چهارم ، شماره 1197 فوريه 1997 ، سال بهمن 1375 ، 17 دوشنبه 29
|
|
نيافته توسعه جوامع در باوري علم
موانع و باره‌مشكلات در عبدالسلام محمد پروفسور انديشه‌هاي به نگاهي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
نيافته توسعه كشورهاي علم‌در گسترش
كه است اسلامي كشور يك تنهادانشمند عبدالسلام پروفسور:اشاره
.شد فيزيك در نوبل جايزه دريافت به موفق
سن 25سالگي در.شد كمبريج علمي مركز عازم تحصيلات پايان از پس وي
كرسي و خودبازگشت ، كشور به مركز ، ازاين دكترا درجه كسب با
در فضايي‌سوپاركو مركز عهده‌گرفت ، به را پنجاب رياضيات‌دانشگاه
جمهوري رياست علمي ارشد مشاور سال مدت 14 به نهاد ، بنيان را پاكستان
جهشي كه است ضعيف الكترو تئوري وي كشف مهمترين بود ، پاكستان
اهداف مهمترين از يكينمود ايجاد فيزيك علم جهان در فوق‌العاده
رهبران نزد علمي راه‌توسعه ساختن مقبول بر عبدالسلام‌مبتني
و فقر رهاشدن‌از جهت اسلامي به‌ويژه‌كشورهاي سوم جهان كشورهاي
نيز و سوم جهان علوم هدف‌آكادمي اين مسير در استواربود ، گرفتاري
مراكز از يكي)درتريست آورد ، رابه‌وجود سوم جهان علمي شبكه
تشكيل را(ICTP) تحقيقات‌نظري مركز نيز (علمي‌ايتاليا تحقيقات
و كشورهاي‌جنوب بين علمي براي‌تبادل مفري وسيله اين وبه داد
برخوردار جايگاه‌ويژه‌اي از عبدالسلام قلب ايران‌در بازنمود ، شمال
منطقه‌اي علمي كتابخانه نام به را مركزي شيراز ، در وي بامساعي بود ،
از شد ، تشكيل وي همت با زنجان ، در ديگري مركز همچنين آورد ، وجود به
پاكستان ، هندوستان ، آمريكا ، روسيه ، انگليس ، جمله از جهان كشور 23
روز در وي كرد ، دريافت افتخاري دكتراي درجه و36000 بنگلادش ايتاليا ،
به.گفت وداع را فاني دار سالگي هفتاد سن در آذر 1375 اول پنج‌شنبه
علمي شخصيت اين با بيشتر آشنايي براي انديشه فرهنگسراي مناسبت همين
نمود ، عبدالسلام پروفسور بزرگداشت همايش برگزاري به اقدام او نظرات و
منصوري دكتر تهران ، در پاكستان سفير محمود خالد حضور با همايش اين
فيزيك استاد اردلان دكتر و شريف صنعتي دانشگاه فيزيك گروه رياست
به محمود خالد سخنان كه آنجا از ميان اين در شد ، برپا مذكور دانشگاه
علمي تئوري توضيح به اردلان دكتر سخنان و عبدالسلام زندگي حال شرح
آنها درج از داشت اختصاص است ، تخصصي كاملا مجله يك خور در كه ايشان
اجتماعي نقش درباره منصوري دكتر سخنان چاپ به تنها و كرديم صرفنظر
.مي‌گذرد نظرتان از زير در كه كرديم اقدام عبدالسلام پروفسور
مقالات سرويس
در دوره‌زمستانه يك در را استادعبدالسلام كه بود پيش سال 26
كيهان اصلي ازسخنرانان ايشان دوره ، آن در.ايتالياديدم اريچه
واقع در ايشان ، سخنان موضوع.بودند مختلط بنيادين وذرات شناسي
مي‌كرد ، عنوان كه را مطلبي چون و بود هم من تحصيلي پايان‌نامه موضوع
و كرده بلند دست ايشان ، سخنراني از پس بود ، بنده نظريه مخالف جهت در
كه گفت مطالبي پاسخ ، در وي و دارد اشكال گفتيد ، شما كه چيزي گفتم
:گفت بود ، نشسته من كنار در كه ژاپني استاد يكنفهميدم من راستش
آدم وقتي:گفت مگر؟ چطور پرسيدم كردي؟ كه بود سئوالي چه اين جوان ،
نيست ، خارج حال دو از مي‌كند ، سئوالي چنين برجسته‌اي ، استاد چنين از
در او باشي ، گفته درست تو اگر.نيست اين‌طور يا و توست با حق يا
خواهد گيج را تو واقع ، در و نفهمي را آن تو كه مي‌گويد مطالبي پاسخ ،
اشتباه تو كه گفت خواهد صريح خيلي نباشد ، تو با حق كه هم اگركرد
مي‌خواست كه موقعي سخنراني ، از پس حال هر بهسرجايت بنشين و مي‌كني
از گفتم مي‌آيي؟ كجا از تو پرسيد و كرد عبور من كنار از شود ، خارج
تا كرد دعوت من از بعدا و شد ايشان با من آشنايي عامل همين ، .ايران
موسسه به من آمد و رفت هنگام ، آن از.بروم تريست به چندماهي براي
.شد آغاز ،(بود شده تاسيس وي توسط كه) تريست در فيزيك تئوري
او من اين‌زمينه ، در كه بود پرنفوذ داراي‌شخصيت قدري به عبدالسلام ،
.داشت پرنفوذي بسيار اوچشمان.كنم مقايسه كسي‌مي‌توانم كمتر با را
كرده حفظ را خودش حالت هنوز حياتش ، آخر سال در پرنفوذ ، چشمان همين
اشك عملا مي‌شد ، پيشرفته و سوم جهان كشورهاي از صحبت كه هنگامي و بود
زمينه در نشده موفق سالها از پس بود معتقد اوميشد جاري چشمانش از
.يابد دست خود اهداف به علم ،
صد حدود وجود با كه بود پاكستان نام با كشوري از خودش قول به او
نحو چه به اينها.نداشت فيزيكدان پنجاه يا چهل از بيش جمعيت ، ميليون
پاسخ ببرند؟ پيش به يا كنند حفظ پاكستان ، در را خود علم مي‌توانستند
كار و بماند كشورخود در نتواند عبدالسلام شدتا باعث مسئله اين به
به‌اينكه توجه با) هستيم درايران كه نيز ما مي‌كنم من‌فكر.كند
كه كنيم مي‌توانيم‌تصور ،(است شده خيلي‌بهتر ما شرايط امروزه
از پس عبدالسلام كه آن‌روزها.بود روبرو مشكلاتي باچه عبدالسلام
اين در هيچ‌جايي مدرنش مفهوم به علم بازگشت ، پاكستان به دكترا گرفتن
همان مشابه مي‌گذاشتند ، دانشمندان به احترامي هم اگر.نداشت كشور
قايل علما به نسبت اسلامي ، فرهنگ در قبل سال هشتصد تا كه بود احترامي
عملا او.نبود خبري دانشمندان ، به احترام‌گذاري جديد روش از و مي‌شدند
نمي‌توانست آن در علمي كار نوع هيچ كه بود شده درگير مجموعه‌اي در
هم آمادگي و نداشت وجود علمي ساختار هيچ مجموعه ، آن در.دهد انجام
ترك براي او خود كه هستند دلايلي اينها.نبود ساختار اين ايجاد براي
.نمود عنوان انگلستان ، به رفتن و پاكستان
چگونه علم‌را پيشبرد مشكلات كه‌عبدالسلام ، مسئله اين به بازمي‌گردم
كشورهاي شامل)شمال بخش دو به جهان كه اعتقادداشت او.مي‌ديد
مشكل.مي‌شود تقسيم (نيافته توسعه كشورهاي شامل) وجنوب (پيشرفته
كشورهاي در تكنولوژي آن ، تبع به و علم كه است اين جهان ، دو اين ميان
است شده زيادي خيلي افزوده ارزش باعث كه كرده پيشرفت قدري به شمال ،
در جنوب ، كشورهاي كه حالي در است ، نموده آنها نصيب سرمايه و رفاه و
نام علم عمدتااز وي البته كه) تكنولوژي و علم اين نداشتن اثر
هدف.مي‌برند به‌سر فقر در و كنند توليد سرمايه نتوانسته‌اند ،(مي‌برد
دانشمندان و سياستمداران ذهن كردن روشن با كه بود اين عبدالسلام
به‌عنوان سوم ، جهان يا جنوب كشورهاي به كمك به را آنها شمال ، كشورهاي
نظري فيزيك تحقيقات مركز تاسيس انگيزه به اگر كند ، ترغيب وظيفه يك
.بود همين نيز وي اصلي انگيزه كه ديد خواهيم كنيم ، نگاه ،(ICTP)
صرفا مي‌شود ، سوم جهان كشورهاي به كه كمكي مي‌كرد فكر عبدالسلام
چه) اول جهان كشورهاي از خيري افراد گاهي يعني.است فردي كمكهاي
كه مي‌شوند پيدا ،(معمولي افراد چه و سياستمداران چه دانشمندان ،
به شمال دين اداي براي را اين ولي مي‌كنند ، جنوب كشورهاي به كمكهايي
نهادي صورت به بايد كمكها اين كه داشت اعتقاد و نمي‌دانست كافي جنوب
سال از كه جلساتي در دليل ، همين بهگيرد انجام شده داده سازمان و
سازمان بخش‌هاي ساير و اتمي انرژي بين‌المللي آژانس در تا 1964 1960
نظري فيزيك تحقيقات مركز تا كرد متقاعد را كشورها آن شد ، برگزار ملل
مركز اين تاسيس با اول ، جهان كشورهاي از بسياري.كنند تاسيس را
سوم جهان كشورهاي به‌عكس ، .آلمان مانند كشور ، چند جز به بودند ، مخالف
بين ارتباط هدف با مركز اين نهايتا.بودند موضوع ، موافق اين با
يا) اول جهان دانشمندان با (جنوب كشورهاي يا) سوم جهان دانشمندان
دانشمندان براي كه بود اميدوار عبدالسلام.شد تاسيس (شمال كشورهاي
تا بيابد مفري راه ندارند ، خارج با ارتباطي راه هيچ كه سوم ، جهان
شده ، آشنا شمال ، كشورهاي دانشمندان با و بيايند مركز اين به بتوانند
در طريق ، اين از و كنند بيان را علمي‌شان نكات نموده ، برقرار ارتباط
.دهند ادامه كشورهايشان ، در خود علمي وحيات زندگي به بتوانند واقع
اين تاريخچه به الان اگر يعني.شد برآورده زيادي حد تا هدف ، اين
بازديد آن از نفر حدود 2000 سال ، در كه مي‌بينيم كنيم ، نگاه مركز
اين كه مي‌بينيم پس.مي‌كنند شركت آن كنفرانس‌هاي و دوره‌ها در و كرده
مشكل ولياست يافته دست ،(بوده مفر راه همان كه)خود هدف به مركز ،
بردم نام مركز اين از من.است اين از غير سوم ، جهان كشورهاي در علم
بسيار كارهاي ايشان ، صورتي‌كه در بود ، عبدالسلام اصلي كار اينكه براي
خود فقط نه)علم سياست به مربوط جمله ، كارهاي از داد ، انجام زيادي
آكادمي تاسيس مانند ،(صحبت‌كردند آن از اردلان آقاي‌دكتر كه علم ،
در كه مراكزعلمي از خيلي.ديگر ازمراكز بسياري و سوم جهان علوم
تاكيد خاطر به و ICTPتاسيس از پس شد ، تريست‌تاسيس شهر خود
خاطر به نيز سوم جهان در علمي مراكز از بسياري همچنين.بود عبدالسلام
تاكيد.شدند تاسيس ايران در مركز چند جمله از وي ، تاكيد و اصرار
سوم جهان نقش‌سياستمداران و دولتها نقش بر موارد تمام در عبدالسلام
را مراكزعلمي تا كند ترغيب را تاآنها مي‌كرد سعي او.است بوده
بسيار اوكنند خود ، تاسيس كشورهاي در بود ، درتريست آن مشابه كه
و كرده مختلف‌صحبت كشورهاي وپادشاهان جمهور روساي با كوشيدتا
كار ، انجام در و كند تشويق امر اين به‌سرمايه‌گذاري‌در را آنها
كشور چند و ايران در ما كه هم را مركزي چند اين.بود ناموفق عملا
تاكيد آن ، بر عبدالسلام ، كه نبود چيزي آن هيچ‌وجه به مي‌بينيم ، ديگر
در علمي كيفي مركز بيست تاسيس بر اخير ، سال شش پنج در او.مي‌ورزيد
تكنولوژي مركز بود قرار آنها ، از يكي كه داشت نظر مختلف ، كشورهاي
.نرسيدند نتيجه به طرح‌ها اين بيشتر باشد ، كرمان عالي
عرض جهت اين از نمي‌گويم ، بلكه منفي نكات به‌عنوان را موارد اين من
با عمرو يك از بعد چطور استادگرانقدر ، و بزرگ شخص اين مي‌كنم‌كه
زعم به لااقل)خود اهداف در بود ، آورده به‌دست كه سياسي قدرت آن
نام من.برسد كه‌مي‌خواست ، جايي به ونتوانست ناكام‌ماند (خودش
براي كشورها ، روساي و دولتمردان رااقدامات فعاليتها اين مجموعه
هدف تمام اين ، .مي‌كنم نام‌گذاري دولتمدار توسعه كشورشان ، علمي پيشرفت
ناموفق پاكستان در اهداف اين.بود عبدالسلام زندگي جوهره واقع ، در و
سوم ، جهان كشورهاي بقيه در نيز و بود ناموفق كمابيش ايران دربود
اسم آنها از خود كه كره و آرژانتين برزيل ، هند ، مانند كشوري چند جز
.نشد عملي طرح اين مي‌برد
زحمتي‌كه با مي‌گذرد ، سي‌سال كه‌حدود تاكنون سال 1968 از سپس
از بايد ما بود ، وراي‌آن در كه سياسي آن‌قدرت با و كشيد عبدالسلام
سوال اين بايد لذا بگيريم تجربه و عبرت عبدالسلام بزرگ كوشش و تجربه
بايد ، اينكه يا داد ادامه را او راه همان بايد آيا كه بكنيم طرح را
معتقدم من كنيم؟ اضافه عبدالسلام طرح به نيز را عوامل‌ديگري و راه‌ها
تكنولوژي ، و علم سمت به و دهند خود به تكاني بايد سوم ، جهان كشورهاي
جهان كشور يك به‌عنوان نه را خود مشكلات بايد آنها.نمايند پيشرفت
.كنند يافته ، حل توسعه جامعه يك عنوان به بلكه سومي ،
تاكيد نكته اين روي خود ، صحبتهاي و مقالات از بسياري در عبدالسلام
تحقيقاتي بودجه‌هاي از نيمي حدود چيزي شمال ، كشورهاي چرا كه مي‌كرد
را عظيم بودجه اين از بخشي چرا و مي‌كنند دفاعي تحقيقات صرف را خود
جانبه يك چرا نمي‌دهند؟ اختصاص سوم ، جهان كشورهاي در علم پيشرفت به
را انسان‌هايي كه مي‌رود پيش جايي تا كشورها ، اين نگري ملي يا و نگري
چرا نمي‌آورند؟ حساب به اصلا مي‌كنند ، زندگي سوم جهان كشورهاي در كه
نابود را نفر هزار دهها آفريقايي ، كوچك كشور يك در ايدز بيماري وقتي
در بيماري ، همين اگر ولي نمي‌دهند ، نشان خود از عكس‌العملي هيچ مي‌كند ،
را خطر زنگهاي بلافاصله ، بكشد ، را نفر چند پيشرفته ، كشورهاي از يكي
مي‌كنند؟ سرازير آن سمت به عظيمي بودجه‌هاي و درمي‌آورند صدا به
.مي‌گويد سخن فقرا علم و اغنيا علم از دلايل ، همين به عبدالسلام
دارد ادامه
