پنجم ، شماره 1304 جولاي 1997 ، سال تير 1376 ، 15 سه‌شنبه 24
|
|
مريخ در زندگي معماي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
باكتري‌هاي بوسيله است ممكن شهابسنگ اين سطح در كاني‌ها پيدايش
.باشد گرفته مريخ‌صورت
ساير در زنده موجودات و حيات يافتن پي در ديرباز از بشر:اشاره
نورد مريخ هم‌اكنون كه است هدفي چنين با است ، بوده آسماني اجرام
پي در كه نوشتاري.است مشغول كاوش به سرخ‌رنگ سياره سطح‌اين در ره‌ياب
.مي‌كند بيان را مريخ به‌سوي سفينه‌اي فرستادن دلايل از گوشه‌اي مي‌آيد ،
زندگي آيا كه هستيم پرسش اين پاسخ ساختن روشن آستانه در اكنون ما
را خبري گردهمايي ناسا ، سرپرست گولدين ، دن است زمين به تنهامنحصر
يك در زندگي از نشانه‌هايي شدن يافت اخبار انتشار به‌مناسبت كه
آخرين در و.سي.دي واشنگتن در ناسا مركزي ادارات در شهابسنگ‌مريخي ،
اما ، كرد آغاز جمله اين با شد ، برگزار گذشته سال ماه‌اوت روزهاي
بود كوچكي نسبتا و معمولي پاره‌سنگ خبرنگاران همه توجه اصلي كانون
رسمي نام و داشت قرار آبي مخمل از بالشي بر شيشه‌اي جعبه يك درون كه
گيبسن ، اورت مدتي ، اندك از پس ALH:مي‌كرد خودنمايي جعبه بر آن
بعنوان تگزاس ، هوستون در ناسا جانسن فضايي پرواز مركز از دانشمندي
را جلسه اداره داشته بنياديني نقش كشف اين در كه پژوهشگراني از يكي
دراز و دور سرگذشت از چكيده‌اي ويدئويي ، فيلم يك كمك با و گرفت بدست
چگونه كه اين:كرد بازگو براي‌شركت‌كنندگان را آسماني پاره‌سنگ اين
مواد از مريخ سطح زير در سال‌پيش ، ميليارد حدود 5/4 در سنگ اين
اثر در بود سال نيم‌ميليارد حدود يافت تبلور سياره درون گداخته
راه كه آمدند آن‌پديد در شكستگي‌هايي مريخ ، سطح به شهابسنگ‌ها برخورد
در را كربناتهاي كاني‌هاي خود بنوبه نيز آب و گشودند آب ورود براي را
يك برخورد پيش ، سال ميليون حدود 16.گذارد بجا شكستگي‌ها و شكاف‌ها آن
از پاره‌هايي مريخ ، سطح به (asteroid) سيارك يك يا دنباله‌دار ستاره
يا پيش ، سال تنها 13000 سرانجام.كرد پرتاب فضا به را آن پوسته
را گياهان چگونه كه دريافت بار نخستين براي انسان كه زماني تقريبا
مريخي پاره‌سنگ اين كند ، برداشت و بكارد خود غذاي آوردن فراهم براي
شد زمين جو وارد سياره‌اي بين فضاي در سرگرداني سال ميليون چند از پس
پيش سال نهايت ، 13 در.افتاد فرو جنوبگان يخ از پوشيده سرزمين در و
.برد آزمايشگاه به خود با و يافت را آن پژوهشي گروه يك در 1984
كاني‌هاي آن پيدايش مريخي ، سنگ اين داستان در نكته مهمترين اما
پس گردهمايي ، در شركت‌كننده پژوهشگران ديگر كه همچنان.كربناته‌است
دارند اشاره شواهد رشته چهار ساختند روشن خود توضيحات در گيبسن از
انجام مريخي باكتري‌هاي بوسيله است ممكن كاني‌ها اين پيدايش فرايند كه
كربناتهاي آن خود واقع در شواهد ، آن از دسته نخستين.باشد پذيرفته
دانسته كربنات‌هايي مشابه را آنها پژوهشي تيم كه هستند مانند گويچه
آن با همراه آن بر علاوه.مي‌شوند توليد زمين در باكتري‌ها بوسيله كه
دانه‌ريز آهن سولفيدهاي و مگنتيت چون ديگر كاني‌هاي دسته‌اي كربنات‌ها ،
به آنها شيمي و (Morphology)ريخت‌شناسي كه شده يافت سنگ در نيز
شواهد دسته دو از گوياتر شايد و دارد شباهت‌هايي باكتري‌ها فراورده‌هاي
Hydroearbons) حلقه‌اي چند آروماتيك هيدروكربن‌هاي تمركز پيشين ،
كنار در مي‌شوند ، خوانده PAHاختصار به كه(Polyeyelic Aromatic
آلي مواد تباهي و معمول‌فروپاشي فراورده‌هاي از كه است كربنات‌ها آن
ميكروسكپ با شده عكس‌تهيه يك شواهد بحث‌انگيزترين سرانجام.هستند
ساختارهايي كه بالااست بسيار وضوح و درشت‌نمايي با پويشي الكتروني
است ممكن كه مي‌دهد نشان را بندبند رولت نان يا تخم‌مرغ شكل به
.باشند مريخي باكتري‌هاي همان فسيل‌هاي
نيز (Inorganic)غيرآلي فرايندهاي بوسيله است ممكن آنها از كدام هر
چنين در هم كنار در همه شواهد اين كه واقعيت اين اما.پديدآيند
كه مي‌دهد نشان پژوهشگران اين گمان به شده‌اند ، يافت شهابسنگي
سطح در هرچند زندگي ، مريخ در زماني كه اين -فرض هيجان‌انگيزترين
مك‌كي ، ديويد گفته به يا است ، محتمل‌ترين -داشته وجود ابتدايي بسيار
شواهد مجموعه از مستدل تفسير جانسن ، يك فضايي پرواز مركز پژوهشگر
.آمده بدست
و سرشناس بسيار پژوهشگر يك از ناسا شكاكان ، رضايت جلب براي اما و
.جي:كند بيان را خود نظر و كرده شركت جلسه در تا كرد دعوت مستقل
زيست‌شناس ديرين (J.William Sehopf)شوف ويليام
كاشف ،(UCLA) لس‌آنجلس در كاليفرنيا دانشگاه(Palaeobiologist)
ميكروفسيل‌هاي شده شناخته تاكنون كه زمين بر زندگي شكل ابتدايي‌ترين
خود بنوبه شوف.استراليا غرب شمال از ساله 5/3ميليارد
خاطرنشان با.داد قرار پرسش مورد جهت چند از ناسارا نتيجه‌گيري‌هاي
پيدايش نيز غيرآلي بصورت است ممكن PAH مولكول‌هاي كه اين ساختن
يافت نيز اتومبيل اگزوز دود در تركيبات اين نمونه ، بعنوان -يابند
فضا از ريخته فرو ذرات در هم پيشتر آنها كه كرد يادآوري او -مي‌شوند
زندگي وجود بر شواهدي آنها كه نكرده ادعا هيچكس اما شده‌اند ، شناسايي
شهابسنگ همان كه پژوهشگراني ديگر اين ، بر علاوه.هستند زميني برون
كاني‌هاي آن كه رسيده‌اند نتيجه بدين اخيرا كرده‌اند ، بررسي را مريخي
موجود هرگونه براي بالا بسيار دماهايي در و غيرآلي بصورت كربناته
كارشناسي نظر فرضي ، ميكروفسيل‌هاي مورد در و يافته‌اند پيدايش زنده‌اي
باشند ، فسيل كه ريزند حد از زياده آنها ساده ، خيلي:است اين شوفر
صورت ، هر دراست زميني باكتري‌هاي ريزترين هزارم يك آنها اندازه
بوده‌اند ، زنده موجودات زماني چيزهايي چنين كه اين اثبات براي
يا ديواره جستجوي در را آنها دروني ساختمان بايد ناسا پژوهشگران
تقسيم از نشانه‌هايي امكان ، صورت در و (Cell Membrance) سلولي غشاء
شواهد چنين بدون صورت ، اين غير دربكاوند (Cell Replication) سلولي
[شواهد اين براي] زيست‌شناختي مي‌گويدتفسير شوف كه آنچنان محكمي ،
تشويق‌آميزي بصورت او.است پيگيري قابل كار اين امااست نامحتمل
برمي‌گردند هوستون به فرصت اولين در آنها كه مي‌بندم شرط مي‌گويدمن
آماده Science در چاپ براي ديگري مقاله تا [مي‌گيرند سر از را كار و]
.كنند ثابت را چيزها اين بتوانند آنها كه اميدوارم من.كنند
انجامش پي در هم پژوهشگران آن خود كه است چيزي دقيقا اين البته و
براي سوزن سر ميليونيوم يك اندازه به چيزي دادن برش البته.بوده‌اند
همكارانش و كي مكنيست ساده‌اي كار آن در سلولي ديواره يك كردن پيدا
ديگر ، سوي از.هستند كار اين براي روشي بخشيدن توسعه سرگرم هم‌اكنون
واقعا ساختارهايي چنين كه اين مورد در پژوهشگران ديگر كردن متقاعد
ريز حد بدين تا باكتري‌هايي اگر بود خواهد آسانتر هستند ، فسيل گونه‌اي
دانشگاه پژوهشگر فولك ، رابرت پيش ، سال چندين.شوند يافت نيز زمين در
چون سنگ‌هايي در كه را باكتري‌هايي چنين وجود بار نخستين براي تگزاس
عكس‌هاي مي‌گويد ، كي مك.كرد گزارش مي‌كنند ، زندگي آهك سنگ و تراورتن
كرد ، جزء ارائه خود كشف شواهد بعنوان فولك كه الكتروني ميكروسكپ
دانشمندان ديگر اما.مي‌كند برابري مريخي [نمونه] عكس‌هاي با به‌جزء
عمدتا داشته‌اند ، فولك يافته‌هاي با سردي برخورد تاكنون زيست‌شناس
صافي‌هاي تمام از كه هستند ريز حد بدان تا آنها كه سبب بدان
مي‌روند ، بكار مايعات از جانداراني چنين ساختن جدا براي كه استاندارد
نانو وجود كردن ثابت قصد هم كي مك گروه بدين‌ترتيب.مي‌گذرند
ميليونيوم ، هزار يك معناي به پيشوندي ،Nano) دارد را فولك باكتري‌هاي
تازه‌اي قلمروهاي وارد داريم ما(م.است نانومتر منظور اينجا در
شده انجام پيشتر آنچه به تنها مي‌گويدونمي‌خواهيم مك‌كي.مي‌شويم
.كنيم بسنده
Mass Spectrometery) ليزري جرمي طيف‌نگاري قلمروها ، آن از يكي و
ريچارد.شدند كشف آن كمك با شهابسنگ آن در PAH تركيبات كه است(Laser
تيم اعضاي از يكي كه (Stanford) استانفورد دانشگاه پژوهشگر زار ،
يافتن براي نمونه آن روي كار حال در دوباره اكنون بوده ، ناسا
سازنده بنيادين پاره‌هاي اين وجود اثبات البته.است آمينه اسيدهاي
زيستي فعاليت‌هاي بر قاطعي گواه نمي‌تواند خود بنوبه نيز پروتئين‌ها
-شده‌اند شهابسنگ‌هايافت ديگر در تركيباتي چنين نيز اين از پيش -باشد
شده گفته نشانه‌هاي ديگر كنار در آنها يافتن به موفق زار اگر اما
سطح بر گذشته در زندگي وجود فرض اثبات براي عمده‌اي بسيار مدرك گردد ،
.است آورده بدست مريخ
چرا دارند ، شكاكان به صرف پاسخ‌گويي از بيش هدفي تلاش‌ها اين همه البته
ميكروسكپي ، سطح در حتي زميني ، زندگي‌برون وجود ترتيب هر به كه
اين‌زمينه در كه افرادي همه ديگر سوي از و است ، بزرگي بسيار ادعاي
ديگري گروه سال آن در.دارند ياد به را سال 1961 درس‌هاي مي‌كنند ، كار
افتاده فرو شهابسنگ يك در را فسيل‌هايي كردندكه ادعا پژوهشگران از
.شد اثبات آن نادرستي زماني اندك در كه ادعايي يافته‌اند ، فرانسه در
در كار از بخاري دوده كربن وذرات گياهان گرده موردنظر ، فسيل‌هاي )
شواهد اين از آنها تفسير اگر(م-بودند نشسته نمونه روي كه آمدند
آمده بدست تاكنون كه بود خواهد علمي يافته مهمترين اين باشد ، درست
سرپرستي كه Case Western Reserve دانشگاه پژوهشگر هاروي ، رالفاست
منطقه در سال 1984 در را مريخي شهابسنگ اين كه داشت برعهده را تيمي
شواهد استاندارد مي‌گويدبنابراين يافت جنوب قطب در Allan Hills
.باشد بي‌نظير بايد نيز كشفي چنين
را خود بمب ناسا گذشته ، سال اوت در كه آن از پيش ماه يك درست و
نتايج تنسي ، دانشگاه از سوين هري‌مك همكارش و هاروي كند ، منفجر
عدم به توجه با.رساندند چاپ به شهابسنگ همان روي را خودشان كاوش‌هاي
داخل كربناتهاي كه كردند عنوان را فرض اين آنها آبدار ، كاني‌هاي وجود
پوسته درون به دي‌اكسيدكربن ناگهاني پي‌تزريق در شهابسنگ شكاف‌هاي
.آمده‌اند پديد بدان سيارك يك برخورد از پس مريخ ،
در زندگي نشانه‌هاي براي جستجويي هدف با آنها پژوهش چه ، اگر مجموع در
مورد سريع شيميايي واكنش‌هاي كه آنجا از نگرفته ، اما انجام شهابسنگ آن
كرده توليد كربنات‌هارا شده ، مطرح فرضيه بنابر است ممكن كه آنها نظر
درجه از 550 بيش) فارنهايت درجه حدود 1200 دماي در بايستي باشد
اين سرچشمه بودن زيستي فرض بنابرايندادهباشند رخ (سانتيگراد
باورند اين بر ناسا تيم پژوهشگران.مي‌ماند باقي ترديد مورد كاني‌ها ،
از كه دماهايي در درازتر بسيار زماني دوره يك در كربنات‌ها اين كه
نمي‌كرده‌اند ، تجاوز (سانتيگراد درجه حدود 80) فارنهايت درجه 180
متقاعدكننده را فرضيه اين هاروي مجموع در اما.يافته‌اند پيدايش
كنند پيدا چيزهايي و بشكنند را سنگ‌ها اين از يكي آنها اگر.نمي‌داند
باور آنها فرض] شايد ، خوب باشند ، زميني زندگي به شبيه به‌روشني كه
بدست بايد شواهدي چنين از ديگر خيلي مي‌گويداما او [باشد كردني
.كند قانع را من تا آيند
بدست ناسا گروه فرضيه اثبات براي تاكنون كه گواهي بهترين شايد اما ،
گذشته اكتبر اواخر در بريتانيايي تيم كه‌يك است مستقلي شواهد آمده
روي را خود كار بريتانيايي پژوهشگران.رساندند چاپ به را آنها
قطب و Allan Hills منطقه در هم آن كه كردند متمركز ديگري شهابسنگ
بالايي نسبت و آلي كربن معتنابهي حجم تيم ، اين.بود شده يافت جنوب
همه ، اين با.يافت نمونه آن در زيستي سرچشمه با كربن ايزوتوپ‌هاي
و جنبي شواهد بعنوان مستقل ، پژوهشگران سوي از نيز شواهدي چنين
است ، آنها مستدل ازتفسيرهاي يكي تنها زندگي وجود كه غيرقاطع
.شدند پذيرفته
.شود صحنه وارد تازه‌اي تفسير هر با كه هستم هركسي پذيرش آماده من
ما كه كنيد فرض مي‌گويداما ناسا تيم اعضاي از يكي بعنوان زار ،
وجود مريخ در حيات دور بسيار گذشته‌هاي در كه كنيم ثابت بتوانيم
.برمي‌انگيزد را ديگري بسيار جالب پرسش‌هاي اين داشته‌است ،
كه است اين آنها جالبترين احتمالا و پرسش‌ها اين از يكي البته ، و
و بي‌آب مريخ سطح امروزه دارد؟ وجود آنجا در زنده‌اي چيز هم هنوز آيا
زنده‌اي موجودات بتواند كه است خشك و نازك حد از زياده اتمسفرش و سرد
است دست در روشني شواهد اكنون ديگر ، سوي از امابپرورد خود در را
در آب آن از بخشي كه است ممكن و بوده مرطوبتر و گرمتر زماني مريخ كه
از مك‌كينلي جيمز و استيونس تاد در 1995 ، .باشد بازمانده پوسته‌اش زير
باكتري‌هايي كشف واشنگتن ، ريچلند در Pacific Northwest ملي آزمايشگاه
سازندهاي در زيرزمين (متري حدود 1500) فوتي ژرفاي 4900 در را
و آب با تنها ظاهرا كه كردند ، گزارش كلمبيا رودخانه نزديك بازالتي
است ممكن آيا اما.مي‌كنند زندگي مي‌شود ، ناشي بازالت از كه هيدروژني
فكر كنند؟ما زندگي هم مريخ سطح زير در اكنون مشابهي سازواره‌هاي
وجود دليلي مي‌گويدهيچ استيونس.دارد وجود احتمالي چنين كه مي‌كنيم
هر اصولا يا باشد برقرار نتواند مريخ در شرايط همين كه ندارد
زمين ، در).شوند يافت بازالت و مايع بصورت آب آن در كه سياره‌اي
مناطق برخي چه اگر مي‌دهد ، تشكيل را اقيانوس‌ها پوسته عمده بخش بازالت
در پارانا حوزه شمالي ، امريكاي در كلمبيا رودخانه منطقه چون قاره‌اي
از ستبري پوشش زير نيز هند در دكن فلات و سيبري از بخشي برزيل ،
گرفته تصاوير به توجه با مريخ ، در دارند ، قرار بازالتي گدازه لايه‌هاي
عمدتا سرزمين يك كه وايكينگ مارينرو فضاپيماهاي بوسيله شده
مي‌دهد ، تشكيل بازالت را پوسته عمده بخش مي‌دهند ، نشان را آتشفشاني
ديده آتشفشاني فعاليت‌هاي از نشانه‌اي هيچ سياره اين در امروزه چه اگر
.(م -است بازالتي نيز ماه پوسته از عمده‌اي بخش نمي‌شود ،
زندگي اگر كه است اين مي‌گردد مطرح كه ديگري اساسي پرسش نهايت ، در
دو اين بر همزمان حيات آيا وجودداشته ، نيز مريخ در زمين بر علاوه
ازپوسته شده جدا پاره‌اي پيش سال ميلياردها آيا شده؟ آغاز سياره
يا است؟ فروافتاده مريخ بر بودند سوار آن بر باكتري‌ها اين كه زمين
و همسايه سياره دو اين در زندگي يا و داده؟ رخ موضوع اين عكس كه اين
است؟ يافته پيدايش ديگري كجاي هر از مستقل ديگري جاهاي در شايد
بدون ما كه است ممكن مي‌گويداما زار دارند پاسخي همه پرسش‌ها اين
.بيابيم پاسخي‌برايشان نتوانيم مريخ خود به رفتن
ژانويه 97 ديسكاور:منبع
اردكاني حائري احمدرضا:ترجمه
