چهارم ، شماره 1133 نوامبر 1996 ، سال آذر 1375 ، 30 شنبه 10
|
|
بحران‌ها و كاركردها ;امروز شهر
(دوم بخش) -چگونه؟ شهرها ، اسلامي هويت احداث
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
ايراني فرهنگ عاشق آرشيتكت‌هاي براي حتي مدرن ، معماري قانونمندي
و به‌خاطره‌ها اصيل‌نيز نشانه‌هاي و نمادها و نگذاشت مجال جاي نيز
پيوست اشعار
از است مملو جهان شهرهاي ديگر همچون نيز ما شهرهاي كه مي‌پذيريم
نمي‌تواند ، و است نگار و نقش كه‌هويت نمي‌پذيريم ;اما.معضل و مسئله
اين نه مگر.سازد مرتفع -را آنها همه نه اگر -شهرها معضلات از بخشي
از شهرنشين بشر نجات براي انديشه و طرح پي در نيز مجامع‌جهاني كه است
و ساخت اگر -كه‌هويت نپذيريم چراهستند آينده‌ناگزير در آن شر
و انديشه‌ها اساسي‌ترين از يكي - باشد آن از برداشت‌درستي و پرداخت
طرحهاست؟
منتشر (مكزيك در شهري) شهرساكاتكاس از گزارشي يونسكو ، اخيرا
و آمده به‌ميان سخن شهر وصف‌ناپذير هويت از گزارش اين در.كرده‌است
معماري چون درونگراست ، و قدرتمند شهر يك ساكاتكاس كه است تصريح‌شده
فهرست در اينك شهر اين بناهايدارد وصف‌ناپذيري آن‌چنين‌ويژگي
آن با شهر اين بودن غيرعادي دليل.است گرفته جاي يونسكو ميراث‌جهاني
خيابانهاي كه شهري.درونگراست معماري سبك از ناشي شهرآرايي‌نامنظمش
.مي‌دهد به‌دست را بناها از جامعي ديد امكان به‌ندرت وپيچاپيچ باريك
هوايي و آب با متناسب معماري به‌عنوان‌يك را آن رائول‌تولدوفارياس
.است آن اهالي سنجيده و موقر شخصيت بازتاب كه مي‌كند ناسازگارتوصيف
گسترش براي كه كوششهايي حاصل هم و است معادن گسترش محصول ساكاتكاس‌هم
عمارتهاي از كم‌اهميت‌تر به‌هيچ‌وجه ساكاتكاس معماري.گرفت مسيحيت‌صورت
.نيست آن بزرگ‌مذهبي
كه مي‌پذيريم ;است اين وشهرسازان شهرها اداره مسئولان با ما سخن
كه‌هويت‌هاي مي‌كنند تعيين باشاخص‌هايي را جهان شهرهاي بد و خوب
يافت شاخص‌ها آن در كمتر يافته‌ايم را آن دغدغه ما كه نوعي از فرهنگي
گواناخواتو ، نيز ، و كيوتو ، ريودوژانيرو ، مي‌گويند ، مثلا.مي‌شود
در جيبوتي تيرانا ، كارديف ، كلكته ، و بالاتر رديف‌هاي در فلورانس
رشد سرعت:مي‌گويند آنكه ديگرهستند مرتبه‌هاي‌پايين‌تر و رديف‌ها
هندوراس ، و باهاما جزاير غربي ، صحراي بيش‌ازحد ، تراكم و جمعيت
اينها همه با.است بحران‌زاكشانده ورطه‌هاي به را اوزاكا و سائوپولو
شاخص -آنها درصدر حتي -شاخص‌ها اين كنار در كه است اين حق به توقع
كه است ممكن.شهرهاست بودن و شدن بد يا خوب در هويت كننده تعيين
فراهم نوين تكنولوژيهاي به‌كارگيري با بهتر زندگي يك به دستيابي
نيازهاي تامين سايه در بهتر ، تنها زندگي مفهوم و معنا اما باشد ،
معنوي نيازهاي و پرسشها به بايد بي‌ترديد و نيست امكان‌پذير بشر مادي
.گفت پاسخ نيز بشر
شهرهاي‌غول‌آسا در زندگي احيانا كه(بلا) تاثير و هويت بحران بحث
و يك‌زماني‌ولتر.نيست تازه‌اي بحث به‌هيچ‌وجه مي‌گذارد شهروندان بر
البته دو اين هم‌مي‌كوفتند ، نزاع كله بر شهرها سربحران بر روسو
رخ‌داده هم وكنفوسيوس ميان‌لائوتسو آنها از پيش سال هزار دو
يا متضاد و متفاوت استدلالهاي مجموعه هريك‌براساس متفكران اين.بود
همچنان نزاع اين هم امروز.آن مخالف يا بودند شهرها رشد موافق
آنهاست ، نامتعادل رشد نتيجه كه شهرها خيزي بحران اما.است برقرار
طرحهاي و گزارشها شهر درواقع‌مسئولان و ساخته فرمايشي را هويت بحث
آنها.مي‌كنند نگهداري را خود كار دفتر قفسه‌هاي در را آن به مربوط
به را شهرها به هويت‌زا طرحهاي پوشه كه مي‌كنند پيدا را اين فرصت كمتر
مجامله‌آميز رفتار اين شهرداران‌براي البته.ببرند تصميم‌گيري جلسات
با.كنند رديف را محكمه‌پسند دليل هزاران بلكه و صدها مي‌توانند خود
فصلهايي برنامه‌ريزان از گروهي گاهي دنيا كنار و گوشه در اينها همه
شهرها مسئولان از برخي.مي‌دهند اختصاص هويت بحث به را خود برنامه از
خود مطبوعاتي مصاحبه‌هاي و سخنراني‌ها چاشني را بحث اين گاهي نيز
.مي‌كنند
كسي.است شكل‌گيري حال در مدرنيته‌بي‌هويت نوعي ما شهرهاي در
ياد از ما نمي‌كند ، انكار را انبوه كوچك خانه‌هاي ساختن ضرورت
شهرها اداره در درپيچ پيچ مسئله هزاران با شهرها مسئولان كه نمي‌بريم
در كه مدرنيته مظاهر به آغوش‌گشايي بحث در ما حرف تمام هستند ، روبه‌رو
كه است اين مي‌بخشد ، ما به ديگر تحفه‌اي و تصوير روز هر اخير قرن دو
هم شهر حاشيه آلونك يك كه وقتي.باشيم نيز خود اصيل هويت حفظ مراقب
نجومي بودجه‌هاي صرف در چرا ،(1)باشد داشته مي‌تواند خود براي هويتي
.نباشيم پي‌هويت در ما ساختمانها براي
ونيمه‌اروپايي اروپايي شهرهاي وصف ايرانيان‌با كه بار نخستين
سيماي.صفويه‌بود دوران در شدند ، خود شهر به ، رسيدگي درصدد
واصفهان تصميمي‌بگيرند كه داشت برآن را پادشاه‌صفوي استانبول ،
با توانست و بود پولدار دولتي صفوي دولت اما.بود تصميم اين نتيجه
سازگار فرهنگ‌خودي با و كند هضم را خويش عصر تمدن دگرگونيهاي آرامش
شهرها براي برنامه‌ريزي مهار الگوبرداري‌ها اين قاجار دوران در.كند
.خودرسيد اوج به شهرها گسيختگي مهار پهلوي دوره در و گسيخت اندكي را
دوره‌هاي از الگوبرداري از كامل نمونه يك به‌عنوان توپخانه ميدان
معماري‌نئوگوتيك از تاثيراتي شمس‌العماره.است باروك و رنسانس
مشخصه‌هاي از وجنوب شمال به شهر ساخت اماتقسيم.مي‌گيرد فرانسه
به منجر پهلوي رويدادهاي‌زمان.است پهلوي دوران مدرنيزه‌شدن
كاركردهاي به‌خاطر شهر ساخت.شد به‌نوين شهرازآييني تبديل
سيم‌كشي ، لوله‌كشي ، ) تاسيساتي عناصر ورود گسترششد عقلاني ، شطرنجي
اينها همه و كرد دگرگون را شهر سنتي معماري (نو آشپزخانه‌هاي و حمام
به‌طرز زيبا هنرهاي دانشكده تاسيس.بودند جديد شهر پذيرفتني ويژگي‌هاي
كه بپذيريم اگر ساده‌انگاري‌است و گذاشت تاثير شهرها آينده شگرفي‌بر
غرب هنر.بود شده واگذاشته خود حال به مشخص خطمشي بدون كانوني چنين
تزيينات ، حذف.مي‌شد ايران وارد مستقيم به‌طور دانشكده همين بستر از
مدرن معماري مشخصه‌هاي از تاريخي عناصر و تاريخ كامل گذاشتن كنار
كه مي‌شد داده رواج به‌گونه‌اي ساختمانها طرح.شد محو كلاسيك هندسه.بود
معماري قانونمندي.باشد متفاوت فرهنگ‌هاي با انسانها تمام جوابگوي
نگذاشت مجال جاي نيز ايراني فرهنگ عاشق براي‌آرشيتكت‌هاي حتي مدرن ،
.پيوست اشعار و به‌خاطره‌ها نيز اصيل نشانه‌هاي و نمادها و
را روح‌نوستالژيك يك از مواردنشانه‌هايي برخي در اينها همه با
جستجو كمال‌الملك و خيام مقبره آزادي ، ميدان ساختمان بناي در مي‌توان
در هنري مايه‌هاي نداشتن دليل به بود دست اين از هرچه ديگر و كرد
.نمي‌كند ايجاد را ايراني معماري از ادراكي چشم‌ها
سيماي مدرنيسم ، به بي‌ضابطه آغوش‌گشايي نتيجه در آنكه بحث خلاصه
تقريبا امروز و شد تهي هويت‌زا عناصر و اجزاء تمام از ما شهرهاي
.ديد آنها در مي‌توان را ايراني و اسلامي معماري از نشانه‌اي كمتر
همان از ما اينكه اما بود ناگزير مدرن تكنيك‌هاي و شيوه‌ها پذيرش
.است تحسربرانگيز كشيديم ، فاجعه‌اي دست خودي فرهنگ از ابتدا
حجم فردابر كه به‌نحوي ساخت ، گونه‌اي‌ديگر ، به مي‌توان را امروز اما
زندگي ازادامه روز اولين مي‌توان را امروز.نشود افزوده ما تحسر
در سريع رشد درفرايند ما آنكه بهويژهداد رانجات آن و دانست
.هستيم ايران كردن آباد درحال و گرفته‌ايم قرار كشور وباطن صورت
مانواخته سرزمين از گوشه‌اي تاسيس‌بر و احداث كلنگ روز هر
و نما و مي‌كشندنقش قد كلنگ‌ها آن جاي كه‌بر ديوارهايي اگر.مي‌شود
بي‌گمان باشند ، هويت‌داشته با معماري بخش اثر ازروح بافتي و ساخت
ضمن و بازخواهيم‌يافت رفته رفته را خود اصيل هويت و شناسنامه ما
خود فرهنگي هويت ومدرنيته ، تكنولوژي مفيد و جنبه‌هاي‌مثبت پذيرش
.كرد خواهيم احراز نيز را
معماري برمعنويت حاكم روح و نو تلفيق‌تكنيكهاي پايه بر اگر امروز
به بي‌گمان كنيم ، راطرح‌ريزي اقماري شهرك‌هاي شهرسازي‌اسلامي و
نبايد البته.پاسخ‌گفته‌ايم آن‌يكجا ساكنان معنوي و مادي نيازهاي
بر ديني شعارهاي طرح ازطريق تنها هويت احراز سير در كه پنداشت
به راه مي‌توانيم بلند ديوارهاي بر جقه گل ترسيم‌فرسك‌هاي و بيلبردها
يك تنها اين اما است ، لازم خود جاي در اينها دو هر البته ببريم ، جايي
اسلامي شمايل با شهري ايجاد براي ما گسترده بسيار نقشه از نقطه
و زيبا تصوير صدها و هندسي خطوط اسليمي ، نقش‌هاي آيا.باشد مي‌تواند
.كرد مشاهده كتابخانه‌ها نفيس آلبومهاي در بايد تنها را اسلامي دلرباي
.مي‌اندازد سرنيزه‌هاي‌السيد ياد را انسان كه رومي نرده‌هاي چرابه‌جاي
نمي‌كنيم؟ تبديل اسلامي اثرگذار تابلوهاي به را انعطاف قابل آهن‌آلات
شرقي شهر يك رمزآلوده حس اصفهان ، خيابانهاي از برخي در پرسه اگر
مردم ظريف لهجه و لطيف رندي‌هاي به ربطي هيچ مي‌دهد رهگذر به را اسلامي
منظره و موقعيت در را رمزآلود حس اين ريشه.ندارد سامان آن دلپاك
اگر اينها همه با.كرد جستجو بايد طاق‌دار پل‌هاي و چهلستون و چهارباغ
براه فرهنگي ميراث سازمان فروشي بليت امام مسجد از فيض كسب براي
تاتوپ تهران مساجد مثل هم اصفهان امام مسجد كه نبود بعيد هيچ نبود ،
.باشد بسته مسلمانان به‌روي اذان
و كوي هر درنميشود خلاصه آن بسته به‌درهاي تنها تهران مساجد حكايت
چيزي مساجد ، اين‌گونه كرده‌اند ، پاساژ را زيرش و ساخته‌اند مسجدي محله
آن با است اميرآباد مسجد بهترينهايش وسيع ، آپارتمان يك قاعده به است
توصيه اسلامي جمهوري تلويزيون در مسئولان از يكي اخيرا.مخلوط معماري
بلندگو هنوز كه بود زماني مال و شده قديمي ديگر مناره كه مي‌كرد
كاربردي تعريفي مناره كه مي‌پنداشت مسئول برادر اين.بود نشده اختراع
سياح يك اگر.نيست ديگر مفهوم و معنا دربردارنده و داشته اذان براي
رفيع بناي يك سراغ ما از تهران در روزي خارجي بلندپايه يك‌شخصيت يا
از لااقل كه بنايي كرد؟ خواهيم معرفي او به را كجا بگيرد ، را اسلامي
را توصيفي چنين شايد كه بنايي تنها.باشد پيدا شهر در زاويه يك
اين مورد در البته.است شب در (ره)امام حرم چشم‌انداز باشد داشته
چندان بنا اصل در چه و پيراموني فضاسازي در چه مع‌الاسف هم عزيز بناي
پيشواي براي‌مرقد ، كه بود آن شايسته و نبوده حاكم شده‌اي حساب تفكر
بنا اين.مي‌شد خلق اثري‌شايسته‌تر ملت اين ونجات‌بخش جهان مستضعفان
است ، آيا غيرايراني و ايراني موردتوجه ايران تاريخ هميشه براي
به‌ابداع‌كاري معماران پيراموني درفضاهاي دست‌كم كه نبود بهتر
.مي‌زدند دست گويا
تكنولوژي انستيتو در كه بود انگليسي‌الاصل معمار يك ترنر جان -1
الگوي شهر حاشيه آلونك‌هاي كه داشت اعتقاد وي.مي‌كرد ماساچوست‌تدريس
اين ;كه بود اين ترنر پيام.است جهان بزرگ شهرهاي درهمه شايع
پيدا موجوديت فوريت و نياز حكم به كه معماري اين !معمار بدون معماري
اين !دارد دادن ياد براي زيادي چيزهاي است ، تخيل از سرشار است كرده
آنها نيازهاي با مي‌گيرد ، انجام ساكنان خود وسيله به كه خانه‌سازي شكل
غايت به آنها هويت و زندگي نوع با هستند بقا تراژدي بازيگران كه
.دارد انطباق
