چهارم ، شماره 1186 فوريه 1997 ، سال بهمن 1375 ، 2 يكشنبه 14
|
|
دوم پهلوي دوره در سياست و ارتش
نظاميگري بر مبتني رژيم سقوط بررسي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اشاره
در رهبري‌آن و ايران اسلامي انقلاب رويارويي‌با در شاه ارتش فروپاشي
هيچگاه مسلح نيروهاي بدنه كه بود اين‌واقعيت بيانگر بهمن 1357
مي‌كردند عمل بيگانه نيروهاي منويات تحت كه آن رهبري با نمي‌توانست
در ناهماهنگي اين كه بدهد نشان دارد سعي زير مقاله باشد ، هماهنگ
طي در بود ، مستتر اسفند 1299 كودتاي از پس مسلح نيروهاي تشكيل نطفه
ارتش رهبران با رژيم رابطه سال 1357 اسلامي انقلاب تا يعني مدت اين
معني سياست عرصه در حاكم نظام منافع حفظ جهت دوطرفه رابطه براساس
ارتش نقش ارتقاي جهت استعمار نقش دوسويه رابطه اين در البته مي‌يافت ،
بسيار نخبگان تربيت و وابسته اقتصادي - سياسي توسعه در
سياست در نقش اعمال براي ارتش در گرايشاتي چنين وجود حائزاهميت‌بود ،
در و مي‌زد دامن تحزبگرايي چارچوب در را بي‌ثباتي عنصر رژيم ، رهبري و
انقلاب برابر در ارتش فروپاشي و ازهم‌گسيختگي به منجر امر همين نهايت
.مي‌گذرد نظرتان از مقاله اين شد ، بهمن 1357 در ايران اسلامي
مقالات سرويس
سياسي و اجتماعي حيات طول در ايران‌نظاميان در نوين ارتش شكل‌گيري
قلم ، اهل و معامله اهل دركنار اصلي ، طبقات از همواره‌يكي ايران
حفظ جامعه سياسي و اجتماعي ساختار در را خود موقعيت و نقش و بودند
سياسي مختلف فعاليت‌هاي در غيرمستقيم و مستقيم به‌طور نظاميان.كردند
نظامي طبقه اعضا اين واقع در.داشتند عهده بر اساسي نقش اجتماعي و
با فقط و مي‌گرفتند دست به اسلحه و قهر طريق از را قدرت كه بودند
نيز محققان اكثر.مي‌دادند دست از يا كرده حفظ را آن نيز ابزار همين
هرم راس در حاكمان همراه به را نظاميان ايران در طبقات تقسيم‌بندي در
و حاكم اصلي بازوي عنوان به آنان از و مي‌دهند قرار اجتماعي و سياسي
كشورهاي در عمدتا كشورها ، صنعتي پيشرفت با.مي‌كنند ياد فرمانروا
تشكيل اروپا در كه ملي ارتش كشورها ، ميان روابط گسترش با و غربي ،
صنعتي ، انقلاب از بعد يافته شكل پديده‌هاي از بسياري مانند بود ، شده
ساختار در اساسي تحول و شد ديده نيز پيراموني كشورهاي در تدريج به
نقش نيز جنگها مانند ونظامي سياسي تحولات.آمد به‌وجود ما كشور نظامي
و عثماني‌ها ميان چالدران جنگ نمونه براي.داشتند تحول اين در مهمي
در به‌سزايي نقش نيز روس و ايران جنگهاي و صفويه زمان در ايرانيان
همه اين با.داشتند ايران جامعه در آنها نقش و ارتش ساختار دگرگوني
از.گرفت قوت اسفند 1299 كودتاي از پس جديد و متمركز ارتش ايجاد فكر
منافع حفظ و متمركز قدرت يك ايجاد فكر در كه بريتانيا حكومت طرف يك
براي نظاميان قدرت گسترش و نظامي كودتاي خواستار بوده ، ايران در خود
قدرت به دستيابي نيز رضاخان ديگر طرف از و بود داخلي مخالفان سركوب
او.مي‌دانست خود فرمان تحت مسلح نيروهاي وجود به وابسته را آن حفظ و
را عشاير و ايلات ابتدا نظاميان ، جديد سازمان تشكيل و كودتا از پس
ايجاد با و پرداخت مخالفان سركوب به سپس و كرد جابجا و سلاح خلع
البته.نمود كسب خود فرمان تحت ارتش و خود براي خاصي اعتبار امنيت ،
همين به و مي‌ديد نظامي بعد هم آن بعد يك از صرفا را امنيت رضاخان
اما.برد كار به ايران نظامي تقويت جهت در را خود تلاش بيشتر خاطر
شهريور در ايران دراشغال ايران ، نظامي نيروهاي سريع فروپاشي و شكست
تقويت براي كه بود ارتشي و رضاخان نظاميگري انديشه شكست پيامد 1320 ،
سالهاي طي كشور ، انساني و مادي سرمايه‌هاي از عمده‌اي بخش آن گسترش و
مردمي در مي‌توان را ارتش شكست اصلي دلايل برخي.گرديد هزينه متمادي
بالا ، رده‌هاي در مخصوصا بيگانگان و شاه شخص به آن وابستگي آن ، نبودن
.دانست
زمينه در نسبي آزاديهاي كوتاهي مدت براي رضاشاه ، حكومت سقوط با
نقش حدودي تا همچنان نظاميان و ارتش ولي.آمد پديد سياسي فعاليت‌هاي
از بعد كوتاهي مدت در.كردند حفظ كشور ساختار در را خود اهميت و
نوسازي با را خود موافقت امريكا جمله از بزرگ قدرتهاي ايران ، اشغال
از دفاع يعني خود اصلي وظيفه ارتش مقطع اين ازدادند نشان ارتش
به آنها خاطر به ارتش اصولا كه را ملي حاكميت و امنيت حفظ و مرزها
حفظ مي‌كرد تصور خود براي كه وظيفه‌اي تنها و كرده فراموش مي‌آيد ، وجود
براي امنيت ايجاد و پادشاه و سلطنت مقام تثبيت براي داخلي امنيت
.بود بيگانگان
جريانات تاثير تحت ايران اشغال از نظاميان‌بعد سياسي گرايشهاي
سياسي دسته‌هاي به نيز نظاميان كمتري حد تا كشور ، موجوددر سياسي
با وضع اين.پرداختند سياسي گرايشهاي از دنباله‌روي به و تقسيم
جريانهاي به نظاميان آوردن رو اينكه براي دارد ، تضاد ارتش ماهيت
ميان در پراكندگي و اختلاف باعث گرايشها اين از آنها طرفداري و سياسي
پيدايش.مي‌دهد كاهش را كشور نظامي نيروهاي قدرت و مي‌شود نظاميان
از ياناشي و بيگانه قدرتهاي تاثير تحت يا نظامي دسته‌بنديهاي
خود كه تاريخ‌نويسان از يكي.بود نظامي فرماندهان از برخي قدرت‌طلبي
:مي‌كند مطرح صورت بدين را دسته‌بنديها اين بود ، ارتش در زماني
اشغال با كه بود ايران در حزب نظامي شاخه ;توده حزب نظامي سازمان 1ـ
آمد وجود به شوروي حمايت با و سياسي باز نسبتا فضاي و ايران نظامي
.پاشيد هم از مرداد كودتاي 28 از پس و
دموكراسي همچون‌ايجاد اهدافي با كه ;ايران ناسيوناليست افسران 2ـ
و شاه از مسلح نيروهاي فرماندهي و اداره انتزاع اساسي ، قانون براساس
مبارزه قانوني ، دولت به مزبور نيروهاي مسئوليت و اداره واگذاركردن
دولت و ملي نهضت از پشتيباني و انتظامي سازمانهاي و ارتش در فساد با
.گرفت شكل مصدق ، دكتر
كوشش و توده حزب تشكيل با همزمان كه ;رزم‌آرا - ارفع دسته‌بندي 3ـ
و نظامي گروهي نيز ارفع حسن سرلشكر حزب ، نظامي سازمان ايجاد براي
برنامه.نمود تاسيس آريا نام به حزبي و كرد جمع خود دور را غيرنظامي
حزب با مبارزه ظاهرا شد ، ايجاد شاه محمدرضا تصويب با كه آريا ، حزب
كه ارتش كليدي پستهاي اشغال جز هدفي او ، ياران و ارفع ولي بود ، توده
سرلشكر مقطع همين در.نداشتند بود ، ارتش ستاد رياست آن مهمترين
رقابت ارفع با ارتش ستاد رياست سرتصدي بر نيز او كه رزم‌آرا حاج‌علي
فعاليت ارفع عليه و كرده خودجمع دور را افسران از گروهي داشت ،
.مي‌كرد
چرا دانست ، جامعه كل از الگويي مي‌توان را ارتش‌ارتش اجتماعي منشا
.آن‌مي‌شوند وارد اجتماع قشرهاي كليه عمومي وظيفه نظام بااجراي كه
پيچيده را مذكور كه‌نكته بود مهم ويژگي دو داراي ايران ارتش اما
:مي‌نمايد
انجام موافق‌شاه نظر با تنها ارتش بالاي درجات به دستيابي 1ـ
;مي‌گرفت
فقط عمده به‌طور كه مي‌دادند تشكيل كساني را ارتش پايين رده‌هاي 2ـ
.مي‌شدند خارج آن سپس‌از و گذرانده ارتش در را سربازي خدمت
افراد عنوان به درجه‌داران و افسران فقط تا شدند باعث ويژگي دو اين
آن بر علاوه و باشند داشته نقش آن فعاليت‌هاي و ارتش در نظامي ثابت
شاه شخص سرانجام و خود مافوق افراد زيرنظر مستقيما نيز عده اين
.داشتند قرار
پلكان سياسي سازمان يك ارتش سال 1342 تا دوم جهاني جنگ پايان از
اما مي‌آمدند ، شمار به اجتماع ممتاز طبقه جزء آن افسران و بود ترقي
و يافت تنزل جامعه در ارتش جايگاه كرد ، تغيير وضع اين زمان گذشت با
غرور مايه افسر عنوان به ارتش در خدمت مقطع اين در.شد كمتر آن شهرت
نيز نظامي افسران فرزندان كه مي‌شد تصور چنينبود شهرت و افتخار و
درصدد برجسته خانواده‌هاي علت همين به رفت ، خواهند را پدرانشان راه
تمام بنابراين.بودند خود فرزندان براي ارتش در موقعيتي يافتن
.بودند برجسته و ثروتمند خانواده‌هاي و نخبگان گروه نمايندگان افسران
شانه ارتش در خدمت از نخبگان خانواده‌هاي فرزندان دهه 1340 اوايل از
مجذوب ازگذشته بيش تجاري و صنعتي بخشهاي در اشتغال مي‌كردند ، خالي
از ناشي منافع از بيش رشته‌ها اين از حاصل مادي نتايج چون شد ، واقع
.بود نظامي حرفه يك
شبكلايي عنايتي علي
دارد ادامه
