پنجم ، شماره 1431 سال دسامبر 1997 ، آذر 1376 ، 11 پنجشنبه 20
|
|
اقتصادي اتحاديه‌هاي شكل‌گيري مراحل
اسلامي كشورهاي
.است همشهري روزنامه به متعلق و محفوظ حقوق تمام
تشكيل را سوم جهان كشورهاي از توجهي قابل تعداد كه اسلامي كشورهاي
از بسياري كه هستند گريبان به دست برزگي مشكلات و مسائل با مي‌دهند
.دارد بيگانگان فرهنگي و اقتصادي سلطه در ريشه آنها
جامعه مي‌گذاريم سر پشت را بيستم قرن سالهاي آخرين كه ايام اين در
پيش دهه يك تا مي‌توانست كسي كمتر كه است بنياديني تحولات شاهد جهاني
.كند پيش‌بيني را سريع و عميق دگرگونيهاي اين
پرتلاطمي و نشيب و پرفراز دوران براي عطفي نقطه مي‌توان را اخير دهه
فروپاشي.مي‌دهد تشكيل را آن از كوچكي جزء تنها حاضر زمان كه دانست
براي اروپايي دولتهاي بي‌وقفه تلاش سرد ، جنگ پايان و كمونيست بلوك
در امنيتي همگرايي ايجاد و اقتصادي و سياسي همگرايي روند در تسريع
اين در.است معاصر دهه مشخصه‌هاي جمله از اروپا اقتصادي جامعه چارچوب
تفاهم به نيل براي بين‌المللي مراودات تزايد گسترش به رو روند ميان
رشد و فرهنگي و سياسي اقتصادي ، مسائل زمينه در بيشتر هرچه
در بين‌المللي سازمانهاي نقش تقويت آن نمود بارزترين كه فراملي‌گرايي
در تحول برجسته شاخص‌هاي از يكي عنوان به است جهاني مسائل فصل و حل
.مي‌رسد ظهور منصه به بين‌المللي عرصه
اسلامي دولتهاي جهاني ، عرصه در روندي چنين گسترش و ظهور به عنايت با
و بين‌المللي صحنه در هماهنگي و همكاري ضرورت نبايد و نمي‌توانند نيز
اسلامي كنفرانس سازمان ميان اين در.كنند فراموش را واحد تشكلي ايجاد
اين تحقق زمينه‌ساز اسلامي دول همگرايي بستر نمودن فراهم با مي‌تواند
اين اينكه بر مشروط.باشد اسلامي امت همبستگي و وحدت يعني متعالي هدف
كه‌افزايش آن بويژه.كند عمل اسلامي‌تر و مستقل‌تر قويتر ، سازمان
در فيمابين همكاريهاي از حمايت و عضو كشورهاي ميان همبستگي‌اسلامي
در مندرج اهداف مهمترين از علمي و فرهنگي اجتماعي ، زمينه‌هاي‌اقتصادي ،
.است اين‌سازمان منشور
مباني در ريشه و است اسلام جهان استراتژيك اهداف از اسلامي وحدت اصل
و فكري وحدت به صرفا اسلامي جامعه وحدت و.دارد مسلمانان اعتقادي
و عمل در مي‌بايد همگرايي اين بلكه.نمي‌شود منحصر اسلام امت اعتقادي
.يابد تجلي اسلامي امت زندگي عرصه‌هاي درتمامي
كه نقشي و اسلام جهان همبستگي حساسيت و اسلام راهبرد اين به توجه با
معنوي و مادي مشكلات حل و اسلامي ارزشهاي اعتلاي در اين‌يكپارچگي
در را اسلامي دولتهاي مي‌تواند اسلامي كنفرانس داردسازمان مسلمين
.رساند ياري متعالي ، هدف اين به دستيابي
خود آرمانهاي به است توانسته حد چه تا سازمان اين ديد بايد اما
.بگذارد سر پشت بايد را مراحلي چه آن كامل تحقق تا و نزديك‌شود
تشكيل را سوم جهان كشورهاي از توجهي قابل تعداد كه اسلامي كشورهاي
از بسياري كه هستند گريبان به دست بزرگي مشكلات و مسائل با مي‌دهند
با رو همين از.دارد بيگانگان فرهنگي و اقتصادي سلطه در ريشه آنها
سلطه از اسلامي كشورهاي رهايي فكر ايران ، اسلامي انقلاب وقوع
اين و شد تقويت اسلام يعني آنان مشترك ايدئولوژي براساس ابرقدرت‌ها ،
گام عنوان به را اسلامي كشورهاي اقتصادي اتحاد بحث خود ، نوبه به امر
.ساخت مطرح مسلمان ملت‌هاي همگرايي در نخست
يك در كه آنها بويژه جهان ، كشورهاي ميان جانبه چند همكاريهاي اصل
اشكال در همكاريها اين.دارد طولاني سابقه شده‌اند منطقه‌واقع
و اجتماعي يا اقتصادي سياسي ، زمينه‌هاي در متفاوت درجات به و گوناگون
و تشخيص كه اين به توجه با اما است داشته وجود آنها از تركيبي يا
.نيست مقدور يكديگر از اجتماعي و اقتصادي سياسي ، مسائل كامل تفكيك
موارد از بسياري در است داشته اقتصادي جنبه مثلا كه همكاريهايي حتي
نظر اين از.است يافته تسري نيز اجتماعي سياسي‌و مسائل به عمل در
نيز اسلامي كشورهاي اقتصادي طرح‌همگرايي كه باورند اين بر برخي
تعريف به حاضر مقاله درشود سياسي‌منجر همگرايي به نهايت در مي‌تواند
دلايل و انگيزه‌ها و علل مراحل‌شكل‌گيري ، منطقه‌اي ، و اقتصادي اتحاديه‌هاي
.است شده پرداخته آنها موفقيت عدم
موفق اتحاديه‌هاي ايجاد بر مبني كشورها از بسياري مشترك خواست عليرغم
مشكلات از برخي وجود باشد ، آنان نيازهاي جوابگوي بتواند كه وكارآمد
از گذر با اقتصادي كامل ائتلاف يك به نيل كه مي‌گردد موجب موانع و
.گردد ميسر است خاصي ويژگي و زمان‌بندي داراي كدام هر مراحلي ، كه
كه است اين مستلزم اقتصادي همكاريهاي انواع از يك انتخابهر البته
صورت اقتصادي موجود تنگناهاي و امكانات ازاهداف ، كاملي ارزيابي
.پذيرد
نكرده تجاوز حالت پنج از اقتصادي ، اتحاديه‌هاي مختلف اشكال تاكنون
منطقه‌اي همكاريهاي بنابراين.است خود خاص آثار داراي يك هر است‌كه
با مي‌توان مي‌گردد منتهي كشورها بين كامل اتحاد درجه به گاه كه را
.نمود مشخص ذيل مختلف انواع
اقتصادي همبستگي نوعي(Free Trade Area)آزاد تجارت منطقه -1
مجاز كشور هر و آزاداست عضو كشورهاي بين داخلي تجارت آن در كه است
صادرات و است عضو غير كشورهاي براي خارجي تعرفه‌هاي وضع و برقراري به
تعرفه‌اي ، محدوديت‌هاي قبيل از محدوديتي هيچ‌گونه بدون كالاها واردات و
.است امكان‌پذير آزادانه محدوديت ، انواع ديگر و فيزيكي سهميه‌هاي
(Customs Union)گمركي اتحاديه -2
كشورهاي ميان تجارت آزادي استقرار از است عبارت شكل اين در همكاري
كشورهاي مقابل در اعضاء توسط مشترك گمركي تعرفه از استفاده و عضو
براي منطقه اطراف در يكساني تعرفه‌اي ديوار كه معني اين به غيرعضو
.مي‌گردد وضع غيرعضو كشورهاي
آزادي (همبستگي) همكاري چنين در(Common Market)مشترك بازار -3
مشترك گمركي تعرفه بربرقراري علاوه و دارد وجود اعضاء بين تجارت
و كار نيروي آزاد وانتقال نقل و تحرك (غيرعضو كشورهاي برابر در)
.دارد وجود عضو كشورهاي بين نيز سرمايه
بر علاوه وضعيت ، اين در(Economic Union)اقتصادي اتحاديه -4
سياست‌هاي اتخاذ درزمينه اتحاديه ، داخل در تجارت آزادي برقراري
برابر در (اعضاء بين)هماهنگ داخلي و اجتماعي پولي ، مالي ، اقتصادي ،
.مي‌آيد عمل به توافق نيز غيرعضو كشورهاي
(Supernational Union)اقتصادي كامل ائتلاف -5
و واحد مالي و پولي سياست‌هاي اتخاذ بر علاوه اعضاء ائتلافي چنين در
نوع واقع در و مي‌رسند توافق به ملي فوق حكومتي استقرار يكسان‌در
.مي‌رود شمار به اقتصادي مشترك همكاريهاي يافته تكامل بسيار
نسبت اتحاديه نوع هر ترتيب به كه مي‌شود گرفته نتيجه چنين بالا شرح از
و آزاد تجارت منطقه مثال عنوان به دارد كاملتري شكل قبلي مرحله به
مشترك بازار به رسيدن براي دوم و اول مراحل بايد را گمركي اتحاديه
.دانست
اقتصادي اتحاديه‌هاي تشكيل در موثر انگيزه‌هاي و علل -ج
منطقه‌اي اقتصادي همكاري اهميت به خود كار آغاز از متحد ملل سازمان
و داشته خاصي توجه توسعه ، حال در كشورهاي اقتصادي درتوسعه
به را اقتصادي همكاري كه است نموده تصويب را متعددي قطعنامه‌هاي
چاره‌جويي كه مي‌شود احساس ديگر سوي از.مي‌نمايد توصيه عضو كشورهاي
بهتر همكاريها گسترش با نظر مورد نتايج آوردن بدست و اقتصادي مسائل
.مي‌گردد عملي زودتر و
فني و علمي ترقيات و ابتكارات توسعه اقتصادي ، و اجتماعي سريع تحولات
در روزافزون و انقلابي پيشرفت‌هاي و كشاورزي كشورهاي شدن مكانيزه و
جمله از و داده‌اند هم دست به دست هم ارتباطات و نقل و حمل زمينه
.مي‌نمايند كمك اقتصادي سازمانهاي ايجاد به مستقيما كه هستند عواملي
وجود جغرافيايي ، همجواري از گروههايي چنين اصلي انگيزه معمولا
برقراري امكان يا و قوي نسبتا تجاري روابط وجود اقتصادهاي‌مكمل ،
مشابه ، مصرفي الگوهاي و زندگي سطوح وجود وهمچنين روابطي چنين
رژيمهاي وجود فرهنگي ، و سياسي تاريخي ، مستحكم و ديرين همبستگي‌هاي
بين در مشترك حقوقي الگوي پذيرش امكان و هم به شبيه بالنسبه سياسي
.مي‌شود ناشي اعضاء
دوران كه مي‌گردد تقويت فكر اين امروز دنياي در فوق موارد بر علاوه
و شده سپري ديگران از جدايي و خود به اتكاء ملل ، اقتصادي بي‌نيازي
حجم افزايش اقتصادي ، توسعه و بهبود راه در را خود مساعي بايد ملتها
.برند كار به تازه بازارهاي به دستيابي و انبوه توليد صادرات ،
منطقه‌اي و اقتصادي مشترك همكاريهاي اهداف -د
توسعه و رشد تسريع كشور ، چند بين منطقه‌اي اقتصادي همكاريهاي هدف
ايجاد قالب در همكاريها اين اينكه از اعم مي‌باشد عضو اقتصادي‌كشورهاي
اقتصادي مشترك ، اتحاديه گمركي ، بازار آزاد ، اتحاديه منطقه‌مبادلات
مدت براي همكاريها اين خواه و گيرد صورت اقتصادي كامل ائتلاف يا و
مي‌توان بنابراين.شود انجام نامحدود و دائم بطور يا و ومحدود معين
صورت به را توسعه حال در كشورهاي در منطقه‌اي اقتصادي اهداف‌همكاريهاي
.خلاصه‌نمود زير
جهان قدرتمند قطبهاي اقتصادي سلطه از ملي اقتصاد رهانيدن ـ
نوسانات منفي اثرات كاهش طريق از اقتصادي ثبات به دستيابي ـ
صادراتي كالاهاي قيمت بر بين‌المللي بازارهاي
مليتي چند شركت‌هاي نفوذ كاهش منظور به سرمايه‌گذاري امكانات بسيج ـ
پردرآمد اعضاء امكانات از استفاده با ملي براقتصاد
يكديگر همفكري با قوي صنعتي و اقتصادي مديريت ايجاد ـ
كشورهاي حمايتي سياست‌هاي تبعيض‌آميز و منفي تاثيرات با مقابله -
صنعتي
از جلوگيري منظور به توليد عوامل تحرك براي مناسب زمينه ايجاد ـ
توليدي كاهش‌توان
خدمات و كالاها از بزرگتري بازار فراهم‌سازي ـ
و گمركي هزينه‌هاي و موانع كاهش طريق از بيشتر صرفه‌جوئيهاي انجام ـ
تجارت
آن كيفي و كمي ارتقاء منظور به علمي و صنعتي فني ، همكاريهاي ايجاد ـ
زمينه‌هاي فراهم‌سازي و مغزها فرار از جلوگيري و تخصصها كيفي ارتقاء ـ
يكديگر مهارتهاي از بهره‌گيري با ابداعي خود و ابتكار
و اطلاعات و آمار آسانتر و بهتر تبادل منظور به لازم تسهيلات ايجاد ـ
.تصميم‌گيريها ميدان توسعه و بسط منظور به تحقيقاتي توان افزايش
در شركت بدون عضو كشورهاي كه رشدي ميزان مقايسه با تنها بنابراين
در كه رشدي نرخ و يابند دست بدان مي‌توانستند احتمالا اتحاديه ،
يا موفقيت مورد در مي‌توان آمده‌اند نائل بدان منطقه‌اي قالبهمكاريهاي
.نمود قضاوت اقتصادي اتحاديه موفقيت عدم
نمي‌توان را اقتصادي همكاريهاي انواع از يك هر كه است ذكر به لازم
الگو به‌عنوان دارند قرار منطقه يك در كه كشورهايي از گروه هر براي
دارند قرار منطقه يك در كه جهان كشورهاي از گروه هر زيرا نمود اعمال
اقتصادي ، و اجتماعي بنيانهاي بودن عقبمانده يا پيشرفت ميزان لحاظ از
در ديگر معيارهاي بسياري و جغرافيايي موقعيت طبيعي ، منابع و عوامل
.دارند متفاوتي‌قرار شرايط
از پس و آغاز پايين‌تر درجات از بايد معمولا اقتصادي همكاريهاي بعلاوه
و گردد معمول اقتصادي همكاريهاي از بالاتري مراحل لازم ، شرايط احراز
و زمان گذشت مستلزم و دشوار امري ديگر مرحله‌اي به مرحله يك انتقال‌از
.مي‌باشد اقتصادي و سياسي مساعد احوال و اوضاع فراهم‌شدن
اقتصادي همكاريهاي ناكارايي دلايل - ه
همكاريهاي گسترش بر مبني توسعه حال در كشورهاي مشترك خواست رغم به
عوامل منطقه‌اي ، سازمانهاي يا اتحاديه‌ها قالب در اقتصادي نزديكتر
شده آنان ناچيز موفقيت يا ناكامي موجب و داده هم دست به دست متعددي
سياسي ، اقتصادي ، مختلف ابعاد در و متعدد ناكاميهاي علل‌اين.است
اختصار رعايت منظور به تحقيق اين در.است بررسي آن‌قابل غير و فرهنگي
.مي‌كنيم اشاره عوامل اين عنوان‌هاي‌مهم به تنها
اقتصادي دلايل -1
قدرتهاي سلطه و استعمار وجود دليل به توسعه حال در كشورهاي اقتصاد
بودن ناموفق بر كه مي‌برد رنج عديده‌اي مشكلات از گذشته در استعمارگر
اين در.است نبوده بي‌تاثير جنوب كشورهاي اقتصادي‌فيمابين همكاريهاي
از و كشورها اين ملي اقتصاد ساختاري به‌مشكلات سو يك از مي‌توان ميان
.كرد اشاره آنان بر مسلطجهاني اقتصاد فشار به ديگر سوي
كه است نحوي به توسعه حال در كشورهاي اقتصادي ساختار فعلي شرايط در
بودن پايين علت به خريد قدرت كاهش توليد ، عوامل باضعف كشورها اين
وجود نوين ، و سنتي بخش دو در ملي اقتصاد دوگانگي سرانه ، درامد
برنامه‌هاي اجراي در لازم زيربنايي تسهيلات وكمبود شديد بوروكراسي
ميزان بودن پايين دليل به قدرت‌سرمايه‌گذاري ضعف همچنين و توسعه
سرانه و ملي درامد ميزان پايين‌بودن از ناشي خود كه) ملي پس‌انداز
.مواجه‌اند (است
دارد ادامه
