پنجم ، شماره 1300 جولاي 1997 ، سال تير 1376 ، 10 پنجشنبه 19
|
|
شهر در قهوه‌خانه امروز و ديروز جايگاه
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
2-قهوه‌خانه‌ها بازآفريني زمينه در تهران شهرداري كاركرد به نگاهي
آفرين تحول كانونهاي
گردهمايي‌هاي شكل در بزرگي ودگرگوني تحول ايران ، جامعه در قهوه‌خانه
فراهم آنان سرگرمي‌هاي نوع فراغت‌و اوقات گذراندن شيوه و مردم
كار از كشيدن دست پس‌از روز هر گروه و قشر هر از مردم.آورد
و مي‌شدند جمع درقهوه‌خانه‌ها بيكاري واوقات ودرايام روزانه ،
اقتصادي و اجتماعي كارهاي درباره تبادل‌نظر و هم با به‌گفتگو ساعت‌ها
از بعضي كارورزان و صنعتگران و حرف اهل.مي‌پرداختند سياسي و
صنفي مسائل درتجمعهايشان و بودند كرده خود صنفي پاتوغ را قهوه‌خانه‌ها
راه‌اندازي كار و كاريابي به و مي‌گذاشتند ميان در را شغلي و
مسائل و محلي و خانوادگي گرفتاري‌هاي از بسياري مردم.مي‌پرداختند
مي‌دادند ترتيب قهوه‌خانه‌ها در كه دوستانه‌اي نشست‌هاي در را خود مادي
در به‌ويژه قهوه‌خانه‌ها ، شبانه مجالس در.مي‌كردند گره‌گشائي و مطرح
شاهنامه و نقالي و مرثيه‌سرائي و سخنوري آئين‌هاي كه رمضان ماه شبهاي
از انبوهي معمولا مي‌شد ، برگزار آنها در قهوه‌خانه‌اي بازي‌هاي و خواني
و انس محفل يك در و مي‌كردند شركت ديگر محله‌هاي ومردم محل اهالي
اين به.برقرارمي‌كردند ارتباط هم با ادبي و فرهنگي فضاي و دوستي
درآمدو فرهنگي -اجتماعي نهاد يك صورت به قهوه‌خانه‌ها كه بود گونه
و آموزش و هنري و ادبي استعدادهاي پرورش براي شد ومدرسه‌اي مكتب
.جامعه مردم عامه به سنتي ادب و فرهنگ
نقالي يعني تجسمي ، و كلامي ازهنرهاي مهم مكتب دو قهوه‌خانه نهاد در
ودرهر يافت بالندگي و رشد (تجسمي هنر) نقاشي و (كلامي هنر) سخنوري و
.شدند بزرگي‌تربيت هنرمندان هنرها اين از يك
كه گرفت رونق چنان درقهوه‌خانه‌ها نقاشي و سخنوري و نقالي كار
جذب خود به مردم توده ميان از را هنري و ادبي استعدادهاي از بسياري
از قهوه‌خانه نقاشان و شاهنامه‌خواني و داستانسرائي راه از نقالان.كرد
وقايع و مذهبي و حماسي قهرمانان نقشهاي آوردن در تصوير به طريق
ومناظره ، خواني شعر مجالس ترتيب با سخنوران و تاريخي ، و اسطوره‌اي
از ايران ادبي و فرهنگي ميراث با مردم كردن آشنا در مهمي و بزرگ نقش
يادمانها اين توانست قهوه‌خانه نهاد.داشتند اسلامي و باستاني دوره‌هاي
پايدار و زنده مردم عامه وميان ايران جامعه در پيش دهه چند تا را
.نگهدارد
ارتباطي وسيله يك همچون تابودند نقاشان و سخنوران و نقالان گروه
خود توان و توش با و عمل‌مي‌كردند ما سنتي جامعه در نيرومند
مذهبي و قومي معارف ابلاغ ازراه را فرهنگي -تاريخي پيوند رشته‌هاي
از.مي‌داشتند نگه ومحفوظ نسلهااستوار ميان در گوناگون به‌صورتهاي
كشورهاي با ايران فرهنگي و وصنعتي تجاري بستانهاي بده توسعه زمان
بصري و سمعي ارتباطات نظام وگسترش اروپائي كشورهاي به‌خصوص خارج ،
نهاد اين قهوه‌خانه‌ها به تلويزيون و راديو ورود و شهري ، جامعه‌هاي در
.داد دست از را خود پيشين ارزش اعتبارو اندك اندك وفرهنگي اجتماعي
اجتماعي باورهاي و روابط
و سنتي فرهنگ ترويج و كانون‌نشر پيش دهه چند تا كه قهوه‌خانه ،
در مهمي نقش و وظيفه و بود ، ما گذشتگان هنري و ادبي دستاوردهاي
-ايراني فرهنگ بقاي‌ارزشهاي و جمعي باورهاي و اجتماعي انتظام‌روابط
شهرنشين اجتماعات مردم ، به‌ويژه مختلف قشرهاي و گروهها درميان اسلامي
و صبحانه خوردن و چاي براي‌نوشيدن محلي صورت به به‌تدريج عهده‌داشت ، به
نشر و فساد كانونهاي نيزبه آنها از بعضيآمد در خستگي ورفع ناهار
.شد تبديل بدآموزي و وبدكاري شرارت
و گذشته با را خود فرهنگي رشته‌هاي‌پيوند قهوه‌خانه زمان اين در
يعني كهن ، هنر و فرهنگ انتقال عاملان.است گسسته گذشتگان سنتهاي
شعردان قريحه خوش سخنوران و قصه‌گو ، سخن شيرين ونقالان خوانان شاهنامه
.شده‌اند رانده بيرون مكتب و مدرسه اين از نقش‌پرداز چيره‌دست نقاشان و
-اجتماعي بار از و آمده در بي‌هويت واحدي صورت به قهوه‌خانه درنتيجه
ما قهوه‌خانه‌هاي بيشتر امروزه.است گشته تهي گذشته نيرومند فرهنگي
.شده‌اند ديگر كارهاي و دم و دود و نوش و وخور لميدن براي دكه‌اي
سنتي قهوه‌خانه‌هاي و شهرداري
ديماه 1372 ششم در آذري سنتي قهوه‌خانه نام به سنتي خانه قهوه نخستين
قهوه‌خانه‌هاي بازسازي و احياء طرح براساس قهوه‌خانه اين.يافت گشايش
دفتر همت به و تهران شهرداري اجتماعي امور معاونت مصوبه‌حوزه سنتي
آغاز زير چندگانه هدف‌هاي كالبد در را خود فعاليت فرهنگي ، پژوهشهاي
:كرد
دروني فضاهاي در بويژه سنتي معماري از بهره‌گيري -1
و سنتي پذيرايي وسايل و سنتي ، ملزومات آرايه‌هاي از استفاده -2
قهوه‌خانه با متناسب سنتي غذاهاي
نقالي ، مانند قهوه‌خانه‌اي وهنرهاي (وملي مذهبي)سنتي فرهنگ احياء -3
... و قهوه‌خانه‌اي نقاشي خواني ، شاهنامه
فراغت اوقات كردن پر فرهنگي‌براي و سالم فضاهايي ايجاد -4
محل در غرب فرهنگي تهاجم با كاربردي رويارويي براي شهروندان
صد چهار حدود از مكان‌هايي‌كه پررونق‌ترين از يكي عنوان به قهوه‌خانه‌ها
.است بود حضوري پر اجتماعي داراي‌جايگاه پيش سال
و جاري برنامه‌ريزي‌هاي و مطالعه ، بررسي كار محل ، گشايش با همزمان
امور معاونت رهنمودهاي و طرح‌آغاز هدف‌هاي راستاي در فرهنگي
به نسبت فرهنگي پژوهشهاي دفتر رياست و تهران شهرداري اجتماعي
عملي اقدامات شهروندان ميان در سنتي قهوه‌خانه از تازه ارائه‌تعريف
.پذيرفت انجام
شدتا انجام وقفه بدون سال يك به‌مدت كنترل و برنامه‌ريزي و نظارت
از يكي عنوان به و آورده دست به را همگاني استقبال توانست سرانجام
.شود مطرح اجتماعي امور معاونت حوزه موفق طرح‌هاي
نارسايي‌ها و ويژگي‌ها
و محاسن سنتي ، قهوه‌خانه‌هاي الگوي‌توسعه ساله يك از بيش عملكرد
طرح قوت نقاط تقويت بر اين‌آغازي و داد نشان را طرح نارسايي‌هاي
.بود
الگو نارسايي
بخش مشاركت سنتي ، بازآفريني‌قهوه‌خانه‌هاي طرح ويژگي‌هاي از يكي -1
از طرح اجراء براي انتخابمحل در شهرداري.است خصوصي
.است برخوردار چشمگير محدوديت‌هايي
