پنجم ، شماره 1351 سپتامبر 1997 ، سال شهريور 1376 ، 9 سه‌شنبه 18
|
|
ايران ژئوپلتيك
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
و آسيا آفريقا ، اروپا ، از متشكل) قديم دنياي حغرافيايي ، نقشه يك روي
غربي بال كه است پروانه‌اي به‌شكل (آسيا شرقي جنوب درمجاورت استراليا
شرقي بال و.است شده گسترده نيك تادماغه‌اميد شمال دماغه از آن
( Bering ) برينگ درياي از كه را زمين كره از بخش پروانه ، آن
نقطه در ايران‌درست مرتفع فلات اما و.مي‌پوشاند شده ، واقع تاتاسماني
.جاي‌گرفته‌است هند ، اقيانوس در واقع دوبال ، تماس
عقيدتي ، ازنظر را ايران موقعيت دارد سعي زير مطلب:اشاره
به 5 نسبت كل‌نگرانه بينش يك به باتوجه استراتژيك و جغرافيايي
رشته به را ايران باسرنوشت آن همبستگي و اسلام آينده و ترسيم قاره
ثقل مركز در آن فلات و ايران است معتقد آورد ، نويسنده در تحرير
دوم جهاني جنگ از تاريخي مختلف مقاطع در و گرفته قرار قديم دنياي
كرده حفظ را خود ژئوپلتيك اهميت آن از پس حتي و سرد جنگ تا گرفته
.است
مقالات سرويس
نامدارجامعه رستگار شهروز:ولوهازن‌ترجمه فون يورديس:نويسنده
موقعيت چندين از خود ، وهميشگي جاري تفرقه‌هاي وجود با اسلام ، مذهبي
در دستي جامعه تركيه ، اين طريق ازاست برخوردار برترژئوپلتيكي
.نيست اروپائيان سود به هيچوجه به امر واين دارد آتلانتيك پيمان
فراهم جامعه اين براي را نفت بر نظارت فارس ، خليج در اسلام حضور
را آفريقا قاره و خاورميانه ميان پل سوئز ، كانال طريق از و ;مي‌سازد
.دارد نظر زير
اختيار در را اروپا و خاورميانه ميان تلاقي محل جامعه اين بسفر ، در
و سوي‌هندوستان به پرشي تخته داراي تركستان ، و درپاكستان و.دارد خود
دنياي قلب در اسلام جامعه ايران ، ازبركت كه ، اين بالاخره و.است سيبري
نفوذ از اسلام ايران ، جهان موقعيت دليل به دقيقا و.دارد قديم‌جاي
قوت‌اين نقاط ديگر.است برخوردار امروز درجهان زيادي بسيار ژئوپلتيكي
و غربي كشورهاي به نسبت افزايش‌جمعيت بالاي نرخ از عبارتند جامعه
بزرگ تمامي‌شهرهاي در اسلام جامعه.آن سازش‌ناپذيري بودن‌و سرسخت
.است مبارزه سنگرهاي داراي اروپايي
مسئله او اصلي خاطر ودغدغه امريكا جهان ، در اسلام هماورد و رقيب
ديگر قدرتي خوداوجگيري خودي به سياسي ، قدرت يك سرنگوني.است اسرائيل
فروپاشي و مسكو رژيم واژگوني با كه روست ازهمين و.دارد پي در را
امكان موقتا ، امريكا ، ايالات‌متحده تنها نه كمونيستي ، جامعه مدل
قدرتهاي نفوذ باآن همزمان بلكه كرده ، پيدا را جهاني سروري به دسترسي
كلي طور به امر ، ايناست ساخته سخت‌دگرگون نيز را فراملي بزرگ
آن آن ، بر افزون و.مصداق‌دارد ايران مورد در ويژه به و اسلام درمورد
شكست‌رقت‌انگيز و ناكامي است ، معتقدي مسلمان خوشنودي‌هر مايه كه چه
متمادي سده‌هاي گذشت كه حالي درخداست انكار بر مبتني جهان‌بيني
واقعي ماركسيسم اماشبح است ، نداشته اسلامي جهان‌بيني بر هيچگونه‌اثري
.نابودشد دهه چند از پس
سرزمين پس ، اين از قديم دنياي ژئوپلتيكي چهارراه منزله به ايران
سوي‌شمال به را اسلام‌گرايي دژ نفوذ اسلامي ، كشورهاي از متشكل پهناوري
به ژئواستراتژيكي نظر از برجسته‌ايران و ممتاز موقعيتميدهند گسترش
اهميت.نمايد راتثبيت خود نفوذ پيش از بيش تا مي‌دهد كشورامكان اين
و كليت در را زمين كره ما كه شد خواهد درك درستي به صورتي در ايران
بگيريم ، ناديده را قاره پنج اسطوره ما اگر.بگيريم نظر در آن تماميت
مي‌خورند چشم به بزرگ جزيره دو فقط زمين كره نقشه روي كه است گاه آن
از و قديم ، سويي ، دنياي از:گشته‌اند جدا هم از اقيانوس دو توسط كه
را سومي جزيره قاره ، دو اين بر.امريكا يعني جديد سودنياي ديگر
افزود بايد- است برخوردار كمتري بسيار وسعت و ازاهميت البته كه -هم
از كه چهارمي جزيره نيز و نام‌دارد ، (جنوبگان) جنوب قطبي مدار كه
بوده متصل به‌دنياي‌جديد گذشته در كه استراليا يعني كوچكتراست ، سومي
يا قاره‌ها نيمه واقع در اروپا قاره ازجمله ديگر ، چيز آن هر.است
گرفته قرار آسيا و دراروپا قاره‌ها شبه اين.نيستند بيش شبه‌قاره‌هايي
هم رشته‌به هند ، قاره شبه و خاورميانه از عبور چين ، با تا اروپا از و
جاي قديم دنياي قلب در كه مرتفع‌ايران فلات.مي‌دهند تشكيل را پيوسته‌اي
.مي‌رود به‌شمار دنيا اين مركزثقل گرفته ،
آسيا اروپا ، آفريقا ، متشكل‌از) قديم دنياي جغرافيايي ، نقشه يك روي
بال كه پروانه‌اي‌است شكل به (آسيا شرقي جنوب درمجاورت استراليا و
بال و.است شده گسترده نيك اميد دماغه تا شمال دماغه از آن غربي
(1) (Bering) درياي‌برينگ از كه را زمين كره از بخش آن پروانه ، شرقي
درنقطه درست ايران مرتفع فلات اما و.شده ، مي‌پوشاند واقع تاسماني تا
به ايران ، فلات (2).است گرفته هند ، جاي اقيانوس در واقع بال ، دو تماس
فرهنگ‌هاي و كشورها طرف‌به يك از كه است مهمي ژئوپلتيكي منزله‌چهارراه
وجنوب جنوبي آسياي فرهنگ‌هاي و كشورها و درياي‌مديترانه پيراموني
گسترده و وسيع دشتهاي و وفرهنگ‌ها كشورها به ديگر ازطرف و شرقي ،
گرانكوههايي باريك‌ترين‌رشته.مي‌شود ختم (سيبري روسيه ، ) اروپاي‌شمالي
منطقه ميان فاصلي خط و مي‌سازد جدا هم رااز(آسيا -اروپا) اوراسيا كه
ايران در دقيقا وجودمي‌آورد ، به جنوب گرم آبهاي و (شمالگان) قطبشمال
سوي رخنه‌به و نفوذ راه تاكنون ، ديرباز از كه همين‌روست از و.است
.دارد قرار ايران يدقدرت در آفريقا و عربستان و هندوستان
اقيانوس با جهت سه از قديم دنياي هاي جديدكرانه دنياي اقيانوس
هند اقيانوس استراليابا تا گرفته جنوبي آفريقاي از دارند ، مجاورت
است قديم دنياي اقيانوس ،(هند اقيانوس)اقيانوس اينهستند تماس در
به‌مدت و سال 1939 تاندارد جديد دنياي با تماسي هيچگونه‌نقطه و
بدين و بودند مالكيت‌انگلستان در آن سواحل %سده ، 90 دو به نزديك
به.مي‌شد تلقي بريتانيايي منحصرا اين‌اقيانوس كه گفت مي‌توان ترتيب
صاحب بريتانياي‌كبير جهانگير امپراتوري كل تقريبا استثناي‌كانادا ،
به مي‌شوند ، منتهي آن به راههايي‌كه و هند اقيانوس ساحلي اراضي تمام
كانون سيلان و بود امپراتوري اين هندوستان‌قلب.مي‌رفت شمار
مركزي حوزه از خارج كه اين وجود با لندن و ژئواستراتژيكي‌آن
.مي‌آمد به‌شمار آن فرماندهي ستاد و مقر داشت ، قرار امپراتوري
ناوگان و نيروي‌دريايي بر متكي بريتانيا امپراتوري اجبار ، برحسب
درياها به ورودي راههاي از كه دريايي‌امپراتوري پايگاههاي ;بود خود
جبل‌الطارق ، :مي‌رفتند شمار به آن حياتي اركان مي‌كردند ، دفاع و محافظت
.هنگ‌كنگ و سنگاپور عدن ، مالت ،
است وافغانستان (3) ايران كشورهاي از متشكل كه ايران مرتفع فلات
در (مي‌برد سر به بريتانيا سلطه‌امپراتوري زير در بلوچستان سوم دو)
راه كه معنا بدين مي‌كرد ، بازي را ضربه‌گير يك نقش فقط هنگام آن
جهاني جنگ كه آن تا مي‌كرد مسدود را هند اقيانوس بر روسها دستيابي
بخشي و شدند جنگ وارد آلمان برضد انگلستان و امريكا و فرارسيد دوم
يكديگر ديروز رقباي كه جديد متفقين اشغال به ايران كشور از
شدند موفق هم بار اين آنگلوساكسونها همه ، اين با.درآمد (4)بودند ،
در دارند ، نگاه دور اقيانوس‌هند و فارس خليج كرانه‌هاي از را روسها كه
.بود روسهامحدود نفوذ هم ايران شمال
كبير بريتانياي جهانگير قدرت پاشيدگي هم از سبب دوم جهاني جنگ
تا كوشيد بسيار چمبرلن امپراتوري ، سرنگوني از جلوگيري براي.گرديد
سياست كه آن جمله از.نمايد جلوگيري جنگ وقوع از شده كه قيمتي هر به
را كبير بريتانياي نظامي قدرت تا بست كار به را جديدي تسليحاتي
خود كشور براي و كرده محور پيمان كشورهاي‌عضو نظامي قدرت همسنگ
كه كابينه‌وي ، عضو چرچيل ، اما.آورد دست به موقعيتي‌قدرتمندانه‌تر
چمبرلن به مي‌ناميد ، درانگلستان روزولت رانماينده او دوگل ژنرال
به جنگ اعلان خود مثبت راي با تا داشت آن بر را پارلمان و زد نارو
امپراتوري تنها و بزرگترين بدينسان ، و نمايد تصويب را محور قواي
تاريخ طي در كه امپراتوري‌اي تنها قرون ، و اعصار همه جهاني واقعي
و شد افكنده مخاطره به دربرگيرد ، را زمين كره قاره پنج بود توانسته
.گرديد نابود
جهاني جنگ كه اسلام‌ارمغاني ارتباطي حلقه‌هاي:ايران و تركيه
ويژه به و آفريقا قاره از اروپائيان داشت ، خروج اسلام جهان براي دوم
جنوبي جناح براي امر اين كه بود قاره اين شمالي آزادسازي‌كرانه‌هاي
اسلام جهان بعد ، به سال 1990 از وانگهي ، مي‌رفت شمار به تهديدي اروپا
علم قد سيبري رودرروي و بازيابد را خزر درياي سوي آن منطقه توانسته
مديترانه)نيروها صف‌آرائي و آرايش ناحيه دو اين حلقه‌هاي‌ارتباطي.كند
.عقب جبهه در ايران و جبهه‌جلو در تركيه از عبارتند (ميانه آسياي و
هند اقيانوس قدرتمندان‌جهاني ، باشگاه از انگلستان خروج از پس اندكي
جنگ سالهاي در مي‌رفت ، شمار به اقيانوس‌بريتانيايي آن از پيش تا كه
.شد مبدل روسي اقيانوسي به زماني ، مدت براي كم سرد ، دست
و مي‌خوردند به‌چشم آشكارا هند اقيانوس آبهاي در شوروي رزمي ناوگان
ويتنام تا موزامبيك از همدست‌شوروي ، و دوست اقمار و كشورها
پايگاه مهمترين و عمده‌ترين مي‌دادند ، تشكيل آن‌را دريايي پايگاههاي
تنها.مي‌رفت شمار به بريتانيايي شهري گذشته در كه بود عدن در شوروي
ولي بود عدن همچون پايگاهي مي‌شد احساس آن خالي جاي كه چيزي
فاصله 1200 در هند ، اقيانوس به شوروي راه‌آهن ايستگاه نزديكترين
مرتفع فلات روسها هند ، اقيانوس به دسترسي براي و داشت قرار كيلومتري
با رهگذر اين در و نورديده در مي‌بايستي پايان ، تا آغاز از را ، ايران
و خشك بيابانهاي نيز و شكوه با و كشيده فلك به سر كوههاي سلسله
.گردند روبرو كشور اين نامساعد
اين 1200 از عبور امروز به تا تزارها زمان جبهه‌از دو ميان روسيه
تشكيل را سياست‌روسيه خاطرهاي دغدغه و دلمشغولي‌ها از يكي كيلومتر
خاص ماهيت از گرم آبهاي به براي‌دستيابي روسها خواست.است داده
در كه بزرگي قدرت:مي‌گيرد سرچشمه آن طبيعي شرايط و امپراتوري‌روسيه
به دسترسي امكان ضمن در و گرديده محصور سرد بسيار جغرافيايي محيط يك
و بالتيك در روسها البته.ندارد هم را زمين كره گرم و باز سواحل
اقيانوس سوي به خود راه سر بر ليكن هستند ، بنادري داراي سياه درياي
آن و مي‌كنند برخورد (داردانل و بسفر) غرب جهان مقدم خط پاسگاههاي با
درياي در.دارد قرار جبل‌الطارق تنگه زير در دريايي ميل هزار گاه ،
اقيانوس ، به دستيابي براي كرده گير جبهه دو بين در كه روسيه بالتيك
گذرگاههايي از كشور دو اين.مي‌بيند خود راه سد را دانمارك و سوئد
كه اسپانيايي و ترك‌ها همچون مي‌دهند را به‌اقيانوس دسترسي امكان كه
مي‌كنند وپدافند پاسداري مي‌كنند ، حفاظت مديترانه و سياه ازدرياي
سال 1945 از -غربي اروپاي تمامي‌كشورهاي همانند -كشور چهار اين و
.هستند امريكا وفادار پيروان و روان دنباله تاكنون
آن در مستقر روسي بنادر:نيست بهتر هيچوجه به دور خاور در وضعيت
سال از ازنيمي بيش چون سود؟ چه دارندولي اقيانوس سوي به راه ناحيه
كه‌از نيست بندري وستك ولادي شهر اوصاف ، اين تمام بايخاند زنداني
كمابيش بنادر يافت ، مانند راه اقيانوس به آساني ، به بتوان ، آنجا
از ولي دارد وجود اقيانوس به دسترسي آنجاامكان از كه كامچاتكا جزيره
تسبيح دور يك كامچاتكا برابر در.بي‌بهره‌اند زميني هرگونه‌ارتباط
.گرفته‌اند قرار ژاپن به متعلق جزاير
تنها -كند حساب دريائي‌مي‌تواند بندر يك روي فقط روسيه بنابراين ،
در نه نيست ، يخ‌ها زنداني هيچگاه استريم بركت‌گلف از كه بندري
شهري ،(Mourmansk)مورمانسك بندر يعني -زمستان در نه و تابستان
جهاني بزرگ قدرت يك لكن ، .است نروژ مرز نزديك شمال قطب در كه
و راه‌آهن شبكه طريق از كه كند اكتفاء بندر يك به فقط نمي‌تواند
كه نكته اين به توجه با.باشد نشده متصل كشور عقبي بخش‌هاي به جاده‌ها
به طمع خشم كه چرا بود ، ديگر بلندپروازيهاي و اهداف داراي روسيه
تا هامبورگ از و كپنهاك تا برگن از -اطلس اقيانوس سواحل پايگاههاي
آوردن فراچنگ وبراي.مي‌نمود گريزناپذير جنگ وقوع لذا داشت ، را ليسبن
از گذر با كانتون تا (Tien -Tsin) تسن تين از -دور خاور در بندري
.مي‌بود جنگ ممكن ، راه تنها آنجانيز در -شانگهاي
كلام خلاصه و هند اقيانوس:اقيانوس سومين استراتژيكي‌مي‌ماند مثلث
دستيابي.روبه‌روست كمتري مقاومت با روسيه كه است راه اين از كه آن
ايران كشور به ورود ايران ، مرتفع فلات نورديدن در با اقيانوس اين به
به آن‌متعلق از نيمي كه -بلوچستان به حمله‌اي با گاه آن افغانستان‌و يا
آرزوي در كرملين و.تحقق‌مي‌يابد -پاكستان به ديگر نيمي و است ايران
سازد ، پا به جديدي پايگاه بلوچستان همين‌سرزمين در درست كه بود آن
از يكي.خودباشد خاص زميني ارتباطي خطوط به مجهز كه بندري يعني‌سومين
امر همين نيز روسيه نيروي‌دريايي استراتژي‌هاي وعمده اصلي خواستهاي
وستك ، ملكه ولادي و اطلس اقيانوس در مورمانسك دريايي دژ دو.بود
لذا ، واكتفاءنميكنند روسيه پهناوري به سرزميني پوشش براي شرق ،
ناوگان:مي‌داشت فوريت پيش ، از ديگري ، بيش دريايي پايگاه احداث ضرورت
هر ودر داشته خود تصرف در استراتژيكي مثلث يك روسيه‌مي‌بايستي جنگي
.باشند كامل دريايي يك‌پايگاه داراي هند ، اقيانوس جمله از اقيانوسي ،
دارد ادامه
و آسيا بين آرام ، اقيانوس شمالي بخش در واقع (پانوشت1
.م.امريكا
.م.مي‌فرماييد ملاحظه پيوست نقشه در را موقعيت اين (2
كه برده كار به را(persiaPerse) واژه نويسنده اصلي متن در (3
استفاده ايران كشور از آن برابر در ما ولي است ، پارس آن فارسي برابر
.م-.است ايران فلات از متمايز طبيعتا كه مي‌كنيم
.م-.است انگلستان و روسيه منظور (4
