پنجم‌ ، شماره‌ 1371‏‎ اكتبر 1997 ، سال‌‏‎ مهر 1376 ، 2‏‎ پنجشنبه‌ 10‏‎


كرمان‌‏‎ خودروسازي‌‏‎

مي‌آيد‏‎ كنار‏‎ خود‏‎ پيرامون‌‏‎ طبيعت‌‏‎ با‏‎ تهران‌‏‎


و‏‎ بدنه‌‏‎ ريزش‌‏‎ احتمال‌‏‎ رودخانه‌ ، ‏‎ كناره‌‏‎ و‏‎ راه‌‏‎ بدنه‌‏‎ در‏‎ حد‏‎ از‏‎ بيش‌‏‎ خاك‌ريزي‌‏‎
مي‌كند‏‎ ديد‏‎ تشديد‏‎ را‏‎ آب‏‎ حركت‌‏‎ مسير‏‎ كردن‌‏‎ مسدود‏‎

بخش‌‏‎ واپسين‌‏‎ -‎ كوهسران‌‏‎ جامع‌‏‎ طرح‌‏‎ - تهران‌‏‎ هفتگانه‌‏‎ دره‌هاي‌‏‎ به‌‏‎ سامان‌دهي‌‏‎

به‌‏‎ مركزي‌‏‎ البرز‏‎ تاريخي‌‏‎ و‏‎ قديمي‌‏‎ نام‌‏‎ از‏‎ الهام‌‏‎ با‏‎ كوهسران‌‏‎ جامع‌‏‎ طرح‌‏‎
نياز‏‎ يك‌‏‎ به‌‏‎ پاسخ‌گويي‌‏‎ بيانگر‏‎ تهران‌ ، ‏‎ شهرداري‌‏‎ زيباسازي‌‏‎ سازمان‌‏‎ همت‌‏‎
نظام‌‏‎ صورت‌‏‎ به‌‏‎ محيط‏‎ برنامه‌ريزي‌‏‎ راستاي‌‏‎ در‏‎ گامي‌مهم‌‏‎ برداشتن‌‏‎ و‏‎ اساسي‌‏‎
است‌‏‎ سنجيده‌‏‎ و‏‎ يافته‌‏‎

كه‌‏‎ شگرف‌اند‏‎ محيط‏‎ زيست‌‏‎ ويژگي‌هاي‌‏‎ آنچنان‌‏‎ داراي‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎ كهنسال‌‏‎ دره‌هاي‌‏‎
در‏‎ طبيعت‌‏‎ و‏‎ انسان‌‏‎ دوباره‌‏‎ آشتي‌‏‎ بر‏‎ را‏‎ راه‌‏‎ مي‌توانند‏‎ سامان‌گيري‌‏‎ صورت‌‏‎ در‏‎
در‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ اين‌‏‎ راست‌‏‎سازند‏‎ هموار‏‎ سيماني‌‏‎ گرفته‌شهرهاي‌‏‎ دود‏‎ قلمرو‏‎
شهروندان‌‏‎ تنگ‌‏‎ قفس‌‏‎ به‌‏‎ شهرها‏‎ گرايانه‌ ، ‏‎ وكاركرد‏‎ مدرنيستي‌‏‎ تفكر‏‎ روزگار‏‎
در‏‎ و‏‎ خيابان‌ها‏‎ و‏‎ كوچه‌ها‏‎ تنگناهاي‌‏‎ در‏‎ را‏‎ همگرايي‌‏‎ روح‌‏‎ و‏‎ شدند‏‎ بدل‌‏‎
در‏‎ تهران‌‏‎ شهرداري‌‏‎ اينك‌‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ خشنودي‌‏‎ جاي‌‏‎كشتند‏‎ خود‏‎ نفس‌گير‏‎ سازه‌هاي‌‏‎
تهران‌‏‎ هفتگانه‌‏‎ به‌دره‌هاي‌‏‎ سامان‌دهي‌‏‎ تدارك‌‏‎ در‏‎ خود ، ‏‎ سازنده‌‏‎ تلاش‌هاي‌‏‎ ادامه‌‏‎
شهرنشين‌‏‎ مخاطرات‌انسان‌‏‎ از‏‎ بسياري‌‏‎ ايده‌اي‌ ، ‏‎ چنين‌‏‎ كاربست‌‏‎ صورت‌‏‎ در‏‎ و‏‎ است‌‏‎
.شد‏‎ خواهد‏‎ رانده‌‏‎ سايه‌ها‏‎ ديار‏‎ به‌‏‎ ميليوني‌‏‎ ده‌‏‎ تهران‌‏‎ در‏‎
رهگذر‏‎ همين‌‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ تحولي‌‏‎ پيرامون‌‏‎ را‏‎ حاضر‏‎ جستار‏‎ بخش‌‏‎ واپسين‌‏‎ و‏‎ سومين‌‏‎
.مي‌خوانيم‌‏‎ است‌‏‎ ما‏‎ انتظارشهر‏‎ در‏‎

كوه‌ ، ‏‎ و‏‎ شهر‏‎ ميان‌‏‎ حائل‌‏‎ سبز‏‎ كمربند‏‎ ايجاد‏‎ و‏‎ كوهستان‌‏‎ از‏‎ حفاظت‌‏‎ منظور‏‎ به‌‏‎
همچنين‌طرح‌‏‎.‎است‌‏‎ شده‌‏‎ مطرح‌‏‎ كلكچال‌‏‎ دره‌هاي‌‏‎ زمينه‌طراحي‌‏‎ در‏‎ ديگري‌‏‎ طرح‌‏‎
اساس‌‏‎ بر‏‎ گلابدره‌‏‎ به‌دره‌‏‎ آن‌‏‎ اتصال‌‏‎ و‏‎ حصارك‌‏‎ تنگ‌‏‎ تا‏‎ جمشيديه‌‏‎ پارك‌‏‎ گسترش‌‏‎
.است‌‏‎ اجرا‏‎ دست‌‏‎ در‏‎ آن‌‏‎ از‏‎ بخشهايي‌‏‎ كه‌‏‎ تهيه‌شده‌‏‎ ديدگاه‌‏‎ همين‌‏‎
گردشگاه‌هاي‌‏‎ ساماندهي‌‏‎ طرح‌‏‎ مانند‏‎ ديگر‏‎ مشابه‌‏‎ طرح‌هاي‌‏‎ و‏‎ طرح‌ها‏‎ اين‌‏‎ تهيه‌‏‎
لزوم‌‏‎ پرديسان‌ ، ‏‎ و‏‎ لويزان‌‏‎ چيتگر ، ‏‎ جنگلي‌‏‎ پارك‌هاي‌‏‎ تجهيز‏‎ و‏‎ توسعه‌‏‎ و‏‎ تهران‌‏‎
فضاهاي‌‏‎ امتداد‏‎ و‏‎ البرز‏‎ دامنه‌هاي‌‏‎ براي‌‏‎ جامع‌‏‎ و‏‎ يك‌پارچه‌‏‎ طرح‌‏‎ يك‌‏‎ تهيه‌‏‎
به‌‏‎ اقدام‌‏‎.‎است‌‏‎ ساخته‌‏‎ مبرم‌‏‎ را‏‎ شهرتهران‌‏‎ درون‌‏‎ به‌‏‎ البرز‏‎ دره‌هاي‌‏‎ سبز‏‎
تاريخي‌‏‎ و‏‎ قديمي‌‏‎ نام‌‏‎ الهام‌از‏‎ با‏‎ كوهسران‌‏‎ جامع‌‏‎ تدوين‌طرح‌‏‎ و‏‎ تهيه‌‏‎
پاسخ‌گويي‌‏‎ تهران‌ ، بيانگر‏‎ شهرداري‌‏‎ زيباسازي‌‏‎ سازمان‌‏‎ همت‌‏‎ به‌‏‎ مركزي‌‏‎ البرز‏‎
به‌‏‎ برنامه‌ريزي‌محيطي‌‏‎ راستاي‌‏‎ در‏‎ مهم‌‏‎ گامي‌‏‎ برداشتن‌‏‎ و‏‎ اساسي‌‏‎ نياز‏‎ يك‌‏‎ به‌‏‎
.است‌‏‎ سنجيده‌‏‎ و‏‎ يافته‌‏‎ نظام‌‏‎ صورت‌‏‎
ارزش‌هاي‌‏‎ احياي‌‏‎ و‏‎ حفظ‏‎ از‏‎ است‌‏‎ عبارت‌‏‎ كوهسران‌‏‎ جامعه‌‏‎ اصلي‌طرح‌‏‎ هدف‌هاي‌‏‎
براي‌‏‎ تهران‌‏‎ شمال‌‏‎ كوهستاني‌‏‎ يال‌هاي‌‏‎ و‏‎ دره‌ها‏‎ اجتماعي‌‏‎ و‏‎ طبيعي‌ ، زيستي‌‏‎
گسترش‌‏‎ شهري‌ ، ‏‎ محيط‏‎ كيفيت‌‏‎ اعتلاي‌‏‎ بهسازي‌محيطزيست‌ ، ‏‎ پايدار ، ‏‎ توسعه‌‏‎
برابر‏‎ در‏‎ شهر‏‎ تمام‌‏‎ ايمني‌‏‎ و‏‎ افزايش‌سلامت‌‏‎ و‏‎ فراغت‌ ، ‏‎ گذران‌‏‎ امكانات‌‏‎
هماهنگ‌‏‎ و‏‎ جامع‌‏‎ الگوي‌‏‎ يك‌‏‎ طرح‌‏‎ اين‌‏‎ پايه‌‏‎ بر‏‎.‎سوانح‌‏‎ و‏‎ انواع‌آلاينده‌ها‏‎
كوهستان‌‏‎ اصلي‌‏‎ دره‌هاي‌‏‎ از‏‎ يك‌‏‎ هر‏‎ براي‌‏‎ خاص‌‏‎ طرحهاي‌‏‎ اجراي‌‏‎ و‏‎ تهيه‌‏‎ براي‌‏‎
طرحهايي‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ فرحزاد‏‎ دره‌‏‎ شهري‌‏‎ طرح‌طراحي‌‏‎شد‏‎ خواهد‏‎ تدوين‌‏‎ البرز‏‎
.است‌‏‎ گرفته‌‏‎ قرار‏‎ كار‏‎ دستور‏‎ در‏‎ كوهسران‌‏‎ چارچوب‏‎ در‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎

فرحزاد‏‎ دره‌‏‎ شهري‌‏‎ طرح‌طراحي‌‏‎
دره‌هاي‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ كهنسال‌ ، ‏‎ و‏‎ زيبا‏‎ روستاي‌‏‎ با‏‎ همراه‌‏‎ فرحزاد‏‎ رودخانه‌‏‎ و‏‎ دره‌‏‎
عامه‌‏‎ سنتي‌‏‎ تفرجگاه‌هاي‌‏‎ از‏‎ يكي‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ ديرباز‏‎ از‏‎ كه‌‏‎ است‌‏‎ البرز‏‎ زيباي‌‏‎
داراي‌‏‎ طبيعي‌ ، ‏‎ جاذبه‌هاي‌‏‎ بر‏‎ علاوه‌‏‎ دره‌‏‎ اين‌‏‎.‎است‌‏‎ شده‌‏‎ شناخته‌‏‎ تهران‌‏‎ مردم‌‏‎
معروف‌‏‎ و‏‎ قديمي‌‏‎ راه‌‏‎ كه‌‏‎ چرا‏‎.‎هست‌‏‎ نيز‏‎ فرهنگي‌‏‎ و‏‎ تاريخي‌‏‎ ارزشهاي‌‏‎
روستاي‌‏‎ و‏‎ دره‌‏‎ اين‌نظر ، ‏‎ از‏‎.‎مي‌گذرد‏‎ آن‌‏‎ كنار‏‎ و‏‎ درون‌‏‎ از‏‎ داود‏‎ امامزاده‌‏‎
به‌شمار‏‎ تهران‌‏‎ فرهنگي‌‏‎ هويت‌‏‎ و‏‎ جمعي‌‏‎ خاطره‌‏‎ از‏‎ بخشي‌‏‎ عنوان‌‏‎ به‌‏‎ فرحزاد‏‎
.مي‌آيد‏‎
البرز ، ‏‎ دره‌هاي‌‏‎ ديگر‏‎ مانند‏‎ فرهنگي‌ ، ‏‎ و‏‎ طبيعي‌‏‎ باارزش‌‏‎ منبع‌‏‎ اين‌‏‎ متاسفانه‌‏‎
توسعه‌‏‎ نامطلوب‏‎ عوارض‌‏‎ و‏‎ بي‌رويه‌‏‎ سازهاي‌‏‎ و‏‎ ساخت‌‏‎ بي‌امان‌‏‎ يورش‌‏‎ معرض‌‏‎ در‏‎
اراضي‌‏‎ و‏‎ باغ‌ها‏‎ روستاها ، ‏‎ همه‌‏‎ كه‌‏‎ طوري‌‏‎ به‌‏‎.‎است‌‏‎ گرفته‌‏‎ قرار‏‎ شهر‏‎ كالبدي‌‏‎
به‌‏‎ -‎فيض‌‏‎ باغ‌‏‎ و‏‎ پونك‌‏‎ فرحزاد ، ‏‎ روستاهاي‌‏‎ جمله‌‏‎ از‏‎ -دره‌‏‎ پيرامون‌‏‎ كشاورزي‌‏‎
تاحدود‏‎ و‏‎ درآمده‌‏‎ تهران‌‏‎ كالبدي‌‏‎ تحت‌اشغال‌‏‎ بعد‏‎ به‌‏‎ سال‌هاي‌ 1355‏‎ از‏‎ تدريج‌‏‎
.است‌‏‎ داده‌‏‎ دست‌‏‎ از‏‎ خودرا‏‎ اجتماعي‌‏‎ ارزش‌هاي‌‏‎ و‏‎ طبيعي‌‏‎ مواهب‏‎ زيادي‌‏‎
به‌‏‎ حاضر‏‎ حال‌‏‎ در‏‎ موجود ، ‏‎ گرايش‌هاي‌‏‎ وجه‌‏‎ با‏‎ دره‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ اصلي‌‏‎ مشكلات‌‏‎ و‏‎ مسائل‌‏‎
:زيراست‌‏‎ قرار‏‎
باغ‌ها‏‎ و‏‎ كشاورزي‌‏‎ اراضي‌‏‎ اشغال‌‏‎ و‏‎ شهرك‌سازي‌‏‎ توسعه‌‏‎
شهري‌‏‎ بزرگراه‌‏‎ چندين‌‏‎ احداث‌‏‎ با‏‎ دره‌‏‎ سراسر‏‎ شدن‌‏‎ قطعه‌‏‎ قطعه‌‏‎
كالبدي‌‏‎ و‏‎ طبيعي‌‏‎ هويت‌‏‎ و‏‎ روستايي‌‏‎ بافت‌هاي‌‏‎ رفتن‌‏‎ بين‌‏‎ از‏‎
مسيل‌‏‎ و‏‎ رودخانه‌‏‎ مسير‏‎ شديد‏‎ آلودگي‌‏‎
بومي‌‏‎ ساكنان‌‏‎ مهاجرت‌‏‎ و‏‎ حاشيه‌نشيني‌‏‎ توسعه‌‏‎
شهري‌‏‎ خدمات‌‏‎ كمبود‏‎ و‏‎ زيرساختي‌‏‎ امكانات‌‏‎ فقدان‌‏‎
منطقه‌‏‎ تفرجي‌‏‎ و‏‎ تفريحي‌‏‎ امكانات‌‏‎ از‏‎ نادرست‌‏‎ بهره‌كشي‌‏‎
منطقه‌‏‎ در‏‎ زيباشناختي‌‏‎ و‏‎ بصري‌‏‎ ارزش‌هاي‌‏‎ افول‌‏‎
حفظ‏‎ و‏‎ طبيعي‌‏‎ ارزش‌هاي‌‏‎ احياي‌‏‎ و‏‎ موجود‏‎ منفي‌‏‎ روندهاي‌‏‎ از‏‎ جلوگيري‌‏‎ براي‌‏‎
شهر‏‎ زيباسازي‌‏‎ طرف‌سازمان‌‏‎ از‏‎ تازگي‌‏‎ به‌‏‎ دره‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ پايداردر‏‎ توسعه‌‏‎
اصلي‌‏‎ هدف‌‏‎است‌‏‎ گرفته‌‏‎ قرار‏‎ نظر‏‎ مد‏‎ دره‌فرحزاد ، ‏‎ شهر‏‎ طرح‌طراحي‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎
ساخته‌‏‎ محيط‏‎ بهسازي‌‏‎ و‏‎ توسعه‌‏‎ تلفيق‌‏‎:از‏‎ است‌‏‎ عبارت‌‏‎ طرح‌‏‎ اين‌‏‎ درازمدت‌‏‎ و‏‎
.طبيعي‌منطقه‌‏‎ فرايندهاي‌‏‎ و‏‎ محيط‏‎ با‏‎ تهران‌‏‎ شهر‏‎ شده‌‏‎

طرح‌‏‎ جغرافيايي‌‏‎ محدوده‌‏‎
طول‌‏‎ كه‌‏‎ مي‌گيرد‏‎ دربر‏‎ را‏‎ اصلي‌‏‎ يال‌‏‎ دو‏‎ ميان‌‏‎ فرحزاد‏‎ دره‌‏‎ طرح‌ ، ‏‎ كلي‌‏‎ محدوده‌‏‎
صادقيه‌‏‎ ميدان‌‏‎ تا‏‎ فرحزاد‏‎ ده‌‏‎ شمالي‌‏‎ كوه‌هاي‌‏‎ از‏‎ كيلومتر ، ‏‎ حدود 10‏‎ به‌‏‎ آن‌‏‎
بزرگراه‌‏‎ به‌‏‎ غرب‏‎ در‏‎ امام‌ ، ‏‎ يادگار‏‎ بزرگراه‌‏‎ به‌‏‎ شرق‌‏‎ در‏‎ آن‌‏‎ عرض‌‏‎.‎مي‌رسد‏‎
.مي‌شود‏‎ محدود‏‎ اصفهاني‌ ، ‏‎ اشرفي‌‏‎
و‏‎ شهري‌ ، ‏‎ روستا‏‎ كوهستاني‌ ، منطقه‌‏‎ سه‌منطقه‌‏‎ به‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ را‏‎ دره‌‏‎ سراسر‏‎
.كرد‏‎ تقسيم‌‏‎ شهري‌‏‎ منطقه‌‏‎
خود‏‎ آن‌ ، ‏‎ عرض‌‏‎ از‏‎ غربي‌‏‎ -شرقي‌‏‎ بزرگراه‌‏‎ چند‏‎ عبور‏‎ دليل‌‏‎ به‌‏‎ منطقه‌ ، ‏‎ سه‌‏‎ اين‌‏‎
.است‌‏‎ شده‌‏‎ تقسيم‌‏‎ هم‌‏‎ از‏‎ جدا‏‎ و‏‎ كوچكتر‏‎ ناحيه‌‏‎ چندين‌‏‎ به‌‏‎

طرح‌‏‎ راهبردي‌‏‎ هدف‌هاي‌‏‎
تهران‌‏‎ شهري‌‏‎ محيطزيست‌‏‎ بهسازي‌‏‎ كلان‌‏‎ هدف‌هاي‌‏‎ و‏‎ ديدگاه‌ها‏‎ به‌‏‎ توجه‌‏‎ با‏‎
:كرد‏‎ تقسيم‌‏‎ عمده‌‏‎ گروه‌‏‎ سه‌‏‎ به‌‏‎ را‏‎ فرحزاد‏‎ طرح‌‏‎ هدف‌هاي‌‏‎ مي‌توان‌‏‎
جهت‌‏‎ در‏‎ طبيعي‌‏‎ محيط‏‎ حفاظت‌‏‎ به‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ زمينه‌ ، ‏‎ اين‌‏‎ در‏‎:‎محيطي‌‏‎ اهداف‌‏‎ -‎الف‌‏‎
نظام‌‏‎ توسعه‌‏‎ طبيعي‌‏‎ سوانح‌‏‎ برابر‏‎ در‏‎ ايمني‌‏‎ افزايش‌‏‎ شهري‌ ، ‏‎ توسعه‌پايدار‏‎
بافت‌هاي‌‏‎ و‏‎ طبيعت‌‏‎ درون‌‏‎ به‌‏‎ نقل‌‏‎ و‏‎ حمل‌‏‎ وسايل‌‏‎ نفوذ‏‎ جلوگيري‌از‏‎ و‏‎ سبز‏‎ فضاي‌‏‎
.كرد‏‎ روستايي‌ ، اشاره‌‏‎
توسعه‌‏‎ الگوي‌‏‎ به‌‏‎ مي‌توان‌‏‎ فرحزاد ، ‏‎ دره‌‏‎ طراحي‌‏‎ طريق‌‏‎ از‏‎:كالبدي‌‏‎ هدف‌هاي‌‏‎ -ب‏‎
و‏‎ نقل‌‏‎ و‏‎ حمل‌‏‎ شبكه‌‏‎ پيوستگي‌‏‎ به‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ آن‌‏‎ عناصر‏‎ انتظام‌‏‎ و‏‎ كلانشهرتهران‌‏‎
هدف‌هاي‌‏‎ -‎ج‌‏‎.كرد‏‎ كمك‌‏‎ رفاهي‌‏‎ خدمات‌‏‎ و‏‎ شهري‌‏‎ شبكه‌تجهيزات‌‏‎ ساماندهي‌‏‎
مي‌توان‌‏‎ فرحزاد‏‎ دره‌‏‎ آمايش‌‏‎ و‏‎ ساماندهي‌‏‎ با‏‎:فرهنگي‌‏‎ و‏‎ اجتماعي‌‏‎
تفريحي‌ ، ‏‎ مراكز‏‎ جمله‌‏‎ از‏‎ تفرج‌ ، ‏‎ و‏‎ فراغت‌‏‎ گذران‌‏‎ براي‌‏‎ امكانات‌بيشتري‌‏‎
اجتماعي‌‏‎ پيوندهاي‌‏‎ تقويت‌‏‎ نيز‏‎ و‏‎ كوهنوردي‌‏‎ پياده‌ ، دوچرخه‌ ، ‏‎ گردش‌‏‎ مسيرهاي‌‏‎
فراهم‌‏‎ شهر‏‎ مردم‌‏‎ عامه‌‏‎ و‏‎ محلي‌‏‎ براي‌ساكنان‌‏‎ فرهنگي‌‏‎ و‏‎ بصري‌‏‎ ارزش‌هاي‌‏‎ و‏‎
.ساخت‌‏‎

ترجمه‌‏‎ زيست‌ ، ‏‎ محيط‏‎ در‏‎ زيستن‌‏‎:‎تي‌‏‎.‎جي‌‏‎.ميلر‏‎ اصلي‌1ـ‏‎ ماخذ‏‎ و‏‎ منابع‌‏‎
تهران‌ ، 1372‏‎ انتشارات‌دانشگاه‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎ مخدوم‌ ، ‏‎ دكتر‏‎
صلاح‌الدين‌‏‎ دكتر‏‎ ترجمه‌‏‎ محيطزيست‌‏‎ و‏‎ جامعه‌‏‎ انسان‌ ، ‏‎:مولفين‌‏‎ گروه‌‏‎ ‎‏‏2ـ‏‎
بهشتي‌ ، 1372‏‎ شهيد‏‎ دانشگاه‌‏‎ انتشارات‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎ محلاتي‌ ، ‏‎
محلاتي‌ ، ‏‎ صلاح‌الدين‌‏‎ دكتر‏‎ ترجمه‌‏‎ طبيعت‌ ، ‏‎ و‏‎ انسان‌‏‎ آشتي‌‏‎:‎ادوارد‏‎ بونفو ، ‏‎ ‎‏‏3ـ‏‎
.دانشگاهي‌ ، 1375‏‎ مركز‏‎ تهران‌ ، انتشارات‌‏‎
محيطزيست‌‏‎:‎شهرسازي‌‏‎ روشهاي‌‏‎ و‏‎ مباحث‌‏‎ مجموعه‌‏‎:كامبيز‏‎ سلطاني‌ ، ‏‎ بهرام‌‏‎ ‎‏‏4ـ‏‎
ايران‌ ، 1371‏‎ معماري‌‏‎ و‏‎ شهرسازي‌‏‎ تحقيقات‌‏‎ و‏‎ مطالعات‌‏‎ مركز‏‎ تهران‌ ، ‏‎
سهامي‌ ، ‏‎ سيروس‌‏‎ دكتر‏‎ ترجمه‌‏‎ روستاها ، ‏‎ و‏‎ شهرها‏‎:‎برنار‏‎ ژان‌‏‎ شاريه‌ ، ‏‎ ‎‏‏5ـ‏‎
مشهد ، 1373‏‎
پياده‌راههاي‌‏‎ ساماندهي‌‏‎ جامع‌‏‎ مطالعات‌‏‎:‎تهران‌‏‎ شهر‏‎ زيباسازي‌‏‎ سازمان‌‏‎ ‎‏‏6ـ‏‎
تهران‌ ، 1373‏‎ زادبوم‌ ، ‏‎ مشاور‏‎ مهندسين‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎ شهر‏‎
گردشگاههاي‌‏‎ ساماندهي‌‏‎ جامع‌‏‎ مطالعات‌‏‎:فرهنگي‌‏‎ فضاهاي‌‏‎ توسعه‌‏‎ شركت‌‏‎ ‎‏‏7ـ‏‎
تهران‌ ، 1374‏‎ زادبوم‌ ، ‏‎ مشاور‏‎ مهندسين‌‏‎ تهران‌ ، ‏‎
نظام‌‏‎:‎انساني‌‏‎ تجمع‌‏‎ كانونهاي‌‏‎ ايده‌‏‎:‎شهر‏‎ بافت‌‏‎ مشاور‏‎ مهندسين‌‏‎ ‎‏‏8ـ‏‎
تهران‌ ، 1372‏‎ تهران‌ ، ‏‎ آينده‌‏‎ براي‌‏‎ شهري‌‏‎ چندمنظوره‌‏‎ فضاهاي‌‏‎
مشهد ، ‏‎ وهابزاده‌ ، ‏‎ عبدالحسين‌‏‎ ترجمه‌‏‎ محيطزيست‌ ، ‏‎ مباني‌‏‎:كنت‌‏‎ وات‌ ، ‏‎ ‎‏‏9ـ‏‎
دانشگاهي‌ ، 1372‏‎ جهاد‏‎



.است‌‏‎ همشهري‌‏‎ روزنامه‌‏‎ به‌‏‎ متعلق‌‏‎ و‏‎ محفوظ‏‎ حقوق‌‏‎ تمام‌‏‎