پنجم ، شماره 1270 ژوئن 1997 ، سال خرداد 1376 ، 2 دوشنبه 12
|
|
اخترشناسي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
بخش‌نخست -ژانويه 1997 ديسكاور ، از به‌نقل سال 1996 در علمي يافته‌هاي
ممكن باشد ، داشته دسترسي نسبتاخوب تلسكوپ يك به كه كسي هر
از بيشتر چيزي تصوير اين اما كند ، تهيه پلوتو از تصويري بتواند است
.بود ناواضح‌نخواهد نقطه يك
ازنزديكي هياكوتاك دنباله‌دار گذرستارهXپرتوي با دنباله‌داري
از كه اخترشناساني براي استثنايي يك‌فرصت سواي بهار اوايل در زمين
نيز حرفه‌اي اخترشناسان و دانشمندان براي بودند ، آن پي در خود پشت‌بام
خود از كه شد يافت دنباله‌داري نخستين‌بار براي:داشت عمده‌اي دستاورد
فضايي مركزپروازهاي اخترشناسان مورد اين در.مي‌كرد تابش X پرتو
با آلمان ، زميني‌در برون فيزيك براي پلانك موسسه‌ماكس و گوداردناسا
ناحيه يك فضايي‌است ، X پرتو رصدخانه يك كه ROSAT ماهواره از بهره‌وري
غبار و گاز لايه‌ضخيم ،(Coma) كما مايلي راتا 000/30 هلال‌مانند درخشنده
شناسايي دارد ، دنباله‌دارجريان هسته از كه سازنده‌نورخورشيد پراكنده
به‌وسيله شده دانسته‌هاي‌گردآوري آلماني دانشمندان ازآن پس.كردند
و كردند مرور درسال 1990 آسمان سراسر پيمايش يك درجريان را ROSAT
نشان به‌ما مي‌كردنداين تابشX پرتو كه يافتند را ديگر چهاردنباله‌دار
گودارد تيم سرپرست ليس ، نيست‌كري تصادفي هياكوتاك مورد مي‌دهدكه
.مي‌كنند تابش X پرتو تاحدودي دنباله‌دارها تمام احتمالا مي‌گويد
اما مي‌آيند ، پديد چگونه پرتوها اين كه نيستند مطمئن هنوز اخترشناسان
باد احتمالي ، سرچشمه‌هاي از يكي.بيايد خورشيد از بايستي آنها انرژي
با كه كنيد مجسم را بارداري قويا مي‌گويدذرات ليس.است خورشيدي
احتمال.مي‌كنند برخورد دنباله‌دار با و يافته جريان خورشيد از سرعت
از گذر به‌هنگام كه‌هياكوتاك است خورشيد مغناطيسي ميدان ديگر
.كرد عبور نيز آن از منظومه‌شمسي
مغناطيسي‌خورشيد ، ميدان از گذردنباله‌دار به‌هنگام دارد ، احتمال
خودموجب به‌نوبه كه باشد شده تغييرات‌ناگهاني دچار ميدان اين
توضيح ليس گشته ستاره درون جريان‌هاي و مغناطيسي ميدان در تغيير
ساختماني به آذرخش برخورد به‌هنگام كه است وضعيتي به شبيه مي‌دهداين
را جريان به‌عبارتي و مي‌پرند فيوزها حالت اين در مي‌دهد ، روي
ما.مي‌شود روبه‌رو الكتريكي نيروي موج يك با مدار تمام و برمي‌گردانند
را الكتريكي انرژي بتواند ممكن‌است حالتي چنين كه مي‌كنيم فكر
.كند تبديل X به‌پرتوهاي
دسترسي خوب نسبتا تلسكوپ يك به كه پلوتوهركسي بر برف بارش
اين اما كند ، تهيه پلوتو از تصويري بتواند است ممكن باشد ، داشته
فضايي تلسكوپ با حتينخواهدبود ناواضح نقطه بيش‌ازيك چيزي تصوير
تيمي گذشته سال اما.دارد وسعت تصويري عنصر پنج تنها پلوتو هم هابل
بولدر ، در Southwest پژوهشي موسسه از آلن‌اشترن ، اخترشناسي سرپرستي به
به‌دست سياره اين سطح جالبي‌از جزئيات كم‌وضوح ، تصاوير ازاين كلروادو ،
تصاوير هابل ، فضايي ازتلسكوپ به‌كارگيري با همكارانش اشترن‌و.آورد
زمين شبانه‌روز كه‌معادل 4/6 شبانه‌روزش يك درطول پلوتو ، متعددي‌از
كره ، يك روي آنها كردن پياده و عكس‌ها اين نهادن برهم با.است ، گرفتند
سطح بر درحقيقت و آن روي را تيره‌اي و روشن توانستندلكه‌هاي آنها
سياره سطح بر لكه و 9 بين 7 آنها درمجموعكنند مشخص پلوتو ، يخي
كه قطبي يخي كلاهك يك دارند ، وسعت مايل صدها هركدام كه يافتند ،
.است آن‌جمله از نيز شده بخش دو تيره نوار يك به‌وسيله
چون پايداري سطحي پديده‌هاي اين‌مناطق از برخي است ممكن اگرچه
و اشترن اما باشند ، (eraters) برخوردي دهانه‌هاي و (basins)حوزه‌ها
يخزده سطح در گذرايي الگوهاي آنها بيشتر كه باورند براين همكارانش
گمان آنها.اند(هوايي آبو) اقليمي پديده‌هاي به‌عبارتي يا و سياره
كه يخي اما است ، فرونشسته ، روشن اتمسفر از تازه كه يخي مي‌كنند ،
زير درازي مدت كه آن به‌سبب فرونشسته ، كه است مدتي برف به‌صورت
رنگ بوده ، كيهاني تابش‌هاي نيز و غبارمانند شهابسنگهاي خرده بمباران
نيترون‌و متان ، از مي‌رود گمان كه پلوتو برسطح.است يافته تيره
متمايل صورتي رنگ عموما و يافته تشكيل جامد و يخزده مونواكسيدكربن
خورشيد ، فرابنفش پرتوهاي اشترن به‌گفته دارد ، (salmon) نارنجي به
پلوتو.است كرده تبديل پيچيده هيدروكربن‌هاي به را يخ‌ها از برخي
شي‌ء يك به تبديل امسال مي‌گويداما اشترن بوده سرسوزن يك هميشه
!.شد واقعي
خودكشي ماموريت در گاليله جوي كاوه
;سياره‌اي بين فضاي در ساله هفت سفر يك از فرسوده و ديده آسيب
كاوه و رسيد دسامبر 1995به‌مشتري در بالاخره فضاپيماي‌گاليله
بخش آن از پس.رهاكرد سياره سوي به را خود جوي ويژه‌پژوهشهاي (Probe)
و مركزگريز رشته‌مدارهاي يك در پرواز فضاپيما ، (Orbiter) مدارگرد
معيوب نوار يك درمجموع ، اگرچه.داد ادامه مشتري ماه دربين16 را حلقوي
مي‌شد ، فرستاده زمين عملابه كه را آينده به‌دست اطلاعات داده‌ها ، سيل ضبط
اطلاعات حجم‌انبوهي خود به‌نوبه نيز قطره همين اما محدودكرد ، قطره‌اي به
و اروپا ، گانيمد يو ، -ماه‌هايش مهمترين ونيز سياره اين جو درباره
سال1610 در مشتري چهارماه اين.داد دانشمندان‌قرار دراختيار -كاليستو
.شدند كشف گاليله خود به‌وسيله
آن‌كه از پيش خودكشي ، مامويت جريان‌اين در جوي‌گاليله كاوه اما و
درون در مايل تا90 بگذرد ، 80 شمسي منظومه سياره بزرگترين جو در
پيگيري را سقوطش زاويه سرعت‌و مدارگرد بخش كه درحالي آن‌فرورفت ،
-كاوه كه دادند نشان اين‌اندازه‌گيري‌ها ، از به‌دست‌آمده داده‌هاي.مي‌كرد
برساعت مايل از 400 سرعت‌بيش با بادهايي كام در مسير اين درسراسر
بادهاي مورد در پيشين براوردهاي از بيش بسيار كه سرعتي-گرفتاربوده
يك از بهره‌وري با و مستقل به‌صورت ناسا ، دانشمند يك).است مشتري جو
به‌وسيله و كاوه كيلومتري نيم‌ميليارد فاصله در عملا زميني ، تلسكوپ
اين نتايج درستي داشتند ، قدرت وات تنها25 كه آن سيگنال‌هاي سنجش
اين در نيز و سرعتي چنين با بادها ، اين (كرد ثابت را اندازه‌گيري‌ها
گرماي از زمين بادهاي چون را خود نيروي نمي‌توانند سياره ، جو از ژرفا
زده حدس پژوهشگران برخي نيز اين از پيش آنچنانكه و بگيرند خورشيد
.آيند پديد مشتري خود دروني گرماي دراثر بايد احتمالا بودند
نشان گذشته سال در كاوه اين ماموريت از آمده به‌دست داده‌هاي بررسي
و خشك شگفت‌انگيزي به‌صورت بلكه داغ ، سياره‌اي نه‌تنها مشتري كه داد
از نايابتر بسيار جومشتري در آب يافته‌ها ، اين برپايه.آباست بدون
بخشي دستكم مي‌رود گمان كه سياره‌اي ;مشتري در بايستي كه است مقداري
داشته وجود ;يافته تشكيل آب از سرشار دنباله‌دار ستارگان از آن از
به‌خطا مشتري خاستگاه شناخت در دانشمندان يا مورد ، اين در.باشد
فرايند به‌ويژه و سياره اين هواي و آب و اقليم كه اين يا و -رفته‌اند
پراكندگي موجب مي‌شود ، خارج سياره جو از گرما آن به‌وسيله كه -همرفت
انتظار چشم واقعي به‌معناي ما.مي‌گردد سياراتي سراسرچنين در آب
شناخت مي‌كرديم فكر كه چون بوديم سياره يك در همرفت فرايند ديدن
اندرواينگرسول مي‌دهد ما به سيارات سازوكارهاي و فرايندها از بيشتري
كاليفرنيا تكنولوژي موسسه) كالتك در سياره‌اي علوم يك‌دانشمند
آورده‌ايم به‌دست مشتري از تازه تصويرهاي آنقدر مي‌گويدحالا (Calitech
!شده‌ايم گيج كه
برگرد خود پرواز نخست دور سه در گاليله ، مدارگرد بخش اما و
توفان‌هاي تندر مي‌آيد به‌نظر كه آنچه از تصاويري مشتري ،
ابري برفرازپوشش مايل بيش‌از 20 به‌بلنداي غول‌آسا (Thunderstorm)
شده كاوه‌پرتاب كه مي‌كند گمان اينگرسول.زمين‌فرستاد به باشد ، مشتري
در باشدكه گرفته موقعيتي از را خود داده‌هاي است ممكن سياره به‌سوي
از يكي به نسبت (Mirror Image) آيينه‌اي تصوير حالت نوعي عمل
در آنچه مشابه خشك ، غول‌آساو گردباد نوعي -است داشته اين‌توفان‌ها
نقطه يك كاوه است‌كه ممكن ديگر ، به‌بيان.مي‌شود زمين‌ديده بيابان‌هاي
مشتري استواي درنزديكي را منطقه‌اي و محدود گسترش با(dry spot) خشك
و منطقه اين به مربوط آب كمبود -از حاكي داده‌هاي و باشد ، كرده كشف
دور دو جريان در كه داده‌هايي مورد ، اين در.باشند سياره تمامي نه
براي برنامه‌ريزي‌شده پرواز هفت نيز و مشتري نزديكي در پرواز بعدي
اينگرسول فرض اين كه داد خواهند نشان خواهندشد ، گردآوري سال 1997
.نه يا است بوده درست
از تاكنون راكه تصويرهايي بهترين مدارگرد ، فضاپيماي آن ، بر علاوه
ميان اين در.داد قرار دانشمندان اختيار در آمده بدست ماه‌هاي‌مشتري
(voyager) فضاپيماي‌رهنورد در 1979 كه زماني از (IO) يو كوچك ماه
بوده ، توجه مورد همواره كرد ، گزارش برآن را بسياري آتشفشانهاي وجود
از تصويري حتي گاليله.است آتشفشاني غبارهاي در پوشيده معمولا اما
فضا در را مايل بلنداي 60 به ابرگاز يك كه فوران حال در آتشفشان يك
شواهدي وجود شگفت‌آورتر ، و مهمتر نكته.فرستاد زمين به بود كرده پخش
نزديك مشتري به آنقدر كه‌يو چرا است ، گانيمد در دروني فعاليت بر
سازد ، گرم را آن دروني بخش مشتري ، آساي غول سياره كشندي كشش كه است
داد نشان گذشته ، گاليله سال ژوئن ماه در اما.نيست چنين گانيمد اما
نشانه‌اي خود بنوبه كه دارد را خود ويژه مغناطيسي ميدان گانيمد كه
آن درون در باردار الكتريكي لحاظ از و داغ شاره نوعي كه آن از است
گانيمد كه مي‌كند عنوان موجود نظريه يك مورد اين در.است حركت حال در
گرم موجب آن كشندي نيروي كه حد بدان بوده ، نزديك‌تر مشتري به زماني
از آن گرفتن فاصله از پس و گشته گانيمد دروني بخش‌هاي گداختن و شدن
مورد در اما و.است نداده دست كاملااز را گرما اين هنوز مشتري
آن پژوهشگران برخي است ، يو از پس مشتري بعدي ماه كه (Europa).اروپا
است ممكن آن يخي پوسته كه چراميدانند مشتري ماه جالبترين را
چيزي اين دستكم.باشد داشته پوشيده دل در را مايع آب از اقيانوسي
دهانه‌هاي و شكستگي‌ها الگوي:مي‌دهند نشان عكس‌هاي‌گاليله كه است
مداوما كه دارد اشاره پوسته‌اي وجود به برآن شهابسنگ‌ها برخورد
نظريه ، نوارهاي يك برپايه حتي.مي‌كند بازسازي را خود نو از و مي‌گدازد
كشيده گانيمد سطح بر كيلومتر از 600 بيش طول به كه روشن و تيره
با آميخته در منجمد آب از يخچالهايي حركت اثر در است ممكن شده‌اند ،
آمده پديد (م -زمين روي بر يخچالها از مانده بجا آثار با مشابه) سنگ
باشد داشته وجود گانيمد در واقعا اقيانوسي چنين اگر و.باشند
ممكن كه گردد ضعيف مغناطيسي ميدان يك پيدايش عامل خودمي‌تواند بنوبه
برخي اكنون هم از البته و شود شناسايي گاليله بوسيله بعدا است
كه ساخته‌اند مطرح را فرض اين دانش جهان در دورانديش و بارور مغزهاي
ميكروبي سطح در زندگي پيدايش براي بستري است ممكن اقيانوسي چنين
.باشد براروپا
بروز آن جريان در كه فني مشكلات تمام با ماموريت‌گاليله درمجموع ،
طول در.است نشده تكميل هنوز البته بودكه پربار كرد ، ماموريتي
مشتري عمده ماه آخرين كاليستو ، و اروپا از گاليله‌بايد امسال ،
برنامه ادامه براي نياز مورد پول كه صورتي در آن از پس.كند بازديد
بر فضاپيما امكانات تمام كردن متمركز ايده دانشمندان شود ، فراهم
تابشي كمربند سوي به آن بازگرداندن به سال 1999 در سپس و اروپا
سر در را آتشفشاني ماه اين با ديدار آخرين براي يو (Radiation belt)
اين گاليله‌در ظريف و حساس ابزارآلات آن از پس البته و.مي‌پرورانند
براي سرسخت و كوچك فضاپيماي اين و سوخت خواهند بتدريج تابشي كمربند
.شد خواهد خاموش هميشه
