چهارم ، شماره 1134 دسامبر 1996 ، سال آذر 1375 ، 1 يكشنبه 11
|
|
اسلامي شهر هويت احياي ناهموار راه
(آخر بخش) شهرها اسلامي هويت احراز
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
و منطقه هر براي هنرمندانه و مسلمان ، هوشمندانه معماران و شهرسازان
را دوره هر در رايج شهرسازي و معماري عناصر و اجزاء مليت هر براي
.كرده‌اند تلفيق
جامع مسجد براستي.بود (جامع مسجد) منبر وجود اسلامي ، شهر علامت زماني
اجرايي و انديشه چه با تهران مصلاي است ، شده واقع كجا در شهرتهران
شد؟ خواهد قرين
در توانست نخواهند كه نيم‌بندشان مدرن پست اداهاي با تهران برجهاي
نداشته مخرب و منفي نقش اگر) باشند داشته نقش خودي هويت احرازيك
راستين حكومت تنها مركز در اسلامي معماري هويت نمايش براي(باشند
تمام در ما شهرهاي.كرد معرفي بايد را شهر اين بناهاي كدام اسلامي
بنا چه براي كه بوده معلوم و داشته‌اند نسب و اصل تاريخ طول
دلاري ميليون مسجد 40 برونئي مثل كه نيست اين مقصود.مي‌شده‌اند
كيفيت است اين غرض.باشيم آن توريستي كاركردهاي پي در و.بسازيم
نگرشهاي حامل و حافظ كه كيفيتي.باشيم داشته نظر در را مساجد منيع
.باشد ديني
مجسمه لعابدار ، كاشي پوشش‌هاي مجلل ، پلكان‌هاي شياردار ، ستونهاي
واجزاء عناصر جمله از الوان ، سنگ‌هاي و برجسته گاوه ، كتيبه‌هاي
سايه‌هاي قرنها كه هويتي.بودند روز آن ايران وسازهاي ساخت باهويت
جهان سراسر در اسلام تمدن آثار بر بعدها و كرد حفظ را خود ماندگار
نشانه‌ها همان با را ايران جهاني تمدن هم امروز و گذاشت مستقيم تاثير
(...و ايرانگردي سازمان يا هما آرم ;آن نمونه).مي‌شناسد
زمين كره از اعظمي بخش مدنيت هجري اوليه قرون در ايران ، شدن اسلامي
زمين غرب و شرق به شگرف سرعتي با اسلام.گرفت خود تاثير رازير
ايرانيان را بود شهرها تملك و اقتدار اوج كه عباسي دوره.كرد سرايت
را تمدني نقش‌آفريني‌هاي جزيي‌ترين تا مملكت‌داري نظام از و زدند رقم
سند تا اطلس اقيانوس از عباسي امپراتوري.دادند قرار تاثير تحت
با سلطه تحت شهرهاي تمام و بود حكومت مركز بغداد.بود شده دامن‌گستر
اين مختلف مناطق شهرسازي سبكهاي.مي‌شد اداره آن مشابه سيستمي
شكل و مي‌شد تلفيق اسلامي شهر الگوهاي از تاثيرپذيري با امپراتوري
باغهاي ايجاد جامع ، مسجد بناكردن مي‌يافتند ، يكسان هويتي شهرها
ايجاد امروز كه مي‌پذيريم خيابانها و پل‌ها قصرها ، و خانه‌ها ايراني ،
عالم اقصاي در هجري پنج و چهار قرون در آنچه با همسان اسلامي ، شهر
خودي به را شرايطي نو زندگي مقتضياتنيست ممكن داشته ، وجود اسلام
آن شهرسازي مقبول الگوهاي با كه كرده حاكم امروز انسان بر خود
اين فاتحه ديگر كه نيست معنا بدان اين اما.است متفاوت روزگار
چنين گروهي.كرد حلول جهاني جريان در بايد و شده خوانده الگوها
آسمان طاق تا منارهاي مينايي ، گنبدهاي:يعني اسلامي شهر كه مي‌انگارند
چنين...و بيروني و اندروني بزرگ ، حوض‌هاي و فراخ حياطهاي و رسيده
زمينه اين در ديگر نگرش يك.مي‌رسد كامل بن‌بست به ناخواه خواه نگرشي
امضاي و عريضه اشباع براي و بپذيرد را اسلامي شهر ايجاد بن‌بست مي‌كوشد
هر كه مي‌دهد شهرها اداره مسئولان به را پيشنهاد اين ديني غيرت تتمه
به كند ، پر اسليمي نقشهاي و طاق‌ها از را نماها بود ، آن امكان جا
قدري هم نگرش اين.ببيند اسلامي فضاي يك در را خود بيننده كه گونه‌اي
.نمي‌برد جايي به راه مدت دراز در و است تعارف‌آميز و سهل‌انگارانه
شهر نامكشوف ويژگي اساسا كه است طرح قابل گونه اين نيز سوم نگرش يك
مختلف دوره‌هاي در مسلمان طراحان و معماران كه است اين در اسلامي
شهرهايي منطقه ، هر جغرافيايي احوال و اوضاع با متناسب و تاريخي
اساسي مسئله همان حل راه يعني اين و.مي‌كرده‌اند بنا متعادل و متناسب
و شهرسازان.است مسئله موجود حل راه في‌الواقع و اسلامي شهر ايجاد در
هر براي و منطقه هر براي هنرمندانه و هوشمندانه مسلمان ، معماران
و تلفيق را دوره هر در رايج شهرسازي و معماري عناصر و اجزاء مليت ،
.مي‌كرده‌اند شاهكار و كرده تاليف
جغرافيايي) تاريخي دقيق مطالعه حل ، راه اين روگرفتن پيش براي
شرق سوي از تحقيقات پاره‌اي جز مع‌الاسف.است گام اولين (تاريخي
تهي سخت زمينه اين در ما آموزشي و علمي مراكز و دانشگاهها شناسان ،
كرده‌اند تصريح خود كتابهاي در اروپايي برجسته شرقشناسانهستند دست
را جهان امروز شهرهاي بحران و بيماري عنوان به امروز آنچه تمام كه
اسلامي شهرهاي بناي در زماني مي‌كند ، تهديد اكولوژيكي و معيشتي نظر از
حل براي امروز شهرسازان كه مي‌كنند توصيه حتي گروه اين.است شده لحاظ
را گذشته قرون شهرسازان و معماران روش بايد شهر زيستي بحرانهاي
.كنند مطالعه
ديگر و سقف نوع پنجره‌ها ، طرح و شكل شهري ، گذرگاههاي ساختمانها ، تنوع
نشانگر نشين مسلمان سرزمينهاي مختلف مناطق شهرهاي در سازه‌اي عناصر
معماري مختلف سبكهاي وجود و است جغرافيايي و جوي شرايط كردن لحاظ
معماري كننده نمو و تحول‌پذير روح نشانگر نيز مختلف دوره‌هاي در
ديگر دوره با منطقه يك در تاريخ از دوره هر در بناها نوعاست اسلامي
طرحهاي روزآمدي مبين خود اين و است متفاوت منطقه همان در تاريخي
كه مي‌گيريم نتيجه چنين پس.است اسلامي سرزمينهاي شهرسازي و معماري
شهري طرحهاي و ساختمانها زمان ديگر كه ادعا اين طرح جاي به بايد
خود رفته دست از وعلمي هنري احياي‌توان انديشه در است ، گذشته اسلامي
.باشيم زمينه اين در
كه بپذيريم بايد اما باشد ، شعارآميز هم قدري نگرش اين كه است ممكن
با بسيار معماري مبحث همين در گاهي نيز خفته سنت‌هاي كردن بيدار
حاضر ، قرن در مدرن پست معماري مرور.است شده روبه‌رو وتوفيق اقبال
.نيستند دورريختني هميشه سنت‌ها كه مي‌دهد نشان
جمله از.ساخت مطرح نيز را ديگري پيشنهادات مي‌توان سوم نگرش برپايه
شهرداري‌ها سوي از كه سازي ساختمان مقررات و آيين‌نامه‌ها در بازنگري
از برخي در مي‌تواند شهرسازي و مسكن وزارت نظير مسئول ديگرمراجع و
.سازد نزديك اسلامي الگوهاي به را شهرها سيماوشمايل موارد
قابل ديگر ما شهرهاي از بسياري طرح و بافت كه مي‌پذيريم آنكه ديگر
كه شهرهايي بناي تجديد در ويا شهركها توسعه در اما.تغييرنيستند
مجريان و مسئولان ديني غيرت مي‌توان شده‌اند ويران نتيجه‌جنگ در مثلا
حال در شهرهاي از برخي به است بهتر.كرد تحريك را شهرها بازسازي
خود و كنيم سفر...و هويزه گيلانغرب ، شيرين ، قصر خرمشهر ، مثل بازسازي
صورت يك موارد برخي در چند هر.باشيم سازي‌ها بي‌هويت همان تكرار شاهد
جنگ جريان در كه شهرها اين كرد ، تصريح بايد اما گرفته شكل سازي‌هايي
معماري روح بي‌هيچ و كليشه‌اي شيوه‌اي به اينك رسيدند تقدس مرز به
.هستند ساختمان حال در اسلامي
شهر طرح نظر از اما مي‌شوند ايجاد ديگري از پس يكي اقماري شهركهاي
معنا بدان وجه هيچ به سخن اين.ندارند اسلامي شهر با هيچ‌قرابتي
توجه بيشتر مقصود بلكه بسازند ، گنبد سقف جاي به خانه‌ها براي كه نيست
جامع ، مسجد گرفتن قرار جاي تجاري ، فضاهاي نظر از شهر اصلي طرح به
.است...و سبز فصاهاي
و هدفدار مديران به نخست گام در اسلامي ، شمايل با شهري ايجاد براي
آگاه دل و دردمند طراحان و معماران به نيازمنديم ، مدار هويت
بازو دو اين با.باشند اسلام معنويت از يافته موهبت كه نيازمنديم
كه داد شكل را شهرهايي و نهاد يكديگر بر را اسلامي شهر خشت‌هاي مي‌توان
چنين در.ندارد را آلوده و بزرگ شهرهاي آوري ملال آنها در كردن زندگي
.دارند فرهنگي و ديني كاربري درنهايت كاركرد گونه باهر فضاها شهرها
و آموزاننده كتابي ، صفحه‌هاي مصالح ، و آجرها و سنگها شكل و نوع
پاركها ، پنجره‌ها ، ميدانها ، نماها ، آب شهري چنين در.هستند روحبخش
شهروندان بخش تعالي تابلوهاي همه و همه مغازه‌ها سردر حتي پياده‌روها ،
دهنده آزار وجه هيچ به شهري چنين در طبقاتي فاصله‌هاي.هستند
معماري از گرفته الهام و است مستدير شهر جنوب ، و شمال جاي به)نيست
با همواره ساكنان چشم و نيست دهنده آزار رنگها شهري چنين در ،(مسجد
.مي‌شود داده نوازش رنگها آرامش از توناليته‌اي
هموار نه مي‌رساند ، اسلامي شهر تكوين و شكل‌گيري به را ما كه جاده‌اي
را زمان نبايد وناهموار بلند راه اين پيمودن براي نه‌كوتاه ، و است
كه است ممكن را جاده اين حركت ، هنگامي دير چه بدهيم؟ ، دست از
به جاده اين پيمودن در را ما اسلامي ، شهر منشور تدوين كرده ناپيمودني
يكسان را نبايدها و بايدها و وهنجارها داد خواهد ياري غايت
.مي‌سازد
:منابع
احمدي ، بابك انتقادي ، انديشه‌هاي و مدرنيته
مدرنيته ويژه گفتگو ،
يونسكو ، 300 ، 279 پيام
نصر حسين سيد -اسلامي معنويت هنرو
(كرد؟ بايد چه) شريعتي علي دكتر آثار مجموعه
ايران در يونسكو انتشارات سوي از توسعه ، و فرهنگ
آثار 12 مجموعه دكترعلي‌شريعتي ، تمدن ، تاريخ
ذكاوتي عليرضا ترجمه آدام‌متز ج2 ، هجري ، چهارم قرن در اسلامي تمدن
.قراگزلو
.رجبنيا مسعود ترجمه پرايس ، كريستين اسلامي ، هنر تاريخ
.تهران دانشگاه آل‌علي ، نورالدين غرب ، در اسلام
.گيلاني فخردايي ترجمه اميرعلي ، اسلام ، و عرب تاريخ
.سلطان‌زاده حسين ترجمه پروچازكا ، بهرميل امجد جهان ، مساجد معماري
.دانشگاهي نشر مركز وبنه‌ولو ، لئونارد شهر ، تاريخ
.بهشتي شهيد دانشگاه - مرتضوي شهرناز محيط ، روان‌شناسي
.اسلامبولچي منيژه حليمي محمدحسين ترجمه بات ، نجم‌الدين اسلامي ، شهر
مسعود ترجمه پارمان ، عايشه و عصام‌السعيد اسلامي ، هنر در هندسي نقشهاي
.رجبنيا
.مسعودنيا ترجمه بوركهارت ، تيتوس بيان ، و زبان اسلامي هنر
.آرام احمد به‌اهتمام اسلام ، در علم
.تا 196 ص 195 پاييز 1374 و تابستان شماره 29 ، هنر فصلنامه
