پنجم ، شماره 1381 اكتبر 1997 ، سال مهر 1376 ، 14 سه‌شنبه 22
|
|
بسازيم؟ كجا را شهرها سرزمين پهنه در
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
طبيعي بلاياي و حوادث با مقابله جهاني روز انگيزه به
جديد ، شهرهاي ايجاد و موجود شهري پيوسته گسترش براي مكان‌يابي
.است منطقه‌اي و ملي كالبدي طرح اجراي اصلي اهداف از يكي
ومنطقه‌اي ملي كالبدي طرح و سرزمين آمايش طرح‌هاي اجراي هدف
است اساس‌يافته‌ها بر برنامه‌ريزي و اطلاعات به دستيابي
:اشاره
درقوانين ريشه كه هستند رخدادهاي‌اجتنابناپذيري طبيعي حوادث
كره درپهنه انسان دور بسيار ازگذشته‌هاي.دارند طبيعت پايدار
.داشته‌است قرار حوادث قبيل اين معرض‌خطر در همواره زيست ،
و مي‌آيد شمار به هزاره‌ها طول در بشر ازعملكرد بخشي درست ، مكان‌يابي
جان‌هاي شدن فدا ازاي به زمينه اين در گرانبهايي تجربه هر واقع در
حوادث با فقط انسان پيشين سده‌هاي در اگراست آمده بدست بسياري
بود ، روبه‌رو آتشفشان و زلزله سيل ، نظير آن قانونمندي از ناشي طبيعي
زمينه‌ساز معاصر ، انسان مخرب و زيان‌آور فعاليت‌هاي متاسفانه عصرما ، در
جنگل‌ها نابودي.است شده ويرانگر و هولناك حوادث از بسياري وقوع
گياهي پوشش رفتن ميان از منابع ، اين از بي‌رويه بهره‌برداري براثر
سيل‌هاي شدن جاري موجب داشته ، پي در را خاك فرسايش مرور به كه زمين
با كه يافته توسعه كشورهاي حتي ميان اين در.است شده ويرانگر
حوادث قبيل اين خطر از شتافته‌اند ، طبيعي حوادث با مقابله به فن‌آوري ،
.نمانده‌اند مصون
ژاپن در بندري‌كوبه شهر لرزه‌شديد زمين از پس نمونه ، عنوان به
ناروا دخالت‌هاي كه كردند پژوهشگران‌اعلام داد ، رخ پيش سال دو كه
شبكه مسير دادن تغيير كردن‌دره‌ها ، پر جمله از زمين ، ساختار در
موجب رودخانه‌ها ، حريم در دگرگوني‌مصنوعي ايجاد و زميني زير آبهاي
و بيشتر خسارات و ويراني اين‌منطقه ، در گسل‌ها فعاليت تا شد
درسلسله خاك فرسايش و عرياني ناشي‌از سيلاب.باشد داشته سنگين‌تري
رادچار اروپايي ديگر كشور چند و آلمان گذشته تابستان آلپ ، جبال
از ناشي كه زمين كره تدريجي شدن گرمكرد سنگين بسيار خسارات
گلخانه‌اي وضعيت بروز و زمين جو در كربن دي‌اكسيد نظير گازهايي انباشت
درآمده خاك كره ساكنان همه عليه بزرگي تهديد صورت به اكنون است ،
سوزي‌هاي وقوع‌آتش و پي‌درپي خشكسالي پديده‌اي ، چنين پيامد كمترين.است
چين جنگل‌هاي از هكتار ميليونها كه همچنان.است جنگلي مناطق در شديد
آن از ناشي دود و مي‌سوزند آتش شعله‌هاي ميان در اكنون اندونزي و
زمينه در را گزارشي نخست بخش در.است پوشانده را آسيا شرق از مناطقي
بلاياي و حوادث با مقابله در زيست محيط حفظ و درست مكان‌يابي اهميت
سرزميني آمايش يا علمي مكان‌يابي نقش بررسي به و كرده‌ايم تهيه طبيعي
.پرداخته‌ايم
برجا درتاريخ آنها از نامي تنها كه شهرهايي شده ، فراموش شهرهاي
دريا بستر كه سكونتگاه‌هايي ;شده‌اند يكسان خاك با كه تمدن‌هايي مانده ،
در.است بشر اسكان تاريخ اين.آبادند هنوز كه شهرهايي و شده‌اند
نقاط ساير از بيش مكان‌هايي بشر ، حيات تاريخ طول در سرزمين‌ها گستره
با پيوسته جدالي در آدميان.است گرفته قرار توجه مورد زيست براي
را مناسب سكونتگاههاي به دستيابي راز هزاره‌ها طي پيرامون ، و طبيعت
حيوانات ، و دشمنان گزند از بودن ايمن آب ، به دسترسي.كردند كشف
معيارهاي خوراك ، به دستيابي سهولت و سرما و گرما با بهتر مقابله
در آدمي بدينگونه.بود سكونتگاه گزينش براي انساني اوليه جوامع
ماجرا اين و برگزيد سكونت براي را كوهپايه‌ها بشري ، حيات نخست مراحل
آثار نخستين ما سرزمين در.پيوست بوقوع نيز ايران پهناور جلگه در
جمعيت افزايش با امااست گرفته شكل كوهپايه‌ها در يافته نظام سكونت
از.شدند سرازير دشت‌ها به مردم ;نبود نيازها جوابگوي كوهپايه‌ها ديگر
واقع سرزمين در اين‌ها تمامي و آمد بوجود شهرها روستاها پيوستن هم به
.داد روي لرزه زمين كمربند بر
ايمن و خوراك منابع كافي ، آب داراي مكان‌هاي پيرامون ديرين تجربه‌هاي
موردي تجربه‌هاي اما.آورد بوجود را سكونتگاهها دشمنان ، خطر از بودن
;مي‌گشت باز پيش قرن‌ها به گاهي آن ريشه كه لرزه زمين وقوع همچون
داشته چنداني تاثير آن گسترش و سكونتگاهها محل گزينش كار در نتوانست
پا بود روبرو لرزه زمين خطر با كه مناطقي در شهرها اين بنابر.باشد
ديگر مكان به شهر يك جابجايي بودن غيرممكن مشكل جا اين از و.گرفت
آن با بيست‌ويكم قرن آستانه در تهران شهر كلان كه مشكلي.آمد بوجود
.روبروست
ايمن لرزه زمين نظر از كه ديگري مكان به مي‌توان را شهر كلان آيا
باد مسير برابر در را جديد تهران مي‌توانيم آيا.داد انتقال باشد ،
چنين انجام معاصر و تاريخي تجربه‌هاي.نباشد ماندگار تاآلودگي بسازيم
شهرهاي جغرافيايي بودن نامناسب تجربه اما.مي‌داند غيرممكن را كاري
.شود تكرار جديد سكونتگاههاي و شهرها ايجاد مورد در نبايد موجود ،
دستيابي منطقه‌اي و ملي كالبدي طرح و سرزمين آمايش طرح‌هاي اجراي هدف
به توجه با طرح‌ها اين.است يافته‌ها براساس برنامه‌ريزي و اطلاعات به
گسترش و شهرها پيوسته گسترش كشور ، جمعيت و اقتصادي ضرورت‌هاي
مجموعه ، اين در.دارد رو پيش را جديد شهرهاي ايجاد يا ناپيوسته
ساختاري اصلاحات انجام نيز تهران جمله از موجود شهرهاي مشكلات راه‌حل
منابع و ساختمان ايجاد از جلوگيري سازه‌ها ، كردن مقاوم.است
جا مجموعه‌اي چنين در...و باد مسير و جريان برابر در هوا آلوده‌كننده
.مي‌گيرد
و آلودگي‌هابرود تمامي تا گيرد قرار تندبادي برابر در بايد تهران
يافته گسترش و شكل‌گرفته مكاني در شهر كلان اين اما.نباشد ماندگار
از كه بادي.مي‌گيرد بر در هاله‌اي چون را شهر آسمان آلودگي‌ها كه است
به را آلودگي‌ها مي‌تواند تنها و افتاده نفس از دشت پهنه در مي‌وزد غرب
آلودگي‌ها به گذر مجال كه بلندي‌هايي ;بكشاند شهر اطراف بلندي‌هاي سوي
.نمي‌دهد را
احتمال.دارد امتداد غرب تا شرق از كه ساخته‌اند گسل‌هايي بر را تهران
بالايي بسيار درصد با ميليوني چند شهر اين در لرزه زمين دادن روي
قديم ري و شهر اين زلزله‌هاي تاريخ به نگاهي.است بوده مطرح همواره
كلي بطور و شهرها ديگر و تهران براي.مي‌دهد جدي‌تر رنگ هشدارها به
چه دارند قرار طبيعي حوادث خطر برابر در كه سكونتگاه‌هايي تمامي
چه مناطق ساير به جمعيت هدايت جديد ، سكونتگاههاي ايجاد براي بكنيم؟
پرسش‌هاي اين به پاسخگويي شود؟ انجام بايد استقرار از پيش كارهايي
به را محلي و منطقه‌اي ملي ، كالبدي پژوهش‌هاي و مطالعات انجام حياتي
.داشت دنبال
سرزمين آمايش
و آب و ويژگي‌هاي‌جغرافيايي كه است پهنه‌اي‌واقع بر ايران ما سرزمين
فعاليت‌هاي انجام و اسكان‌جمعيت راه در.دارد هوايي‌گوناگون
نظر مورد اسكان حالت بهترين و نيازها به جوابگويي عامل دو اقتصادي ،
اسكان سو يك از برنامه‌ريزان و پژوهشگران اين بنابر.مي‌گيرد قرار
در را نظر مورد اقتصادي فعاليت‌هاي انجام ديگر سوي از و جمعيت مناسب
محدوديت‌هاي داشتن نظر در با عامل دو اين تركيب از.دارند خود برابر
اين در كه پژوهش‌هايي.مي‌آيد دست به كلي شمايي اقليمي ، و جغرافيايي
در سرزمين آمايشاست سرزمين به‌آمايش موسوم مي‌شود ، انجام مرحله
اين در.است اجتماعي و اقتصادي مطالعات سير شامل و است مطرح كلان سطح
آمايش كار در مثال طور به.مي‌شود بررسي كشور اقتصادي وضعيت پژوهش
قرار توجه مورد اشتغال ميزان ايجاد مورد در كشور فعاليت‌هاي سرزمين ،
و جديد سكونتگاههاي ايجاد جمعيت ، جابجايي در سياست اين.مي‌گيرد
.دارد بازتاب خدمات و امكانات آوردن وجود به و استقرار
منطقه‌اي و ملي كالبدي طرح‌هاي
جزيي‌ترين‌موضوعات با ناگسستني سرزمين‌پيوند پهنه در كلان پژوهش‌هاي
.است پنهان ديدهمگان از اهميت با موضوع اين.دارد جمعيت اسكان
از ناشي خطرات ;پژوهش‌ها اين انجام با بدانند مردم هنگامي‌كه اما
چنين ديگر ;مي‌رسد ممكن حداقل به...و سيل زمين ، رانش زمين‌لرزه ،
سرزمين پهنه از كلان شناخت بدون عبارتي به.داشت نخواهند تفكري
جمعيت ، انتقال سكونتگاهها ، ايمن‌سازي مورد در نمي‌توان هيچگاه ايران ،
.كرد اقدام و برنامه‌ريزي جديد شهرهاي ايجاد
و تحقيقات‌شهرسازي و مطالعات عامل‌مركز مدير توسلي كامران دكتر
كالبدي مطالعات در:مي‌گويد كالبدي طرح‌هاي درمورد ايران معماري
ودر مي‌گيرد قرار نظر مورد طرح‌هاي‌جامع و اقتصادي تمام‌برنامه‌هاي
كه بررسي‌مي‌شود اساس اين بر.است فضامطرح خردمندانه مديريت واقع
در.است محل‌مناسبتر كدام در جمعيت واستقرار اقتصادي فعاليت‌هاي
.دارد كالبدي تبلوري ;وصنعت خدمات راه ، همانند پژوهش‌عواملي اين
چه هر.است ملي و منطقه‌اي محلي ، سه‌سطح داراي كالبدي برنامه‌ريزي
واجرايي‌تر كمي‌تر اهداف شويم ، محلي‌نزديك‌تر سطح به ملي سطح از
به اين اما.ملموس‌تراست اقدامات محلي درمرحله چند هر.مي‌شود
پايه ملي كالبدي مطالعات.نيست ملي كلان مطالعات بودن معناي‌كم‌اهميت
.است خرد برنامه‌هاي اجراي اساس و
كالبدي برنامه‌ريزي:مي‌گويد كالبدي موردبرنامه‌هاي در توسلي دكتر
اسفندماه در كالبدي طرح‌ملي.مي‌شود انجام منطقه‌اي سطح‌ملي ، سه در
كشور ملي سطح در.است رسيده شهرسازي شورايعالي تصويب سال 75به
را استان چند يا يك منطقه هر كه ;است شده تقسيم منطقه به 10 ايران
و شرقي آذربايجان استان‌هاي شامل يك منطقه مثال طور به.دربرمي‌گيرد
استان‌هاي شامل زاگرس منطقه دربرگيرنده دو منطقه.است اردبيل و غربي
كالبدي طرح در تقسيم‌بندي ملاك.است ايلام و كرمانشاه كردستان ، همدان ،
جامع طرح‌هاي تمام طرح اين دراست بوده مختلف شاخص‌هاي گرفتن نظر در
نظر در مديريتي مرزهاي عنوان به را سياسي مرزهاي.است بوده نظر مورد
كه برنامه‌هايي البته.است بوده ديگر شاخص يك جمعيت اصل و گرفته‌ايم
.بود خواهد استان هر تفكيك به نهايت در مي‌شود ، داده
دارد ادامه
