.كنند
از يكي مدني جامعه و دولت بين كارامد و روابطپويا ايجاد به‌علاوه
ايجاد براي.مي‌باشد بادوام توسعه مرحله به ورود براي ضروري شرايط
مردم در هم و دولت در هم توسعه‌خواهانه خصلت‌هاي بايد روابطي چنين
انضباط توليدي ، و علمي تفكر ويژگي‌ها اين ترين بنياني.گردد ايجاد
شكل يكديگر با پيوند در اينها كه اجتماعي‌است مسوليت‌پذيري و دروني
بايد خصلت‌ها اين رشد.مي‌دهد گسترش جامعه در را توسعه فرهنگ و گرفته
اساسي و حياتي نقش اينجا در.شود منتقل جامعه به و شروع دولت از
كه است امر اين گوياي و مي‌شود نمايان توسعه روند در دولت و حكومت
(22).مي‌باشد بخش‌ها اين در تحول درگرو هرچيز از قبل بادوام توسعه
:اجرايي و اداري مشكلات -ج
توليدكنندگان مقابل در همواره‌سدي دولت ديوانسالاري دستگاه بي‌تحرك غول
كاغذبازي كاهش و اداري تنگناهاي رفع.است بوده اقتصادي كارآفرينان و
عمل در اما بود شده تاكيد آن بر اول برنامه در كه بود اهدافي از
هر كشور توسعه و رشد براي.نبوديم اداري خم‌هاي و پيچ كم‌شدن شاهد
ازجمله بوروكراسي.شود برداشته بايد است توليد راه در كه مانعي
در كه را او و شود سرمايه‌گذار دلسردشدن موجب است ممكن كه است مواردي
لقايش به را توليد عطاي تا كند مجبور است شده سرگردان ادارات پيچ‌وخم
.ببخشد
و اراده تصميم ، .مقررات‌است و قوانين كم‌عمري قضيه ، اين ديگر سوي
واصلاحات تعديل موفقيت‌برنامه در مهمي نقش‌بسيار سياست‌گذاران ثبات
اراده در وسرمايه‌گذاران چنانچه‌توليدكنندگان.دارد اقتصادي
هر كنند احساس يا و مشاهده‌كنند تزلزل انجام‌اصلاحات ، براي دولت
متوقف موج‌نارضايتي اولين با برداشته‌مي‌شود امروز كه قدمي
قطعا.كرد نخواهد دوام‌سياستهااعتماد و به‌ثبات خواهدشد ، هيچ‌كس
در را ذهنيت اين روزه چند قوانين و پي‌درپي بخشنامه‌هاي صدور
حاكم برنامه بر يكدست و منسجم ديد يك كه مي‌كند ايجاد سرمايه‌گذار
ريسك و مي‌افتد به‌خطر توليدي سرمايه امنيت حالت اين درنيست
.مي‌يابد افزايش سرمايه‌گذاري
:مالي و پولي انضباط عدم -د
است مالي و پولي اقتصادي‌انضباط تعديل اركان‌سياست مهمترين از يكي
افزايش و حجم‌نقدينگي رشد.نشد حاصل برنامه‌اول طي متاسفانه كه
سال به‌غيراز اول برنامه طيبود تورم عمده عوامل از دولت هزينه‌هاي
برنامه پيش‌بيني بيش‌از دولت هزينه‌هاي تحقق درصد سالها بقيه در 1368 ،
بوده درصد سال 1372 ، 3/318 در هزينه‌ها تحقق درصد به‌طوري‌كه است بوده
.(جدول4).است
بيش همواره طول‌برنامه در داخلي ناخالص توليد به دولتي مصرف همچنين
جدول نقدينگي‌نيز حجم مورد در.(جدول5) است ، بوده ازهدف‌برنامه
.است امر واقعيت گوياي 3
از يكي ماليات.است مالياتي نظام اصلي مالي ، محور سياستهاي مورد در
اقتصادي مختلف حوزه‌هاي بر مي‌تواند كه است اقتصادي پركاربرد ابزارهاي
مي‌تواند مثال به‌عنوان.كند دگرگون را مهمي متغيرهاي و گذاشته اثر
را درامد توزيع اينكه يا و خاص‌باشد سمتي به توليدات جهت‌دهنده
به نسبت دارد وجود زمينه اين در كه مهمي شاخص.كند متعادل‌تر
برنامه سالهاي تمام در.است داخلي ناخالص توليد به مالياتي درامدهاي
(جدول 4).است بوده برنامه مصوبدر عدد از كمتر نسبت اين تحقق درصد
مي‌رسيد داخلي ناخالص توليد از درصد به 4/8 نسبت اين بايد سال 72 در
سال در مشابه رقم از كمتر حتي يعني شد برآورده درصد عدد 3/4 تنها كه
زدن مهار جهت در مي‌توانست كه مالياتي (سيستم) سامانه متاسفانه.1367
باقي بي‌سامان همچنان گام‌بردارد توليدات افزايش و خدمات بخش بر
.ماند
افكار در تغيير به ابتدانياز رفتاري ، تغيير هر:نتيجه‌گيري - ه
در يافتن توسعه فكر ابتدا كه مي‌كند ايجاب نيز كشورما شرايط.دارد
و كشور شدن صنعتي كه برسند باور اين به مردم و جابيافتد مردم آحاد
شرايط از رفت برون راه كاربردي ، -علمي پژوهشهاي به دادن اهميت
رگه‌هاي همچنان و ندارد محكمي صنعتي بنيانهاي كه است فعلي اقتصادي
.است وصل نفت چاههاي به حياتي‌اش
نتيجه اين به تعديل‌اقتصادي ، مورد در عنوان‌شده مطالب به نگاهي با
ناشي اقتصادي ماهيت‌تعديل از تعديل تبعات‌منفي اكثر كه مي‌رسيم
و نقدينگي حجم اينكه.است بوده اشكال دچار برنامه اجراي بلكه نمي‌شود
نبود توليدات قوت‌دهنده مالياتي نظام اينكه شد افسارگسيخته ارز نرخ
درواقع ديگر ، مسايلي و نگرفت صورت خارجي توليدي سرمايه‌گذاري اينكه
.آن ماهيت به نه و برمي‌گردد ايران در تعديل نامناسب اجراي به امر
مي‌توانست اقتصادي تعديل شده ، حساب و دقيق اجراي با اينكه حداقل
.دهد نشان خود از بهتري عملكرد
:كنيم توجه زير موارد به برنامه موفقيت براي باشد يادمان
حوزه‌هاي در مردم نظارت و مشاركت افزايش و سياسي نهادسازي -
تصميم‌گيري
دادن ارتباط و دانش وتوليد فن‌آوري گسترش تحقيقاتي‌و نهادسازي -
زندگي با علم
حقوق قابل‌اعتمادبه‌طوري‌كه‌ضامن و محكم وقضايي حقوقي نهادسازي -
.دهد كاهش را معاملاتي هزينه‌هاي و باشد مالكيت حقوق و مصرف‌كننده
به علاقه اشاعه و مردم بين در صنعتي و علمي فرهنگ گسترش -
توسعه‌يافتگي
كاغذبازي و اداري فساد رشد از جلوگيري براي كارهايي و ساز ايجاد -
.توليد از حمايت جهت در مالياتي سامانه كردن كارا -
روشن احمدرضا
دوم برنامه مستندات -28/5/17074- سلام روزنامه -پانوشت16
برنامه سازمان انتشارات- اول برنامه عملكرد - يازدهم جلد - توسعه
رئيس فريبرز دكتر -1/7/19075- سلام روزنامه -1801373- بودجه و
فرهنگ مجله - ايران اقتصاد در اقتصادي تعديل سياست ارزيابي - دانا
احمدرضا -1/5/2101374- سلام روزنامه -تير 2001372 و خرداد - توسعه
پايان‌نامه - ايران متوسط طبقه بر اقتصادي تعديل سياست اثر - روشن
.ارديبهشت 75 تهران ، دانشگاه اقتصاد دانشكده - ارشد كارشناسي
چالش‌هاي و اول برنامه عملكرد ارزيابي - اميراحمدي هوشنگ دكتر -22
92) و (93- 94) شماره‌هاي اقتصادي -سياسي اطلاعات مجله - دوم برنامه
.(91-
