پنجم ، شماره 1372 اكتبر 1997 ، سال مهر 1376 ، 4 شنبه 12
|
|
يافته‌هاي و نورد مريخ راهپيمايي گزارش
آن
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
(سوم بخش) سرخ سياره رازهاي
كرنل ازدانشگاه دانشمندي بل ، جيم است؟ سرخ‌فام خاك اين چرا اما
است حال‌زنگ‌زدن در هميشه مريخ مي‌دهدسطح توضيح
بوبو ،(Flat Top) تخت كله ،Scooby Doo كاسپر ، يوگي ، بيل ، بارناكل
از نام‌هائي چنين با ،(Souffle) سوفله ،(The coach) كچ (Boo Boo)
و درهم مجموعه گمنامي ، سال ميليارد چند از پس كارتون شخصيت‌هاي
نام صاحب سيلابي‌آرس‌واليس دشت بستر بر درشت و ريز سنگ‌هاي برهمي‌از
بوسيله سوتر آن كيلومتر نام‌ها ، 191ميليون اين البته.شدند
سوي از شده فرستاده داده‌هاي سيل در غرقه كه برگزيده‌شدند دانشمنداني
صورت‌بازيگوشانه‌اي به را داده‌ها اين سرچشمه‌هاي رهياب ، فضاپيماي
.كرده‌اند نامگذاري علاقه‌شان تلويزيوني‌مورد و كارتوني شخصيت‌هاي برپايه
تخته‌سنگ چند نامگذاري سواي ماموريتش ، از هفته درنخستين رهياب البته ،
نتايج كه داد انجام علمي‌پرارزش آزمايش چندين وبرش ، دور چيزهاي و
به را سرخ سياره درباره ديرپا ازباورهاي يكي كم دست آنها
زمين به چشم‌اندازپيرامونش از عكس از 1700 بيش نيز و چالش‌طلبيدند ،
درجه تصوير 360 يك عكس‌ها اين از قراردادن‌بسياري كنارهم از كه فرستاد
نام(Monster Pon) هيولا تابه كه‌ماهي آمد پديد بعدي افق‌سه تا افق
را چشم‌اندازي نگاه‌كنيد ، آن به بعدي سه عينك‌هاي با اگر و گرفته
در بوديد مريخ در اگر كه است همان‌چيزي خوبي به تقريبا كه مي‌بينيد
درنخستين نيز تاريخي رخداد يك اين‌ها ، بر علاوه.قرارداشت برابرتان
:نداشت قرار فضاپيما برنامه‌كار در البته كه داد روي ماموريت هفته
.زميني برون دردنياهاي رانندگي سانحه اولين
را راهش سر حتي‌سنگ‌هاي كه ماموريت اين چراي و بي‌چون ستاره البته و
اين.بود كيلويي 11Sojouarnerخودروي كرد ، در به ميدان از نيز
آن‌را رهياب پرواز سيستم‌هاي سرمهندس منينگ ، راب كه چرخ شش كوچك ماشين
آرام آرام كه آن از داده ، پس لقب برآمد [ كار] پس از كه كوچكي ماشين
سطح تا فضاپيما درون در هتل جايگاه شيبداربين مسير احتياط با و
واليس آرس دشت ناهموار بستر بر متانت ، نهايت در راپيمود ، سرخ سياره
X پرتوي طيف‌نگار دماغ رسمي‌اش ، آزمايش‌علمي نخستين در و افتاد راه به
آزمايش ، پس اين دربرد فرو مريخ‌نشين پاي پيش غبارسرخ‌فام در را خود
بازبيني و هسته‌هاي‌هليم با رنگ سرخ غبار و گرد كردن بمباران از
نشان‌داد نگار طيف آينده ، پديد (Patterns Of Radiation) تابش الگوهاي
كه است نقاطي ديگر باخاك برابر نسخه عملا و آهن از سرشار خاك اين كه
اين.بودند كرده نمونه‌برداري آنها از پيش وايكينگ 21سال مريخ‌نشين‌هاي
Storms) طوفان‌هاي‌غبار بوسيله مريخ (Topsoil) روخاك كه نشان‌مي‌دهد
.مي‌شود پخش آن سراسر در مي‌دهند ، روي مداوم صورت به كه سياره (Dast
كرنل‌توضيح دانشگاه از دانشمندي بل ، جيم است؟ فام خاك‌سرخ اين چرا اما
Sojouarner بعدي ، گام در.است زدن زنگ سال در هميشه مريخ مي‌دهدسطح
كنارش در كه سانتيمتري پاره‌سنگ 25 يك پرداخت ، بيل بررسي‌بارناكل به
مورد آن‌سنگ شناختي كاني -شيميايي تركيب بررسي اين در.قرارداشت
سنگ ، آن كنار در ازخودرو تصويري شدن پديدار با.گرفت قرار بررسي
گفت رهياب برنامه خيال‌پرداز و هميشه‌بلندپرواز دانشمند متيوگالومبك
دركنار ترتيبي به Sojourner كه داريم دست در قطعي ماشواهد اكنون
از كه پيشرفته بوسه‌بسيار اين!بوسيد را او و گرفت قرار بيل بارناكل
غيرمنتظره‌اي نتايج شد ، زده بيل برگونه‌بارناكل X پرتوي طيف‌نگار سوي
يا-Sio دي‌اكسيدسيليسيم ، -سيليس از سرشار سراپا سنگ اين:داشت پي در
از بسياري آنچه‌كه واقع در اما ، .بود كوارتز كاني‌شناسان زبان به
شده فرستاده داده‌هاي دربين شواهدي ساخت ، شگفت‌زده را دانشمندان
شباهت آندزيت ، به بارناكل‌بيل نشان‌مي‌دادند ، كه بود خودرو بوسيله
درآمريكاي آند كوههاي چون مناطقي در زمين بر كه سنگ‌آتشفشاني دارد ،
در ( Volcanism Explosive) انفجاري آتشفشاني فعاليت‌هاي كه جنوبي
عموما آندزيت‌ها.مي‌شود يافت فراواني به-مي‌دهد يا و -داده روي آنها ،
انجماد ،(Repeated Melting) پي‌درپي گداختگي جريان‌رخدادهاي در
مي‌آيند ، پديد صفحه‌اي ساخت زمين با همراه (Remelting) وبازگداختگي
اما.داده‌اند شكل مداوما را زمين قاره‌هاي كه فرايندهايي يعني
تاكنون و دارد آتشفشان كمي بسيار مريخ‌تعداد مي‌رسد ، نظر به آنچنانكه
بدين.است نشده ديده آن در صحنه‌اي ساخت زمين ازفرايندهاي نشانه‌اي هيچ
حد بدان تا دروني‌سياره بخش كه مي‌كردند گمان تاكنون دانشمندان سبب
فرآورده آندزيت‌ها كه آذريني براي‌فرايندهاي لازم شرايط كه نبوده فعال
پديد را بيل كل بارنا فرايندي چه پس.سازد هستند ، فراهم آنها
آورده‌است؟
زمين نظريه با آشنايي آندزيت‌ها ، پيدايش شرايط با بيشتر آشنايي براي)
مهمترين از يكي به‌عنوان كه نظريه‌اي است ، ضروري صفحه‌اي ساخت
DNA ساختمان اتم ، ساختار شناخت با هم‌رديف حاضر ، قرن علمي دستاوردهاي
مي‌گيرد قرار كامپيوتر علوم و (Cybernetics) ورايانتل ژنتيك و
شكل همه‌فرايندهاي شناخت و تفسير براي چارچوبي مي‌توان آن وبرپايه
نظريه ، اين برپايه.آورد فراهم ما زيستگاه سياره سطح و پوسته دهنده
كوچك و بزرگ صفحه‌هاي تعدادي از (واقيانوس‌ها قاره‌ها) زمين سطح
سطح امتدادمرزهايشان ، در يكديگر با آنها هم‌كنش بر كه تشكيل‌يافته
دسته‌سازنده سه به رامي‌توان مرزها اين.مي‌دهد شكل را ما سياره
تقسيم‌بندي لغز وامتداد (Destruetive) نابودكننده ،(Construetive)
جدامي‌شوند ، هم از كندي به صفحه دو (ياواگرا) سازنده درمرزهاي كرد ،
مواد خروج -مي‌دهد اقيانوس‌روي بستر صفحه دو بين كه جدايي اين عامل
بر زنجيره‌اي صورت به كه است آتشفشان‌هاي‌زيردريايي دهانه از گداخته
Ridge) اقيانوسي ميان عمومارشته و شده‌اند رديف اقيانوس‌ها بستر
زمين ، اقيانوس‌هاي كف‌بستر ترتيب بدين.مي‌شوند خوانده (Mid- Ocean
موزه‌هاي در بازشدگي اين سرعت چه اگر)است گسترش حال در همواره
ويا) نابودكننده مرزهاي در اما و (.است متفاوت اقيانوسي‌گوناگون ،
معمولا قاره‌اي دوصفحه برخورد.مي‌كنند برخورد هم با صفحه دو (همگرا
فرايندراند اين حاصل ديگري‌مي‌انجامد ، روي بر يكي شدن رانده به
اما.است هيماليا و زاگرس آلپ ، چون كوههايي پيدايش‌رشته (Thrust)
در كه است رانش مي‌دهدفرو رخ مرزهايي چنين محل در كه فرايندي ديگر
يا قاره‌اي صفحه يك زير به شيبدار به‌صورت اقيانوسي صفحه يك آن
اقيانوسي يك‌گودال كام به سرانجام و شده فرورانده اقيانوسي‌ديگر
اين در.هستند اقيانوس‌ها نقاط ژرفترين گودال‌هايي چنين فرومي‌رود ،
كه گرفته‌اند قرار خطي درامتداد جهان فرورانش پهنه‌هاي مهمترين زمينه ،
تشكيل را آتش آرام ، حلقه اقيانوس حاشيه سرزمين‌هاي از گذر با
سراسر در آتشفشاني و لرزه‌اي فعاليت بيشينه با كه سرزمين‌هايي مي‌دهند ،
نمودهاي دسته دو فرورانش ، فرايند حلقه ، اين در.دارند شهرت جهان
رشته هستند ، مشخص كاملا نقشه روي كه آورده پديد را جغرافيايي
به فيليپين و اندونزي ژاپن ، چون الجزايري مجمع و آند چون كوههايي
رديف اقيانوسي گودال يك امتداد در كمان يك همچون كه جزاير اين
چون كوههايي رشته نيز و جزاير اينميشود گفته كماني شده‌اند ، جزاير
به‌حلقه كه چنان يافته‌اند ، تركيب ازآندزيت عمدتا راكي ، و آند
پوسته فرورانش ، فرايند درجريان.مي‌شود گفته نيز آتش ، كمربندآندزيت
عمده‌اي حجم كه -آن پوشاننده رسوبات لايه با اقيانوس ، همراه كف بازالتي
مي‌رود ، اقيانوسي‌فرو گودال درون به شيبدار صورت به -دارند خود آببا
موجب آن ، روي وپوسته فرورونده صفحه بين مكانيكي كنش برهم
بين پيوند كه آنجا از و مي‌گردد ، صفحه‌فرورانش امتداد در زمين‌لرزه‌هايي
بوسيله‌هوگوبنيوف ، بار نخستين زمين‌لرزه‌ها ، بروز نقاط و فرايندفرورانش
Zone) بنيوف پهنه‌فرورانش‌پهنه به شد ، شناخته امريكايي لرزه‌شناس
هم رونده‌به فرو و رويي صفحه دو كه صورتي ودر.مي‌شود گفته (Benioff
بسيار مي‌دهد ، روي اين‌قفل هنگام‌شكستن به كه لرزه‌اي زمين قفل‌شوند ،
سنگ‌هاي از توده‌اي -ماگما فرورانش‌توليد نتيجه ديگر.بود خواهد مهيب
بر فوران پي در كه Co و آب بخار چون گازهايي با همراه گداخته
فوران‌هاي.آندزيتي‌دارد تركيب كه است ، -مي‌شود خوانده گدازه سطح‌زمين ،
آتشفشان‌هاي همه.است گاه‌مرگبار و انفجاري عموما آتشفشان‌هايي چنين
واشنگتن ، ايالت) هلن سنت چون -خطرناك سابقه‌فوران‌هاي با -جهان مشهور
درياي مارتينيك ، )پله مونت ،(مكزيك) پاريكوتين (امريكا شمال‌غرب
حال در نيز هماكنون كه كارائيب سرامت‌در مون جزيره) سوفرير (كارائيب
فوجي و (فيليپين) پينماتوبو ،(اندونزي) ، كاراكاتوا(است فعاليت
،(ايتاليا)وزوو چون كوههايي نيز و آتش ، حلقه امتداد در (ژاپن)ياما
هنوز كه ايران فلات تنهاآتشفشان) تفتان و دماوند سرانجام و آرارات
مقابل ، دردارند آندزيتي تركيب ،(بروزمي‌دهد فعاليت از نشانه‌هايي
آرام معمولا -ايسلند و هاوايي آتشفشان‌هاي چون فوران‌هاي‌بازالتي
در گدازه جوشان حوضچه‌هاي -هستند مداوم نسبتا اما انفجار ، بدون و
مريخ ، آتشفشان‌هاي مورد در اما و.مي‌شوند ديده فراواني به هاوايي
برگرد مداري در در 1971 كه مارينر 9 ماهواره تصاوير بار ، نخستين
كوه بزرگترين:ساختند آشكار را آن جزئيات‌سطح بود گرفته قرار مريخ
Olympus mons كه آتشفشان اين كيلومتر ، به‌بلندي 26 شمسي ، منظومه
مساحت برابربا -كيلومتر وسعت 600 به منطقه‌اي مجموع در نام‌گرفت ،
دهانه‌اش 2 عمق و آن 60كيلومتر دهانه‌اي قطر -مي‌پوشاند را تكزاس
يافت زمين در بلندي كوههاي چنين چرا كه اين اما و).است كيلومتر
وديگر -مونز اليمپوس.دارد پيوند صفحه‌اي ساخت زمين بازهم‌با نمي‌شوند ،
.هستند هاوايي باآتشفشان‌هاي برابر نسخه‌هاي مريخ ، در بلند آتشفشان‌هاي
فعاليت داراي جزاير از ديگر وبرخي آزور ايسلند ، هاوايي جزاير
داغ يك‌نقطه.گرفته‌اند قرار داغ يك‌نقطه اصطلاح‌برروي به آتشفشاني ،
سرچشمه زمين گوشته از كه است ماگما از سخت‌تري توده ،(Hot Spot)
مواد توده اين حاصل‌جايگزيني مي‌گردد ، متوقف پوسته زير در و گرفته
روي بر گرفته قرار صفحه اگر حال است ، درسطح آتشفشاني فعاليت گداخته ،
.خواهدگذاشت جا به برآن سوخته‌اي رد باشد ، حركت حال در نقطه‌داغ ، اين
رشته‌اي آرام ، صفحه‌اقيانوس زير در گرفته قرار داغ نقطه ترتيب بدين
به و شده آغاز ژاپن جنوب در Emperor جزاير از كه آورده پديد آتشفشان
قرار سبب به هاوايي آتشفشاني فعاليت -ختم‌مي‌شود هاوايي جزاير
ساخت مريخ‌زمين در كه آنجا از اما -است ماگمايي توده اين گرفتن‌برروي
را مونز اليمپوس چون داغ ، آتشفشان‌هايي نقطه فوران ندارد ، وجود صفحه‌اي
كه آنجا از برآن علاوه است ، افزوده آن بلنداي مداوم‌بر و آورده پديد
در اما تحمل‌مي‌كند ، را افزوده وزن است ، صلب و سفت بسيار پوسته‌مريخ
(.مي‌گردد آتشفشان‌هايي چنين افزايش‌ارتفاع مانع پوسته ، فرونشيني زمين ،
خوانده (Shield) مريخ ، سپر در مونز بااليمپوس مشابه كوههاي
.م -مي‌شوند خوانده سپري نيزآتشفشان‌هاي هاوايي آتشفشان‌هاي-مي‌شوند
