پنجم ، شماره 1323 آگوست 1997 ، سال مرداد 1376 ، 7 پنجشنبه 16
|
|
شهرهاي بنياد ;آينده‌نگر برنامه‌ريزي
آينده
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
(1)شهرسازي در تفصيلي طرح‌هاي
دوم ، جهاني جنگ از دوران‌پيش در غربي كشورهاي از بسياري در
بزرگ نقشه‌هاي و مي‌گرفت صورت دقيق و مفصل شهري‌بسيار برنامه‌ريزي
مي‌شد تهيه مقياس
جايگاه دسترسي ، سهولت اهداف‌و پيچيدگي نظر از شهري برنامه‌ريزي
دارد ملي برنامه‌ريزي و طراحي‌اشياء ميان روشني
كارشناسان زيرا.است نداشته روشني تعريف هيچگاه شهرسازي فرايند
خود...و جغرافيا جامعه‌شناسي ، مانندمعماري ، رشته‌هاي‌گوناگون
نيز رشته اين متخصصان.مي‌دانند برنامه‌ريزي و شهرسازي در راصاحبنظر
تعاريف در نابساماني به خود واين نمي‌كنند كار يك همه
ارائه آگاهانه طور به كه دانست حلي راه مي‌توان را برنامهميافزايد
اين.بخشد سو و سمت جامعه به (بخواهد يا) بتواند كه گونه‌اي به.شود
كار روش ارائه شكل به يا فيزيكي مدل يك صورت به مي‌تواند حل راه
تا مي‌گيرد شكل آگاهي براساس و است هدف‌دار برنامه صورت ، هر در.باشد
پيچيدگي با و تعريف اين با.دهد ياري تصميم‌گيري در را مديران بتواند
برنامه بدون اقدامي هيچ تنها نه كه است روشن امروزي جوامع در موجود
در و مي‌بخشد شدت را بحران‌ها برنامه فقدان بلكه پذيرد ، صورت نمي‌تواند
سلسله در.ريزد فرو ديگري از پس يكي را تمدن پايه‌هاي مي‌تواند نهايت
طرح‌هاي‌تفصيلي تهيه روند است ، شما پيش‌روي آن نخستين‌بخش كه جستارهايي
اين در تدريج به آن برايند كه گرفته‌است قرار بررسي مورد شهرسازي در
.شد خواهد عرضه صفحه
تهيه نيز برنامه‌ريزي بدون يعني علمي فرايند طي بدون مي‌تواند برنامه
موفق چندان مشكلات ، مديريت يا رفع در نيز برنامه‌ها نوع اين.شود
از آنكه جاي به و ديده‌اند وارونه را نظر مورد فرايند زيرا.نيستند
به آگاهي و شناخت براساس تا گيرند بهره مشاور به‌عنوان برنامه‌ريز
.است شده تحميل برنامه‌ريزي به گزينه‌اي تك بپردازد ، گزينه‌ها انتخاب
دست مناسب اجراي به سوم جهان در به‌ويژه برنامه‌ها بيشتر رو اين از
در است لازم منابع به دسترسي مستلزم كه برنامه اجراي و نمي‌يابند
.نمي‌گيرد قرار مدنظر برنامه تهيه هنگام
جستار اين توجه مورد است‌كه آن شهري نوع برنامه‌ريزي ، خاص نوع يك
سهولت‌دسترسي ، و اهداف پيچيدگي نظر از برنامه‌ريزي‌شهري.است
.دارد ملي وبرنامه‌ريزي اشياء طراحي ميان روشني جايگاه
برنامه‌ريزي سوي به شهري برنامه‌ريزي كلان سياستگذاري‌هاي نظر از چه اگر
مردم براي تكليف معناي‌تعيين به اين اما دارد گرايش ملي و منطقه‌اي
.است فعاليت‌ها علمي هدايت بلكه نيست
فراسوها در شهري برنامه‌ريزي
دوم ، جهاني جنگ از پيش دوران در غربي كشورهاي از بسياري در
بزرگ نقشه‌هاي و مي‌گرفت صورت دقيق و مفصل بسيار شهري برنامه‌ريزي
را پيشنهادي فعاليت‌هاي و كاربري‌ها همه نقشه‌ها اينميشد تهيه مقياس
-بروكراتيك حال عين در و فني بسيار اقدامي صورت به و مي‌دادند نشان
ميلادي دهه 60 دربودند -ساختي زير عظيم پروژه‌هاي با ارتباط در
اصول تعيين زيرا.گرفتند قرار انتقاد مورد چنيني اين مفصل طرح‌هاي
اجتماعي مباحث معناي به كلي اصول.مي‌نمود آن جزئيات از مهم‌تر كلي
به مردم مشاركت با جامع‌تر ، كوچك‌تراما پروژه‌هاي دليل ، بدين و بود
برنامه‌ريزي امروزه.شد مطرح آن اجتماعي ابعاد گرفتن درنظر منظور
اساسي ، با و محدود بزرگ ، پروژه چند به‌انتخاب گرايش با شهري
بخشيدن هويت و شهر احياي باهدف و دولتي و خصوصي بخش ساختن هماهنگ
برنامه‌ريزي از جامع تعاريف اولين از يكيميگيرد صورت آن به
شامل كه تحليلي است فرايندي برنامه‌ريزي:است بوده چنين استراتژيك
چند تهيه پيش‌بيني ، آن چارچوب در اهداف تعيين آينده ، شرايط پيش‌بيني
گزينه يك انتخاب و اهداف ، به دستيابي براي اجرا قابل و عملي گزينه
.مي‌شود آنها ميان از
اساسي فعاليت و عنصر كه‌چندين است اهميت حائز نظر آن از تعريف اين
است يك‌فرايند برنامه‌ريزي آنكه ابتداميدارد رابيان برنامه‌ريزي
اعضاي و نهاد يك جانب از مستمر پوياو تلاشي به دارد اشاره اين و
در و نيست تحرك بدون و منجمد واقعه‌اي استراتژيك برنامه‌ريزي.آن
به تحولات و تغيير است معتقد زيرا نمي‌افتد اتفاق خاص زماني مقاطع
كه جا آن از علاوه به.هستند پيش‌بيني غيرقابل و هميشگي صورت
با عمل در چه و نيت در چه آن فرايند است ، تحليلي اقدامي برنامه‌ريزي
.دارد مطابقت عقل‌گرايي
به آينده به اشاره وجوددارد تعريف‌اسكات در كه دوم مهم عنصر
و تغيير باپيش‌بيني اهداف كه به‌طوري.است هادي‌برنامه‌ريزي عنوان
برنامه‌ريزي كه ، آن سرانجام و.مي‌گيرند شكل محيط در عمده تحولات
انواع دارد انتظار برنامه‌ريز از زيرا است انعطاف‌پذير استراتژيك
تحديدات و امكانات براساس را عملي راه‌هاي و كند بررسي را سناريوها
برنامه‌ريزي‌استراتژيك ابداع مهم‌ترين ترتيب ، بدين.دهد ارائه محيط
همين به و است پيش‌بيني غيرقابل و غيرقابل‌اطمينان جهان كه است آن
غيرقابل محيط از درك‌صحيحي بايد شهري سازمان يا نهاد يك دليل
وتحول تغيير در همواره محيط كه جا آن از.داشته‌باشد پيش‌بيني
و مستمر بايد محيط از صحيح درك به دستيابي براي اقدام بنابراين است ،
.باشد هميشگي
مطالعات ، شامل دارد جنبه‌استراتژيك كه شهري برنامه‌ريزي نوع اين
با كه مسئولان‌مي‌شود و مردم با گسترده مذاكرات و مباحث ، مشاوره
.مي‌رساند كمك تصميم‌گيري فرايند به وطرح نقشه صورت به نتايج توليد
طرف از و است مدنظر بلندمدت آرمان‌هاي طرف يك از كه معناست بدان اين
.مي‌كنند كمك آرمان‌ها.مي‌گيرد قرار توجه مورد اجرايي امكانات ديگر
او اجرايي‌نيز امكانات و نشود اجرايي روزمره مسايل در غرق برنامه‌ريز
.مي‌دهد نجات خيال‌بافي از را
از پيش را ساله دوره 5700 يك طرح‌هاشهرنشيني تاريخچه بر نگرشي
نگرش تغيير در عامل چندين.است گذارده سر پشت صنعتي انقلاب وقوع
به وروآوردن كوچ ترك منجربه كه بود موثر به‌محيط نسبت انسان
نوسنگي ، دوران در كشاورزي محصولات مصرف بر توليدمازاد.شد يكجانشيني
زن نقش يافتن قوت مامفورد ، لوئيس تعبير به و مذهبي ، آيين‌هاي گسترش
يكجانشيني به را كوچ‌نشين صياد توانست كه خانواده سرنوشت تعيين در
.سازد قانع
توسط كشاورزي مزارع نخستين خزر درياي كناره ارتفاعات در ترتيب بدين
جمعيت ، رشد با تا ساخت فراهم را زمينه و گرفت شكل كاسپين نژاد
باستان جهان در شهرنشيني البته.يابند گسترش نيز زيستي مجتمع‌هاي
اروپاي كه زماني هجدهم ، يعني سده ميانه تا و نداشت را امروزي مفهوم
از سه‌درصد تنها بود ، صنعتي انقلاب از پيش پايان‌دوران شاهد غربي
رشد.مي‌كردند زندگي شهرها در (ميليون‌نفر از 30 كمتر) جهان جمعيت
وقوع به‌علت (ميلادي و 17 قرون 16) صنعتي ماقبل دردوران شهر
محدود اپيدمي‌ها ، و زلزله و بزرگ آتش‌سوزي‌هاي مانند مخرب رويدادهاي
و است بوده اجتماعي عوامل از تابعي نيز شهر سيماي تغييراست بوده
قدرت به توسل با اول فرانسواي نمونه ، براي.بازرگانان سوداگري نه
آن ترقي باعث ترتيب ، بدين و كرد خود سلسله مقر را پاريس غرب خود ،
را زمينه كه شد پاريس شرق منطقه در مسكوني مناطق ارزش ركود و منطقه
مهم شهرهاي صنعتي انقلاب از پيش البتهآورد فراهم نوسازي نوعي براي
و قرن‌سوم در نفر ميليون يك از بيش جمعيت با روم مانند بزرگي و
مانند شهري نيز اسلامي تمدن در.داشته‌اند وجود نفر هزار با 225 لندن
.بوده‌است جهان سياسي و علمي تجاري ، بزرگ ازمراكز يكي بغداد
.داشته‌اند نيز فراوان واجتماعي اقتصادي مشكلات شهرها اين البته
ترافيك و فاضلاب و آب آبرومندانه ، مسكن بحران روم نمونه‌در براي
رفت‌وآمد خود ، حكومت دوران در سزار ، ژوليوس.است مي‌كرده بيداد
از نوع اولين ترتيب ، بدين و كرد ممنوع شهر از بخشي درون را ارابه‌ها
تغيير نوزدهم قرن تا مجموع در اما.گذاشت اجرا به را ترافيك طرح
.بود نشده حاصل شهرسازي روش‌هاي در چشمگيري
در كه گرفت خود به چنان‌شتابي ميلادي سال 1800 از پس شهرنشيني رشد
كل‌دوران برابر ده معادل جهان شهرنشين سال ، جمعيت تنها 180 طي
.كرد رشد آن از پيش ساله 5700
بحث زمينه به‌عنوان مربوطه تحولات و شهرنشيني سريع رشد مطالعه ، اين در
نوين برنامه‌هاي و طرح‌ها ضرورت شهرنشيني ، رشد زيرا است مطرح همواره
شهرهايي در دور گذشته‌هاي در چه اگر.مي‌سازد آشكار را شهر اداره در
سوخته شهر در يا مي‌گرفته صورت طراحي سند تمدن در همچون‌موهنجودارو
مشاغل منطقه‌بندي روش وسطي ، قرون شهرهاي از برخي در حتي و ايران در
و شهري برنامه‌ريزي لكن است ، داشته وجود برنامه‌ريزي نوعي عنوان به
شدن روبه‌رو زمان از فراگير و گسترده صورت به مربوطه طرح‌هاي تهيه
دولت‌ها برنامه‌كاري در و شده آغاز شهرنشيني سريع رشد پديده با جوامع
در را مسايلي گسترده و سريع شهرنشيني ديگر عبارت به.است گرفته قرار
علم كه آورد وجود به غيره و فرهنگي اقتصادي ، اجتماعي ، زمينه‌هاي
موجوديت مسايل آن حل و شناخت براي ابزاري عنوان به را شهرسازي
بافت در كالبدي تغييرات و شهري فضاي منطقه‌بندي ترتيب ، بدين.بخشيد
ايجاد با و شد مطرح شهري برنامه‌ريزي بطن در عناصري صورت به شهرها
تحولات‌اقتصادي ، .يافت هويت شهر سيماي و منظر كاربري‌ها ، در تنوع
تغيير خود سود به را شهر چهره انقلابصنعتي از پس سياسي و اجتماعي
پس سياسي و واجتماعي اقتصادي ساختارهاي بر خود تغيير واين داد
راتحت برنامه‌ريزي‌ها و تصميم‌گيري‌ها كه به‌طوري گذاشت تاثير آن از
.داد قرار خود شعاع
قرن در پاريس و همچون‌لندن صنعتي شهرهاي قلب در عميق تغييرات
رشد و اقتصادي رشد بين رابطه به روشن و صريح اشاره‌اي نوزدهم
جامع طرح ضوابط و معيارها براساس تفصيلي طرح كه جا آن از.است شهري
نقش‌طرح‌هاي به ابتدا جستار ، اين ادامه در مي‌شود ، تنظيم و تهيه شهر
به حاضر بحث فكري زيربناي بدين‌ترتيب تا مي‌شود پرداخته گذشته در جامع
.شود كشيده تصوير
