چهارم‌ ، شماره‌ 1194‏‎ فوريه‌ 1997 ، سال‌‏‎ بهمن‌ 1375 ، 13‏‎ پنجشنبه‌ 25‏‎


يزد‏‎ كوير‏‎ فرش‌ستاره‌‏‎
...مي‌زند‏‎ خاطره‌‏‎ نقش‌‏‎
پود‏‎ تراكم‌ 1500‏‎ با‏‎ شانه‌‏‎ نمونه‌ 500‏‎ واحد‏‎ بعنوان‌‏‎ صنايع‌‏‎ وزارت‌‏‎ برگزيده‌‏‎
بايرآلمان‌‏‎ كمپاني‌‏‎ ويژه‌‏‎ ليسانس‌‏‎ تحت‌‏‎

قرآن‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎

لااقل‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ لفظي‌‏‎ مشترك‌‏‎ است‌‏‎ يافته‌‏‎ اشتقاق‌‏‎ غني‌‏‎ ماده‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ تغني‌‏‎ لفظ‏‎
.است‌‏‎ آمده‌‏‎ صوت‌‏‎ وغناءبه‌‏‎ بي‌نيازي‌‏‎ معناي‌طلب‏‎ دو‏‎ به‌‏‎

ما‏‎ از‏‎ نكند‏‎ تغني‌‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ بالقرآن‌كسي‌‏‎ يتغن‌‏‎ لم‌‏‎ من‌‏‎ منا‏‎ حديث‌ليس‌‏‎
فوق‌‏‎ كلام‌‏‎ نقل‌ ، ‏‎ موارد‏‎ از‏‎ بعضي‌‏‎ در‏‎.‎است‌‏‎ منقول‌‏‎ (‎ص‌‏‎)‎پيامبرگرامي‌‏‎ از‏‎ نيست‌‏‎
تزيين‌‏‎ به‌‏‎ امر‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ گفتار‏‎ اين‌‏‎ ديگر‏‎ بعضي‌‏‎ در‏‎ اما‏‎ ندارد‏‎ ذيلي‌‏‎ و‏‎ صدر‏‎
قرآن‌‏‎ به‌‏‎ وتغني‌‏‎ تباكي‌‏‎ بكاء‏‎ به‌‏‎ امر‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ يا‏‎ و‏‎ خوش‌‏‎ صداي‌‏‎ وسيله‌‏‎ قرآن‌به‌‏‎
.است‌‏‎ آمده‌‏‎
تغني‌‏‎ لفظ‏‎ آن‌ها‏‎ در‏‎ يا‏‎ كه‌‏‎ شده‌‏‎ نقل‌‏‎ (ص‌‏‎)پيامبراكرم‌‏‎ از‏‎ نيز‏‎ ديگري‌‏‎ روايات‌‏‎
.است‌‏‎ رفته‌‏‎ كار‏‎ به‌‏‎ آن‌ترنم‌‏‎ مشابه‌‏‎ لفظ‏‎ يا‏‎ و‏‎ هست‌‏‎
شده‌است‌‏‎ ارايه‌‏‎ حديث‌‏‎ اين‌‏‎ توضيح‌‏‎ براي‌‏‎ ديگر‏‎ حديث‌‏‎ پنج‌‏‎ مذكور ، ‏‎ حديث‌‏‎ جز‏‎ به‌‏‎
:از‏‎ عبارتند‏‎ كه‌‏‎
قرآن‌‏‎ كه‌‏‎ پس‌هنگامي‌‏‎ است‌ ، ‏‎ شده‌‏‎ نازل‌‏‎ حزين‌‏‎ صورت‌‏‎ به‌‏‎ قرآن‌‏‎ آينه‌‏‎ هر‏‎
تغني‌‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ و‏‎ نموده‌‏‎ نكرديدتباكي‌‏‎ گريه‌‏‎ اگر‏‎ و‏‎ كنيد‏‎ گريه‌‏‎ خوانديد‏‎
.نيست‌‏‎ ما‏‎ از‏‎ نكند‏‎ قرآن‌تغني‌‏‎ به‌‏‎ هركس‌‏‎ پس‌‏‎ كنيد ، ‏‎
قرآن‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ نيست‌كسي‌‏‎ ما‏‎ از‏‎.‎بخشيد‏‎ آرايش‌‏‎ آوازهايتان‌‏‎ با‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎
.نكند‏‎ تغني‌‏‎
با‏‎ همراه‌‏‎ و‏‎ صداي‌بلند‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ آن‌گونه‌‏‎ است‌‏‎ نداده‌‏‎ گوش‌‏‎ چيزي‌‏‎ به‌‏‎ خداوند‏‎
.داده‌است‌‏‎ گوش‌‏‎ صدايش‌‏‎ خوش‌‏‎ پيامبر‏‎ تغني‌‏‎
قرآن‌‏‎ قرائت‌‏‎ صداي‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ آن‌گونه‌‏‎ است‌‏‎ نداده‌‏‎ گوش‌‏‎ چيزي‌‏‎ به‌‏‎ خداوند‏‎
.است‌‏‎ داده‌‏‎ گوش‌‏‎ خوش‌نغمه‌‏‎ پيامبر‏‎
مي‌كند‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ بلند‏‎ صداي‌‏‎ با‏‎ كه‌‏‎ خوش‌صدايي‌‏‎ مرد‏‎ صداي‌‏‎ به‌‏‎ خداوند‏‎
گوش‌‏‎ كنيز‏‎ آن‌‏‎ صداي‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ كنيزخوش‌خواني‌‏‎ صاحب‏‎ از‏‎ مي‌دهد‏‎ گوش‌‏‎ بيشتر‏‎
.مي‌كند‏‎
وجود‏‎ روايي‌سني‌‏‎ جوامع‌‏‎ در‏‎ فقط‏‎ روايات‌‏‎ بقيه‌‏‎ دوم‌ ، ‏‎ و‏‎ اول‌‏‎ روايت‌‏‎ جز‏‎
.دارد‏‎
آورده‌‏‎ سيدمرتضي‌درامالي‌‏‎ و‏‎ الاخبار‏‎ درمعاني‌‏‎ صدوق‌‏‎ شيخ‌‏‎ را‏‎ اول‌‏‎ حديث‌‏‎
نقل‌‏‎ الاخبار‏‎ ازجامع‌‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ علامه‌مجلسي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ مرسل‌‏‎ دوم‌‏‎ روايت‌‏‎.‎است‌‏‎
.است‌‏‎ نموده‌‏‎
كرات‌‏‎ به‌‏‎ اول‌‏‎ حديث‌‏‎.‎مي‌شود‏‎ ديده‌‏‎ مذكور‏‎ احاديث‌‏‎ همه‌‏‎ سني‌‏‎ روايي‌‏‎ جوامع‌‏‎ در‏‎
را‏‎ حديث‌‏‎ اين‌‏‎ مورد‏‎ دو‏‎ در‏‎ خود‏‎ كنزل‌العمال‌‏‎است‌‏‎ شده‌‏‎ نقل‌‏‎ عامه‌‏‎ كتب‏‎ در‏‎
.مي‌آورد‏‎
نظرها‏‎ اين‌اختلاف‌‏‎.‎هست‌‏‎ زيادي‌‏‎ نظرهاي‌‏‎ اختلاف‌‏‎ روايت‌‏‎ مدلول‌‏‎ تفسير‏‎ در‏‎
تعبير‏‎ به‌‏‎باشد‏‎ آن‌ها‏‎ يامجموعه‌‏‎ و‏‎ زير‏‎ امور‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ به‌‏‎ مستند‏‎ مي‌تواند‏‎
شده‌ ، ‏‎ وارد‏‎ حديث‌‏‎ معاني‌‏‎ از‏‎ بعضي‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ زير‏‎ گانه‌‏‎ سه‌‏‎ اشكالات‌‏‎ ديگر‏‎
عبارتند‏‎ امور‏‎ اين‌‏‎.است‌‏‎ كشانده‌‏‎ مختلفي‌‏‎ معاني‌‏‎ گزينش‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ قرآن‌پژوهان‌‏‎
:از‏‎
و‏‎ است‌‏‎ مشترك‌لفظي‌‏‎ است‌‏‎ يافته‌‏‎ اشتقاق‌‏‎ غني‌‏‎ ماده‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ تغني‌‏‎ لفظ‏‎ -‎‏‏1‏‎
.است‌‏‎ آمده‌‏‎ صوت‌‏‎ وغناءبه‌‏‎ بي‌نيازي‌‏‎ معناي‌طلب‏‎ دو‏‎ به‌‏‎ لااقل‌‏‎
.(ازانديشمندان‌‏‎ عده‌اي‌‏‎ ديدگاه‌‏‎ در‏‎ لااقل‌‏‎)‎است‌‏‎ حرام‌‏‎ مطلقا‏‎ غناء‏‎-‎‎‏‏2‏‎
كلام‌‏‎ به‌‏‎ غناء‏‎ اگر‏‎ است‌؟‏‎ دانسته‌‏‎ مطلوب‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ فوق‌‏‎ روايت‌‏‎ چگونه‌‏‎
.است‌‏‎ برابر‏‎ چند‏‎ عقوبت‌‏‎ داراي‌‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ است‌‏‎ الهي‌‏‎ عقاب‏‎ موجب‏‎ باطل‌‏‎
كه‌‏‎ است‌‏‎ آن‌‏‎ (‎به‌قرآن‌‏‎ تغني‌‏‎ جواز‏‎ تسليم‌‏‎ فرض‌‏‎ بر‏‎)روايت‌‏‎ مدلول‌‏‎ لازمه‌‏‎ -‎‎‏‏3‏‎
دور‏‎ به‌‏‎ وي‌‏‎ دين‌‏‎ از‏‎ يا‏‎ و‏‎ پيامبراكرم‌‏‎ از‏‎ بخواند‏‎ تغني‌‏‎ بدون‌‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎ هركس‌‏‎
بر‏‎ قدرت‌‏‎ كه‌‏‎ كساني‌‏‎ تكليف‌‏‎.‎نيست‌‏‎ قبول‌‏‎ قابل‌‏‎ نيز‏‎ مطلب‏‎ اين‌‏‎.‎باشد‏‎
شد؟‏‎ خواهد‏‎ چه‌‏‎ ندارند‏‎ تغني‌‏‎
به‌‏‎ گوناگوني‌‏‎ تاويلات‌‏‎ ارتكاب‏‎ و‏‎ متفاوت‌‏‎ معاني‌‏‎ ارائه‌‏‎ موجب‏‎ فوق‌ ، ‏‎ اشكالات‌‏‎
.است‌‏‎ گرديده‌‏‎ حديث‌‏‎ اين‌‏‎ معناي‌‏‎ زير‏‎ شرح‌‏‎
آن‌‏‎ روايت‌‏‎ ومفهوم‌‏‎ است‌‏‎ آن‌‏‎ در‏‎ ترجيع‌‏‎ و‏‎ صوت‌‏‎ تحسين‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ -‎‎‏‏1‏‎
در‏‎ را‏‎ صدا‏‎ و‏‎ نكند‏‎ استفاده‌‏‎ نيكو‏‎ ازصداي‌‏‎ خويش‌‏‎ قرائت‌‏‎ در‏‎ هركس‌‏‎:كه‌‏‎ است‌‏‎
.نيست‌‏‎ (‎ص‌‏‎)پيامبراكرم‌‏‎ از‏‎ نچرخاند‏‎ حلق‌‏‎
به‌‏‎ هركس‌‏‎:كه‌‏‎ آن‌است‌‏‎ روايت‌‏‎ مفهوم‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ معناي‌استغناء‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎-‎‎‏‏2‏‎
ما‏‎ از‏‎ نداند ، ‏‎ بي‌نياز‏‎ را‏‎ خود‏‎ نجويدو‏‎ استغناء‏‎ غيرآن‌‏‎ از‏‎ قرآن‌‏‎ واسطه‌‏‎
نظر‏‎ در‏‎ يكسان‌‏‎ (‎.‎.‎.‎عن‌‏‎ بالقرآن‌‏‎ استغني‌‏‎) متعلق‌استغناء‏‎ البته‌‏‎.نيست‌‏‎
دنيايي‌‏‎ امور‏‎ و‏‎ ازماديات‌‏‎ استغناء‏‎ را‏‎ آن‌‏‎ بعضي‌‏‎.‎است‌‏‎ نشده‌‏‎ گرفته‌‏‎
استغناء‏‎ بعضي‌‏‎ در‏‎ بشري‌ ، ‏‎ معارف‌‏‎ و‏‎ ازعلوم‌‏‎ استغناء‏‎ عده‌اي‌‏‎ و‏‎ دانسته‌اند‏‎
سابقه‌‏‎ امم‌‏‎ اخبار‏‎ به‌‏‎ ازعلم‌‏‎ استغناء‏‎ ديگر‏‎ گروه‌‏‎ و‏‎ كتب‏‎ و‏‎ ازاحاديث‌‏‎
.دانسته‌اند‏‎
خود‏‎ ديگر‏‎ قرآن‌‏‎ وجود‏‎ با‏‎ هستند‏‎ (ص‌‏‎)‎پيامبر‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ آنان‌‏‎ ديگر ، ‏‎ تعبير‏‎ به‌‏‎
امم‌‏‎ اخبار‏‎ يا‏‎ و‏‎ احاديث‌‏‎ بشري‌ ، ‏‎ معارف‌‏‎ و‏‎ علوم‌‏‎ ماديات‌ ، ‏‎ به‌‏‎ نيازمند‏‎ را‏‎
.نمي‌دانند‏‎ است‌ ، ‏‎ قرآن‌‏‎ غير‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ سابقه‌‏‎
:كه‌‏‎ است‌‏‎ آن‌‏‎ معناي‌روايت‌‏‎ نتيجه‌‏‎ در‏‎ است‌ ، ‏‎ كردن‌‏‎ اقامت‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ -‎‎‏‏3‏‎
و‏‎ اعتماد‏‎ آن‌‏‎ غير‏‎ سوي‌‏‎ به‌‏‎.‎نكند‏‎ اقامت‌‏‎ قرآن‌‏‎ احكام‌‏‎ و‏‎ معارف‌‏‎ بر‏‎ هركس‌‏‎
(ص‌‏‎)‎پيامبر‏‎ كه‌از‏‎ آنان‌‏‎ ديگر‏‎ تعبير‏‎ به‌‏‎.‎نيست‌‏‎ (ص‌‏‎)‎پيامبر‏‎ از‏‎ ورزد‏‎ اقامت‌‏‎
قرآن‌‏‎ احكام‌‏‎ و‏‎ حكم‌‏‎ و‏‎ معارف‌‏‎ آستانه‌‏‎ بر‏‎ را‏‎ خويش‌‏‎ اقامت‌‏‎ رحل‌‏‎ هستند‏‎
.نمي‌دانند‏‎ اعتماد‏‎ شايسته‌‏‎ را‏‎ ديگر‏‎ جاي‌‏‎ و‏‎ مي‌گزينند‏‎
به‌‏‎ هركس‌‏‎:آن‌است‌‏‎ روايت‌‏‎ معناي‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ به‌‏‎ معناي‌تحزن‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎-‎‏‏4‏‎
.نيست‌‏‎ ما‏‎ از‏‎ نگردد‏‎ محزون‌‏‎ قرآن‌‏‎ شنيدن‌‏‎ يا‏‎ خواندن‌‏‎ واسطه‌‏‎
بر‏‎ هم‌‏‎ شاهدي‌‏‎ است‌و‏‎ كرده‌‏‎ نقل‌‏‎ ابن‌حبان‌البستي‌‏‎ از‏‎ را‏‎ توجيه‌‏‎ اين‌‏‎ قرطبي‌‏‎
آن‌‏‎ به‌‏‎ ازيتحزن‌‏‎ وي‌‏‎ مقصود‏‎ كه‌‏‎ هست‌‏‎ نكته‌‏‎ اين‌‏‎ احتمال‌‏‎.‎است‌‏‎ نياورده‌‏‎ آن‌‏‎
.دارد‏‎ نظر‏‎ حزن‌انگيز‏‎ غناي‌‏‎ به‌‏‎ روايت‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎
اهل‌‏‎ كه‌‏‎ آن‌گونه‌‏‎ است‌‏‎ قرآن‌‏‎ تلاوت‌‏‎ شماردن‌‏‎ گوارا‏‎ و‏‎ تلذذ‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ -‎‎‏‏5‏‎
معناي‌‏‎.‎مي‌برند‏‎ لذت‌‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ و‏‎ مي‌شمارند‏‎ گوارا‏‎ و‏‎ شيرين‌‏‎ را‏‎ غناء‏‎ طرب ، ‏‎
را‏‎ قرآن‌‏‎ قرائت‌‏‎ كه‌‏‎ كسي‌‏‎ نيست‌‏‎ ما‏‎ از‏‎:‎گونه‌است‌‏‎ اين‌‏‎ اساس‌‏‎ براين‌‏‎ روايت‌‏‎
.لذت‌مي‌برند‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ غنا‏‎ اهل‌‏‎ كه‌‏‎ آن‌سان‌‏‎ نبرد‏‎ لذت‌‏‎ آن‌‏‎ به‌‏‎ نشماردو‏‎ شيرين‌‏‎
مفهوم‌‏‎ مكان‌الغناء ، ‏‎ القرآن‌‏‎ قرائه‌‏‎ يجعل‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ بالقرآن‌‏‎ يتغن‌‏‎ -‎‎‏‏6‏‎
جاي‌‏‎ به‌‏‎ كه‌‏‎ كسي‌‏‎ نيست‌‏‎ ما‏‎ از‏‎:است‌‏‎ اضافي‌‏‎ مفهوم‌‏‎ يك‌‏‎ تفسير‏‎ اين‌‏‎ با‏‎ روايات‌‏‎
.نسازد‏‎ آن‌‏‎ بدل‌‏‎ و‏‎ جانشين‌‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎ به‌‏‎ زمزمه‌‏‎ مختلف‌‏‎ سرودهاي‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎
اين‌‏‎ كه‌‏‎ چنان‌‏‎.كرده‌است‌‏‎ نقل‌‏‎ بن‌الاعرابي‌‏‎ ابوسعيد‏‎ از‏‎ قرطبي‌‏‎ از‏‎ معنا‏‎ اين‌‏‎
قرآن‌‏‎ نزول‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ (ص‌‏‎)‎پيامبراكرم‌‏‎:‎مي‌كند‏‎ نقل‌‏‎ ابن‌الانباري‌‏‎ از‏‎ منظور‏‎
همه‌‏‎ در‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎ زمزمه‌‏‎ به‌ركباني‌‏‎ تغني‌‏‎ جاي‌‏‎ به‌‏‎ مردم‌‏‎ كه‌‏‎ داشتند‏‎ علاقه‌‏‎
.باشند‏‎ داشته‌‏‎ حال‌‏‎
ما‏‎ از‏‎:كه‌‏‎ آن‌است‌‏‎ روايت‌‏‎ مفهوم‌‏‎ و‏‎ است‌‏‎ خواندن‌‏‎ بلند‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ تغني‌‏‎ -‎‎‏‏7‏‎
.بلندنخواند‏‎ صداي‌‏‎ با‏‎ را‏‎ قرآن‌‏‎ كه‌‏‎ كسي‌‏‎ نيست‌‏‎
صوته‌‏‎ يحسن‌‏‎ لم‌‏‎ من‌‏‎ منا‏‎ كه‌ليس‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ مقصود‏‎ و‏‎ است‌‏‎ مقلوب‏‎ حديث‌‏‎ -‎‏‏8‏‎
القرآن‌‏‎ يحسن‌‏‎ لم‌‏‎ من‌‏‎ منا‏‎ كه‌ليس‌‏‎ باشد‏‎ آن‌‏‎ مقصود‏‎ كه‌‏‎ آن‌‏‎ نه‌‏‎ بالقرآن‌‏‎
با‏‎ را‏‎ صدايش‌‏‎ كه‌‏‎ كسي‌‏‎ نيست‌‏‎ ما‏‎ از‏‎:‎كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ روايت‌‏‎ معناي‌‏‎ و‏‎ بصوته‌‏‎
.ندهد‏‎ آرايش‌‏‎ و‏‎ آذين‌‏‎ قرآن‌‏‎ قرائت‌‏‎
وجه‌‏‎ از‏‎ پس‌‏‎ را‏‎ وجه‌‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ بالقرائات‌‏‎ يتغن‌‏‎ معناي‌‏‎ به‌‏‎ بالقرآن‌‏‎ يتغن‌‏‎ -‎‎‏‏9‏‎
از‏‎ مراد‏‎ ولي‌‏‎ نيست‌‏‎ قلب‏‎ باب‏‎ از‏‎ ديگر‏‎ حديث‌‏‎ معناي‌‏‎.است‌‏‎ كرده‌‏‎ ذكر‏‎ پيشين‌‏‎
(محتمل‌‏‎ ديدگاه‌‏‎ در‏‎)‎ چون‌‏‎ و‏‎ قرآن‌‏‎ خود‏‎ نه‌‏‎ است‌‏‎ قرآني‌‏‎ مختلفه‌‏‎ قرائات‌‏‎ قرآن‌‏‎
قرائات‌‏‎ انسان‌‏‎ كه‌‏‎ ندارد‏‎ اشكالي‌‏‎ دارد‏‎ تفاوت‌‏‎ قرآن‌‏‎ با‏‎ قرآني‌‏‎ قرائات‌‏‎
از‏‎ كه‌‏‎ مختلفي‌‏‎ معاني‌‏‎ ميان‌‏‎ در‏‎ تزيين‌بخشد ، ‏‎ زيبا‏‎ صوت‌‏‎ با‏‎ را‏‎ گوناگون‌‏‎
ديگر‏‎ معاني‌‏‎ بر‏‎ و‏‎ است‌‏‎ لفظ‏‎ ظاهر‏‎ موافق‌‏‎ اول‌‏‎ شد ، معناي‌‏‎ ارائه‌‏‎ روايت‌‏‎
اين‌‏‎ از‏‎;بدانيم‌‏‎ حرام‌‏‎ و‏‎ حلال‌‏‎ گونه‌‏‎ دو‏‎ به‌‏‎ را‏‎ غنا‏‎ اگر‏‎ البته‌‏‎.‎رجحان‌دارد‏‎
اما‏‎ دارد ، ‏‎ مقبوليت‌بيشتري‌‏‎ درجه‌‏‎ سوم‌‏‎ و‏‎ دوم‌‏‎ معناي‌‏‎ بگذريم‌ ، ‏‎ كه‌‏‎ معنا‏‎
.صحيح‌نمي‌رسند‏‎ نظر‏‎ به‌‏‎ هيچيك‌‏‎ ديگر‏‎ معاني‌‏‎
‎‏‏6‏‎- بينات‌‏‎ فصلنامه‌‏‎ از‏‎ برگرفته‌‏‎



.است‌‏‎ همشهري‌‏‎ روزنامه‌‏‎ به‌‏‎ متعلق‌‏‎ و‏‎ محفوظ‏‎ حقوق‌‏‎ تمام‌‏‎