چهارم ، شماره 1221 مارس 1997 ، سال اسفند 1375 ، 18 سهشنبه 28
|
|
آسيبپذير سياره به سفر
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
آلاينده صنايع و جهاني بانك
است خصلتاستثمارگرانهاي سامرز ، بخشيادداشت تكاندهندهترين شايد
چه البته و نمايشميگذارد به آشكارا جهان موردتهيدستان در كه
است بورژوايي اقتصاد خصايل معرف اين از بيش چيزي
عضو و اورگون دانشگاه جامعهشناسي استاد فوستر بلامي جان
و ديدگاهها جستار ، اين بخش درپيشين ريويو ، مانتلي بنياد هياتمديره
زيست مسائل به آن نگرش و سرمايهداري اقتصاد از را خود نوين يافتههاي
نظراتبانك نقد به برانگيز كلاميستايش در فوستر.آورد زبان محيطيبر
و الفاظ آوردن بيرون با و پرداخت محيطي زيست فرايندهاي از جهاني
دادههاي از درلفافهاي كه جهاني بانك تحليلهاي واژگانفاخر
راسته در جز بانك اين دادكه نشان بود شده پنهان بهظاهرآكادميك
بر گام سوم جهان خاصهساكنان جامعه فرودست مردمان بازارتحقير
.نميدارد
.است شما چشم پيش در فوستر نقادانه نقد از بخش دومين
كه است خصلتاستثمارگرانهاي سامرز بخشيادداشت تكاندهندهترين شايد
چيزي چه البته و نمايشميگذارد به آشكارا جهان موردتهيدستان در
كه هرچند اكونوميست.است اقتصادبورژوايي خصايل معرف اين بيشاز
و كليسامرزپرداخت نتيجهگيريهاي از بهدفاع بعدياش مقالات در
سامرز خاص اشارات دانست ، مطلوب سوم جهان به را آلوده مهاجرتصنايع
برخوردهاي چنين كه شد منكر و زندگيمهملخواند ارزيابي به را
مشي خط در صريح نقشي است ممكن انسان ، زندگي با استثمارگرانهاي
فوريه 1992 شماره 15 در اكونوميست.بازيكنند آزاد جوامع حكومتهاي
بر كه كند دفاع مشياي خط از است مايل حكومتي كمتر:مينويسد خود
مثلا و است شده بنا مختلف گروههاي زندگي از ارزيابي ميان تفاوت پايه
يكسال از كارمند ، بيش يك زندگي در اضافه سال يك براي كه شود مدعي
بنظر كه را آنچه اگر ليكن.است قايل ارزش كارگر زندگي در اضافه
ثروتمند كشور يك چارچوب در ميگويد ، سوم جهان مورد در سامرز ميرسد
واقعيت ، اما.رسيد خواهيم فوق نتيجه به ناچار بنديم كار به نيز
داشته ، اذعان خود مقاله همان از ديگري جاي در اكونوميست كه همانگونه
يا كار ، شرايط آموزش ، بهداشت ، با رابطه در خواه -حكومتها كه است اين
كه هستند گرفتنتصميمهايي حال در مدام -آن نظاير و محيطزيست و مسكن
چنين حكومتها.ميگيرند شكل مختلف ارزيابيازطبقات ميان برپايهتفاوت
كنند دفاع خود خطمشي از مبنا همين بر آيامايلهستند اينكه و ميكنند
اقتصاد و تاريخ از كمترينشناختي كه كس هر واقع در.مطرحنيست خير يا
زندگيانسانها ارزش مراتب بهتفاوتدر شدن قايل كه دريابد داردبايد
.دارد قرار سرمايهداري واقتصاد دولت مركزي هسته در
مديريت دفتر.بياوريم مثال را امريكا كافيست تنها گفتهمان اثبات در
انسان زندگي دلاري ارزش تا كوشيد ريگان جمهوري رياست زمان در بودجه و
خطرناكتر شغلي برايپذيرفتن كارگران كه دستمزدي اضافه مبناي بر را
شدو انجام دانشگاهي مطالعات اينمبنا ، برنمايد محاسبه مطالبهميكنند
پانصدهزار بين متحده ايالات در كارگر زندگييك ارزش كه شد گرفته نتيجه
از بسياري حقوقسالانه از كه مبلغي -دلاراست ميليون دو تا
اين به آنگاه بودجه و دفترمديريت -است كمتر گردانندگانشركتها
آن موجب به شماره 12291كه يادآوريدستور با و كرد استناد نتايج
به جامعه خالص درامد كه شوند انتخاب چنان اجراييبايد مقررات
به مقرون آلودگي از كاستن انواع برخي كه شد مدعي برسد حداكثر
.نميكنند ديگرصرف برخي آنكه حال صرفهاند ،
ارزش كه كردهاند پيشنهاد برخياقتصاددانان:ميگويد كومنر بري
معلوم اينحساب با.گردد محاسبه او درامد قدرت حسب بر آدمي زندگي
است ، كمتر مراتب مردبه يك زندگي ارزش از زن زندگييك ارزش كه ميشود
در حرفها اين معناي.سفيدميارزد يك زندگي از كمتر هم يكسياه وزندگي
كوچكمحسوب باشد ، فقير مردم متوجه زيان ، اگر كه آنست زيست محيط حوزه
در را بسيارآلوده صنايع استقرار تلقيميتوان طرز اين با.ميشود
.كرد فقيرنشينتوجيه محلههاي
تحقيقاخير يك مثال ، بهعنوان.عادياست بسيار عمل ، در كاري ، چنين
نشين دورگه و سياه محلات جوار در سمي زبالههاي بيشتر كه ميدهد نشان
.شدهاند دفع
ايالاتمتحده حسابداري كل سويدفتر از كه تحقيقي سال 1983 در
چهار هر خزانهاز سه امريكا جنوبي درايالات كه داد نشان شد انجام
عمدتاسياهپوستنشينقرار محلههاي در سمي زبالههايتجاري خزانه
تشكيل را منطقه جمعيت درصد بيست تنها سياهان آنكه حال داشتند
.ميدادند
در سمي زبالههاي دفع درتوجيه سامرز استدلال تفاصيل ، اين با
و سياستها كردن جهاني ازمطالبه بيش چيزي سوم جهان كشورهاي
اخيرا و است آشكار متحده ايالات در كاربردشان كه نيست اعمالي
آمده بدست سرمايهداري جهان سراسر در آنها كاربست مورد در قرايني
جهان به را زباله تن ميليون بيست حدود ساله هر پيشرفته كشورهاي.است
در كه ديوكسين به آغشته صنعتي خاكستر در 1987.ميكنند صادر سوم
چهارهزار در 1988.شد دفن هائيتي و گينه در بود شده توليد فيلادلفيا
پيدا درنيجريه بود ايتاليا فرآورده كه PCB آلودهبه شيميايي زباله تن
و زمين و كرده خارجدرز به زنگزده و فرسوده هزارانبشكه از زباله.شد
يافت ميتوان ديگري مثال كمتر.بود آغشته سم به را آبزيرزميني منابع
سومحكايت جهان بر امپرياليسم ادامهسلطه بر آشكار ، و زننده كهچنين
.كند
مثابهمسئلهاي به نه را سمي آلودگيزبالههاي كه ذهني چارچوب همين
موافق كهبايد ميبيند مسئلهاي عنوان به بلكه آمد فايق آن بر بايد كه
خط اقتصاددانان كه برخوردي در داد ، سامان آزادبدان بازار منطق با
نيز كردهاند اختيار زمين شدن گرم چون سرنوشتسازي مسايل درمقابل حاكم
مه 1992 سيام شماره كهدر مقالهاي در سامرز.ميشود ديده بهوضوح
بانك كلي نظر وبيان فوق ديدگاه شرح به است اكونوميستنوشته
:جهانيميپردازد
ميسازد ملزم را ما آينده نسبتبهنسلهاي اخلاقي تعهد كه دعوي اين
باشيم داشته محيطي زيست سرمايهگذاريهاي مورد در خاص ملاحظهاي كه
همان جامعه زيرساخت بهبود با ميتوانيم ما.پرمدعاست و بيمعنا دعوايي
گسترش با..باراني جنگلهاي حفظ با كه كنيم كمك خود آيندگان به قدر
كاهش با كه افتيم موثر آنان حال به ميتوانيم قدر همان خود علمي دانش
دلخواه سرمايهگذاريهاي از برخي آنكه علت...هوا دياكسيدكربن
كه آنست نيستند صرفه به مقرون اقتصادي نظر از محيطزيست هواداران
بدترين در..نيست ملاحظه قابل چندان زندگي سطح بر احتماليشان تاثير
كره شدن گرم است ، شده پيشبيني براوردها بدبينانهترين در كه حالتي
كاهش سال در درصد يكدهم از كمتر آينده قرن دو طي در را رشد زمين
تا كوشيد بايد(بينالملل اقتصاد انستيتوي كلين ، ويليام) داد خواهد
ليكن.نشود اقتصادي رشد توقف موجب زمين شدن گرم مسئله به پرداختن
محيطزيست مسايل به نپرداختن شويم مدعي اگر بود خواهد عوامفريبي
.كرد خواهد بيچاره و مستمند را ما نوادگان جهاني ،
از اشكالي مبتنيبر كه آنست در استدلالهايي چنين گرفتاري
ميگيرند كم را طبيعي ارزشثروتهاي همواره كه هستند محاسبهاقتصادي
واقعارزيابي از كمتر نيز را زيستمحيطي احوال بر اقتصاد واتكاي
يك در بارانياستوايي جنگلهاي حفظ با نميتوان زيرساخترا بناي.ميكنند
بيشتر نابودي بهمعناي هم دومي ، رفتن ميان از چراكه دانست رديف
ژنتيك گنجينه ويرانيبزرگترين معناي به هم و جهان موجوددر گونههاي
برايآنكه -ميكند اشاره آن به دربالا سامرز كه -كلين ويليام تلاش.آنست
زمين مدت دراز بسيار اثرگرمشدن در كهاحتمالا را اقتصادياي صدمات
تلاشي درآورد ، رقم و عدد بهقالب آمد خواهند بهوجود سال 2300 تا
ارزشهاي نميتوان كه درنمييابد را بديهي امر اين كه چرا است ، ابلهانه
.گرفت كار به اقليمي تغييرات گونه اين اندازهگيري در را اقتصادي
سال 2300 تا زمين دماي ميانگين كه مبناست اين بر كلين تخمينهاي
انتظار كلين آقاي.يافت خواهد افزايش درجهسانتيگراد تا 18 معادل 10
متحده ايالات اقتصاد در دما تغيير اين هزينه كه كنيم باور ما دارد
تا 12 حالت 6 بهترين در كه درازمدتي صدمات هزينه با بود خواهد معادل
.بود خواهد آن درصد حالت ، 20 بدترين در و ملي ، ناخالص توليد درصد
درجه كه 4 چرا است مهمل يكسره حرفها اين زيست محيط ديدگاه از ليكن
تمامي از را زمين زمين ، كره دماي ميانگين در افزايش سانتيگراد
يخ عصر بحبوحه در.كرد خواهد گرمتر گذشته سال ميليون چهل زمينهاي
اين از وقتي.بود سردتر امروزي زمين از درجه تنها 5 زمين گذشته ،
معادل 6 ، مدت دراز صدمات آيا كه سوال اين كنيم نگاه قضيه به زاويه
به جا خير ، يا داشت خواهد هزينه ملي ناخالص توليد درصد يا 20 و 12
در زندگي خود و انساني تمدن اساسا آيا كه ميدهد منطقيتر سوال اين
.آورد خواهند تاب جهاني دماي عظيم تغيير چنين مقابل
درهمان ميتوان را كلي برداشت ازاين دهندهتري هشدار هم باز نمونه
استقبال در كه ويژهايديد گزارش در و اكونوميست مه 1992 سيام شماره
بررسي از بعد.يافتهاست نشر (ژوئن92)ريو در كنفرانسزمين از
صورت زمين گرمايش حلمسئله اقتصادي خرج و دخل كهدرباره تخمينهايي
بر سرمايهداري رژيمهايكنوني در كه سياسياي موانع وبيان گرفته
:ميدارد اكونوميستاعلام دارد ، وجود سرراهدگرگوني
جهاني مصرف در ملاحظهاي قابل دگرگوني هوا و آب معاهده اينكه احتمال
آيا.است اندك بينهايت آورد پديد آينده قرن طي سنگوارهاي سوختهاي
ناشي محتمل هزينه عنوان به كه را ارقامي اگر دارد؟ اهميتي امر اين
به صادقانه جواب بينگاريم ، درست شدهاند ارائه اقليمي تغييرات از
كه سفرهايرا است عاقلانه كشورها البتهبراي.بود خواهد بالانه پرسش
قيمت دردسترسشان كارمايه بر و...دارندبگشايند اختيار در بهرايگان
خود تا روند فراتر نيزقدري اين از كه است عاقلانه حتي.بگذارند مناسبي
به ايننقطه از...كنند بيمه وغيرمنتظره ناخوشايند حوادث دربرابر را
وقوع از بعد استكه اين راه عاقلانهترين چند ، مطمئنا دلايلي به بعد ،
از بسياري زمان درآن.نمايند سازگار آن با را اقليميخود تغييرات
مقابل در توانست خواهند بهتر بنابراين و بود خواهند كشورهاثروتمندتر
.دهند پرورش خشكسالي برابر در مقاوم گياهاني يا بسازند ديوار دريا
كربن مقداردياكسيد از كاستن خرج را اكنونپولي آنكه جاي به
محيطي زيست تغييراتمخربتر از جلوگيري راه در رايا آن كنيمميتوانيم
(محيطياست زيست جريان كهزيانبارترين جمعيت سريع مانندافزايش)
آينده ، كهدر برسانيم مولدي دارائيهاي بهمصرف يا و كنيم سرمايهگذاري
كه آنگاه.آورد خواهند لازمسازگاريفراهم برايمخارج را لازم درامد
هنوز كه است نكتهاي اين و -شد خواهد روشن پذيرد صورت اقليمي دگرگوني
.شود انجام بايد اندازه چه به و كجا ، در كاري ، چه كه -نيست روشن
بيشتر مورد در كه بود خواهد -دولتي بخش نه و - خصوصي بخش برعهده
(گلخانهاي گازهاي ميزان از كاستن نيز و) سازگاري به مربوط مسايل
سازگاري گذشته ، اينها همه از.اعتباركند تامين و بگيرد تصميم
كهبگذار است اين پاسخ پس.ندارد بينالمللي قرارداد هيچ به نيازي
پرورش خشكسالي برابر در مقاوم گياهاني يا بكشند ديوار را دريا آنها
محتمل افزايشبسيار برابر در است واكنشي حكيمانه فرمايش اين و.دهند
هم آن -قرنآينده در سانتيگراد درجه تا 5 از 5/1 جهان دماي ميانگين
به ميتواند كه افزايشي-يابد جريان سابق نحو به وكار كهكسب شرطي به
ماداشته سياره تمامي براي اثريفاجعهآميز جهان سراسر نظردانشمندان
كه هستند همهتهديدهايي قحطي ، سيلاب ، گرما ، خشكسالي ، موجهاي.باشد
رادر فرهنگها زيستبومها ، زندگيها ، گونهها ، بيقياس رفتن ازدست احتمال
كه است آن در بحث اكونوميست نظر از همهاينها ، وجود با.دارند خود
با را خود بايد چگونه بشري تمدن جا ، اين از و سرمايه انباشت پويش
از بسياري و داد روي جبرانناپذير حادثه اين كه هنگامي جهان ، شدن گرم
براي تلاش ديگر ، بيان به.دهند سازش شد ، پديدار عواقبش بدترين
و اخلاقي ، اجتماعي ، حيث از كه هم قدر هر -فاجعه اين از پيشگيري
در و است دشوار سرمايهدار ، كنوني رژيمهاي در -باشد موجه زيستمحيطي
.نيست بحث قابل رو همين از و ميكند اخلال سرمايه چيرهدستي كار
ميكند ، اكونوميستكبادهكشياش كه ببينيمرا ، و كنيم سياستصبر
موضع زمين كنفرانس در -انگلستان كمتري حد در و -آمريكا متحده ايالات
آب معاهده كردن رقيق با آمريكا متحده ايالات.دادند قرار خويش عمومي
تدبير از جلوگيري زيستي ، تنوع معاهده امضاي از خودداري هوا ، و
صراحت با زبالههايهستهاي ، و جمعي اسلحهكشتار مسئله حل در ابتكار
تندرويي نيروهاي با وظيفهمخالفت تا است آماده كه نشانداده تام
اين و گيرد برعهده سربرآوردهاند جهانيمحيطزيست جنبش در كه را
جهان از دفاع هماناسركردگي كه خود بزرگتر برنقش نيز را
و پيش پايدار امريكاتوسعه حكومت نگاه از.بيافزايد است سرمايهداري
توسعه مخل بتواند كه زيستمحيطي هدف هر كه معناست بدان چيز هر از بيش
در بوش جرج آقاي كه بود همينشود نهاده كنار بايد شود محسوب
محيطزيست جهاني مسائل قبال در امريكا سرسختي توجيه در زمين كنفرانس
هم -را واژهها اين دوي هر بايد كه ميكنم فكر كهمن داشت اظهار
.ميكنيم چنين ما و.گرفت جدي اندازه يك به -را توسعه هم و محيطزيست
منافع به كه زيستمحيطي اقدام هيچ ترتيب اين به كه كرد اعلام بوش
از هستم مصمم من.شد نخواهد پذيرفته رساند آسيب امريكا اقتصادي
آمريكايي دهندگان ماليات از هستم مصمم همچنين.كنم حفاظت زيست محيط
رشددو روبه اقتصادي از حمايت نيز محيطزيستو از حفاظت.كنم حفاظت نيز
.ناپذيرند جدايي امر
هماولويتهاي و داشت را انتخاباتي آراء جلب قصد هم كه سخناني در
است ميان در كنترلهايزيستمحيطي و هزينهها پاي آنجاكه را ، امريكا
متحده گذشته ، ايالات قرن نيم كهدر اعلامداشت بوش مينمود ، بازگو
همين در همچنان كه برآنيم ما.است بوده جهان توسعهاقتصادي موتوربزرگ
.(ژوئن1992 گاردين ، 13)بايستيم مقام
بر نهادناينها برتر و سود ، و رشداقتصادي به كوتهبينانه توجه اين
به را جهان تمامي بقاي كه چرا دارد ، عواقبيهولناك ديگر ، چيز هر
بنيادي تغييري كه داشت ترديد نميتوان واقعيت اين در.مياندازد خطر
از يكي به را بشري تاريخ و داده روي محيطزيست و انسان ميان رابطه در
وكارمايه ماده حدي چنان در اينك بشر.است كشانده خود چرخشگاههاي
رقابت طبيعت پويشهايبنيادي با حيث اين كهاز ميسازد دگرگون را
ميافزايدهفت كره هوا بر جامعهبشري اينك كه كربني مقدار.ميكند
بهمين.است هواكره و اقيانوسها ميان طبيعيكربن تبادل مقدار درصد
اخير 25 سال دويست كرهدر هوا در موجود مقداراكسيددوكربن دليل
از 50سال كمتر در نيز افزايش ازاين نيمي از بيش كه يافته درصدافزايش
.است داده رخ اخير
در كهبشر نيتروژني مقدار كودهايشيميايي ، از استفاده دليل به
برابر ميكند توليد طبيعت كه نيتروژني مقدار مينهدبا برجا محيطزيست
فعاليتهاي با اندازه و حد حيث از اينك انسان فعاليتهاي.است شده
در محلي بحراني تنها گذشته در آنچه رو اين از و ميكند رقابت طبيعت
آثاري گذشته اين ازدارد جهانگير عواقبي اينك برميانگيخت زيست محيط
بياهميت و ساده زماني كه اكسيدكربن ، دو نشر افزايش چون زيستمحيطي ،
ما سياره زيستمحيطي بنيادي چرخههاي يكباره به اكنون ميرسيدند نظر به
گازهاي افزايش ازون ، لايه ويراني.دادهاند قرار تهديد مورد را
رفتن ميان از واستوايي ، باستاني جنگلهاي گلخانهاي ، نابودي
پرتوزا ، آلودگي و سمي زبالههاي ژني ، توليد تنوع كاهش گونهها ،
بيابانزايي ، خاماساسي ، مواد رفتن تحليل فرسايشخاك ، آبي ، منابع
هستند شومي مولفههاي اينها همه -افزايشفقر پي در جهاني رشدجمعيت
سختي به هنوز مجموع ، در يا تنهايي به را ، تاثيرشان كامل دامنه كه
آسا قاره حفرهاي ظهور با:مينويسد كومنر بري.آورد تصور به ميتوان
خشكساليها ، است ممكن جهان ، شدن گرم خطر و زمين حافظ ازون لايه در
.درآيند انسان رفتار ناخواسته پيامدهاي شمار در گرما موجهاي و سيلها
از باكاستن نه زندگي جهاني ادامهپويشهاي و بشري تمدن ماندگاري
خواهد ميسر كاملآنها چرخش با تنها بلكه گرايشهايشوم اين سرعت
از حاكي كه جست نميتوان نشانهاي هيچ سرمايهداري درتاريخ ليكن.شد
كه است آن از حاكي شواهد همه برعكس ، .باشد هدف اين پي در نظام عزم
را زبالهها موضوعبگذار به شود ، گذاشته خود حال به چون نظام ،
اقتصاددان سوي از آشكارا چنين كه موضعي يافت ، خواهد گرايش بخورند
!است شده پيشنهاد جهاني بانك اصلي
كه نيافتهاست مجال هرگز وسرمايهداري بوده جهان يار بخت ليكن
-مخالف نيروهاي.يابد تكامل خود منطق تنهاموافق طولاني مدتي براي
در خواه و اجتماعي برايبهبود كارگر طبقه شكلمبارزات در خواه
همواره -ميكوشند زيستمحيطي مصايب با مقابله در كه جنبشهايي قالب
را خود گرايشهاي بدترين كه ميسازند ناگزير را نظام و سربرميآورند
ميتوانند حدي تا ميآيند پديد رهگذر اين در كه اصلاحاتي.كند تعديل
سرمايهدار طبقه ليكن.كنند وضع بازار بر را مفيد و پايا محدوديتهايي
پي در را نظام خود نابودي احتمال كه بپذيرد را تغييراتي آن نميتواند
كل اصلاحي ، جنبشهاي آنكه از پيش بسيار حساب ، اين با.داشت خواهند
منافع مخالفتآميز واكنشهاي افكند ، خطر به را سرمايه انباشت پويش
.ميبندد ضروري بنيادين تغييرات بر را راه و ميشود انگيخته بر حاكم
كمتر است بنياديننياز تغييري به كه آنجا.است همين در گرفتاري و
شدت بحران زمان ، گذشت وبا ميگيرد ، صورت نظام درچارچوب كاري
ماهيت.است آشكار زيستمحيطي عرصه در خصوصا امر اين امروزه.مييابد
و سيارهها تمامي كهسرنوشت است چنان زيستمحيطي جهاني بحران
خود و درگيرند آن در زيستمحيطي و اجتماعي پيچيده مسايلبسيار
صورتيميتوان در تنها.دارند كنونيتوليد شيوه مسلط اشكال در همگيريشه
مسايل كهبا نمود جلوگيري زيست محيط بحرانجهاني مداوم شدن عميقتر از
هر و.شد روبهرو جهاني سطحي در رشد ، و توزيع ، فنآوري ، توليد ، ريشهاي
سرمايهداري ، نظام درمييابيمكه بيشتر بپردازيم اينمسايل به بيشتر قدر
از بايد و نيست پايدار اخلاقي ، سياسي ، اقتصادي ، نگاهزيستمحيطي ، از
.رفت آنفرا
فوستر بلومي جان:نوشته
نابت برزو:ترجمه