پنجم ، شماره 1327 آگوست 1997 ، سال مرداد 1376 ، 12 سه‌شنبه 21
|
|
سرخ سياره رازهاي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
(اول بخش)- مريخ سطح بر سفينه‌رهياب كاوش مناسبت به
برون‌زميني دنياهاي در اتومبيل‌راني عمليات نخستين
بشر نوع ساخته‌هاي ازدست يكي ناموفق تلاش سه و سال از 21 پس بالاخره
آمد زمين‌فرود همسايه نزديكترين بر
صورتي رنگ آسمان كه آنجا -بوديد مريخ سطح روي هنگام آن در شما اگر
-است بامدادي آبي‌رنگ ستاره يك ما زمين و دارد نارنجي به مايل
آن گذر از كه صدايي شايدميشديد آمدن‌فضاپيما متوجه احتمالا
و نازك جومريخ چه اگر كه چرا.مي‌كرد جلب را شما توجه پديدمي‌آمد ،
گذر خود از را صوت نتواند كه رقيق‌نيست حد بدان تا اما است پاره پاره
آن‌بگذرد درون از تا بكوشد كه را بيگانه‌اي هر سبب به‌همين البته و دهد
سطح با كه آن از پيش چنين‌متجاوزي.كرد خواهد بهايي پرداخت به وادار
بنابر درخشيد ، خواهد شهاب يك چون شود ، باستاني‌آشنا دنياي اين
آن است البته ، روشن.باشيد داشته نظر در را نكته اين هميشه اين‌بايد
بر NASA به متعلق (Path Finder) رهياب فوتي سه فضاپيماي كه هنگام
اكنون(Floodplain) سيلابي دشت ،Ares Vallis دره فام وسرخ خشك خاك
را تاريخي لحظه اين نبودتا آنجا در هيچكس افتاد ، فرو مريخ در خشكي
در و سوتر آن مايل ميليون از 100 بيش همان‌زمان ، در اما.كند ثبت
را اين‌فضاپيما فرود زيادي توجه و علاقه با بسياري مردمان سياره‌اي‌ديگر
.مي‌كشيدند انتظار جولاي روز 4 صبح در
بود ، شده پرتاب زمين از كه ماشيني گذشته ، سال در 21 بار نخستين براي
پراكند ، اطراف به را آن سرخ‌پوشاننده غبار و گرد مريخ ، سطح بر درجايي
لحظه سواي كه شد فراهم اين‌امكان بار نخستين براي مهمتر ، آن واز
كار اين كه زمين بجز البته-سياره‌اي سطح خاك كردن رو و زير فرود ، كار
درون در.يابد ادامه براي‌مدتي كم دست -!دارد دراز آن‌پيشينه‌اي در
،Sojourner مكانيكي ، بچه‌كانگوروي يك چون شده گلوله و فضاپيماي‌رهياب
قرار فوت بلندي 1 و ((61سانتيمتر فوت طول 2 به روبوتي يك‌خودروي
درون از مي‌بايست اين‌خودرو شده انجام برنامه‌ريزي‌هاي پايه بر.داشت
البته ، .كند رابررسي بياباني سرزمين اين سنگ‌هاي و خارج‌شده فضاپيما
.نبود خود ويژه بدون‌مشكلات مطمئنا مريخ سطح بر فضاپيمايي چنين فرود
هوايي كيسه‌هاي از كه‌يكي دادند نشان زمين در شده تصاويردريافت نخستين
آن سياره سطح با جريان‌برخوردش در رهياب فضاپيماي عنوان‌ضربه‌گير به كه
آمدن بيرون از را كه‌خودرو شده مچاله گونه‌اي به بودند دربرگرفته را
و Sojourner در شده كامپيوترنصب ديگر سوي از مي‌دارد فضاپيماباز از
.داشتند مشكل يكديگر با درارتباط رهياب عرشه روي ازكامپيوترهاي يكي
بتواند تنها كه آن براي را نيازخودرو مورد اطلاعات دريافت اين‌مشكلات ،
همه اين با اما همراه‌مي‌ساختند ، دشواري با شود ، دور فضاپيما كمي‌از
اثر كنند ، رابرطرف آنها تا تلاشند در مهندسان البته مشكلاتي‌كه چنين
دسته نخستين كه‌رهياب هنگام آن داشتند ، عمومي وشگفتي هيجان بر اندكي
زمين به فرودش سرخ‌پوش‌محل سراسر و شگفت‌انگيز ازسرزمين را تازه تصاوير
.فرستاد
موفقيت‌آميز فرود جهان ، نقاط بيشتر در نيز و متحده ايالات سراسر در
از پس رخداد اين شايد وعملا شد استقبال بسيار هيجان و شور رهياببا
ميان در را توجه بيشترين پيش ، سال در 38 ماه سطح بر فرودآپولو11
در.باشد كرده جلب خود به برون‌زميني دنياهاي پيرامون رخدادهاي تمامي
ناسا جت پيشرانه نزديكي‌آزمايشگاه در پاسادنا ، شهر مركزگردهمايي‌هاي
كنترل آنجا از فرود عمليات كه (Jet NASA'S Propulsion Laoratory)
به رهياب از كه نخستين‌تصاويري ديدن با نفر سالن ، 2000 يك مي‌شد ، در
نمايش به (متري /7) تلويزيون 25فوتي صفحه يك بر آنجا ودر رسيد زمين
هايWeb Site روي‌اينترنت ، .دادند سر شادي فرياد درآمدند ، اشك‌ريزان
باورنكردني رقم داده‌بودند ، فرصت اولين در را تصاوير نويدپخش كه ناسا
رهياب فرود مجموع در.كردند ثبت جمعه روز براي را بيننده ميليون 100
جهان فضا هم‌پويش باز آن در كه شلوغ هفته يك بر پاياني‌بود مريخ ، بر
تجهيزات‌تعمير با را باربري فضاپيماي روسيه‌يك:آورد شوق به را
يك از پس نيز ناسا شاتل‌كلمبياي و كرد پرتاب فضا به مير ايستگاه
.شد تازه‌اش ماموريت راهي موفقيت با دراز تاخير
رفتاري همان دانشمندان ،(IPL)جت پيشرانه آزمايشگاه در اما و
شعف و شور سر از دارند ، پاسخ‌هايي لحظاتي چنين در معمولا داشتندكه
ماموريت مدير ريچاردكوك.باور غيرقابل تعابير با ونيز بسيار
هم نورد مريخ كارشناس‌خودروي مور ، هنري.است باشكوه روز يك اين:گفت
سطح بر را يك‌اتومبيل كسي تاكنون هرگز:گفت او.موافق‌است نظر اين با
.است نرانده مريخ
ويژه‌اي بعدي سه عينك باJPLدر خودرو هدايت مامور كوپر ، برايان
مي‌كند هدايت مريخ سطح بر را خودرو
به تلفن با فضاپيما فرود پس‌از دقايقي جمهور رئيس معاون ال‌گور ،
يك در نيز بيل‌كلينتون شخص.گفت تبريك عمليات مركز كاركنان كارشناسان‌و
در اوداد قرار ستايش رسمي‌تري‌مورد زبان به را رخداد اين بيانيه‌رسمي
دوران آغاز نشانگر مريخ ، مابه امروز بازگشت:كرد اظهار بيانيه آن
.است ما ملت فضاي پويش دربرنامه نويني
تنها اما داشت ، وجود اغراق جمهوري‌اندكي رياست بيانات در البته ،
خود نوساماندهي سرگرم آرام‌آرام ناسا گذشته ، ساله چند در اندكي
برنامه از پس سال‌هاي در طويل و عريض و كند سازمان اين.است بوده
را گردانندگانش كه زياد چنان آن بود ، كرده رشد ازحد زياده آپولو
چيزي به را آن طاقت‌فرسا ابعاد كاهش فرايند يك در تا ساخت وادار
سازمان اين كه سال‌هايي دهه 1950 ، سال‌هاي ناساي به كه كنند تبديل
كه مهندس دسته يك:دارد شباهت گرفت ، پا آرامي به و شده بنيانگذاري
سرهم دسترس در و ساده قطعات از را فضاپيماهايي سالن چند داخل در
به شده تعيين فرصت و بودجه مرز زير در را كار ترتيب بدين و مي‌كردند
در.مي‌شوند هويدا تدريج به اكنون سياست اين نتايج و مي‌رساندند پايان
،(Global Surveyor) جهاني پيمايشگر (مهر -شهريور) امسال سپتامبر ماه
خواهد قرار سياره برفراز مداري در شده مريخ رهسپار اين از پيش كه
.كرد خواهد آغاز را زيرپايش سرزمين نقشه‌برداري دوساله برنامه و گرفت
دست اين از فضاپيماي‌ديگر هشت از بيش آينده ، هشت‌سال در همچنين
كه زمان همين در سوي‌ديگر ، ازگشت خواهند چنين‌ماموريت‌هايي راهي
ديگردنياهاي راهي ديگران هستند مريخ تازه‌رهسپار كاوه‌هاي
تا گرفته ماه چون آشنايي ازسرزمين‌هاي و شد خواهند منظومه‌شمسي
طول در.كاويد خواهند را پلوتو چون ناشناخته‌اي و دست دور دنياهاي
مهم سياره‌اي جسم هر عملا ما:مي‌گويد ناسا سرپرست گولدين دن سال‌آينده
مدارشان در گذشته ، نزديكي‌آنها از كرد ، خواهيم بررسي را قابل‌توجهي و
از نمونه‌هايي و خواهيم‌راند را خودروهايي سطحشان بر خواهيم‌گرفت ، قرار
فرود عمليات‌موفقيت‌آميز سايه در و.آورد خواهيم به‌زمين را دنياها آن
.است دشوار ادعاي‌او اين نكردن باور جولاي ، روز 4
پرتابهاي پايگاه -كاناورال كيپ از رهياب رساندن تنها زمينه ، اين در
تك همچون توجهي قابل تلاش نيازمند درمريخ واليس آرس به -ناسا فضايي
نصف حدود-است مايل حدود 4300 تنها مريخ قطربود تيراندازي‌كيهاني
فضاپيما فرود براي ناسا خشكيده‌اي‌كه سيلابي دشت واليس ، آرس و -زمين
در خطايي كوچكترين ترتيب ، بدين.دارد وسعت تنها 60مايل بود ، برگزيده
.سازد كيلومترهادور مقصدش از را آن مي‌توانست فضاپيما خطپرواز
تعيين مسير از رهياب افتادن‌جبران‌ناپذير پرت از پرهيز براي بنابراين
پرواز مسير تصحيح براي را موقعيت پنج پروازفضاپيما طرح شده ،
روشن با پروازمي‌توانستند مراقبت كاركنان موقعيت‌ها آن در كه دربرداشت
.كنند تصحيح را آن پرواز خط فضاپيما(Thruster) رانشگر راكت‌هاي كردن
در 4مورد كارشناسان مريخ ، به زمين از فضاپيما پرواز هفت‌ماه طول در و
پنجمين در اما كردند ، راتصحيح رهياب پرواز مسير موقعيت ، پنج اين از
دقيق آنچنان فضاپيما جولاي ، جمعه 4 روز يعني‌صبحگاه آنها ، آخرين و
آن پرواز ، كه‌مراقبين داشت قرار شده برنامه‌ريزي پيش از پرواز درمسير
طي را پرواز مراحل آخرين خودكار به‌صورت تا كردند رها خود حال به را
.كند
و نازك جو بيروني‌ترين‌حدود به رهياب كه هنگام آن در ديگر ، سوي از
(Pod)نيام.داشت وجود امكان‌دردسرآفريني هم هنوز رسيد ، مريخ رقيق
داشت وزن (كيلوگرم حدود 570) پوند كه 1256 مانندفضاپيما ضلعي چند
جو درون به (درساعت كيلومتر 26232) ساعت بر مايل سرعت 16600 با
با برابر منفي شتاب فضاپيما تا موجبمي‌شد كه سرعتي رفت ، شيرجه مريخ
آن ، بر علاوه.سربگذراند از را (زمين گرانش واحدشتاب:G ) G20
با.شود مريخ وارد درجه به 2/14 نزديك زاويه با مي‌بايست فضاپيما
و بسوزد يا شود خرد فضاپيما بود ممكن تندتر ، شيب و بيشتر زاويه
كم خيلي زاويه با مي‌گويدواگر رهياب برنامه دانشمند متيوگالومبك ،
.شود پرتاب بيرون به بود ممكن مي‌شد ، وارد
نخ سوزن به شبيه كاري كه ناوبري عمليات اين شد ، روشن آنچنانكه اما
شده تعيين پيش از برنامه برپايه دقيقا بود ، فضايي مقياس در كردن
ايالات غرب وقت به صبح ساعت 10 از پيش لحظاتي فضاپيما:نگشت اجرا
جو وارد درجه زاويه‌شيب 9/13 با -آرام اقيانوس ساحل وقت -متحده
JPL ماموريت كنترل اتاق‌هاي عنوان به كه اتاقك‌كوچك چند در.شد مريخ
انتظار در ميزهاي‌كنترل بر شده خم ماموريت مهندسان مي‌شدند استفاده
مي‌دادند نشان كه بودند ازفضاپيما فاصله‌سنجي ارقام نخستين دريافت
و مهندسان ديگر.نه يا مي‌رود پيش درست شتاب كاهش فرايند آيا
منينگ ، راب سرانجامميكشيدند سرك كنترل گروه پشت‌سر از كارشناسان
آرامش با بودند ، شده مخابره فضا از كه مرورارقامي با برنامه سرمهندس
.مي‌كند پيدا كاهش سريع خيلي فضاپيما شتاب گفت
دقيقه دو و سطح‌مريخ فراز مايلي هفت از كمتر فاصله در بعدي ، گام در
و شد باز فضاپيما نيام (متري 12)فوتي نجات 40 چتر فرود ، از پيش
از بسته‌اي سياره ، سطح (متري 300) فوتي از1000 كمتر و سرانجام
راكت‌هاي دسته يك آن از پس فورا.شدند باد ضربه‌گير كيسه‌هاي‌هواي
آتش نهايي ترمز بعنوان ثانيه براي 2 تنها (retroroekets) بازدارنده
سرعت 22 با مسخره‌اي هيئت با مانند بالن فضاپيماي اين سرانجام.شدند
15) فوتي جهش 50 يك از پس و كرد برخورد مريخ سطح به ساعت بر مايل
و گرفت آرام واليس آرس دشت سطح كوتاهتربر پرش و جهش چندين و (متري
سو وآن سو اين به را مريخ سطح ساله ميليارد فام 5/4 غباري‌سرخ و گرد
.پراكند
در نشانه‌اي هيچJPLدر پرواز مراقبت كاركنان نخست ، لحظات آن در
يا بدربرده جان غريب و عجيب فرود اين از فضاپيما آيا كه نداشتند دست
كنند ، دريافت نشانه‌اي زودي اين به كه نداشتند هم انتظار البته و نه
آن بردارنده در پيله درون از مي‌توانست كه فضاپيما آنتن تنها كه چرا
راه بيرون به هوا كيسه دو بين از كه بود مانند شلاق ميله يك كند ، كار
فرومي‌رفت ، خاك در آنتن فرودمي‌آمد ، وارونه فضاپيما اگر اما.داشت
و شوند خالي هوا كيسه‌هاي تا بود لازم وقت ساعت دو دست‌كم صورت دراين
شودو باز بيرون روبه فضاپيما پوشش مانند گلبرگ فلزي صفحات از يكي
آن در تنها دهد درست‌قرار وضعيت در را بردارنده‌اش در پيله و فضاپيما
زمين به روشني پيام فضاپيما از پرقدرت‌ترمي‌توانست فرستنده يك هنگام
.مخابره‌كند
موقعيت همان در دقيقا غلت چند از پس رهياب شد روشن آنچنانكه اما
قرار آسمان به آنتن‌هارو و سياره روي‌سطح آن كف بود ، گرفته قرار درست
كامپيوتر صفحه به كه منينگ JPL در زميني اتاق‌كنترل در.داشتند
لبخندي با او برقرارشده فضاپيما با تماس كه دريافت بود شده خودخيره
سراسر لحظه آن در و است قابل‌مشاهده سختي به سيگنال كرديك اعلام
.شد شادي و شور در غرق ماموريت كنترل اتاق
فضاپيما كه نشان‌دادند لحظات نخستين در شده دريافت داده‌هاي بررسي
.داشتند انتظار مهندسان كه وضعيتي‌فرودآمده همان با مطابق دقيقا
(!مريخ بازمين عبارتي به يا) سطح به درجه حدود 3 زاويه‌اي رهياب
سلول‌هاي آرايه.بود مناسب خودرو شدن پياده براي كاملا كه داشت
را فضاپيما نياز مورد برق توليد خورشيد ، پرتوهاي دريافت با خورشيدي
سطح بر خورشيد پرتوهاي اين گرماي ترتيب ، هر به اما كردند ، آغاز
اما.مي‌رسد فارنهايت به 64 گاه واليس آرس دشت دماي.است اندك سياره
سرماي و سفر اين در بتواند تا شده وساخته طراحي گونه‌اي به كه رهياب
من‌كاملا.باشد نداشته مشكلي هيچ كه مي‌آيد نظر به كاركند ، كشنده
كه حالي در ،JPL در سيستم‌هاي‌پرواز مدير مويرهد ، برايانهستم سرحال
مي‌شدند دريافت JPL در كه فضاپيما شده‌از مخابره داده‌هاي سيل به
.بود ما انتظار از بيش خيلي اين:مي‌نگريست ، گفت
با مطابق مي‌توانست فضاپيما از داده‌ها بازگشت جريان آيا كه اين اما ،
كم دست يعني نمي‌شد ، روشن فرود روز پايان تا رود ، پيش انتظارات همين
قرار داده‌ها ارسال خط در بتوانند فضاپيما روي دوربين‌هاي كه زماني
كاملا مي‌بايست هوا كيسه‌هاي شود ، ممكن كاري چنين كه اين براي و گيرند
مريخ‌نشين زير به را آنها بتوانند جمع‌كننده موتورهاي تا شوند خالي
كوچكي وجود با موتورها اين بزند ، كنار خودرو راه سر از و كشيده
بعد به آن ازبرگردانند را كوچك سنگ تخته يك كه دارند نيرو آنقدر
سياره سطح راهي را درونش Sojourner خودروي و شود باز مي‌بايست رهياب
زمين به مريخ سطح از را سفيد و سياه تصاوير نخستين سپس و سازد
.بفرستد
صفحات بعدازظهربر ساعت 4 حدود عكس‌ها اين از دسته نخستين
جهت هر از تصاوير اين.شدند ظاهر JPLكنترل مركز كامپيوترهاي
سبزه ، بدون مرغزارهاي گياه ، بدون و دشت‌هاي‌شسته:بودند مسحوركننده
سرزمين‌هاي‌سياره با را چشم‌اندازهايي چنين ناخودآگاه انسان‌كه چشم
چون آشنايي پي‌نشانه‌هاي در لحظات نخستين در مي‌كند ، مقايسه ما
سرزمين اين در كه مي‌آورد ياد به كوتاه‌زماني از پس اما است ، كاكتوس
دارد ادامه.باشد داشته را زميني پديده‌هاي چنين انتظاريافتن نبايد
