چهارم ، شماره 1132 نوامبر 1996 ، سال آذر 1375 ، 28 پنجشنبه 8
عبادت و اعتكاف
ميدان است ، كششهاي‌مادي و نفساني باخواسته‌هاي مبارزه عرصه اعتكاف ،
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
خودخواهي‌است و برتري‌طلبي باحس مبارزه
بشارتهايي.است ديني‌بسيار بشارتهاي همراه‌با رجب ، ماه حدوث:اشاره
مومنان و مسلمانان اعتقاد و ايمان پشتوانه مي‌تواند آنها از هريك كه
است مستحب مومنان كه است شده وارد متعدد روايات در ازجمله.باشد
عبادت به ممتد پيوستگي و اعتكاف به را پربركت ماه اين از خاص ايامي
كه را حاضر نوشته ارزشمند ، واردات اين به باتوجه.بپردازند ذكر و
تقديم گرامي خوانندگان حضور به است ديني و قرآني سنت اين درباره
.مي‌كنيم
آوردن روي يا جايي‌و در كردن اقامت به‌معناي واعتكاف واژه‌عكوف
(1).است آن تعظيم و توجه با همراه چيزي به
خداوند به انگيزه‌تقرب به انسان كه آن‌است اعتكاف اصطلاحي معناي
جامع‌اقامت مسجد در و بگيرد پي‌درپي‌روزه روز سه متعال ، دست‌كم
از اعتكاف مدت طول در و بگيرد روزه را بايدروزها معتكف.نمايد
وجدال معطر گياهان بوئيدن وفروش ، خريد جنسي ، امور كارهايي‌همچون برخي
.بپرهيزد خودنمايي و
شواهد اين‌همه ، با است اسلامي ازعبادتهاي يكي بدين‌معنا اعتكاف
بوده مطرح نيز آسماني اديان ديگر در برنامه اين است‌كه آن گوياي
:كه است آورده طبرسي از نقل به دربحارالانوار مجلسي علامه.است
(2).است مي‌كرده اعتكاف بيت‌المقدس مسجد در (ع)پيامبر سليمان
داده ، خبر پيشين اديان در اعتكاف ريشه‌داربودن از نيز مجيد قرآن
:مي‌فرمايد كه آنجا
العاكفين و بيتي‌للطائفين طهرا ان واسمعيل ابراهيم الي وعهدنا
(آيه 125-بقره سوره) السجود والركع
براي را خانه‌ام تا داديم اسماعيل‌فرمان و ابراهيم به و
.كنيد تطهير نمازگزاران و معتكفان طواف‌كنندگان ،
معناي راهمان آيه اين در عاكفين فقيهان ، واژه و مفسران از بسياري
.كرده‌اند گذشت ، تفسير كه اصطلاحي
از معتبر روايتي در.ويژه‌داشت اهتمامي به‌اعتكاف ، (ص)اكرم پيامبر
مبارك ماه پاياني دهه در (ص)پيامبر:كه است آمده (ع)صادق امام
;مي‌شد بپا مو جنس از خيمه‌اي حضرت آن براي مي‌شد معتكف مسجد ، در رمضان
را خويش بستر و مي‌بست عبادت به كمر اعتكاف ، دوران در (ص)خدا رسول
(3).مي‌كرد جمع
ذكر سني و حديثي‌شيعه كتابهاي در قطعي يك‌سنت به‌عنوان مطلب اين
است آن پيداست ، آشكارا احاديث ، اين همه در كه مهمي نكته (4).است شده
برنامه يك بلكه نبوده ، نادر و موردي برنامه‌اي (ص)پيامبر اعتكاف كه
.است بوده عملي‌مستمر
آمده به‌ميان سخن(ص)پيامبر توسط قضاي‌اعتكاف از روايات ، برخي در
.است
ماه در بدر جنگ:كه است آمده (ع)امام‌صادق از معتبر حديثي در
سال در نكرد ، ولي اعتكاف سال ، آن در (ص)پيامبرانجامگرفت رمضان
نيز دهه يك و سال همان براي دهه ، يك نموده ، اعتكاف دهه دو آينده ،
(5).قبل سال قضاي به‌عنوان
خوبي به بدان‌را (ص)پيامبر اهتمام اعتكاف‌و اهميت مطلب ، اين
انجام خود وقت در مستحبي‌هرگاه عبادتهاي زيرامعمولا مي‌نماياند ،
از برخورداري به‌دليل مستحبات از پاره‌اي تنها ندارد قضا نگيرند ،
نمود ، قضا را آن مي‌توان نگيرند ، انجام وقت در چنانچه خاص ، اهميت
.عبادتهاست نوع اين از يكي اعتكاف
اعتكاف به مربوط مسائل جزئيات از بسياري سيره‌نويسان ، محدثان‌و
روايات برخي در.نموده‌اند ذكر حديث و تاريخ كتابهاي در را (ص)پيامبر
است بوده مو از اعتكاف دوران در (ص)پيامبر خيمه جنس كه است آمده
در و خرما درخت برگ از حضرت آن خيمه كه است گوياي‌آن نقلها از برخي
(7).است بوده حصير از آن
ستون) به‌نام‌اسطوانه‌السرير ستونهاي‌مسجدالنبي از يكي كنار در
(8).داده‌مي‌شد قرار (ص)استراحت‌پيامبر براي ، تختي(تخت
مسئوليت كه دوراني در (ص)پيامبر كه است توجه قابل نكته‌بسيار اين
ما مي‌ورزيد اهتمام به‌اعتكاف ، داشت ، دوش بر را حكومت و جامعه اداره
در حتي مسلماني هر كه مي‌گيريم الهام چنين (ص)پيامبر رفتار اين از
زيرا است ، نيازمند درونگرايي نوعي به نيز اجتماعي تلاش و كار گرماگرم
در انسان صحيح عملكرد براي استوار پشتوانه‌اي كه است برنامه‌هايي چنين
.مي‌نمايد فراهم اجتماعي عرصه‌هاي
اخروي پاداشهاي بيان با اعتكاف ، در عملي مشاركت بر افزون (ص)رسول‌خدا
است آمده حضرت آن از حديثي در.تشويق‌مي‌نمود بدان را اعتكاف‌مسلمانان
را عمره دو و حج دو ثواب رمضان ، مبارك ماه در اعتكاف دهه يك:كه
(9).دارد
گفته‌اند ، بر اعتكاف‌سخن فضيلت كه‌درباره رواياتي از بسياري گرچه
كرده‌اند تاكيد آن پاياني دهه به‌ويژه و رمضان مبارك ماه در اعتكاف
كه زماني هر در نيست خاصي محدوديت داراي زماني نظر از اعتكاف ولي
نيز رواياتي كه اين ضمن.رواست نيز اعتكاف باشد ، صحيح گرفتن روزه
اهل منابع در.مي‌كند بيان را اعتكاف فضيلت مطلق به‌طور كه دارد وجود
واحتسابا ايمانا اعتكف من:كه است آمده (ص)ازپيامبر نقل به سنت
باعث اخلاص ، و باايمان همراه اعتكاف(10)من‌ذنبه تقدم ما غفرله
.مي‌شود گذشته آمرزش‌گناهان
عصرهاي در و جاهاي‌گوناگون در (ص)اكرم رحلت‌پيامبر از پس مسلمانان
آن رحلت پس‌از حتي (ص)پيامبر بپاداشته‌اندهمسران را مختلف‌اعتكاف
اعتكاف نيز (ع)دوران‌اميرالمومنين در.مي‌شدند مسجدمعتكف در حضرت
دوراني در محمدبن‌ابوبكر كه آنجا تا است ، بوده مطرح ميان‌مردم در
اعتكاف روش درباره (ع)امام از بود ، مصر در (ع)اميرالمومنين والي كه
مشوق و (ع)اميرالمومنين قتل طراح ملعون ، قطام (12).مي‌پرسد (ص)پيامبر
اين (13).است معتكف‌بوده مسجد ، در (ع)علي هنگام‌قتل در اشقي‌الاشقيا
در ازمسلمانان زيادي شمار آن‌زمان ، در كه است آن مطلبگوياي
در تا شده‌اند برآن همين‌روتوطئه‌گران از معتكف‌بوده‌اند ، مسجد ،
.بيافرينند را تاريخ بزرگترين‌جنايت اعتكاف ، پوشش
و حسن همچون‌امام معصوم امامان ازشركت همچنين احاديث و تاريخ
كه نيز اكنون (14)است داده خبر صريحا حسين‌عليهماالسلام امام
مي‌گذرد (ص)توسطپيامبر و اسلام دين در اعتكاف سنت تاسيس از قرن 14
خوبي جايگاه از مسلمان‌نشين كشورهاي از بسياري در محمدي سنت اين
مبارك ماه آخر دهه در همه‌ساله مسجدالنبي و مسجدالحرام.است برخوردار
.است باشكوه و معنوي مراسم اين برپايي صحنه رمضان
ميدان است ، كششهاي‌مادي و نفساني باخواسته‌هاي مبارزه عرصه اعتكاف ،
برتافتن رخ نماد اعتكاف ، .است خودخواهي و برتري‌طلبي حس با مبارزه
.است زندگي‌بي‌هدف و روزمرگي به پشت‌پازدن است ، آن مظاهر و ازدنيا
قانع را آنها مادي جلوه‌هاي كه است بزرگي روحي نياز اعتكاف ،
.نمي‌كند
اعتكاف ، .است مصرف‌گرايي از پرهيز و قناعت و زهد روح پرورش اعتكاف ،
كه‌در كسي است طبيعي.ماده‌گرايي‌است و حرص و آزمندي خوي با مبارزه
عرصه در حتي مي‌گيرد ، فرا را درس همه اين مي‌كند ، و شركت كلاسي چنين
.خواهدبود پربارتري عملكرد داراي نيز اجتماعي فعاليتهاي
تلقي عمر گذران‌بيهوده را مسجد در اشتباه‌اعتكاف به نيز برخي
دعاو به پرداختن زمينه اعتكاف.است نادرست اين‌پنداري مي‌كنند
درياي از تا مي‌كند آماده را انسان اعتكاف خداست ، با انس و عبادت
برجان نهرها دعا زلال چشمه‌سار از و گيرد بهره‌ها قرآن معارف بيكران
.كند جاري
فيض ازخرمن خوشه‌چيني و راز محرمان همدمي‌با و همنشيني اعتكاف ،
آستان بر سرسائيدن و خدا دربارگاه گزيدن ماوا اعتكاف ، .است آنان
.خداست بر باطن و ضمير وقف و انديشه حبس اعتكاف ، اوست ،
ظاهر ، در اعتكافبهخوداست مجدد نگاهي فطرت‌و به بازگشت اعتكاف
در سير.است اوج در پرواز و حركت درواقع ولي است ، آرامش و سكون
.است عبادت و طاعت مقدس وادي به گذر و معرفت آسمان
نوبهار رحيم:نوشته
:پي‌نوشتها
لسان) عنه‌وجهه لايصرف مواظبا اقبل‌عليه:علي‌المشي‌ء عكف - 1
ص 141 ، ج 14 ، مجلسي ، باقر محمد بحارالانوار ، - 2(منظور ابن العرب ،
ص 175 ، ج 4 ، كليني ، يعقوب محمدبن كافي ، - تهران ، 301363 اسلاميه ،
باب 71 ، ص 157 ، ج 3 ، ترمذي ، سنن:ك -ر نمونه به‌عنوان -روايت 401
باب 1 ص 397 ، ج 7 ، عاملي ، حسن محمدبن الشيعه ، وسائل -شماره 50790
وفاءالوفاء ، -روايت 701 همان ، -روايت 602 اعتكاف ، كتاب 1 از
حسن محمدبن وسائل‌الشيعه ، -ص 90447 همان ، -ص 80452 ج 2 ، سمهوري ،
كنزالعمال ، -روايت3 ، 10 كتاباعتكاف ، از باب 1 ص 397 ، ج 7 ، عاملي ،
.ص 315 ج 4 ، بيهقي ، سنن -شماره 11024006 ص 530 ، ج 8 ، هندي ، متقي
ج 42 ، همان ، -ص130542 ج 33 ، مجلسي ، محمدباقر بحارالانوار ، :ك -ر -12
.ص 229
از باب28 ص 585586 ، ج 11 ، عاملي ، حسن محمدبن وسائل‌الشيعه ، -14
.المعروف ، روايت 3 فعل ابواب