چهارم ، شماره 1209 مارس 1997 ، سال اسفند 1375 ، 3 دوشنبه 13
|
|
واقعيت تا رويا از:نيشكر توسعه طرح
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بزرگترين از آن جانبي صنايع و نيشكر كشت توسعه اجراي دست در طرح
مطابق پيشرفتي اما است ، ايران اقتصاد تاريخ كشاوزري - طرحهاي‌صنعتي
نداشته‌است برنامه
آرمان بهمن دكتر
اقتصادي ، بزرگ قدرتهاي به وابستگي و نيافتگي توسعه مدار از خروج
اقتصادي توسعه تاريخ بررسي.است موانع پاره‌اي از به‌گذر منوط
آن اجراي بر فزاينده تاكيد از نشان امروزي وپيشرفته صنعتي كشورهاي
ساختار بر عميقي اثرات مي‌توانسته‌اند كه توسعه‌اي‌دارد طرحهاي از دسته
توسعه فرآيند آغاز زمان از عملا اينكه شاهدمدعا.بگذارند باقي توليد
زمينه در بسياري تلاش زمان ، آن صنعتي‌شده تازه كشورهاي در صنعتي
مانند پايه صنايع و ارتباطي مانند ، خطوط نياز مورد ساخت‌هاي زير ايجاد
زير اين ايجاد از پس و عمل‌آوردند به ماشين‌سازي وصنايع سيمان فولاد ،
مي‌گرفت ، صورت كشورها ساير تكنولوژي‌از واردات طريق از بعضا كه ساخت
وجود به خود دراقتصاد را رشددرون‌زائي و يافته دست توليد ابزارهاي به
شرق شده صنعتي تازه دركشورهاي توسعه تاريخي سابقه مطالعه.آوردند
حاضر حال در كه به‌طوري دارد ، سياستي چنين اعمال از نشان نيز آسيا
مانند استراتژيك كالاهاي سرانه توليد نظر از كشورها از گروه اين
جهاني استانداردهاي به ، برق نيروگاههاي ظرفيت يا و سيمان فولاد ،
.كرده‌اند توسعه‌پايدارهموار براي را راه نتيجه در و شده نزديك
اول برنامه‌هاي اجراي سالهاي طول در ايران اقتصادي دگرگوني‌هاي بررسي
به.است سياستي چنين اعمال دهنده نشان نيز اقتصادي ودوم‌توسعه
و سنگين صنايع بخش در لازم زيرساخت‌هاي ايجاد با حاضر حال در كه طوري
از كشور اقتصاد زيربنائي ، و توليدي گوناگون بخش‌هاي در ارزبري كاهش
تقريبا رشدي و نسبي اتكائي خود به ارزي منابع به نياز كاهش طريق
صادرات ناشي‌از ارزي درامدهاي ديگر كه رشدياست يافته دست درون‌زا
مطرح مي‌توان مدعا اين بر كه شاهدي.ندارند را گذشته تاثير آن در نفت
سال در دلار ميليارد حدود 18 از واردات ميزان كاهش رغم به كه اين كرد
است توانسته كشور اقتصاد سال 1374 در دلار حدود 12ميليارد به 1371
كه است حالي در اين.كند تجربه را درصد از 5/4 بالاتر اقتصادي رشد
سال از اجرا دست در طرحهاي ساير از بهره‌برداري با مي‌رود ، انتظار
زيربناي با بتواند ايران اسلامي جمهوري اقتصاد احتمالا 1377 يا 1376
كشور رشد نرخ اين كه شود برخوردار درصد بالاي 7 رشدي از آمده بوجود
درخواهد جهان در اقتصادي رشد سريعترين داراي كشورهاي رده وارد را ما
.آورد
فعلي دست‌آوردهاي عمده بخش مي‌شود ، برداشت بالا موارد از كه گونه همان
در صنعتي و عمراني طرحهاي اجراي ، نتيجه بهتر ، آينده به واميد
طرحهاي اجراي در موفقيت ميزان كه كرد فراموش نبايد ولي است ، كشور
با كه مواردي هستند و نبوده يكسان زمينه‌ها همه در عمراني و صنعتي
گوناگون جنبه‌هاي بررسي مي‌آيد پي در آنچه.شده‌اند روبه‌رو جدي ناكامي
اقتصادي تاريخ در توسعه طرحهاي بزرگترين از يكي اجراي بر مرتبط
كاستي‌هاي و اجراست دست در خوزستان استان در حاضر حال در كه ايران
شده ارائه اجرائي رهنمودهاي پاره‌اي نيز گزارش پايان در.دارد بسياري
بردبار مردم و شود خارج فعلي سردرگمي حالت از بسياربزرگ طرح اين تا
عملا كه بزرگ سرمايه‌گذاري اين ثمرات از زودتر چه هر بتوانند ايران
...انشاءا.شوند بهره‌مند مي‌گيرد صورت آنان پس‌اندازهاي محل از
به ايران‌پرداختن در استراتژيك طرحهاي اجراي بر حاكم كلي فضاي
جمله از و استراتژيك طرحهاي اجراي در مشكل بروز به مربوط ريشه‌هاي
رشد حال در كشورهاي بين ارتباطات از آگاهي بدون نيشكر ، توسعه طرح
نخواهد بيان را مقصود تكنولوژي ، دارنده كشورهاي با ايران مانند
مقوله اين به اندكي موضوع اصل به شدن وارد از قبل بنابراين.كرد
.شد خواهد پرداخته
كنترل گوناگون ، ابزارهاي از استفاده طريق از اصولا صنعتي كشورهاي
ابزارها اين از يكي.مي‌كنند اعمال رشد حال در كشورهاي رابر خود
بر لازم مانع ايجاد و رشد حال در كشورهاي به فني انتقال‌دانش كنترل
اختيار در اهميت.است توليدي نوين ابزارهاي به آنان دستيابي راه سر
بوده گونه‌اي به خدمات و كالا جهاني توليد از بيشتري چه هر بخش داشتن
در صنعتي جديد قدرتهاي ظهور رغم به آمريكائي‌ها مثال طور به كه است
از را خود سهم همچنان كردند سعي دوم ، جهاني جنگ از پس سالهاي طول
سهم كه اين مدعا شاهددارند نگاه ثابت جهان در خدمات و كالا توليد
سال تا سالهاي 1950 فاصله در خدمات و كالا جهاني توليد از آمريكا
از كشور اين سهم پس آن از اما.رسيد درصد به 25 درصد از 30 1974
.است بوده درصد حوش23 و حول در كماكان سال 1994 تا جهاني توليد
كشورهاي وايضا آمريكائي استراتژيست‌هاي بين در نظريه‌اي چنين حاكميت
عنوان به.مي‌كند پيچيده بسيار رشد حال در كشورهاي براي را كار صنعتي ،
بندهاي‌سياسي و زد نتيجه يا مي‌گرفت شكل ايران در صنعتي گاه هر مثال
راستي به شده داده انتقال صنعت يا بود ژئوپلتيك ملاحظات و
ساخت‌هاي زير ايجاد و توسعه روند خود اين كه نبود ، صنعتي‌استراتژيك
صنعت ايجاد تاريخچه مثال طور به اگر.است كرده كند راشديدا لازم
قدرتهاي آشكار دخالت‌هاي به كنيم ، بررسي مادر صنعتي به‌عنوان فولادرا
پي بيشتر ايران در صنعت اين پاگرفتن از راستاي‌جلوگيري در خارجي
تجهيزات كافي دليل داشتن بدون و متفقين‌مستقيما ابتدا.مي‌بريم
براي را ايران تلاش نخستين و غرق‌مي‌كنند را كرج آهن ذوب كارخانه
جنگ پايان از پس و.ناكام‌مي‌گذارند كشور در صنعتي زيربناي ايجاد
مي‌گردد ، آغاز صنعت‌دوباره اين ايجاد براي تلاش كه نيز دوم جهاني
غير با كه‌بارها طوري بهندارد پاياني استعماري قدرتهاي كارشكني
دركشور صنعت اين ايجاد از ايران در فولاد توليد دانستن اقتصادي
سياسي ملاحظات پاره‌اي اساس بر بالاخره كه اين تا كردند جلوگيري
از طبيعي گاز صادرات ازاي در كوچك آهن ذوب كارخانه يك شد ايران‌موفق
.كند شوروي‌خريداري
صنعتي كشورهاي با ايران مناسبات تحميلي جنگ سپس و اسلامي انقلاب بروز
با.درآورد تعليق حالت به مدتي براي تكنولوژي تبادل زمينه در را
خريد براي ايران عطش جنگ ، از پس دولت نخستين استقرار و جنگ پايان
صنعتي توسعه كه خارجي قدرتهاي اما يافت فزوني ماشين‌آلات و تكنولوژي
منافع عليه بر پيش از بيش حكومتي جديد نظام قالب در را ايران
رفسنجاني هاشمي آقاي دولت به چنداني كمك مي‌دانستند خود بلندمدت
امام بندر پتروشيمي پروژه از ابتدا ژاپني‌ها مثال طور به.نكردند
كارون جرياني سد مالي منابع تامين در خود مشاركت به سپس و شدند خارج
مي‌توانست بين‌المللي نهاد يك عنوان به جهاني بانك دادندو پايان 4
بانك اين ولي باشد ، ايران اسلامي جمهوري تقاضاهاي براي خوبي مخاطب
مالي منابع تامين براي ايران تقاضاي به خود اربابان اشاره با نيز
كه طرحهايي با نهايت در و داد رد پاسخ توسعه‌اي پروژه‌هاي نياز مورد
موافقت نبود ، يك درجه اولويت داراي ايران اقتصاد براي اجرايي نظر از
و بلوچستان و سيستان استان در سيل‌بندها ساخت آنها جمله از كه كرد
در نيز بين‌المللي مالي محافل.است تهران شهر زيرزميني آبهاي جمع‌آوري
به خوشي روي ايران در جنگ از پس دولت نخستين استقرار ابتداي
كشور در لازم زيربناهاي ايجاد راستاي در ايران استقلال‌طلبانه سياستهاي
در است غرب مالي محافل ارگان كه مالي تايمز روزنامه.ندادند نشان
جمهوري در اقتصادي توسعه سياستهاي علنا زمان آن در خود ويژه گزارش
بين‌المللي ناسازگاري وجود باداد قرار انتقاد مورد را ايران اسلامي
از توليدي و صنعتي طرحهاي از سنگيني موج ايران در توسعه فرآيند با
هر.است بي‌سابقه كشور تاريخ در كه شد آغاز كشور در بعد به سال 1368
صنعتي طرحهاي از تدريجي بهره‌برداري با اجراست دست در آنچه ثمرات چند
صورت آنچه عمق از بعد ، سالها ايران مردم ولي مي‌شود ، مشاهده كشور در
فراهم را زمينه‌اي آمده بوجود زيربناي.شد خواهند آگاه است گرفته
اقتصادي رشد سال 1377 از عمده دگرگوني‌هاي نبود صورت در كه است ساخته
محافل.مي‌رود فراتر نيز درصد مرز 7 از ايران اسلامي جمهوري در
دل ايران در ساختاري دگرگوني‌هاي از چند هر جهاني صنعتي و اقتصادي
مانند كليدي بخش‌هاي توسعه خاموشي شاهد ناچار به ولي نداشتند خوشي
.بودند ارتباطات توسعه و سدسازي پتروشيمي ، صنايع سيمان ، مس ، فولاد ،
زيرا نبود ، بزرگ قدرتهاي باطني تمايلات راستاي در مي‌داد رخ آنچه
داراي كه ايران مانند كشوري اينكه از سياسي و صنعتي بزرگ قدرتهاي
ديد با همواره يابد دست نيز صنعتي قدرت به است فراوان طبيعي ذخاير
كشت توسعه طرح.كرده‌اند جلوگيري آن تحقق از و كرده نگاه ترديد و شك
.شد گذاشته اجرا به فضايي چنين در آن جانبي صنايع و نيشكر
جانبي صنايع و نيشكر توسعه طرح شكل‌گيري چگونگي
سرچشمه‌انديشه شكر جمله از و موادغذايي به كشور ديرينه وابستگي
اين بررسي براي.بود خوزستان استان در نيشكر جديد واحدهاي ايجاد
كشور در شكر و قند صنعت تاريخچه به اندكي نباشد بي‌مناسبت شايد موضوع
.شود پرداخته
.بازمي‌گردد اشكانيان دوره به درايران شكر و قند توليد پيشينه
سال يكصد يعني‌تقريبا سال 1271 در ايران قنددر نوين صنعت ولي
دركهريزك بلژيكي شركت يك باهمكاري قند كارخانه يك باتاسيس پيش
جديد ، تفكرهاي كارآمدن سر بر و قاجاريه پايان‌سلسله با.شد آغاز
سالهاي فاصله در كه طوري شد ، به آغاز ايران در قند توسعه‌صنعت
به توجه با كه شد تاسيس كشور در قند جديد كارخانه تعداد 6 13201310
توسط ايران اشغال با.بود توجهي قابل دستاورد زمان آن محدوديت‌هاي
از پس ولي شد متوقف ايران در روند اين سال 1320 در متفقين نيروهاي
طوري به.يافت ادامه بيشتري سرعت با قند جديد كارخانه‌هاي ايجاد چندي
و شد تاسيس ديگر كارخانه تعداد 29 اسلامي انقلاب پيروزي مقطع تا كه
كه است حالي در اين.رساند واحد به 35 را كشور قند كارخانه‌هاي تعداد
بزرگ مجتمع قند ، دو چغندر از قند احداث‌كارخانه‌هاي موازات به
مجموع نهايت در كه ايجادشد خوزستان در نيز ازنيشكر شكر توليد
به 4/579 اسلامي انقلاب مقطع‌پيروزي تا كشور در را شكر و توليدقند
وابستگي ميزان تا شد موجب گرفته تلاش‌هاي‌صورت مجموع.رساند تن هزار
با برابر ايران در صنعت اين ايجاد ابتداي در كه شكر و قند واردات به
سال در وابستگي اين.يابد كاهش درصد به 13 سال 1356 در بود درصد 99
به بود ، كارگري اعتصابات و اسلامي انقلاب وقوع با مصادف كه 1357
جنگ بابروز.يافت افزايش درصد به9/29 داخلي توليد كاهش دنبال
تا و ماند باز ازرشد كشور شكر و قند صنايع سال1359 در عراق با
مرحله به قند كارخانه‌جديد دو تنها تحميلي پايان‌جنگ مقطع
چنداني رشد بررسي مورد دوره طي نيز توليد ميزان.بهره‌برداري‌رسيد
جنگ از پس دولت نخستين استقرار و جنگ پايان با اما.(درصد /0)نيافت
در شده نصب ظرفيت از استفاده زمينه مناسب ، سياستهاي اعمال و
و يافت افزايش توليد تدريج به و آمد وجود به شكر و قند كارخانه‌هاي
اما.رسيد سال 1374 در تن هزار به 1/860 درصد با 48 برابر رشدي با
شكر و قند واردات به وابستگي ميزان قند ، جديد كارخانه‌هاي نشدن ساخته
قند درصد حدود 47 سال 1374 همان در كه طوري به داد افزايش همچنان را
نفر هر براي تعبيري به.شد وارد خارج از جامعه نياز مورد شكر و
با مقايسه در كه مي‌شود وارد شكر و قند سال در كيلوگرم مقدار 5/12
.مي‌دهد نشان را زيادي بسيار رشد اسلامي انقلاب پيروزي از پيش سالهاي
جنگ سالهاي طول در آن مصرف كه مطلق به‌طور شكر واردات ميزان افزايش
بين كوپن توزيع مانند محدودكننده سيستم‌هاي اعمال وجود با و تحميلي
ساخت فراهم را زمينه‌اي بود كرده پيدا افزايش غيرمعقولي حد به مردم
طرح‌هائي‌براي گذشته كمبودسرمايه‌گذاري‌هاي و مافات جبران منظور به تا
توجه قابل دستاوردهاي.شود گذاشته اجرا به‌مرحله شكر توليد افزايش
ازكارشناسان تعدادي تا شد تپه‌باعث هفت نيشكر طرح اجراي حاصل‌از
موسوي ميرحسين نخست‌وزيري‌آقاي دفتر در متعهدمستقر و علاقه‌مند
.كنند شروع نيشكر كشت جديد مجتمع‌هاي ايجاد براي را مطالعات‌اوليه
طرح چندين قالب در گسترده‌اي و عميق صورت به كه گرفته صورت پژوهش‌هاي
تاسيس كارون ، رودخانه آب جريان ميزان به توجه با يافت تحقق گزارش و
با برابر يعني هكتار هزار كدام 12 هر وسعت به صنعت و كشت واحد هفت
اهواز شمال در طرح كرد20 توصيه را هفت‌تپه نيشكر مجتمع كشت زير سطح
نظر در كارون رودخانه طرفين در و اهواز جنوب در ديگر طرح پنج و
.بود شده گرفته
سالهاي 1365 فاصله در كه جانبي صنايع نيشكرو توسعه طرح جنگ از پس
به مي‌خورد ، خاك بايگاني‌ها در اجرايي توانايي عدم علت به عملا بعد به
توسعه اول پنجساله برنامه قالب در توسعه‌اي بزرگ طرح يك عنوان
طرح اينشد گنجانده ايران اسلامي جمهوري فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ،
جاي به خارجي بازرگاني ساختار بر مي‌توانست كه بازتابهايي علت به
ابتدا در شود خاصي گروه منافع به صدماتي آمدن وارد موجب و گذارد
و گرفت قرار شده شناخته محافل و كارشناسان از گروهي اعتراض مورد
ايجاد بر علاوه مي‌توانست كه استراتژيك طرح اين عليه بر سنگيني جوسازي
و كاغذ به كشور نيازهاي از عمده‌اي بخش شكر و قند صنعت در خودكفايي
.آمد بوجود كند ، تامين نيز را دام خوراك
جبران تب و اسلامي شوراي مجلس سوم دوره نمايندگان بر حاكم روحيه
عليرغم كه گرديد باعث تحميلي جنگ سال هشت از ناشي كاستي‌هاي
اين مطلق ، تقريبا اكثريت با مجلس نمايندگان گرفته ، صورت مخالفت‌هاي
تصويب به توسعه اول برنامه قانون تبصره 29 بندهـ قالب در را طرح
وزارت -مجري دستگاه بود شده مقرر مزبور تبصره اساس بر.برسانند
به اجرايي نظر از را طرح اول پنجساله برنامه پايان تا -كشاورزي
كشور به آن توليد خطوط تجهيزات و ماشين‌آلات حداقل كه برساند مرحله‌اي
مجلس.باشد بهره‌برداري آماده سال 1372 در طرح تعبيري به عملا و وارد
نظر در ارز دلار ميليارد مبلغ 5/1 مهم اين به عنايت با اسلامي شوراي
.كرد آن تامين به موظف را مركزي بانك و گرفت
دارد ادامه
كشيده آتش به آن مزارع نيشكر ، محصول برداشت از بعد:عكس شرح
شود آماده محصول‌تازه براي تا مي‌شود
