چهارم ، شماره 1178 ژانويه 1997 ، سال بهمن 1375 ، 23 پنجشنبه 4
شده كنترل بازار اقتصاد
اقتصاد امور تمامي دولت -است1 نهفته كينز تئوري در مطلب دو
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
و است مالياتي ضريب هم آن كه كند كنترل حربه يك با مي‌تواند را كشور
هر كاهش و مي‌كنند حركت يكديگر عكس به بيكاري و تورم اينكه ديگري
است همراه ديگري ازدياد با الزاما كدام
اشاره
تا قرن19 اواخر از را جوامع اقتصادي تكامل دارد سعي حاضر مقاله
اين در كه مي‌سازد نشان خاطر نويسنده بگذارد ، بحث به قرن 20 آخر دهه
و دولت دخالت حداكثر طرفدار دسته دو به كلاسيك اقتصاددانان روند
در همچنين شدند ، تقسيم اقتصادي امور در دولت دخالت حداقل طرفدار
پا شده كنترل بازار اقتصاد و كينزي فكري مكتب دو نيز بازار اقتصاد
آنچه دهه 70 در كه نكته اين ذكر با نويسنده.گذاشته‌اند حيات عرصه به
استمرار كه نفت قيمت شدن گران نه شد ، جهاني اقتصاد ركود موجب
برتر ويژگي‌هاي به بود ، اقتصاد عرصه در كينز تئوري‌هاي از استفاده
اين نتيجه اولين كه است معتقد و مي‌كند اشاره شده كنترل بازار اقتصاد
مقالات سرويس.مي‌باشد ركود اقتصاداز خروج سياستگذاري ،
اورعي كاظم سيد دكتر
به‌صورت ميلادي نوزدهم قرن اواخر تا قديم زمانهاي از جوامع اقتصاد
توسط قيمت‌ها و بود حاكم بربازار عرضه و تقاضا نيروي.مي‌كرد عمل آزاد
بود ، ملي تقاضاي با برابر هميشه تقريبا ملي توليد مي‌شد ، تعيين آنها
خنثي بازار در قيمت باكاهش زيادبودها و قيمت ازدياد با كمبودها
نوسان قيمت‌ها ولي بود توازن در تقاضا و هميشه‌عرضه يعني.مي‌شدند
عنوان به فقط محلي ، يا مركزي دولت‌هاي ويا حكام ميان اين در.داشتند
مختلف مواقع در ايشان رفتار اگرچه و مي‌كردند رفتار سازمان يا فرد يك
بودند ، غيرمستقيم طور به اثرات اين اما مي‌گذاشت اثر اقتصاد وضعيت بر
و تجار ابتدا.نمي‌كردند دخالت كشور اقتصاد در مستقيم طور به يعني
بازار به پول ديگر انواع و سكه خود دارائي اندازه به دولت‌ها سپس
را فروش و خريد تجاري ، واسطه عنوان به پول‌ها اين كه مي‌كردند عرضه
كسر بنابراين مي‌كردندو هزينه خود درامد به‌اندازه مي‌كردند ، آسان
استخدام كارمند داشتند درآمد كه اندازه همان به.نبود هم بودجه
اجراء را عمراني پروژه‌هاي يا و مي‌پرداختند يارانه مي‌كردند ،
.مي‌كردند
نيز و شدند قوي‌تر رفته رفته مركزي دولت‌هاي كه نوزدهم قرن ازاواخر
مجبور سياسي حزبهاي شد ، بيشتر سياسي گروه‌هاي بين رقابتي فشارهاي
و بدهند مردم به اقتصادي وعده‌هاي انتخابات ، در موفقيت كسب براي شدند
بيشتري دخالت كشور اقتصاد در خود ، وعده‌هاي به بخشيدن تحقق براي
وجودداشته سازماني كه بود مطلوبتر و آسان‌تر هم مردم براي.كنند
شديد نوسانات تااز بگيرد عهده به را كشور اقتصاد مسئوليت كه باشد
جلوگيري مي‌شد شديد وبحران‌هاي قحطي‌ها بروز باعث بعضا كه بازار
را كشور اقتصاد برنامه‌ريزي مسئوليت به‌تدريج دولت‌ها بدين‌ترتيب.كند
.بود اقتصادي امور در بيشتر دخالت آن لازمه كه گرفتند به‌عهده
بيستم ، اقتصاددانان قرن اوايل و نوزدهم قرن آخر دهه‌هاي طول در
ميزان در چه‌اقتصاددانان اگر.پرداختند موارد اين در بحث به زيادي
دولت دخالت همگي اما داشتند اختلاف‌نظر آن اعمال طريقه و دولت دخالت
اقتصاددانان بعد به دهه 1920 از.مي‌كردند تجويز قبل از بيشتر را
حداكثر طرفدار كه سوسياليست‌ها نام به عده‌اي دسته دو به تقريبا
بازار اقتصاد سيستم حاميان ديگر عده و بودند دولت مسئوليت و دخالت
.شدند تقسيم مي‌كردند ، تجويز اقتصادي مورد در را دولت دخالت حداقل كه
اعمال طريقه و دولت‌ها دخالت حداقل مطلوبيت بيان اينجا در اصلي بحث
.مي‌باشد كننده مداخله سياست‌هاي
در شديد اقتصادي بحران‌هاي و كسادي بروز و جهاني جنگ دو بين سالهاي
به كدام هر.آورد بوجود اقتصاددانان ميان در هيجاني و شور اروپا ،
مجدد بحران بروز از مي‌توان چگونه كه مي‌دادند ارائه تئوري نوعي
تئوري‌هاي همان يعني كلاسيك اقتصاد عقايد هنوز چون ولي كرد ، جلوگيري
معمولا بنابراين و بودند حاكم دولت‌ها افكار بر غيره ، و اسميت آدام
جهاني ، جنگ دو بين بحران لذا نمي‌كردند ، خرج بيشتر خود بودجه از
بالا بشدت بيكاري و گذاشته تاثير اشتغال ميزان بر چيز هر از بيشتر
داشتندجان فعاليت دوران اين در كه زيادي اقتصاددانان ميان در.رفت
كه گفت وضوح به ليكن بود ، بازار اقتصاددانان جزو چه اگر كه بود كينز
زياد را خود هزينه بايد دولت بيكاري ، بحران بروز از جلوگيري براي
آن در كه‌كينز خاصي زمان دليل به شايد.بودجه كسر قيمت به حتي كند
احتمال كه بود شده باعث بيكاري ميزان به او زياد توجه و مي‌كرد زندگي
چه تا شد مشخص بعدا كه مشكلاتي.كند تلقي كم دست را ديگر مشكلات بروز
.بيندازند خطر به ريشه‌اي طور به را اقتصاد سلامت مي‌توانند حد
بسياري در كه زيادي بازسازي خاطر به عمدتا و دوم جهاني جنگ از بعد
اكثر اقتصاد بر مجددا كامل اشتغال حالت بود ، نياز مورد كشورها از
چه شدند ، كينز تئوري هوادار سياستگذاران اغلب.شد حكمفرما كشورها
همانطور.كرد متحول را اقتصادي اوضاع كه اوست عقايد كه مي‌پنداشتند
دخالت (خودش ادعاي به حداقل) كه بود كساني از كينز شد اشاره قبلا كه
بيكاري هرگاه:كه مي‌گفت خلاصه صورت به و مي‌كرد تجويز را دولت كم
اخذ از بيشتر آن بودجه كه را خود هزينه بايد دولت شود ، زياد
كشور در كار كه مي‌شود باعث عمل اينكند زياد مي‌شود ، كسب ماليات‌ها
تجويز همچنين.شوند گماشته كار به بيكاران بنابراين و شود زياد
تورم ولي دارد ، قرار مطلوبي سطح در اشتغال ميزان هرگاه:كه مي‌كند
كاهش تا كند كم را خود هزينه بايد دولت است ، ازدياد حال در قيمت‌ها
كم قيمت‌ها تورم نرخ شده ، تقاضا كاهش باعث جامعه ، در پول گردش سرعت
اينكه يكي:است نهفته كينز تئوري در مطلب دو ديگر ، عبارت به.شود
آن كه كند كنترل حربه يك با مي‌تواند را كشور اقتصاد امور تمامي دولت
حركت يكديگر به‌عكس بيكاري و تورم اينكه ديگري و است مالياتي ضريب هم
اجراي.است همراه ديگري ازدياد با الزاما كدام هر كاهش و مي‌كنند
براي اغلب دولت‌ها و داشت ادامه دهه 1960 اواسط تا تفكر طرز اين
بودجه ، كسر قيمت به حتي مي‌كردند زياد را خود هزينه اشتغال ، ايجاد
ديگر سودهاي يا و ماليات كسب طريق از اگر به‌خصوص دولت زياد هزينه
هزينه ازدياد اينگونه.شود تامين نقدينگي ازدياد طريق از بايد نباشد
دولت.است كننده جذب سياستي و مي‌بخشد رونق بازار به كوتاه‌مدت در
بردند كار به را جذاب سياست‌هاي و كردند استفاده سياست اين از مردان
كشورها از بسياري در قيمت‌ها تورم اينكه تا طولاني ، مدت‌هاي براي ولي
.انداخت مخاطره به را اقتصادي رشد كه رسيد حدي به
را (Monetary) پولي اقتصادي سياست فريدمن ميلتون دهه 1960 ، اواخر در
حربه يك با را كشور بايداقتصاد دولت‌ها كه مي‌گويد فريدمن.كرد مطرح
در نقدينگي حجم بنابراين و پول نرخ‌بهره حربه ، اين ولي كنند ، كنترل
شديدا كه دولت‌ها.گرفت رونق تدريج به پولي سياست‌اقتصادي.است كشور
جايي كردندتا دوري كينز عقايد از تدريج به بودند تورم معضل گرفتار
طرفداران از كه انگلستان اقتصاد وزير هيلي ، دنيس سال 1975 در كه
و ندارد كاربرد او ديگرتئوري‌هاي كه كرد اقرار بود ، كينز تئوري معروف
قرار مدنظر نيز را پولي سياست‌هاي بايد اقتصاد ، در تحول ايجاد براي
پولي اقتصادي سياست‌هاي دهه 1980 اوايل و دهه1970 اواخر از.داد
اين‌سياست‌ها نيز هم‌اكنون و شده گرفته كار به اقتصادي توسطسياستگذاران
.مي‌باشد جهان دولت‌هاي از بسياري كار سرلوحه
در دولت زياد دخالت معني به سوسياليستي يا محدود اقتصادي سياست‌هاي
توزيع و توليد شديد ، كنترل‌هاي ايجاد و كردن ملي كشور ، اقتصادي امور
صورت به دولت زياد هزينه زياد ، مستقيم ماليات مركزي ، دولت توسط
حقوق پرداخت براي.است فراوان يارانه پرداخت و زياد كارمند داشتن
سنگين ماليات‌هاي دارد اجبار دولت ديگرش ، زياد وهزينه‌هاي كارمندان
طرفي از و مي‌كند كم را كردن كار براي انگيزه زياد ، ماليات.كند وضع
ديگر اعانه‌هاي يا بيكاري بيمه نوعي معمولا اقتصادي‌اش اصول طبق دولت
ثابت مبلغ.دارد نگه ثابت را آنان ميزان دارد سعي و مي‌كند پرداخت
كه مي‌شود باعث كردن ، كار براي كم انگيزه همراه به دولت مختلف كمك‌هاي
حل براي دولت كه است طبيعي.شود جذابتر مردم براي بودن بيكار عملا
كار آنها براي چون ولي مي‌كند ، زياد را خود استخدام ميزان معضل ، اين
كاركنان اينميشوند اشتغال داراي ظاهر در فقط اينان ندارد ، حقيقي
سهم عمل در ولي مي‌گيرند حقوق ديگران ، از شده اخذ ماليات محل از
بازدهي كه است اين نهايي نتيجه.ندارند ملي توليد در متناسبي
بهينه استفاده اقتصادي منابع از يعني مي‌شود ، كم كشور در اقتصادي
.نمي‌گيرد صورت
را مردم.مي‌كند تكيه بازار نيروهاي بر بازار اقتصاد ديگر ، طرف از
اين به.مي‌كند اقتصادي‌كشور امور در مشاركت و دارايي تملك به وادار
اقتصاد با آن مدرن نوع از اقتصادبازار كه شود توجه بايد نيز نكته
مالكيت الزاما كه دارد را تفاوت اين گذشته قرن‌هاي نوع از آزاد
را غيردولتي عمومي مالكيت بلكه نمي‌دهد ، توسعه را فئوداليزم و خصوصي
حالت ، اين در.مي‌دهد قرار خود هدف عمومي سهامي شركت‌هاي طريق از
صنايع و بزرگتر توليدي واحدهاي درازمدت در وسعت ، اقتصاد اصل بنابر
تامين عمومي مشاركت طريق از آنها سرمايه كه مي‌گيرند شكل زيربنايي
خود محصولات و كرده رقابت يكديگر با بزرگ سازمانهاي اين سپس.است شده
عرضه فزوني و رقابت وجود دليل به و مي‌كنند توليد هزينه ، حداقل با را
با را خود كالاهاي دارند ، اجبار قضيه‌سودمعمولي ، بنابه و تقاضا بر
بنابراين ، .كنند كسب بيشتري سود تا برسانند فروش به كمتري قيمت‌هاي
نيز و مي‌كنند تهيه ممكن قيمت باكمترين را خود نياز مورد كالاهاي مردم
به مردم.مي‌شود پرداخت مردم همان به توليدكننده توسط شده كسب سود
صرف سهام اين خريد پول كه مي‌شوند تشويق بيشتر سهام خريد و پس‌انداز
ماليات ميزان.مي‌شود بيشتر توليد نتيجه در و بيشتر سرمايه‌گذاري
توسط بيشتر توليد و كار براي انگيزه ازدياد باعث كه مي‌شود كم مستقيم
را خود هزينه‌هاي براي لازم بودجه دولت طرفي ، از.مي‌شود شركت‌ها و مردم
مردم مي‌شود باعث كه مي‌كند تامين غيرمستقيم ماليات‌هاي طريق از بيشتر
عبارت به.باشند داشته خود اقتصادي زندگي در بيشتري آزادي و انتخاب
كالا خريد به هرگاه ولي مي‌كنند دريافت را خود حقوق اول مردم ديگر ،
را نظر مورد كالاي بر شده وضع غيرمستقيم ماليات ورزند ، مبادرت
طبق بر را مصرف الگوي بتواند دولت كه مي‌شود باعث عمل اين.مي‌پردازند
بكشند كمتر سيگار مردم مثال ، عنوان به كه كند تنظيم جامعه صلاحديد
.شود زياد سيبزميني و گوشت و نان خريد در آنها توانايي ولي
ازديادفاحش جنگ ، چون شرايطي در جامعه اقتصاد كه زمانهايي در
براي غالبا مي‌شود ، دولت‌ها مشكل دچار غيره و اقتصادي تحريم جمعيت ،
به اقدام كوتاه‌مدت در كسادي ، بروز از جلوگيري و مردم آراي كسب
هزينه‌ها اين براي بودجه تامين معمولا چون و مي‌كنند خود هزينه ازدياد
كشور در نقدينگي حجم نيست ، ممكن مالياتي ضريب ازدياد طريق از صرفا
.مي‌برند بالا غيره و اعتبارها ازدياد طريق از را
.مي‌شود درقيمت‌ها تورم بروز باعث كشور در نقدينگي ميزان شدن افزون
ذكر به فقط و نيست تورم‌قيمت‌ها معايب شمردن بر درباره بحث اينجا در
قيمت‌ها تورم اقتصاددانان ، راي طبق كه‌امروزه مي‌شود بسنده مطلب اين
.مي‌اندازد خطر به زيربنا از آنرا سلامت كه است اقتصاد معضل بزرگترين
و كوشش‌ها و سعي تمام كه بوده‌اند عقيده اين بر قديم از اقتصاددانان
زياد كشور در اقتصادي بازدهي كه بوده منظور اين بر بحث‌ها و تئوري‌ها
زندگي ، سطح بردن بالا براي.بالارود مردم زندگي سطح نتيجه در تا شده
-شوند1 گرفته نظر در بايد كلان مهم سه‌مسئله كه است اين كلي عقيده
عقيده به.خارجي بازرگاني توازن -و 3 تورم‌قيمت‌ها -بيكاري 2
قيمت‌ها تورم از بايد معضل ، سه اين حل براي پولي ، طرفداران‌اقتصاد
نيروهاي توسط و خودبه‌خود مشكلات بقيه شود حل يكي آن اگر و كرد شروع
.شد خواهند مرتفع بازار اقتصاد
سطح‌زندگي بماند ثابت توليد اگر باشد ، ازدياد حال در جمعيت هرگاه
سطح زيادشود ، جمعيت به‌همراه توليد اگر.آمد خواهد پائين مردم
سطح بالارفتن يا رشد داشتن براي است بديهي و مي‌ماند ثابت زندگي
.باشد بيشتر جمعيت ازدياد نرخ از بايد توليد ازدياد نرخ زندگي ،
از قبل سرمايه‌گذار ، يك.دارد نياز سرمايه‌گذاري به بيشتر ، توليد
پروژه‌ها ارزيابي براي.مي‌كند اقتصادي ارزيابي آنرا پروژه ، اجراي
زماني بازگشت و اقتصادي رشد روش‌هاي يعني مختلف روش دو از عمدتا
است استوار سرمايه حقيقي رشد برمبناي اول روش.مي‌شود استفاده سرمايه
آن در قيمت‌ها تورم كه مناسبي نرخ با را پروژه آينده سودهاي يعني
سرمايه‌گذاري حجم با را آنها جمع و كرده تبديل فعل به است مستتر
اگر كه مي‌كند عمل طوري روش اين خلاصه ، به‌طور.مي‌كند مقايسه امروز
آن اجراي بدهد ، مثبت جواب ارزيابي‌ها در آن محاسبات طبق پروژه‌اي
پروژه‌هاي تمام اگر يعني.داد خواهد سرمايه به حقيقي رشد الزاما
كشور صنايع تمامي شوند ، ارزيابي روش اين با بزرگ و كوچك از اعم كشور
در اما ، .خواهدشد اقتصادي رشد داراي جامعه اقتصاد حقيقت در يعني
:نمي‌شود برده به‌كار روش اين دليل دو به تورمي زمانهاي
قابل سود مبالغ بنابراين و بالاست ريسك ميزان تورمي ، زمانهاي در -الف
(آن كسب اطمينان احتمال در اسمي سود حاصلضرب يعني) آينده در انتظار
به‌دليل پروژه ، اجراي از ناشي آينده سودهاي مجموع لذا و مي‌شود كم
صنعتي پروژه‌هاي ارزيابي در ضمنا.مي‌شود كم اقتصاد ، در ريسك وجود
استاندارد انحراف يعني آينده بازگشت‌هاي نوسانات ميزان ريسك ، تعريف
.است تورمي زمانهاي مشخصه كه است
اينكه وام‌دهندگان‌به‌خاطر و بالاست بازار بهره تورمي ، زمانهاي در -ب
اين.مي‌كنند بالاتري‌تقاضا بهره نرخ نشود كم آنها پول واقعي ارزش
لذا و كرده كم را بازگشت‌هاي‌آينده فعلي ارزش بالاتر ، بهره نرخ
.مي‌دهند منفي جواب اقتصادي درارزيابي‌هاي غالبا درازمدت پروژه‌هاي
را مدت دراز پروژه‌هاي خاص به‌طور بالا دليل دو كه‌هر است توجه قابل
پروژه‌هاي اجراي با بيشتر قيمت‌ها تورم يعني مي‌دهند ، قرار تاثير مورد
.مي‌كند ضديت درازمدت
دارد ادامه
