پنجم ، شماره 1405 نوامبر 1997 ، سال آبان 1376 ، 11 سه‌شنبه 20
|
|
ارتباطات آزادي حقوقي مباني
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
اطلاعات ، دريافت و انتقال براي فرد هر حق از عبارت ارتباطات آزادي
رشد به توجه با ارتباطات آزادي.است آزادانه صورت عقايدبه و افكار
شده‌است برخوردار اهميت‌دوچنداني از ارتباطي تكنولوژي‌هاي
در است ، جوامع در ميان‌انسان‌ها روابط تنظيم‌كننده ، حقوق ، :اشاره
درمباحث مرور به اطلاعات براي‌كسب مردم آزادي حق اخير سه‌قرن
درباره پايه‌اي مباحث قالب در موضوع اين گرفت‌و قرار انديشمندان
تحقق سر بر كه مشكلاتي و آن تاريخچه و مطبوعات آزادي ارتباطات ، آزادي
به معتمدنژاد كاظم دكتر باره اين در است ، بحث قابل دارد وجود آنها
علامه‌طباطبايي دانشگاه در علوم‌ارتباطات رشته تاسيس سالگرد مناسبت
مقالات سرويس.مي‌گذرد نظرتان از زير در كه است كرده ايراد سخناني
بر مملكت شاهديم ، مسئولان اخير ماه‌هاي معتمدنژاددر كاظم دكتر
شرايط ايجاد به توجه با مدني تحقق‌جامعه و كشور سياسي ضرورت‌توسعه
.كرده‌اند تاكيد جمعي ارتباط وسايل ساير و مطبوعات فعاليت براي مناسب
از را كنوني مشكلات بايد زمينه‌ها ، اين در بيشتر توفيق براي
است بهتر مشكلات شناخت منظور به مقدمه در اما.برداريم ميان
.ارتباطات‌بدهم آزادي از ابتداتعريفي
انتقال براي فرد حق‌هر از عبارت ارتباطات ارتباطات‌آزادي آزادي
آزادي.است آزادانه به‌صورت عقايد و افكار دريافت‌اطلاعات ، و
دوچنداني اهميت از ارتباطي رشدتكنولوژي‌هاي به توجه با ارتباطات
راديو ، مطبوعات ، تنها اين گذشته برخلاف زيرا.است شده برخوردار
از بايد و گرفته قرار جوامع اختيار در كه نيستند سينما و تلويزيون
تلفن تلفن ، چون ارتباطي ديگر امكانات بلكه باشند ، برخوردار آزادي
ارتباطاتي تكنولوژي‌هاي همه و ويدئوتكس ويدئو ، كامپيوتر ، همراه ،
آزادي و مطبوعات آزادي بر كردن تكيه كه كرده‌اند ايجاد شرايطي ديگر ،
كافي ديگر است ، شده مطرح دوم جهاني جنگ از پس كه صورتي به اطلاعات
حقوقدانان و محققان از بسياري اخير ، سال در 5 سبب همين به.نمي‌باشد
ارتباطات آزادي و مي‌كنند ، صحبت ارتباطات آزادي از ويژه به ارتباطات
از و ارتباطي امكانات همه از استفاده براي افراد حقوق به توجه با را
نظر مورد دارند جديد تكنولوژي‌هاي كه خصوصياتي به توجه با ديگر طرف
.مي‌دهند قرار
چند ارتباطات‌مي‌توانيم آزادي درقالب عصرحاضر در ما بنابراين
اطلاع‌رساني آزادي آزادي‌مطبوعات ، .بدهيم قرار موردتوجه را آزادي
آزادي است ، و شده مطرح دوم جهاني ازجنگ بعد كه تلويزيون و راديو
ارتباطي كامپيوتري ، بزرگراه‌هاي امكانات كه‌توسط دور راه ارتباطات
همراه.شده‌اند مطرح تكنولوژي‌هاي‌ارتباطي كلي طور به اينترنت‌و و
براي موسسات‌دولتي ، به مراجعه ازآزادي برخورداري ضرورت اينها
دنيا در حتي و است گرفته قرار نظر مورد نيز اطلاعات‌دولتي گرفتن
اين بر نظارت براي خاصي كميسيون‌هاي و شده تصويب باره اين در قوانيني
.است آمده بوجود آنها حفظ و آزاديها
آن تاريخچه و مطبوعات آزادي
دنيا ، در مطبوعات آزادي تحقق بررسي‌چگونگي فوق بحث به توجه با
بوده‌ايم مواجه آن با كه مشكلاتي و كشورمان در مطبوعات آزادي وضعيت
.مي‌يابد ضرورت
.شد توجه‌واقع مورد تدريج به پيدايش‌چاپ از بعد مطبوعات آزادي
دولتي مقامات نظر مطبوعات‌زير و كتاب چاپ ازجمله انتشارات ابتدا
در ويژه به بورژوازي پيشرفت از پس سبب همين به.مي‌شد انجام كليسا و
سال در.آمد پديد مطبوعات سانسور عليه مقابله‌ها نخستين انگلستان ،
آزادي ضرورت درباره رساله‌اي (معروف شاعر) انگليسي ميلتون جان 1644
وارد انساني جوامع به كه لطماتي و كتابها توقيف از و رساند چاپ به
از مهمتر را امر اين و كرد ياد انساني آزادي كشتن عنوان تحت مي‌كرد ،
مشروطيت انقلاب در سال 1695 در آن دنبال به.نمود ياد انسان كشتن
انتشار براي اجازه كسب ضرورت دنيا در بار نخستين براي انگلستان ،
عنوان به موضوع اين قرن ، دو از بعد سپس و رفت بين از مطبوعات و كتاب
مطبوعات مدتها موضوع ، اين از قبل تا.شد مطرح دنيا در اصل يك
انتشار براي و نداشتند را عوام مجلس مذاكرات انتشار اجازه انگليسي
بر سنگيني ماليات اين بر علاوه.مي‌شد سپرده مالي تضمين بايد مطبوعات
ناتوان خود مطبوعه انتشار از جرايد صاحبان تا مي‌شد اعمال مطبوعات
انتشار براي اجازه‌نامه لغو و لغوسانسور تصويب از پس قرن دو.شوند
.شدند آزاد انگليس مطبوعات و رفت بين از محدوديت‌ها اين مطبوعات ،
فرانسه انقلابكبير و آمريكا انقلاب ديگريعني انقلاب دو ميان اين در
ماده 11 در.مطبوعات‌كردند آزادي پيشبرد توجهي‌به شايان كمك
آن اساسي عناصر و مطبوعات‌تعريف آزادي شهروند ، و حقوق‌بشر اعلاميه
هر اينكه بر مبني.گرديد نيزتعيين آن محدوديت‌هاي البته مشخص‌شد ،
آن رادر مطبوعاتي آزادي‌هاي باشد ، نمي‌توان كرده استثناء قانون جا
با آمريكا اساسي قانون كه درسال 1791.كرد اعمال حوزه‌ها
عنوان گرفت‌و قرار تاكيد مورد آزادي‌مطبوعات شد ، تكميل اصلاحيه‌هايي
وضع مطبوعات محدودكردن‌آزادي براي قانوني حق‌ندارد آمريكا كنگره گرديد
و فرانسه شهروند و حقوق‌بشر اعلاميه ماده 11 ترتيب به‌اين.نمايد
در كردندو تحكيم را مطبوعات آمريكا ، آزادي اساسي قانون اصلاحيه‌نخستين
با آزاديها آمريكا ، اين در.كردند ايفا نقش‌مهمي مطبوعات آزادي تحقق
دو آنكه علت به درفرانسه اما نشد ، مواجه محدوديت‌هاي‌عمده‌اي
مردمي‌در خواه برابري جناح وديگري آزادي‌گرا جناح يكي جناح‌انقلابي ،
جناح تا باعث‌شد جناح دو اين ميان لذاتعارض داشتند ، دخالت انقلاب
تا سبب همين به و سلطه‌يابد مطبوعات بر هم و برحكومت هم آزادي‌گرا
و بشر حقوق اعلاميه ماده 11 پيش‌بيني‌هاي تحقق امكان ميلادي سال1881
.نشد فراهم شهروند
چاپ و بشر حقوق اعلاميه ماده 11 پيش‌بيني بار نخستين براي سال 1881 در
دوران محدوديت‌هاي اساس اين بر.شد اعلام آزاد فرانسه در نشر و
برادرزاده دوم ديكتاتوري و بوربون پادشاهان و ناپلئون ديكتاتوري
به نياز مطبوعات ، انتشار براي دوره‌ها اين در چون شد دگرگون ناپلئون
.بود اجازه كسب
ومطبوعات كتاب انتشار براي كه اعلام‌شد قانون يك ماده اساس بر
شد پيش‌بيني اين‌قانون موجب به.نيست دولت اجازه‌از كسب به نيازي
كافي نشريات و براي‌انتشار اظهارنامه ، يا نامه فرستادن‌اعلام كه
كتابخانه‌هاي و دادسراها شهرداريها ، براي نسخه‌هايي ارسال تنها و است
.نروند بين از و شوند ضبط و ثبت سند عنوان به تا بودند ضروري ملي
خلاف كسي اگر تا مي‌شد مطالعه دادياران توسط دادگستري‌ها به ارسالي نسخ
.شود مجازات جرم ، اثبات صورت در و گردد احضار باشد نوشته واقع
نظام جانشين مطبوعات نظام‌تعقيبي يا و تنبيهي نظام ترتيب اين به
از جلوگيري براي احتياطي ، نظام فلسفهشد احتياطي نظام و پيشگيري
افزايش با بود مصادف كه سال 1881 ، از بعد اما بود ، مخالفت و انتقاد
همين به و شد اجتماعي مقوم‌ثبات مطبوعات آزادي بورژوازي ، رشد و احزاب
.گرديد آزادي‌هاتاكيد بر دليل
به اروپا در كه تحولاتي به توجه ايران‌با در مطبوعات آزادي
تدوين براي قانون 1881فرانسه از مشروطيت دوره در بود پيوسته وقوع
اساسي‌مشروطيت قانون ق.هـ سال 1324 در. شد موادي‌اقتباس اساسي قانون
.شد تصويب
تاكيد و گرديد اعلام مجاز وقت ملي شوراي مجلس در روزنامه‌نگاران حضور
مسايل درباره و يابند حضور مجلس در مي‌توانند روزنامه‌نگاران كه شد
انتقاد ضرورت.بپردازند انتقاد و اظهارنظر چاره‌انديشي ، به مملكتي
نظر به كافي اصل‌سيزدهم چون.شد پيش‌بيني اساسي قانون دراصل 13
اصل به‌موجب ق.هـ سال 1325 در اساسي قانون متمم تهيه هنگام نمي‌رسيد ،
كه كردند پيش‌بيني بلژيك اساسي اصل 18قانون از اقتباس با بيستم ،
موادي همچنين و ضاله درباره‌كتب را موادي اما.است آزاد عامه‌مطبوعات
بيستم اصل موضوع‌در اين از پسكردند استثناء است دين‌اسلام به مضر كه
بيفتد ، اتفاق جرمي مطبوعات در هرگاه كه شد تاكيد اساسي قانون
تعقيب مورد روزنامه مدير نشد مشخص نويسنده كه صورتي در و نويسنده
بعد سال اساسي ، قانون متمم بيستم اصل مبناي بر.گرفت خواهد قرار
از اقتباس با ايران مطبوعات قانون نخستين ق.هـ محرم 1326 يعني
قانون نخستين در.شد تهيه فرانسه ميلادي قانون 29ژوييه 1881
مطبوعات انتشار براي فرانسه ، قانون 1881 مانند ايران ، مطبوعاتي
منظور نامه اعلام و نامه اظهار ارسال تنها و نشد پيش‌بيني دولت اجازه
مي‌افتاد اتفاق جرمي مطبوعات انتشار از بعد اگر آن براساس سپس گرديد ،
چون فوق ، قانوني پيش‌بيني وجود با اما.مي‌گرفت قرار تعقيب تحت مجرم
مي‌خواهد كس هر كه بود شده پيش‌بيني قهـ مطبوعات 1326 قانون مقدمه در
قانون از كه بشود ملتزم انطباعات وزارت در بايد كند منتشر روزنامه
(انطباعات وزارت) دارالفنون عمارت به كه كسي لذا كرد ، نخواهد تخلف
كه معنا اين به مي‌شد ، صادر برايش نيز امتياز يك مي‌كرد ، مراجعت
پيش‌بيني عليرغم قاجار استبداد دوره مطبوعات كنترل و سانسور ماموران
صدور به نياز عدم و مطبوعات نشر آزادي درباره اساسي قانون اصل 20
امتياز صدور بر مبتني خود رويه به مجددا انتشار ، براي اجازه كسب
از بعد دوران در ديگر عبارت به.دادند ادامه شمسي سال 1321 تا نشر
سقوط و سال 1321 تا سپس و سال 1299 در رضاخان تاكودتاي و مشروطيت
اجازه كسب ضرورت ما قوانين در شد ، وزير نخست قوام‌السلطنه كه رضاخان
در بار نخستين براي قوام‌السلطنه اما.بود نشده پيش‌بيني دولت از
در.كرد ايران مطبوعات قانون وارد را امتياز كسب ضرورت ديماه 1321
مصدق ، دكتر سقوط از پس كردند ، حفظ را ضرورت اين نيز مصدق دكتر دوره
انقلابي نخستين ايران اسلامي انقلاب.شد حفظ موضوع اين قانون 1334 در
نظر در آزاديها براي محدوديتي هيچ ديگر انقلابهاي خلاف بر كه بود
ولي مي‌شد ، منتشر نشريه ده‌ها ماه‌ها و روزها نخستين در و نگرفت
اجازه كسب ضرورت شمسي مرداد 1358 در 20 موقت ، دولت دوره در سرانجام
كمابيش خرداد 1360 ، تارسيد وقت انقلاب شوراي تصويب به انتشار براي
كسب صدور قانون ، در چند هر و بود ، حاكم ايران در انقلابي خاص روحيه
شرايط در اينكه تا نمي‌شد عمل موضوع اين اما بود ، شده پيش‌بيني اجازه
.بود طبيعي البته كه شد دگرگون اوضاع تحميلي ، جنگ و جديد
دارد ادامه
