پنجم ، شماره 1338 آگوست 1997 ، سال شهريور 1376 ، 25 دوشنبه 3
|
| |||||
كاربردهاي و فراشناخت نظريه به نگاهي
آن آموزشي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اگر و شويد ، آگاه خود ذهن در دروني گفتگوي يك وجود از بتوانيد اگر
را فراشناخت بشناسيد ، را مسئله حل و تصميم‌گيري فرآيندهاي بتوانيد
.كرده‌ايد تجربه
بازيهاي و فراشناخت مقاله‌نظريه انتشار با اين از اشاره ، پيش
روزها اين كه فراشناختي ، يادگيري ديدگاه درباره كرديم وعده آموزشي
سخن است ، جهان كشورهاي در تربيتي و محافل‌تعليم داغ مباحث ازجمله
ارتباط در ديگر مقاله يك سلسله‌مباحث ، اين ادامه در اكنون ، .بگوئيم
در.آورده‌ايم درپي را آن آموزشي كاربردهاي و فراشناخت نظريه با
.گفت خواهيم سخن فراشناخت درباره باز آينده
روان‌شناسي مكتب دو روان‌شناسي ، پيشرفتهاي تاريخي سير و پويه در
زمينه در روان‌شناسي ديگر مكتب هر از بيش وشناخت‌گرا رفتارگرا
.پرداخته‌اند بحث به آن افتادن اتفاق مطلوب شرايط و يادگيري
بيروني رخدادهاي به شديد تاكيدات سبب به رفتارگرايي روان‌شناسي
استقبال عدم با اخير دهه‌هاي در (فراگيرندگان=) انسان رفتار شكل‌دهنده
و فضيلتها به توجه نوين خيزش بيشتر امر ، اين دليل.است شده روبرو
تمام كه شناختي روان‌شناسي بنابراين ، .انسانهاست دروني توانمنديهاي
زنده موجود استدلالي و شناختي توانمنديهاي روشن‌سازي براي را خود تلاش
اين پيروان و پيشگامانگرفت قرار خاص موردتوجه نو از بود ، گذاشته
باور اين بر برونر.هستند برونر و پياژه چون روان‌شناساني فكري ، مكتب
و استدلال براي كارافزارهايي يا ابزارها انسان درون در كه است بوده
ساختهاي براساس انسان كه است داشته باور پياژه و دارد وجود انديشيدن
اين در روي ، هر بهميپردازد هستي تفسير به مختلف طرح‌واره‌هاي و ذهني
پرورش براي متعدد راهبردهاي يافتن براي عديده‌اي تلاشهاي حوزه
پرورش به مربوط فعاليتهاي دركنار.است گرفته صورت شناختي مهارتهاي
بخش‌سازي اثر و بهينه‌سازي براي نيز تلاشهايي شناختي ، مهارتهاي
در چشم‌اندازي تلاشها مجموعه زائيده.مي‌گرفت صورت شناختي مهارتهاي
.است موردتوجه (1)فراشناخت نظريه آن در كه است گشوده
معرفي سالهاي 1976 در (2)فلاول جان آثار نخستين با فراشناخت نظريه
حاضر نظريه كيف و كم درباره پژوهشگران از عده‌اي پس ، ازآن.مي‌گردد
فراشناخت درباره پژوهشها هنوز و پرداخته‌اند جستجو و فعاليت به
بودن زياد و حوزه اين بودن جديد به توجه با.مي‌دهد نشان سيرصعودي
از عديده‌اي تعاريف به‌تفكرپرداخته‌اند ، حوزه اين در كه كساني عده
نيست دست در فراشناخت از واحدي تعريف هنوز.است شده عرضه فراشناخت
.باشند داشته توافق آن بر همگان كه
در دروني گفتگوي يك ازوجود بتوانيد اگر:مي‌نويسد كوستا.ل آرتور ،
مسئله حل و تصميم‌گيري فرآيندهاي بتوانيد اگر و شويد ، ذهن‌خودآگاه
فراگيرنده توانايي فراشناخت.كرده‌ايد تجربه را فراشناخت بشناسيد ، را
صورت مخ قشر در فراشناخت.است خويش ندانسته‌هاي و دانسته‌ها تشخيص به
را فراشناخت (3).است انسان مختص فقط عصبشناسان برخي به‌زعم و مي‌گيرد ،
به راهبرد يك از استفاده براي برنامه‌ريزي با طرح براي انسان توانايي
تعريف نيز فعاليتها ارزشيابي براي لازم گامهاي پديدآوري منظور
شناختي فرآيندهاي يا جريانها درباره فرد دانش مي‌گفت فلاولكردهاند
كردن هماهنگ كردن ، منظم درآوردن ، عمل به برگيرنده در و است خود
معناي به مي‌توان را فراشناخت سبب ، اين به.فرآيندهاست اين مجموعه
،(4)همكارانش و براون.دانست متفكر موجود يك مثابه به خود شناسايي
.كرده‌اند اطلاق فراگيرنده سوي از شناخت كنترل و به‌دانش را فراشناخت
آگاهي انواع فراشناخت:مي‌گويند همكاران و (5)بام مايخن كه ، حالي در
هم فراگيرنده كه است تصميم‌گيري اجرايي فرآيند يا شناختها درباره
ملاحظه را آن پيشرفت هم و دهد انجام را مربوطه شناختي عمليات بايد
توجه يك برقراري در بارزي نقش فراشناختي آگاهي روي ، هر به.كند
(6).دارد رفتار تغيير و خودآموزي خود ، كنترل مسئله ، حل گزينشي ،
سنين 5 از فراشناختي توانمنديهاي كه مي‌دارند اظهار همكارانش و براون
افزوده آنها دامنه بر تدريج به و مي‌دهند نشان را خود تا 7سالگي
فراگيرندگان كه سالهايي نخستين از پژوهشي يافته‌هاي به بنا.مي‌شود
آموزش به مي‌توان دبستان از پيش از حتي مي‌گذارند ، مدرسه پابه
(7)اماليا واسكارد برايتر تحقيقات.كرد اقدام فراشناختي راهبردهاي
نتايج فراشناخت به مربوط راهبردهاي و مهارتها آموزش كه مي‌دهد نشان
.است سازنده بسيار فراگيرنده براي كه مي‌آورد پديد را چشمگيري
.مي‌كند تاييد را ديگران و برايتر يافته‌هاي همكارانش و مولي پژوهشهاي
نحوه آموزش بلكه دانش ، ياددادن فقط نه كه است اين بر آنان نظر
.اهميت‌اند حايز يادگيري براي هم شناختي راهبردهاي از بهره‌گيري
كه مي‌كند اشاره كوستا فراشناختي‌آرتور مهارتهاي و راهبردها آموزش
فهم و درك براي زمينه‌را تفكر ، درباره تفكر فراگيري با دانش‌آموزان
اعتقاد (8)آماده‌مي‌سازند مطلوب ذهني فرآيندهاي دادن پيوند و بهتر
دهه در پرورش و آموزش كشف بزرگترين انديشيدن آموزش كه است اين بر
شده تربيت ياتفكر (9)شده تربيت شاخص‌عقل فراشناخت ولياست 1980
سبب عملي چنين.گيرد قرار توجه مدارس‌مورد برنامه‌هاي در بايد كه است
قرن در و (10)دهه 1990 در انكارناپذيري واقعيت يك مثابه به كه مي‌شود
.باشد تاكيد مورد يكم و بيست
در كه شرايطي تدارك طريق از مي‌توان را فراشناختي دانشهاي و مهارتها
تعامل پديدآوردن.كرد تسهيل است ، حداكمل به اجتماعي آنهاتعاملات
روش منظور ، اين به.است متقابل روابط سلسله يك برقراري نتيجه
و معلم و فراگيرندگان بين متقابل ارتباطات بر مبتني كه تدريسهايي
و تقويت ويژه تدريس روش.مي‌شود توصيه است ، فراگيرنده ، با فراگيرنده
در.است (11)متقابل يا دوسويه روش‌تدريس فرآيندي مهارتهاي پرورش
و سازي روشن كردن ، سوال برداري ، خلاصه چون راهبردهايي تدريس ، روش اين
ارتباط يا گفتگو دريك...و بيني پيش ،(بسط و شرح)تفصيلي تشريح
فراگيرنده و معلم.مي‌شود گرفته نظر در معلم و فراگيرنده بين متقابل
فعاليتهاي مجموعه از و مي‌برند پيش موضوعي درباره را متقابل ارتباط
و پويا الگوهاي آنان همچنين ، (12).مي‌كنند ارائه خورد باز خود
.مي‌سازند آماده مطلب درك بهينه‌سازي و بازنگري براي هم را راهبردهايي
است الزامي آموزش ، بازده مثابه به هوشمندانه رفتارهاي پرورش براي
توجه مورد تدريس روشهاي قالب در فراشناختي مهارتهاي راهبردهاي‌پرورش
آموزش ، در دخيل عوامل ساير و معلمان در است ، لازم همچنين ، .گيرد قرار
براي كوستا (13).شود پرورده مزبور مهارتهاي پرورش به مثبت نگرش
را بخشي اثر راهبردهاي دسته يك فراشناختي مهارتهاي تقويت و پرورش
:زيرند شرح به آنها از تعدادي مي‌كند ، معرفي
راهبرد ، اين از استفاده با:(راهبرد طرح)راهبرد برنامه‌ريزي -1
فراگيري ، براي يادگيرنده فعاليت گونه هر بايدپيش‌از معلمان
.كنند تدارك مسايل با او مواجهه براي را گامهايي و راهبردها
از پيش تا دهند پرورش را فراگيرندگان بايد معلمان:سوال طرح -2
.بپردازند سوال طرح به آن از پس و مطالعه طي در مطالعه‌كتاب ،
براي را او و تسهيل را مطلب درك فراگيرنده ازسوي سوال طرح اينگونه
.مي‌كند تشويق تفكر
به ياري با را فراشناخت مي‌توانند معلمان:آگاهانه انتخاب -3
.كنند تقويت خود تصميمات و انتخابها نتايج تشريح دانش‌آموزان‌براي
مي‌توانندفراشناخت معلمان:چندگانه و مضاعف معيارهاي با ارزشيابي -4
بر خود اعمال كردن طبقه‌بندي به فراگيرندگان كردن وادار طريق از را
.كنند تقويت ارزشيابي معيارهاي از مجموعه چند يا دو اساس
كنند ، تعيين تا بخواهند دانش‌آموزان از بايد معلمان:اعتباريابي -5
.دهند انجام مي‌توانند يا داده‌اند انجام خوب حدي تاچه را امري
استفاده خود هم‌شاگرديهاي از مي‌توانند كار اين براي دانش‌آموزان
(14).كنند
وجود نيز ديگري راهبردهاي فوق در شده ارائه راهبردهاي بر افزون
آثار به ويژه به -شده اشاره منابع به مراجعه با كه‌مي‌توان دارند
.يافت دست آنها به -كوستا آرتور
آقازاده محرم
:نويس زير
- Metacognition
- John.Flavell
- Arthur, L. Costa,, P.
- Brown etal,, P.
- Meichenbaum & et al,, P.-
.حسين ، 1373 لطف‌آبادي ، 6ـ
-Bereiter and Scardamalix,
- Costa,A.
- Educated intellect
- OP. Cit.
- reciprocal teaehing
- Palinc sal and Brown
-Costa,
داود ، 1376 خالقي و محرم آقازاده ، 14ـ
