پنجم ، شماره 1418 نوامبر 1997 ، سال آذر 1376 ، 26 چهارشنبه 5
|
|
دانش سياسي اقتصاد
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
صحنه‌اقتصاد در را (دانش) علم جايگاه تا است آن بر مقاله اين:اشاره
اين در را عالي‌كشورمان آموزش كليدي نقش دهدو نشان جهان سياست و
و تغييرات‌اقتصادي به گذرا مقاله‌نگاهي ابتدا در.بنماياند زمينه
و صنعتي كشاورزي ، سه‌دوره به مشخصا و دارد جوامع‌بشري در اجتماعي
دوره سه اين از يك هر.مي‌كند اشاره كنوني محور -جامعه‌اطلاعات
.مي‌كنند طلب نيز را خاصي برنامه‌ريزي‌هاي و دارند را خود خاص ويژگي‌هاي
و هستند مطرح اقتصادي كالاي يك عنوان به دانش و اطلاعات حاضر عصر در
در كشورهاي‌مختلف بين قدرت تعيين‌كننده‌رابطه دانش مصرف و توليد لذا
و دانش سياسي اقتصاد مقاله ، بعدي بخش‌هاي در.خواهدبود سياسي صحنه
.قرارمي‌گيرد بررسي مورد كشورهاي‌مختلف در دانش مصرف و وضعيت‌توليد
را مقاله بخش‌ديگر دانش خلق در عالي مراكزآموزش تعيين‌كننده نقش
.مي‌رسد پايان به نتيجه‌گيري يك با ومقاله مي‌دهد تشكيل
مقالات سرويس
رياضي عبدالمهدي دكتر
سال ميليون را 65 زمين كره روي بر انسان زندگي قدمت دانشمندان
چيزي جديد انسان حضور عصر از كه معتقدند بسياري اما.زده‌اند تخمين
است انساني نيز عصرجديد انسان از منظور.مي‌گذرد سال حدود 100000 در
دانش ومهارت‌و فرهنگ انتقال آگاهانه‌نظريات ، بيان توانايي ظرفيت‌و كه
و تكنولوژي توسعه‌روزافزون نمادين ، ديگرابزارهاي و زبان طريق از
براي.(Keating & Mustard,) است داشته را تمدن ايجاد اخيرانيز
رخ انسان درزندگي گذشته سال صدهزار درظرف كه تغييراتي بهتر درك
قياس سالانه تقويم رابا سال هزار يكصد اين است ، معمولا داده
كوچك مراكز به حركت ما سال ، اجداد ابتداي در صورت آن در.مي‌كنند
به آنها زندگي ماه بهمن اواخر حدود در و كردند شروع را شهري و مدني
اسفند روز آخرين بعدازظهر در.گرديد حمايت و تقويت كشاورزي وسيله
را آزمايش‌هايي ما قبل ، دقيقه چند تنها و شد شروع صنعتي انقلاب ماه
) كرده‌ايم شروع اطلاعات تكنولوژي و جهاني همزمان ارتباطات درباره
را اول دوره.است تميز قابل مهم دوره سه تشبيه اين در.(Keating
را سوم دوره و صنعتي انقلاب راعصر دوم دوره كشاورزي ، مي‌توان‌عصر
كه ويژگيهايي‌هستند داراي دوره سه اين يك‌از هر.ناميد اطلاعات عصر
اين از يك هر شناخت‌ويژگي‌هاي.مي‌سازد متمايز ديگردوره‌ها از را آنها
مي‌باشدكمك اطلاعات كه‌عصر عصرفعلي ويژگي‌هاي شناخت مخصوصا دوره‌و سه
.كرد خواهد برنامه‌ريزي‌هاي‌آتي در زيادي
مهم ، تعامل عامل كشاورزي عصر در كه است معتقد (Balle,)باله
مبارزه طبيعتي‌به با انسان صنعتي جامعه در.بود طبيعت و انسان بين
يا كنوني جامعه‌انفورماتيك در.است گرديده رام دست‌او به كه برمي‌خيزد
.انسان‌هاست بين اطلاعات تبادل تعيين‌كننده عامل نيز محور -جامعه‌اطلاعات
بزرگ گروه‌هاي سكونت و تجمع امكان بار اولين براي كشاورزي انقلاب
فراهم طولاني دوره يك طول در (شهرها يعني) خاصي مناطق در را انساني
بين تكنيك‌ها و دريافت‌ها تبادل تجمع‌هايي چنين مي‌رسد نظر به.آورد
در و تكنيكي سريع‌ابداعات رشد به منجر كه تقويت‌كرد را انسان‌ها
به‌نحوي كشاورزي جوامع توليد نوع.(Jacobs,) گرديد نتيجه‌توليد
وارد را فيزيكي‌خود انرژي بايستي جمعيت زيادي‌از نسبتا درصد كه بود
انسان ، اجتماعي صحنه‌زندگي در عمده انقلاب دومين.مي‌كردند سيستم
مستقيم‌انرژي حلقه از را انسان نيروي‌كار صنعتي انقلاب.بود انقلابصنعتي
استفاده با كالارا انبوه توليد براي وامكان ساخت رها توليد براي
زندگي صحنه در سوم انقلاب.آورد فراهم شده مهار زيادانرژي‌هاي ازحجم
انقلابي.مي‌باشد اطلاعات انقلاب است ، وقوع حال در كه اجتماعي‌انسان
براي.زد خواهد رقم را مدرن جوامع سرنوشت و يكم و بيست قرن كه‌تمدن
خواهد پايه‌گذاري كليدي منبع يك بر اقتصاد جوامع ، تاريخ در بار اولين
خودزايي توانايي بلكه است تجديد قابل انسان اراده با تنها نه كه شد
.دارد نيز
عصر در كردن زندگي صرف كه است اين توجه خور در و مهم بسيار نكته اما
فرد براي مزيتي تنهايي به اطلاعات زياد حجم به دسترسي حتي و اطلاعات
جوامعي و افراد براي تنها اطلاعات.بود نخواهد جامعه يا
براي تنها و يادگرفته‌اند را آن از استفاده ارزشمنداست‌كه‌چگونگي
استفاده وسايل و نمايند تفسير و رافهم آن كه مي‌كند قدرت كساني‌ايجاد
كه چالش‌هايي مهم‌ترين از يكي اين بنابرباشند داشته را آن از بهينه
اين در.است دانش به اطلاعات تبديل هستيم ، روبه‌رو آن با امروز ما
راقادر ما كه تكنولوژي با كه وجوددارد مراتبي سلسله روند يك تبديل
داده‌ها از.مي‌شود شروع مي‌سازد داده‌ها دست‌كاري و ذخيره جمع‌آوري ، به
به بتوانيم بايد اطلاعات كارگيري به با و مي‌آوريم دست به اطلاعات ما
از جهاني اقتصاد در و امروز دنياي در دانش اين.برسيم دانش و درك
آن به مقاله بعدي بخش‌هاي در كه است برخوردار به‌سزايي اهميت
.مي‌پردازيم
سياسي‌دانش اقتصاد
در كه اين اول.دارد وجود مهم نكته سياسي‌دانش‌چند اقتصاد درباره
پيدا نمود اقتصادي كالاي يك عنوان به خود دانش و اطلاعات جديد ، دنياي
بهره دانش و اطلاعات از زندگي ادوار همه در بشر البته.است كرده
اطلاعات‌و امروز همانند بشر زندگي از دوره‌اي هيچ در اما.است جسته
دروگر.نداشته‌است نمود اقتصادي كالاي‌اوليه يك عنوان به خود دانش
كه است معتقد امر به‌اين آينده و فعلي جامعه درتشريح (Drucker,)
دانش كلي طور به اقتصاد براي و تك‌افراد تك اساسي‌براي و منبع‌اوليه
خواه و تجاري خواه سازمان ، هر هدف و كه‌وظيفه است معتقد او.مي‌باشد
نكته.باشد روزمره كارهاي در تخصصي دانش كارگيري بايدبه غيرتجاري ،
جديداقتصاد دنياي در كه است اين سياسي‌دانش اقتصاد مورد در دوم
گذشته خوب روزهاي خلاف بر.است كرده پيدا باسياست تنگاتنگي رابطه
دنيا مختلف كشورهاي و ملت‌ها بين كالا تجارت و تبادل و فروش و خريد كه
سياسي معادله‌هاي امروزه مي‌گرفت ، صورت سياسي دغدغه گونه هر از فارغ
همين در.دارند كشورها بين اقتصادي روابط در تعيين‌كننده‌اي نقش
روابط تعيين شاخص يك عنوان به دانش مصرف و توليد چون مفاهيمي راستا ،
ما علماي.است برخوردار سزايي به اهميت از كشورها بين در قدرت
اين و است اجتنابناپذير و بديهي امري جاهل بر عالم برتري كه معتقدند
هر از بيش امروز بود دانا كه هر بود كه‌توانا فردوسي شعر از مصرع
ابزار كه كشورهايي جديد ، دنياي در.مي‌يابد مفهوم و معنا ديگر زماني
كه كشورهايي و قدرت موضع در باشند داشته را دانش توليد توانايي و
اكنون.بود خواهند ضعف موضع در متاسفانه باشند دانش صرف مصرف‌كننده
متعاقب و است چگونه دانش مصرف و توليد فعلي وضعيت و تاريخچه ببينيم
مي‌سازد؟ ما عالي آموزش متوجه را وظيفه‌اي چه وضعيت اين آن
كشورهاي‌جهان بين در دانش مصرف و توليد وضعيت
كشورهاي يا شمال دوگروه به را جهان كشورهاي فرضي خط يك با چنانچه
بايد كنيم ، تقسيم نيافته توسعه ياكشورهاي جنوب و يافته توسعه
شكاف دانش‌متاسفانه توليد و تكنولوژي و علم نظر از بگوييم‌كه
همان مهم بسيار نكته امادارد كشورهاوجود گروه دو اين بين عميقي
شكاف اين است‌كه اين مي‌گويد (Abdus salam.) كه‌عبدالسلام گونه
و تاريخي اثر در (Sarton.) جرج‌سارتن.دارد جديدي نسبتا منشا
به را بشري علمي دستاوردهاي علم ، تاريخ نام به خود جاماندني به
يك به را قرني نيم دوره هر او.مي‌كند تقسيم‌بندي قرني نيم دوره‌هايي
را ازميلاد قبل تا 450 سارتن 400 ترتيب اين به.ربطمي‌دهد اصلي شخصيت
ارسطو ، قرن نيم ترتيب به آن به‌دنبال كه مي‌كند نام‌گذاري افلاطون دوره
مشترك ازيونان دانشمنداني اينان.مي‌آيد ديگران و اقليدس ، ارشميدس
جنوب ايتاليايي‌هاي مصري‌ها ، شامل بريونانيان علاوه كه بودند المنافع
.مي‌شدند جديد سوريه‌اي‌هاي و ترك واجداد
بعد تا 650 سال 600 مي‌نويسد ، از عبدالسلام كه چنان آن سارتن ، شرح در
و اول جينگ عصر تا 700 از 650مي‌باشد چيني تسنگ هسيان دوره ميلاد از
خوارزمي ، خبير ، دوران آن دنبال به كه است براهماگپتا هندي ، رياضيدان
هندي ، چيني ، دانشمنداني اينها.مي‌آيد بيروني و وفا مسعودي ، رازي ،
جهان آن از را ساله وقفه 500 بدون دوره يك كه مي‌باشند ايراني و عرب
نام‌هاي اولين سال 1100 ، از بعد.زده‌اند رقم جنوب كشورهاي يا سوم
اما مي‌شوند ، ظاهر ديگران و بيكن راجر كريمونا ، جرارد همانند غربي
جهان علم مردان با مشترك صورت به ديگر سال براي 250 علمي افتخارات
سلطان و ميمون ابن موسي طوسي ، نصيرالدين رشد ، ابن چون كساني سوم ،
.مي‌خورد رقم بيگ الغ
صحنه كردن خالي شروع‌به سوم جهان ميلاد ، از بعد حدود 1450 از اما
سرزمين از او.شد شروع اسكات مايكل جديدبا دوره اين.مي‌كند علمي
به بعد و به‌توليد جنوب سمت به سال 1220 حدود در اسكاتلند بومي‌اش‌در
را ارسطو حتي و سينا ابن رازي ، چون آثارفراواني و دانش تا رفت سيسلي
در ما اكنون اما.كسبنمايد بود موجود عربي به آثارش ترجمه كه‌تنها
.باشد شمال كشورهاي به نگاهمان علم كسب بايدبراي جنوب كشورهاي
به.است صادق آموزش‌عالي مراكز و دانشگاه‌ها درباره داستان همين
نظام‌هاي قديمي‌ترين از يكي داراي كه‌ايران مي‌شود گفته مثال عنوان
حدود در دراهواز جندي‌شاپور دانشگاه.است بوده جهان در آموزش‌عالي
ايتاليا ، در بولونيا نظير دانشگاه‌هايي از پيش بسيار و پيش سال 1700
) گرديد تاسيس انگلستان در وآكسفورد فرانسه در پلاير مونت
سال‌ها كه مي‌دارد بيان اسعدي همچنين (American Council on Education.
اسلام جهان در شوند ، تاسيس غرب دانشگاه‌هاي كهن‌ترين آنكه از پيش
شده تاسيس قاهره جامع‌الازهر يا بغداد نظاميه همچون تشكيلاتي و نهادها
كه نمايد مي موجه كاملا ظاهر حسب بر كه است معتقد اوبودند
شرق كهن دانشگاه‌هاي همين اقتباس‌از حاصل را غرب جديد دانشگاه‌هاي
دراروپا ، رنسانس از بعد از كه نباشد توضيح به شايدنيازي اما.بدانيم
چشمگيري رشد غرب در عالي مراكزآموزش و دانشگاه‌ها گسترش و تاسيس
و براي‌رشد جنوب كشورهاي اكنون هم متاسفانه كه به‌طوري است داشته
.دوخته‌اند شمال به‌كشورهاي چشم خود عالي آموزش مراكز توسعه
بين موجود فعلي باشد ، شكاف چه هر دانش و علم مركز در جابجايي دلايل
شرايط دانش ، خلق و تكنولوژي و علم ازنظر جنوب و شمال كشورهاي
اين.است آورده وجود به كشورها بين روابط در را بسيارنابرابري
سرتاسر در متنوع كانالهاي طريق از ودانش علمي اطلاعات كه است واقعيت
به آني دسترسي پخش‌و اطلاعات ، جديد تكنولوژي‌هاي و مي‌يابد جهان‌جريان
بودن باز اين اما.است ساخته امري‌مطمئن تقريبا را جديد اطلاعات
و توليد كه سرپوش‌مي‌گذارد واقعيت براين اطلاعات ، نظام‌بين‌المللي ظاهري
مهم‌ترين از يكي.دارد نابرابر امروزتوزيع دنياي در دانش مصرف
جمله از وظايف‌كليدي تقسيم بايد دانش توليد بين‌المللي ويژگي‌هاي‌نظام
گفت بايد.باشد پژوهش روش واستانداردهاي نظري زمينه‌هاي ايجاد
موسسات و ازكشورها محدودي تعداد انحصار در امور اين كه‌متاسفانه
اين.هستند وابسته آنها به وموسسات كشورها مابقي و مي‌باشند
نابرابري‌هاي منجربه كه دانش توليد در كشورها نقش توزيع‌نابرابر
بحث موضوع است گرديده ديگر طرف از قدرت‌سياسي و طرف يك از اقتصادي
:به كنيد رجوع مثال به‌عنوان) است بوده انديشمندان از بسياري وانتقاد
(Brenkman.
به مقاله‌اي شماره‌آگوست 1995 در Scientific Americanماهيانه مجله
جهان در گمشده عنوان‌علم تحت (Wayt Gibbs,)جيبس وايت قلم
از دانش توليد در جهان مختلف كشورهاي سهم مقاله ، اين در.دارد سوم
علمي جوامع استفاده مورد علمي مقالات تهيه در آنها مشاركت ميزان نظر
امريكا كشور به مربوط درصد بالاترين.است گرديده ذكر سال 1994 در
افغانستان و كشورهاي‌باهاما به مربوط درصد پايين‌ترين و (817/30)
رده‌بندي اين در را دهم تا اول كه‌رتبه‌هاي كشوري ده.مي‌باشد (صفر)
عمدتا به‌آنهاست مربوط علمي كلي مشاركت از درصد وحدود 80 دارند
ذكر %ايران 3 مشاركت رده‌بندي ، دراين.هستند شمال كشورهاي جزء
و شمال كشورهاي بين شكاف‌علمي از ديگري جلوه آمار اين.است گرديده
همچنين‌زنگ امر اين.مي‌دهد نشان را دانش آنهادرتوليد نقش و جنوب
مي‌آورد در صدا به خودمان مخصوصاكشور و جنوب كشورهاي براي را خطري
در كه مي‌گذارد ما عالي آموزش مراكز دوش به را سنگيني بسيار وظيفه و
.مي‌پردازيم آن به مقاله بعدي بخش
دانش توليد در عالي آموزش مراكز تعيين‌كننده نقش
در تعيين‌كننده‌اي بسيار نقش عالي آموزش مراكز و دانشگاه‌ها شك بدون
و اساسي اشكال تاكنون.دارند دانش توليد دانش‌و جديد مرزهاي به ورود
خاص ، طور به ما آموزش‌عالي نظام و عام ، طور به ما آموزش نظام عمده‌در
اكتفا يافته‌هاي‌علمي و مفاهيم انتقال‌اطلاعات ، به كه است بوده اين
نظام درسي ، و آموزشي برنامه‌ريزي مختلف مدل‌هاي ميان از.كرده‌ايم
بوده محور -معلم و محور -محتوا يا موضوع مدل دو از تلفيقي ما آموزشي
حفظ را اطلاعات از زيادي حجم يادگيرنده‌ها نظامهايي چنين در.است
تا يابند دست مختلف رشته‌هاي به مربوط دانش به كه اين بدون مي‌كنند
دانش و علم خلق و جديددانش مرزهاي به ورود زمينه‌ساز خود دانش اين
.باشد جديد
آموزش‌چگونه بايد آموزشي نظام برنامه‌ريزي‌هاي در ما استراتژيك هدف
بودن محدود دليل به زمانيباشد دانش وتوليد خلاق گرفتن ، تفكر ياد
از همه براي اطلاعات به دسترسي امكان عدم و سو ، يك از علمي اطلاعات
و كتاب شكل به علمي اطلاعات جمع‌آوري آموزشي نظام‌هاي وظيفه سو ، ديگر
از بسياري در هنوز متاسفانه.بود يادگيرنده‌ها به آنها انتقال و جزوه
است مانده پايدار و متداول روش اين جنوب كشورهاي و سوم جهان كشورهاي
جديد دانش‌هاي خلق در كشورها اين توفيق علل از يكي نگارنده نظر به و
اطلاعات حجم افزايش و علوم سريع پيشرفت با.مي‌شود ناشي امر همين از
دسترسي امكان و اطلاعات تكنولوژي‌هاي‌جديد وجود با همچنين و علمي
آموزشي نظام‌هاي اصلي رسالت امروزه اطلاعات ، حجم‌زياد به ساده و سريع
دانش به آنها تبديل و علمي اطلاعات از استفاده چگونگي آموزش بايد
.باشد
:مي‌گردد ارائه هدف اين به رسيدن براي زير پيشنهادهاي
.است آن در تحقيق امر بودن محور جديد دنياي در علم ويژگي‌هاي از -1
امر كارگيري به مابايد تلاش لذا.است عجين تحقيق با حاضر عصر علم
سطوح بالاترين تا سال‌هاي‌آموزش ابتدايي‌ترين از درآموزش تحقيق
.باشد دانشگاهي
گذار تاثير دانش اقتصاد در و بين‌المللي صحنه‌هاي در بخواهيم اگر -2
و بپرهيزيم دانش و علم به نسبت تقليل‌گرايانه رويكرد از بايد باشيم ،
صاحب آنها ودر بدهيم علوم شاخه‌هاي همه به را لازم اهميت كنيم سعي
.باشيم تحقيق
زيرساخت نمودن بايدفراهم آموزشي سياستگزاري‌هاي اولويت‌هاي از يكي -3
امر در اطلاعات جديد تكنولوژي‌هاي از بهينه و موثر براي‌استفاده لازم
.باشد پژوهش و آموزش
نظام‌انتقال از گرفتن فاصله با مابايد آموزشي نظام جهت‌گيري -4
خلاق ، تشويق‌تفكر و ترويج به يادگيرنده‌ها مطالبتوسط حفظ و اطلاعات
در.بپردازد گرفتن ياد وچگونه اطلاعات تحليل و تجزيه و كارگيري به
آموزشي مراكز در كتابخانه‌ها جمله از اطلاع‌رساني مراكز بايد زمينه اين
سادگي به همه براي علمي اطلاعات به دسترسي و يابند توسعه و تقويت
.گردد ميسر
گروهي روي‌يادگيري زيادي تاكيد ويادگيري آموزش جديد رويكردهاي -5
بايد فردي ، رقابتهاي و روي‌فرد تاكيد جاي به لذا.اجتماعي‌دارند و
طرف يك يادگيرنده‌هااز بين مساعي وتشريك همكاري براي لازم زمينه
قدرت رابطه.آيد وجود به ديگر طرف از معلمين و يادگيرنده‌ها بين و
و علمي همكاري روحيه به بايد دانش‌آموز و معلم و دانشجو و استاد بين
اطلاعات از بهينه استفاده و جديد يافته‌هاي به دسترسي در مساعي تشريك
.شود تبديل دانش خلق در عمومي
نتيجه‌گيري
آينده زندگي براي را دانشجويان و دانش‌آموزان كشور هر آموزشي نظام
دارند ، را هدفي چنين به نيل مسئوليت كه آموزشي مديران.مي‌كند تربيت
خود آموزشي هاي برنامه و باشند داشته آينده به نسبت روشني ديد بايد
از يكي.نمايند ارائه دنياي‌آينده ويژگي‌هاي راستاي در را
.محوراست -اطلاعات جامعه نمود و بروز آينده بالاترين‌ويژگي‌هاي
با بار اولين بشري تمدن.است معني‌دار بسيار ولي ساده ويژگي اين
در اكنون ما و صنعتي تكنولوژي با سپس و شد متحول كشاورزي تكنولوژي
به‌سزايي مطمئناتاثير كه هستيم اطلاعات تكنولوژي اثرات آستانه‌تجربه
.داشت ماخواهد اجتماعي نهادهاي و زندگي روي
.شد شروع صنعتي جامعه با تقريبا مختلف جوامع در عمومي آموزش
مدارس لذا و داشتند باسواد تكنسين‌هاي و كارگران به نياز كارخانه‌ها
شكل اينعهدهداشتند به را افرادي چنين تربيت وظيفه ودانشگاه‌ها
آيا اما.مي‌دهد ادامه خود حيات به همچنان كشورهاي‌جهان اكثر در آموزش
در بود؟ خواهند محور -اطلاعات جامعه با متناسب فارغ‌التحصيلاني چنين
شده تعيين برنامه طبق و شدن حاضر كار سر موقع به محور -اطلاعات جامعه
اهميت خلاق براي‌تفكر وقت از استفاده بلكه نيست ، ارزش يك كردن كار
با كه دارد مهارتهايي و دانش به نياز محور -اطلاعات جامعه.دارد
.است متفاوت كاملا جامعه‌صنعتي
از بيش كاري بايد باشند موثر آينده در بخواهند اگر ما آموزشي مراكز
سنتي حالت از بايد.دهند انجام درسي برنامه در كامپيوتر درس معرفي
مديريت خلاقيت ، پرورش وضعيت‌مطلوب به گيرنده‌ها به انتقال‌اطلاعات
.دانش‌برسند خلق و اطلاعات تحليل و تجزيه اطلاعات ،
