پنجم ، شماره 1239 آوريل 1997 ، سال ارديبهشت 1376 ، 24 پنجشنبه 4
|
|
عقربزدگي و عقرب
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
در عقربزده نفر هزار دوازده از بيش سال 68 ، اول ماهه شش در تنها
شده‌است گزارش خوزستان استان
باشند خطرناك مي‌توانند عقربها انواع همه نوزادان و كودكان براي
در نيز و گرمسيري مناطق ، در(عقربزدگي) عقربگزيدگي مشكل:اشاره
موارد نمونه‌تعداد به‌عنوان و است بهداشتي و مهم يك‌مشكل ما كشور
يك طي) اهواز شهر بيمارستانهاي از يكي تنهادر گزيده كژدم ثبت‌شده
.است گذشته نفر بيست‌هزار مرز از (سال
جان كژدم‌گزيدگي دراثر مناطق‌گرمسير ساكنان از زيادي تعداد سال هر
.مي‌شوند عليل يا مي‌دهند ، ازدست را خود
در واقعي‌مساله واهميت كژدم‌گزيدگي موارد فراواني عليرغم اما
كمتر بهداشتي و علمي مجامع سوي از موضوع اين كشور ، گرمسيري مناطق
و ابهام از پوششي در همچنان جهت همين به و گرفته قرار توجه مورد
.است مانده باقي خرافه
ديديم مناسب عقربزدگي ، تعدادموارد افزايش و هوا دوباره شدن گرم با
زمينه اين در مطالبي به عزيز خوانندگان آگاهي و اطلاع جهت تا
است دانشگاهي پژوهش و بررسي يك حاصل مي‌آيد پي در كه متني.بپردازيم
صورت اهواز علوم‌پزشكي دانشگاه از قربانپور زلكي يعقوب آقاي توسط كه
.است گرفته
يافت فراواني به كشور مناطق‌گرم در و بوده بندپايان جزو عقربها
و پيش‌مي‌زيسته‌اند سال ميليون سيصد حدود از عقربها.مي‌شوند
.مقاوم‌هستند بسيار موجوداتي
و كوچك جانوران خاكي ، كرمهاي هزارپايان ، عنكبوتها ، رتيلها ، از آنها
.مي‌كنند تغذيه غيره و موريانه‌ها مگسها ، ملخها ، سوسريها ، مثل حشراتي
را خود بچه‌هاي و عقربهاي‌كوچكتر و مي‌باشند نيز خوار همنوع درضمن
مي‌توان گاهي ولي است انفرادي به‌صورت غالبا زندگي‌عقربها.مي‌خورند
از عقربها.يافت كوچك سطوحي و مناطق در نيز را آنها از زيادي تعداد
در سرما فصل در و مي‌روند به‌خواب زمستان و كرده عمر سال تا 5 3
با مجددا كه اين تا مي‌مانند ، حركت بدون و افسرده به‌حالت گوشه‌اي
خوابي زمستان حالت در البته.بگيرند ازسر را خود فعاليت گرما شروع
نيش‌زدن به قادر حتي و كرده حركت شوند تحريك كافي اندازه به اگر هم
از خطرناكتر را سرما فصل در مراكز ، مصدوميت بعضي حتي و مي‌باشند
.مي‌دانند فصول ساير
بيشتر ، گاهي و تا 60 زايمان20 بار هر در و بوده بچه‌زا عقربها
عقربها مي‌كنند ، عده‌اي‌تصور كه آنچه برخلاف.مي‌آورند نوزادبه‌دنيا
بچه‌هاي از هم روزي چند تا بلكه نمي‌ميرند نوزاد آوردن به‌دنيا اثر در
.مي‌كنند مراقبت خود
سنگها ، زير ديوارها ، شكاف محلهايي‌مثل در را روزها معمولا عقربها
يا اكاليپتوس نظيردرخت درختان شده شل پوست در لاي‌خاشاك ،
ساختماني نخاله‌هاي ميان در هم‌چنين نخل ، درخت تنه در موجود سوراخهاي
و برده به‌سر بي‌حركت روپوش‌دار دمپايي‌هاي و پوتين كفش ، داخل حتي و
در عقربها اينكه به باتوجه.مي‌كنند شكار و شبگردي به مبادرت شبها
محلهاي در را روزها كه مي‌دهند ترجيح لذا هستند ، فعال سال گرم ماههاي
.ببرند بسر مرطوب احيانا و خنك
تحريك تصادفا يا و شود مزاحمتي‌ايجاد عقربها براي كه مواقعي در
پشت در را خود دم حالت دراين.مي‌گيرند دفاعي وضعيت شوند ، بلافاصله
عقربها.مي‌گيرند بدن جلوي و بالا جهت در را نيش انتهاي و كرده خم بدن
نمي‌شوند محسوب مهاجمي موجودات مي‌پندارند عده‌اي كه آن‌گونه هيچ‌وجه به
مبادرت شود ايجاد مزاحمتي برايشان و شده تحريك كه مواقعي در تنها و
.مي‌كنند نيش‌زدن به
در تاثيري آنها رنگ سياه‌بوده ، و زرد رنگهاي به غالبا عقربها
از نيمي حدود بارنيش‌زدن هر در عقرب.ندارد آنها ميزان‌سميت
مداوم نيش‌زدن بار چند از پس مي‌ريزدو به‌خارج خودرا سمي محتويات
غده دوباره تا مي‌كشد طول مدتي و مي‌شود كم فوق‌العاده سمي غده محتواي
.شود پر آن مجدد توليد توسط سم
عملا ولي هستند ، چشم عدد داراي‌چندين اينكه عليرغم موجودات اين
سال اول ماهه شش در تنها آماري ازلحاظ.مي‌باشند بينايي قدرت فاقد
كه شده گزارش خوزستان استان در عقربزده نفر هزار دوازده از بيش 1368
گرديده بيمار مرگ به منجر مورد سال 50 همان اول ماهه سه در متاسفانه
نشان متوفي افراد روي بر شده انجام بررسي‌هاي از حاصل نتايج و است
ساختماني ، كارگران كشاورزان ، ازميان بيشتر افراد اين كه مي‌دهد
.بوده‌اند باردار زنان و خردسال بچه‌هاي
نوع دو از ناشي خوزستان استان در مير و مرگ موارد غالب كه آنجا از
نوع دو اين مختصر بسيار و كلي معرفي به لذا مي‌باشد ، عقربگزيدگي خاص
.مي‌پردازيم
"HEMISCORPIUS LEPTURUS"گاديم عقرب
عقرب اين در.است رنگ قهوه‌اي آن انبركهاي نوك كه رنگ زرد است عقربي
دو بين زيادي تفاوت ظاهري مشخصات ازنظر هم داشته وجود جنسي شكلي دو
.مي‌شود مشاهده ماده و نر جنس
به‌علت نر جنس در و حدود 5سانتيمتر ماده جنس در بالغ جانور اندازه
در سمي كيسه.است شده ديده هم سانتيمتر حدود 5/7 كشيدگي‌دم‌تا
و بلند و استوانه‌اي نر عقرب در ولي كوچك و شكل تخم‌مرغي ماده عقرب
.است دمي بندهاي ساير به شبيه تاحدودي
معمولا لذا است كوچكي نيش‌بسيار داراي گاديم عقرب كه آنجا از
به‌همراه زيادي درد آن ، بودن خطرناك عليرغم عقرب ، اين با عقربزدگي
مسئله همين و نيست درد با همراه اصلا موارد از خيلي در و نداشته
به مراجعه‌را درد نبودن به‌خاطر زيادي عده متاسفانه كه مي‌شود باعث
تاثير براي لازم زمان آمدن فراهم باعث مسئله همين و بياندازند تاخير
خون و درد من‌جمله بدي بسيار علائم با بيمار بعد ساعت چند و شده سم
.كند مراجعه شاشي
خطرناكترين از يكي و استان‌خوزستان عقرب خطرناكترين عقرب اين
حاد نارسايي شديد ، هموليز ايجاد به منجر آن زهر و بوده جهان عقربهاي
روي بر تاثير مركزي ، ، عصبي سيستم فيزيولوژيك آشفتگي كليه‌ها ، ثانوي و
.مي‌شود شديد اثرات‌سيتوتوكيسيته و عروقي اختلالات قلب ، پمپاژ و ريتم
تنفسي قلبي ايست يا و كليه حاد نارسايي اثر در است ممكن بيمار مرگ
.گيرد صورت هستند مركزي عصبي سيستم شديد نشانه‌هاي با همراه كه
خطرناكتر (برنج به‌دانه‌هاي شبيه بادمي) نر نوع كه داده نشان تجربه
.است ماده نوع از
"ANDROCTONUS CRASSICAUDA"بزرگ سياه عقرب
ساختمان و بزرگ جثه و بدن خصوصيات‌رنگ روي از مي‌توان را عقرب اين
رنگهاي به شفاف ، و كشيده ، صاف و بزرگ بدنكرد مشخص دم‌به‌راحتي
طويل نسبتا و ضخيم دمميشود ديده سياه به متمايل قهوه‌اي و سياه
خميده قدري و بلند سمي سوزن.مي‌شود عريض‌تر انتهايي ناحيه در و بوده
خوزستان استان در خطر درجه لحاظ از عقرب دومين بزرگ عقربسياهاست
.است
و وزن تناسب به اطفال در است‌ولي نادر بسيار مير و مرگ بزرگسالان در
در بيمار مير و باعث‌مرگ است ممكن وزن ، ازاء به زهرتزريقي غلظت
.اول‌شود ساعت 24
تمام بيشتر يا ساعت دو وظرف مي‌گيرد صورت سريع عقرب اين زهر جذب
به منجر عقرب اين زهرميرسد خود اوج به ساعت تا 4 و شروع علامات
- قلبي ايست يا خفگي اثر در است ممكن مرگ و مي‌شود شديدي درد ايجاد
.گيرد صورت تنفسي
اهواز ، از و بوده انتشاروسيعي سطح داراي خوزستان در عقرب اين
اميديه ، مسجدسليمان ، شوشتر ، انديمشك ، دزفول ، ويس‌ملاثاني ، كوت‌عبداله ،
.است شده جمع‌آوري ايذه و خرمشهر رامهرمز ، ميانكوه ، آغاجاري ،
تا شرق از و جنوب تا ازشمال كشور مختلف نواحي از بعلاوه عقرب اين
.شده‌است صيد غرب
كرد؟ بايد چه عقربزده فرد با
نمي‌تواند عقربي هيچ معمولا ايران در.كنيد حفظ را خود خونسردي (1
بوجود (درد بجز) باليني نظر از مهمي و جدي مشكل مصدوم در بلافاصله
خود خونسردي.داريد كافي وقت هميشه تقريبا نكنيد تعلل اگر.آورد
.نيستند خطرناك واقعا زدگيها عقرب اكثر كه بدانيد و كرده حفظ را
.نيست جايز تعللي هيچ بچه‌ها مورد در البته
عده‌اي كه آنچه برخلاف زير كنيد خودداري جدا محل زدن تيغ از (2
امداد فرصت و شده عقرب سم بيشتر عمل سرعت باعث عمل اين دارند عقيده
مرسوم جاها بعضي كه هم نيش محل كردن سوزن سوزن.مي‌گيرد شما از را
.است بدتر هم زدن تيغ از بلكه نمي‌كند كمكي تنها نه است ،
.دهيد قرار بدن سطح از پائين‌تر امكان صورت در را زده نيش عضو (3
(مصدوم پاي يا دست كردن آويزان با مثلا)
ازمحل بالاتر كمي بايد مي‌باشد ، پا يا و دست در عقربزدگي محل اگر(4
بايد.ببنديد آرامي به پهن پارچه تكه يك يا تورنيكت با را نيش
پنج ضمن‌هر در نباشد زياد شده بسته نوار اين فشار كه شود دقت حتما
بعد و كرده باز را نوار ثانيه شصت تا سي مدت به بار يك دقيقه ده تا
ضايعات ديگر و مردگي خون دچار عضو تا ببنديد ، را نوار مجددا آن از
.نشود احتمالي
حتما ديگر ممكن وسيله هر يا سرد آب كيسه با را زدگي نيش محل (5
درون را يخ مقداري كار اين براي مي‌توانيد حتي.داريد نگه سرد
تخفيف باعث است ممكن كار اين.ديد قرار فوق محل روي و ريخته پارچه‌اي
اگر پس نيست درد تسكين كار اين از هدف باشيد متوجه اما بشود ، هم درد
مسكنهاي از هيچ‌وجه به و نكرده خودداري آن انجام از نيافت تسكين درد
.نكنيد استفاده آسپرين حتي خوراكي
واز ندهيد قرار آفتاب مستقيم تابش معرض در حتي‌الامكان را مصدوم (6
.بپرهيزيد مصدوم عضو بي‌مورد دادن حركت
امكانات كه درماني بهداشتي مركز نزديكترين به سريعا را مصدوم (7
.برسانيد باشد موجود آنجا در عقرب ضد پادزهر تزريق
براي را وقت اما.باشد موثري كمك مي‌تواند مربوطه عقرب بردن (8
يافتن صورت در تا بگذاريد ديگري شخص بعهده و نكرده تلف آن يافتن
.دهد تحويل شناسايي براي
رنگ تغيير متوجه و بدهيد زياد مايعات مصدوم به راه بين در (9
.باشيد وي ادرار احتمالي
ناراحتيهاي داشتن حاملگي ، مثل مسائلي پزشك به مراجعه موقع در (10
راجع‌به را مخدر مواد به اعتياد حتي و عصبي قلبي ، تنفسي ، كليوي ،
.نكند گمراه را پزشك قبلي علائم تا دهيد تذكر مصدوم
از مهمتر ديگر جاي هر مثل هم اينجا در پيشگيري:پيشگيري راههاي
:است بخش چهار شامل عقرب با مبارزه اصولا.است درمان
بخش دو در بايد كه است مردم به آموزش بخش ، مهمترين و اولين -1
رايج موضوع اين حوش و حول كه غلطي تصورات كردن محو يكي.شود اعمال
روشهاي و اطلاعات آموزش ديگري و عقرب زدگي نيش محل زدن تيغ شده‌مثل
.صحيح
محيط بهسازي -2
احتياطي ملاحظات -3
جداگانه‌اي بخش آن اهميت دليل به كه (سمپاشي) شيميائي كنترل -4
.مي‌گيريم نظر در برايش
و بهداشت همگاني آموزش مثل مواردي تحقق كه اين ديگر مهم بسيار نكته
مسئولين كمك بدون آمده ، نوشتار اين در كه آن نظاير و محيط بهسازي
نخواهد ممكن هرگز اجرايي بخش‌هاي دلسوز دست‌اندركاران و بهداشتي محترم
.بود
:باشد مفيد مي‌تواند زير نكات به توجه به‌هرحال
ورود احتمالي راههاي كليه مشبك صفحات يا توري نصب با است لازم
.كنيد سد را عقربها
.كنيد جلوگيري ديوارها به بخصوص خانه در رطوبت نفوذ از
عقربها با مي‌شوند ، عقربزدگي دچار صبح اول كه كساني از زيادي عده
بپا از قبل حتما كه است لازم پس مي‌كنند برخورد خود پوتين يا كفش در
.كنيد وارسي و تكانده بدقت را آنها پوتين ، بخصوص كفش ، كردن
استفاده ، از قبل هم را حوله و رختخواب حتي و لباسها است لازم
دليل هر به كه صورتي در نموده وارسي خوب آلوده ، مناطق در بخصوص
تكانده بخوبي استفاده از قبل است بهتر باشند ، زمين روي فوق اقلام
.شوند
تمام است لازم كار اين براي.برد بين از را عقربها پناهگاه بايد
جلوي و شده پر ديوار درزهاي شكافها ، از اعم موجود سمبه‌هاي سوراخ
در را غيره و متروكه اشياء علوفه ، ساختماني ، نخاله‌هاي چوب ، تجمع
مخفي براي مناسبي محل مكانها اين زيرا بگيريم خود زندگي محل و محيط
.عقربهاست زندگي و شدن
مشكوك‌مثل مناطق در بچه‌ها كردن بازي و رفتن راه پابرهنه از حتما
و بچه‌ها براي باشيد داشته توجهكنيد جلوگيري علفزارها و باغچه‌ها
.باشند خطرناك مي‌توانند عقربها همه نوزادان
راكاهش آنها جمعيت عقربها غذايي منابع و حشرات بردن بين از با
محيط محل‌هاي‌مشكوك ، در سوخته روغن يا نفت گازوئيل ، ريختن با و داده
.نمائيد نامناسب را عقرب زندگي
وپناهندگان مهاجرين اردوگاههاي اردوگاه‌مثل براي محل انتخاب در
غيره و دسته‌هاي‌دانش‌آموزي مسافرين ، نظامي ، نيروهاي موقت اسكان يا
فعاليت و بودن نظرعقربخيز از منطقه زمين ، عوارض بر علاوه است لازم
و بازديد بايد عقربها بودن شبگرد به توجه با.شود كنترل عقربها
.گيرد صورت هنگام شب نظر مورد محلهاي از بازرسي
زياد برق شبانه خاموشي‌هاي و شرجي هواي از بعد زدگي عقرب آمار
.آيد به‌عمل بيشتري مراقبتهاي مواقع اين در است لازم.مي‌شود
مصالح كردن جابجا براي ساختماني كارگران بايد عقربخيز محلهاي در
نسبت‌به افراد واكنش نوع.كنند استفاده كلفت دستكشهاي از غيره و
عبارت‌است آنها مهمترين كه دارد بستگي مختلفي عوامل به عقربزدگي
:از
سم شيميائي محتويات و نوع با مستقيم ارتباط واقع در كه:عقرب نوع (1
زدن نيش موقع در كه اين عليرغم گاديم نوع خوزستان دردارد عقرب
(برنجي دم) آن نر نوع البته و خطرناكتر بقيه از ندارد ، دردي تقريبا
در معمولا توسن مثل عقربها بعضي عوض در است ، خطرناكتر ماده نوع از
در اختلاف دليل به اين و ندارد درد جز عارضه‌اي هيچ عادي افراد
.است خاص گونه و نوع هر سم شيميائي محتويات
زدگي‌خطرناكتر عقرب تابستان و بهار فصول در اولا:زدن نيش زمان (2
از دفاع و شكار براي روزانه فعاليت طول در عقربها چون ثانيا.است
از نيمي زدن نيش بار هر در روايتي بنابه و مي‌كنند استفاده خود سم
در كه اين به بسته مي‌كنند ، تخليه را زهري كيسه در موجود محتويات
سم مقدار باشد ، مانده باقي زهري كيسه در سم مقدار چه زدن نيش موقع
شود عقربزدگي دچار فرد زماني چه‌بسا و مي‌كند فرق فرد بدن به شده وارد
اين توجيه‌كننده موضوع اين.باشد نمانده زهري كيسه در سمي عملا كه
زياد احتمال به دومي نفر مي‌زند نيش عقرب يك را نفر دو وقتي كه است
.داشت خواهد كمتري مشكلات
عقرب يك بوسيله فرد يك در زدن نيش دفعات هرچه:زدن نيش دفعات (3
در كه اين مگر مي‌رود ، بدن به بيشتري سم ورود احتمال باشد ، بيشتر
.باشد نمانده باقي چيزي زهري كيسه
دارند ، بيشتري آسيبپذيري مسن افراد و بچه‌ها:مصدوم وزن و سن (4
.سال چهار زير بچه‌هاي بخصوص
يا صورت و سر گردن ، در زدگي نيش محل اگر:بدن در نيش‌زدگي محل (5
نيش همان مثلا از خطرناكتر مي‌تواند باشد ، پستان و مهره‌ها ستون
.باشد پا كف در زدگي
وجثه باشد سال‌تر و سن كم عقرب هرچه عقرب ، نوع هر در:عقرب سن (6
مشكلات پس دارد ، اختيار در هم كمتري سم مقدار باشد ، داشته كوچكتري
.آورد بوجود مي‌تواند دارند بزرگتري جثه كه آنها به نسبت كمتري
بودن بالا علت به خشك و گرم مناطق در عقربها:منطقه هواي و آب (7
.هستند مرطوب و سرد مناطق در مشابه گونه‌هاي از خطرناكتر سم‌شان غلظت
